Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Macar–Xorvat uniyası və ya Macarıstan–Xorvatiya ittifaqı — ndə şəxsi birlik əsasında müstəqil Macarıstan krallığı ilə birləşdiyi dövr. İttifaq 1102-ci ildə Macarıstan kralı I Kalmanın Belqradda tacqoyma mərasimi ilə başlandı və 1526-cı ildə kral II Lüdovikin vəfatı, eləcə də Xorvatiya parlamentinin I Ferdinandı yeni kral seçməsi ilə başa çatmışdır. XII—XV əsrlərdə uniya Archiregnum Hungaricum (Böyük Macarıstan krallığı) adlanırdı.
| Tarixi dövlət | |||||
| Macar–Xorvat uniyası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Knin, Bixaç | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Din | katolisizm | ||||
| İdarəetmə forması | monarxiya | ||||
Arxa fon
XI əsrin sonlarında Xorvatiyada kral sülaləsi olan nəslinin son nümayəndəsi varis qoymadan vəfat etmişdir. Onun ölümündən sonra Xorvatiyada siyasi qeyri-sabitlik və hakimiyyət uğrunda daxili çəkişmələr başlamışdır. Bu vəziyyətdən istifadə edən qonşu Macarıstan krallığı bölgədə nüfuzunu artırmağa çalışdı. Xorvatiya zadəganlarının bir hissəsi ölkənin müstəqilliyini saxlamaq üçün güclü xarici hökmdarın idarəsini qəbul etməyə meyil göstərdilər. Beləliklə, Macarıstan kralı I Kalman Xorvatiya tacını almağa dəvət olundu və 1102-ci ildə Belqradda taclandırılaraq həm Macarıstanın, həm də Xorvatiyanın kralı olmuşdur.
Pacta Conventa (1102) müqaviləsi
Pacta Conventa — 1102-ci ildə Xorvatiya zadəganları ilə Macarıstan kralı Kalman arasında bağlanmış yazılı razılaşmadır. Bu sənəd Macar–Xorvat uniyasının hüquqi əsasını təşkil edirdi və Kalmanın Xorvatiya kralı kimi qəbul edilməsinin şərtlərini müəyyənləşdirirdi. Müqaviləyə görə, Kalman Xorvatiya krallığının muxtariyyətini tanıyır, yerli qanunlara və adət-ənənələrə hörmət edəcəyinə söz verirdi. O, Xorvatiya torpaqlarında Macar zadəganlarını yerləşdirməyəcəyinə və Xorvatiyanın daxili işlərinə birbaşa müdaxilə etməyəcəyinə dair öhdəlik götürürdü. Eyni zamanda, Xorvatiya öz parlamentini (Sabor) və kral nümayəndəsini (ban) saxlamaq hüququnu qoruyurdu. Pacta Conventa sənədi yazılı şəkildə qorunub saxlanmasa da, onun mövcudluğu tarixi mənbələrdə qeyd olunur və Xorvatiyanın muxtariyyətini tanıyan ilk rəsmi razılaşma kimi qəbul edilir.
Müqavilənin tarixi etibarlılığı barədə mübahisələr
Tarixçilər Pacta Conventa müqaviləsinin günümüzə çatan mətninin tarixi etibarlılığı ilə bağlı müxtəlif fikirlər irəli sürürlər. Sənədin bizə gəlib çatan ən qədim surəti XIV əsrə aiddir. Bir çox tarixçilər hesab edirlər ki, bu surət ən yaxşı halda 1102-ci il razılaşmasının və XIV əsrdəki siyasi vəziyyətin qarışığıdır. Lakin Xorvatiyadakı tarixçilərin əksəriyyəti bu surətin 1102-ci il sazişinin əsas məzmununu ümumi şəkildə əks etdirdiyini düşünür.
Bundan başqa, 1142-ci ilə aid bir sənəd mövcuddur. Bu sənəddə kral köhnə bir razılaşmadan bəhs edir və onun şərtlərinə əməl edəcəyini bildirir, lakin həmin razılaşmanın konkret bəndlərini açıqlamır.
Coğrafiya və inzibati quruluş
Xorvatiya krallığı qərbdə Dalmasiya sahili ilə (şimalda Kvarner körfəzinin burun nöqtəsindən cənubda Neretva çayının mənsəbinə qədər), şərqdə Vrbas və Neretva çaylarının yataqları ilə, cənubda isə Aşağı Neretva, şimalda isə Kupa dağı və çayı ilə məhdudlaşırdı. Dalmasiya ilə Neretva arasındakı ərazi, qərbi Hum bölgəsi, hər zaman Xorvatiyanın tərkibində olmamışdır. “Dalmasiya” termini bir neçə sahil şəhərini və adanı ifadə edir, bəzən Xorvatiya ilə sinonim kimi işlədilir, lakin bu ad yalnız XV əsrdə Venesiya Respublikasının genişlənməsi ilə ölkənin içərilərinə doğru yayılmağa başlamışdır. XV əsrin ikinci yarısında və XVI əsrin əvvəllərində Xorvatiyanın sərhədləri şimala doğru genişlənmiş və artıq həmin dövrdə eyni idarə altında olan Zaqreb dairəsi və onun ətraf ərazilərini də əhatə etmişdir. Xorvatiyada kralın nümayəndəsi və qubernator statusunda olan ban idarəçilik edirdi. 1196-cı ildə taxta İmre keçdikdən sonra onun kiçik qardaşı II Andraş 1198-ci ildə Xorvatiya və Dalmasiya hersoqu elan olundu. Beləliklə, 1198-ci ildən etibarən Xorvatiya və Slavyoniya Xorvatiya hersoqları tərəfindən idarə edilirdi. Bu hersoqlar hələ də “Xorvatiya krallığı” adlanan torpaqlarda yarı-müstəqil hökmdarlar kimi fəaliyyət göstərirdilər.
Hersoqun yanında, adətən varlı zadəgan olan bir ban da fəaliyyət göstərirdi. Ban bəzən xorvat, bəzən isə macar əsilli olurdu. 1225-ci ilə qədər Xorvatiya əyalətlərini bir ban idarə edirdi. Həmin ildən sonra banın hakimiyyəti iki hissəyə bölündü: Xorvatiya və Dalmasiya banı və Slavyoniya banı. 1345-ci ildən sonra bu vəzifələr zaman-zaman bir şəxsin əlində cəmlənmişdi və 1476-cı ildə rəsmi olaraq birləşdirildi. Xorvatiya ərazisi “županiya” adlanan dairələrə (uclar) bölünmüşdü. Hər bir županiyaya župan – yəni qraf rəhbərlik edirdi. Bu qraflar yerli zadəganlar olurdu və öz vəzifələrini irsən daşıyırdılar – bu qayda 1102-ci ildən əvvəl olduğu kimi ənənəvi Xorvatiya adət hüququna əsaslanırdı. Kilsə məsələlərində Xorvatiya, Kupa dağından cənubda yerləşən əraziləri ilə birlikdə Split arxiyepiskopunun, Slavyoniya isə Kaloça arxiyepiskopunun dini yurisdiksiyası altında idi.
Vətəndaş müharibəsi
Xorvatiya, 1102 və 1105-ci il müqavilələrinə əsasən, kral sülaləsinin fəaliyyətinin dayandırılması halında öz kralını seçmək imkanına malik idi. Bir neçə dəfə baş verməsi müharibəyə gətirib çıxarmışdır.
III Andraş
1290-cı ildə IV Laslo vəfat etdikdən sonra hakimiyyətə gəlmişdir. Öz növbəsində Xorvatiya, Stefan (III Andraşın atası) 1235-ci ildə II Andraşın qeyri-qanuni uşaq elan edildiyi üçün onu tanımaqdan imtina etmişdir. Karl Martell yeni kral seçilmişdir. Vətəndaş müharibəsi dövründə Xorvatiya kralı kimi taclandırılmışdır. Münaqişədə Serbiyanın dəstəyini qazanmaq məqsədi ilə, Serbiyanın varisi olan II Stefanı Slavoniyanın banı elan etmişdir, halbuki ərazi III Andraşın nəzəri altında idi. 1295-ci ildə Karl Martellin vəfatından sonra III Andraş xorvat zadəganlığını ələ keçirmişdir. Lakin 1300-cü ildə zadəganlıq Karl Roberti (Karl Martellin oğlu) krallığa nəzarət etməyə çağırmışdır. Tezliklə Xorvatiyaya gələrək orada Macarıstan və Xorvatiya kralı elan edilmişdir. III Andraşın varisi olmadığından müharibə bitmişdir və 1308-ci ildə Karl Robert III Andraşın vəfatından sonra Macarıstan kralı olmuşdur.
Siqizmund
1382-ci ildə I Böyük Lyudovikin vəfatından sonra Macarıstanın və Xorvatiyanın yeni kraliçası onun qızı Mariya olmuşdur. Mariya Lüksemburqlu üçün həyat yoldaşı kimi vəd edilmişdi. Xorvat zadəganlığını və macar zadəganlığının bir hissəsi Siqizmunda qarşı idilər. Buna görə Neapol kralı olan III Karlı Macarıstan taxtına çıxmağa çağırdılar. Tacqoyma mərasimindən bir neçə ay sonra III Karl Mariyanın anası əmri ilə qətlə yetirilmişdir. Qətldən sonra Xorvatiyada üsyan başlamışdır və III Karlın azyaşlı oğlu kral elan edilmişdir.
Situasiyanı sakitləşdirmək üçün Mariya və bosniyalı Yelizaveta silahlı şəkildə Xorvatiyaya gəlmişdir, lakin xorvat zadəganları tərəfindən ələ keçirilmiş və zindana atılmışdılar. 1387-ci ildə Yelizaveta zindanda öldürülmüşdür, Mariya isə Venesiyanın köməyi ilə sərbəst buraxılmışdır. Bundan sonra Xorvatiya və Siqizmund arasında 40 il müharibə davam etmişdir.
Müharibənin birinci dövrü 1395-ci ildə xorvatların məğlubiyyəti ilə başa çatmışdır. Bundan sonra Siqizmund özünü türklərə qarşı səlib yürüşünə başlamaq üçün kifayət qədər güclü hesab etdi ki, Nikopol döyüşündə Siqizmund ordusunun məğlubiyyəti ilə başa çatmışdır. Döyüş xəbəri Xorvatiyaya çatanda daha ətraflı məlumat gözləmədən Siqizmundun öldüyünü, Vladislavı isə qanuni kral elan etdilər. Siqizmundun sağ olduğu aydınlaşdıqdan sonra Xorvatiya parlamenti və kralı uzlaşma məktublar mübadiləsi aparmışdır və bütün problemlərin həlli üçün görüşmək barədə razılığa gəlmişdilər.
Birinci ittifaqın sonu
1453-cü ildə Bizans İmperiyasını fəth etdikdən sonra Osmanlılar sürətlə qərbə doğru genişləndilər və Xorvatiyanı da təhdid etdilər. Bosniyanın cökməsindən sonra 1463-cü ildə kral Matyaş Korvin müdafiə sistemi gücləndirmiş Yatse banatı və Srebrenik banatı qurmuşdur. Osmanlılar müdafiə xəttini keçməkdə çətinlik çəksələr də, müntəzəm olaraq Xorvatiyaya və Macarıstanın cənubuna talan basqınları həyata keçirirdilər. 1463-cü ildə basqınlardan biri zamanı Xorvatiya ban Şpirançiç Sendə əsir götürülmüşdür. Osmanlı imperiyası tez bir zamanda cənub bölgələrinə yayılmışdır, burada 1482-ci ildə Herseqovinanın çox hissəsini və Neretva vadisindəki Xorvat qalalarını fəth etmişdilər.
Macarıstan və Xorvatiya arasında ilk ittifaq Mohaç döyüşündə macar ordusunun osmanlılar tərəfindən məğlub edilməsi və kral II Lüdovikin vəfatından sonra dağılmışdır.
İstinadlar
- Histoire de la Croatie // Grand Larousse encyclopédique online encyclopedia (fransız).
Liée désormais à la Hongrie par une union personnelle, la Croatie, pendant huit siècles, formera sous la couronne de saint Étienne un royaume particulier ayant son ban et sa diète.
- Croatia (History) // Encyclopædia Britannica. 15 February 2024.
Croatia retained its independence under native kings until 1102, when the crown passed into the hands of the Hungarian dynasty.
- Murray, Lorraine. Austria, Croatia, and Slovenia. Britannica Educational Publishing. 2013. səh. 164. ISBN .
- Božić, Mate; Ćosić, Stjepan. "Nastanak hrvatskih grbova: Podrijetlo, povijest i simbolika od 13. do 16. stoljeća". Gordogan (xorvat). 15 cild no. 34. Novi Gordogan, udruga za kulturu, Zagreb. 2017. səh. 27. İstifadə tarixi: 11 January 2025.
- Šimunjak, Filip. "Illa ego Sclavonia, ac unita Croatia tellus – složenost pojma „Slavonija" u srednjem i ranome novom vijeku". Pro tempore (xorvat). University of Zagreb Faculty of Humanities and Social Sciences (15). 2020: 43–74. İstifadə tarixi: 11 January 2025.
- Pavičić, Ivana Prijatelj; Karbić, Damir. "Prikazi vladarskog dostojanstva: likovi vladara u dalmatinskoj umjetnosti 13. i 14. stoljeća" [Presentation of the rulers' dignity: images of rulers in dalmatian art of the 13th and 14th centuries]. Acta Histriae (xorvat). 8 (2). 2000: 416–418.
- Nada Klaić: Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku, II Izdanje, Zagreb 1975. pp. 508–509 (in Croatian)
- Ladislav Heka. "Hrvatsko-ugarski odnosi od sredinjega vijeka do nagodbe iz 1868. s posebnim osvrtom na pitanja Slavonije" [Croatian-Hungarian relations from the Middle Ages to the Compromise of 1868, with a special survey of the Slavonian issue]. Scrinia Slavonica (xorvat). Hrvatski institut za povijest – Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje. 8 (1). October 2008: 152–173. ISSN 1332-4853.
- Sedlar, Jean W. East Central Europe in the Middle Ages. University of Washington Press. 2011. səh. 280. ISBN . İstifadə tarixi: 16 January 2014.
- Croatia (History) // Encarta. 31 October 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Croatia (History) // Encarta. 31 October 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Lukács István - A horvát irodalom története, Budapest, Nemzeti Tankönyvkiadó, 1996.[The history of Croatian literature] Arxivləşdirilib 2013-08-21 at the Wayback Machine(in Hungarian)
- Barna Mezey: Magyar alkotmánytörténet, Budapest, 1995, p. 66
- Jeffries, Ian. A History of Eastern Europe. Psychology Press. 1998. səh. 195. ISBN . İstifadə tarixi: 16 January 2014.
- Bellamy, Alex J. The Formation of Croatian National Identity. Manchester University Press. 2003. 37–38. ISBN .
- Klaić, Nada. Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku [History of the Croats in the Early Middle Ages]. 1975. səh. 513.
- Heka, László. "Hrvatsko-ugarski odnosi od sredinjega vijeka do nagodbe iz 1868. s posebnim osvrtom na pitanja Slavonije" [Croatian-Hungarian relations from the Middle Ages to the Compromise of 1868, with a special survey of the Slavonian issue]. Scrinia Slavonica (xorvat). 8 (1). October 2008: 155.
- Jeszenszky, Géza. "Hungary and the Break-up of Yugoslavia: A Documentary History, Part I." Hungarian Review. II (2).
- Banai Miklós, Lukács Béla: Attempts for closing up by long range regulators in the Carpathian Basin
- "Croatia | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com.
- Curtis, Glenn E. "A Country Study: Yugoslavia (Former) – The Croats and Their Territories". Library of Congress. 1992. İstifadə tarixi: 2009-03-16.
- Power, Daniel. The Central Middle Ages: Europe 950–1320. Oxford University Press. 2006. səh. 186. ISBN .
- Croatia (History) // Encyclopædia Britannica. 15 February 2024.
- Pál Engel: Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 2005, pp. 35–36
- Consuetudines antiquae Croatorum // Croatian Encyclopaedia (xorvat). 2013. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Karbić, Damir. "Hrvatski plemićki rod i običajno pravo" [Croatian noble kindred and customary law]. Zbornik (xorvat). Zagreb: HAZU. 16. 1998: 73–117. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Kolanović, Josip. "Hrvatsko običajno pravo prema ispravama XIV. i XV. stoljeća" [Croatian customary law according to documents from the 14th and 15th centuries]. Arhivski vjesnik (xorvat). Zagreb: Croatian State Archives (36). 1993: 85–98. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Tadija Smičiklas, redaktorCodex diplomaticus Regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae (xorvat və latın). XI. Zagreb: JAZU. 1913. 453–454. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Majnarić, Ivan. "The Making of a Nation: Identities of the Croatian Nobility during the Second Half of the Fourteenth Century". Specimina Nova Pars Prima Sectio Mediaevalis. Pécs: University of Pécs. XI. 2021: 127–144. doi:10.15170/SPMNNV.2021.11.06. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Ančić, Mladen. "Vrijeme i okolnosti postanka Novigradskog zbornika". Povijesni Prilozi (xorvat). Zagreb: Croatian Institute of History. 22 (25). 2003: 133–190. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Antoljak, Stjepan. "Vransko običajno pravo". Radovi (xorvat). Zadar: Faculty of Philosophy of Zadar. 18 (8). 1979: 167–220. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Krešić, Mirela; Pilipović, Matea. "De succesione colonorum: O nasljednom pravu kmetova u Kraljevini Hrvatskoj i Slavoniji". Povijesni Prilozi (xorvat). Zagreb: Croatian Institute of History. 34 (49). 2015: 215–216. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, pp. 150–152
- Ferdo Šišić, Povijest Hrvata; pregled povijesti hrvatskog naroda 600. – 1918. Zagreb, p. 200
Əlavə ədəbiyyat
- John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991
- John Van Antwerp Fine: The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, 1994
- Singleton, Frederick Bernard. A short history of the Yugoslav peoples. Cambridge University Press. 1985. ISBN .
- Curtis, Glenn E. "A Country Study: Yugoslavia (Former) – The Croats and Their Territories". Library of Congress. 1992. İstifadə tarixi: 2009-03-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Macar Xorvat uniyasi ve ya Macaristan Xorvatiya ittifaqi Xorvatiya tarixinde sexsi birlik esasinda musteqil Macaristan kralligi ile birlesdiyi dovr 1 Ittifaq 1102 ci ilde Macaristan krali I Kalmanin Belqradda tacqoyma merasimi ile baslandi ve 1526 ci ilde kral II Ludovikin vefati elece de Xorvatiya parlamentinin I Ferdinandi yeni kral secmesi ile basa catmisdir XII XV esrlerde uniya Archiregnum Hungaricum Boyuk Macaristan kralligi adlanirdi 2 Tarixi dovletMacar Xorvat uniyasi Bayraq Gerb d 1102 1526 Paytaxt Knin Bixac Resmi dilleri xorvat dili latin dili Din katolisizm Idareetme formasi monarxiya Pacta Conventa Budapest Muzeyinde XIV esr elyazmasi Mundericat 1 Arxa fon 2 Pacta Conventa 1102 muqavilesi 2 1 Muqavilenin tarixi etibarliligi barede mubahiseler 3 Cografiya ve inzibati qurulus 4 Vetendas muharibesi 4 1 III Andras 4 2 Siqizmund 5 Birinci ittifaqin sonu 6 Istinadlar 7 Elave edebiyyatArxa fonredakteXI esrin sonlarinda Xorvatiyada kral sulalesi olan Trpimirovicler neslinin son numayendesi II Stepan varis qoymadan vefat etmisdir 3 Onun olumunden sonra Xorvatiyada siyasi qeyri sabitlik ve hakimiyyet ugrunda daxili cekismeler baslamisdir Bu veziyyetden istifade eden qonsu Macaristan kralligi bolgede nufuzunu artirmaga calisdi Xorvatiya zadeganlarinin bir hissesi olkenin musteqilliyini saxlamaq ucun guclu xarici hokmdarin idaresini qebul etmeye meyil gosterdiler 4 Belelikle Macaristan krali I Kalman Xorvatiya tacini almaga devet olundu ve 1102 ci ilde Belqradda taclandirilaraq hem Macaristanin hem de Xorvatiyanin krali olmusdur 5 Pacta Conventa 1102 muqavilesiredaktePacta Conventa 1102 ci ilde Xorvatiya zadeganlari ile Macaristan krali Kalman arasinda baglanmis yazili razilasmadir Bu sened Macar Xorvat uniyasinin huquqi esasini teskil edirdi ve Kalmanin Xorvatiya krali kimi qebul edilmesinin sertlerini mueyyenlesdirirdi Muqavileye gore Kalman Xorvatiya kralliginin muxtariyyetini taniyir yerli qanunlara ve adet enenelere hormet edeceyine soz verirdi 6 O Xorvatiya torpaqlarinda Macar zadeganlarini yerlesdirmeyeceyine ve Xorvatiyanin daxili islerine birbasa mudaxile etmeyeceyine dair ohdelik gotururdu Eyni zamanda Xorvatiya oz parlamentini Sabor ve kral numayendesini ban saxlamaq huququnu qoruyurdu Pacta Conventa senedi yazili sekilde qorunub saxlanmasa da onun movcudlugu tarixi menbelerde qeyd olunur ve Xorvatiyanin muxtariyyetini taniyan ilk resmi razilasma kimi qebul edilir 7 Muqavilenin tarixi etibarliligi barede mubahiselerredakte Tarixciler Pacta Conventa muqavilesinin gunumuze catan metninin tarixi etibarliligi ile bagli muxtelif fikirler ireli sururler Senedin bize gelib catan en qedim sureti XIV esre aiddir 8 Bir cox tarixciler hesab edirler ki bu suret en yaxsi halda 1102 ci il razilasmasinin ve XIV esrdeki siyasi veziyyetin qarisigidir Lakin Xorvatiyadaki tarixcilerin ekseriyyeti bu suretin 1102 ci il sazisinin esas mezmununu umumi sekilde eks etdirdiyini dusunur 9 Bundan basqa 1142 ci ile aid bir sened movcuddur Bu senedde kral II Qeza kohne bir razilasmadan behs edir ve onun sertlerine emel edeceyini bildirir lakin hemin razilasmanin konkret bendlerini aciqlamir 10 Cografiya ve inzibati qurulusredakteXorvatiya kralligi qerbde Dalmasiya sahili ile simalda Kvarner korfezinin burun noqtesinden cenubda Neretva cayinin mensebine qeder serqde Vrbas ve Neretva caylarinin yataqlari ile cenubda ise Asagi Neretva simalda ise Kupa dagi ve cayi ile mehdudlasirdi 11 Dalmasiya ile Neretva arasindaki erazi qerbi Hum bolgesi her zaman Xorvatiyanin terkibinde olmamisdir Dalmasiya termini bir nece sahil seherini ve adani ifade edir bezen Xorvatiya ile sinonim kimi isledilir lakin bu ad yalniz XV esrde Venesiya Respublikasinin genislenmesi ile olkenin icerilerine dogru yayilmaga baslamisdir 12 XV esrin ikinci yarisinda ve XVI esrin evvellerinde Xorvatiyanin serhedleri simala dogru genislenmis ve artiq hemin dovrde eyni idare altinda olan Zaqreb dairesi ve onun etraf erazilerini de ehate etmisdir Xorvatiyada kralin numayendesi ve qubernator statusunda olan ban idarecilik edirdi 13 1196 ci ilde taxta Imre kecdikden sonra onun kicik qardasi II Andras 1198 ci ilde Xorvatiya ve Dalmasiya hersoqu elan olundu Belelikle 1198 ci ilden etibaren Xorvatiya ve Slavyoniya Xorvatiya hersoqlari terefinden idare edilirdi Bu hersoqlar hele de Xorvatiya kralligi adlanan torpaqlarda yari musteqil hokmdarlar kimi fealiyyet gosterirdiler 14 Hersoqun yaninda adeten varli zadegan olan bir ban da fealiyyet gosterirdi Ban bezen xorvat bezen ise macar esilli olurdu 1225 ci ile qeder Xorvatiya eyaletlerini bir ban idare edirdi 15 Hemin ilden sonra banin hakimiyyeti iki hisseye bolundu Xorvatiya ve Dalmasiya bani ve Slavyoniya bani 1345 ci ilden sonra bu vezifeler zaman zaman bir sexsin elinde cemlenmisdi ve 1476 ci ilde resmi olaraq birlesdirildi Xorvatiya erazisi zupaniya adlanan dairelere uclar bolunmusdu Her bir zupaniyaya zupan yeni qraf rehberlik edirdi 16 Bu qraflar yerli zadeganlar olurdu ve oz vezifelerini irsen dasiyirdilar bu qayda 1102 ci ilden evvel oldugu kimi enenevi Xorvatiya adet huququna esaslanirdi Kilse meselelerinde Xorvatiya Kupa dagindan cenubda yerlesen erazileri ile birlikde Split arxiyepiskopunun Slavyoniya ise Kaloca arxiyepiskopunun dini yurisdiksiyasi altinda idi 17 Vetendas muharibesiredakteXorvatiya 1102 ve 1105 ci il muqavilelerine esasen kral sulalesinin fealiyyetinin dayandirilmasi halinda oz kralini secmek imkanina malik idi Bir nece defe bas vermesi muharibeye getirib cixarmisdir 18 19 III Andrasredakte 1290 ci ilde IV Laslo vefat etdikden sonra III Andras hakimiyyete gelmisdir Oz novbesinde Xorvatiya Stefan III Andrasin atasi 1235 ci ilde II Andrasin qeyri qanuni usaq elan edildiyi ucun onu tanimaqdan imtina etmisdir Karl Martell yeni kral secilmisdir Vetendas muharibesi dovrunde Xorvatiya krali kimi taclandirilmisdir 20 Munaqisede Serbiyanin desteyini qazanmaq meqsedi ile Serbiyanin varisi olan II Stefani Slavoniyanin bani elan etmisdir halbuki erazi III Andrasin nezeri altinda idi 1295 ci ilde Karl Martellin vefatindan sonra III Andras xorvat zadeganligini ele kecirmisdir 21 Lakin 1300 cu ilde zadeganliq Karl Roberti Karl Martellin oglu kralliga nezaret etmeye cagirmisdir Tezlikle Xorvatiyaya gelerek orada Macaristan ve Xorvatiya krali elan edilmisdir III Andrasin varisi olmadigindan muharibe bitmisdir ve 1308 ci ilde Karl Robert III Andrasin vefatindan sonra Macaristan krali olmusdur 22 Siqizmundredakte 1382 ci ilde I Boyuk Lyudovikin vefatindan sonra Macaristanin ve Xorvatiyanin yeni kralicasi onun qizi Mariya olmusdur Mariya Luksemburqlu Siqizmund ucun heyat yoldasi kimi ved edilmisdi Xorvat zadeganligini ve macar zadeganliginin bir hissesi Siqizmunda qarsi idiler Buna gore Neapol krali olan III Karli Macaristan taxtina cixmaga cagirdilar 23 24 Tacqoyma merasiminden bir nece ay sonra III Karl Mariyanin anasi bosniyali Yelizavetanin emri ile qetle yetirilmisdir Qetlden sonra Xorvatiyada usyan baslamisdir ve III Karlin azyasli oglu Vladislav kral elan edilmisdir 25 Situasiyani sakitlesdirmek ucun Mariya ve bosniyali Yelizaveta silahli sekilde Xorvatiyaya gelmisdir lakin xorvat zadeganlari terefinden ele kecirilmis ve zindana atilmisdilar 26 1387 ci ilde Yelizaveta zindanda oldurulmusdur Mariya ise Venesiyanin komeyi ile serbest buraxilmisdir Bundan sonra Xorvatiya ve Siqizmund arasinda 40 il muharibe davam etmisdir 27 Muharibenin birinci dovru 1395 ci ilde xorvatlarin meglubiyyeti ile basa catmisdir 28 Bundan sonra Siqizmund ozunu turklere qarsi selib yurusune baslamaq ucun kifayet qeder guclu hesab etdi ki Nikopol doyusunde Siqizmund ordusunun meglubiyyeti ile basa catmisdir Doyus xeberi Xorvatiyaya catanda daha etrafli melumat gozlemeden Siqizmundun olduyunu Vladislavi ise qanuni kral elan etdiler Siqizmundun sag oldugu aydinlasdiqdan sonra Xorvatiya parlamenti ve krali uzlasma mektublar mubadilesi aparmisdir ve butun problemlerin helli ucun gorusmek barede raziliga gelmisdiler 29 Birinci ittifaqin sonuredakte nbsp II Ludovik Sikkenin uzerindeki yazi II Ludovik Macaristan Dalmatiya ve Xorvatiya krali 1453 cu ilde Bizans Imperiyasini feth etdikden sonra Osmanlilar suretle qerbe dogru genislendiler ve Xorvatiyani da tehdid etdiler 30 Bosniyanin cokmesinden sonra 1463 cu ilde kral Matyas Korvin mudafie sistemi guclendirmis Yatse banati ve Srebrenik banati qurmusdur Osmanlilar mudafie xettini kecmekde cetinlik cekseler de muntezem olaraq Xorvatiyaya ve Macaristanin cenubuna talan basqinlari heyata kecirirdiler 31 1463 cu ilde basqinlardan biri zamani Xorvatiya ban Spirancic Sende esir goturulmusdur Osmanli imperiyasi tez bir zamanda cenub bolgelerine yayilmisdir burada 1482 ci ilde Herseqovinanin cox hissesini ve Neretva vadisindeki Xorvat qalalarini feth etmisdiler 32 Macaristan ve Xorvatiya arasinda ilk ittifaq Mohac doyusunde macar ordusunun osmanlilar terefinden meglub edilmesi ve kral II Ludovikin vefatindan sonra dagilmisdir 33 34 Istinadlarredakte Histoire de la Croatie Grand Larousse encyclopedique online encyclopedia fransiz Liee desormais a la Hongrie par une union personnelle la Croatie pendant huit siecles formera sous la couronne de saint Etienne un royaume particulier ayant son ban et sa diete Croatia History Encyclopaedia Britannica 15 February 2024 Croatia retained its independence under native kings until 1102 when the crown passed into the hands of the Hungarian dynasty Murray Lorraine Austria Croatia and Slovenia Britannica Educational Publishing 2013 seh 164 ISBN 978 1615309771 Bozic Mate Cosic Stjepan Nastanak hrvatskih grbova Podrijetlo povijest i simbolika od 13 do 16 stoljeca Gordogan xorvat 15 cild no 34 Novi Gordogan udruga za kulturu Zagreb 2017 seh 27 Istifade tarixi 11 January 2025 Simunjak Filip Illa ego Sclavonia ac unita Croatia tellus slozenost pojma Slavonija u srednjem i ranome novom vijeku Pro tempore xorvat University of Zagreb Faculty of Humanities and Social Sciences 15 2020 43 74 Istifade tarixi 11 January 2025 Pavicic Ivana Prijatelj Karbic Damir Prikazi vladarskog dostojanstva likovi vladara u dalmatinskoj umjetnosti 13 i 14 stoljeca Presentation of the rulers dignity images of rulers in dalmatian art of the 13th and 14th centuries Acta Histriae xorvat 8 2 2000 416 418 Nada Klaic Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku II Izdanje Zagreb 1975 pp 508 509 in Croatian Ladislav Heka Hrvatsko ugarski odnosi od sredinjega vijeka do nagodbe iz 1868 s posebnim osvrtom na pitanja Slavonije Croatian Hungarian relations from the Middle Ages to the Compromise of 1868 with a special survey of the Slavonian issue Scrinia Slavonica xorvat Hrvatski institut za povijest Podruznica za povijest Slavonije Srijema i Baranje 8 1 October 2008 152 173 ISSN 1332 4853 Sedlar Jean W East Central Europe in the Middle Ages University of Washington Press 2011 seh 280 ISBN 978 0295800646 Istifade tarixi 16 January 2014 Croatia History Encarta 31 October 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Croatia History Encarta 31 October 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Lukacs Istvan A horvat irodalom tortenete Budapest Nemzeti Tankonyvkiado 1996 The history of Croatian literature Arxivlesdirilib 2013 08 21 at the Wayback Machine in Hungarian Barna Mezey Magyar alkotmanytortenet Budapest 1995 p 66 Jeffries Ian A History of Eastern Europe Psychology Press 1998 seh 195 ISBN 0415161126 Istifade tarixi 16 January 2014 Bellamy Alex J The Formation of Croatian National Identity Manchester University Press 2003 37 38 ISBN 9780719065026 Klaic Nada Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku History of the Croats in the Early Middle Ages 1975 seh 513 Heka Laszlo Hrvatsko ugarski odnosi od sredinjega vijeka do nagodbe iz 1868 s posebnim osvrtom na pitanja Slavonije Croatian Hungarian relations from the Middle Ages to the Compromise of 1868 with a special survey of the Slavonian issue Scrinia Slavonica xorvat 8 1 October 2008 155 Jeszenszky Geza Hungary and the Break up of Yugoslavia A Documentary History Part I Hungarian Review II 2 Banai Miklos Lukacs Bela Attempts for closing up by long range regulators in the Carpathian Basin Croatia Encyclopedia com www encyclopedia com Curtis Glenn E A Country Study Yugoslavia Former The Croats and Their Territories Library of Congress 1992 Istifade tarixi 2009 03 16 Power Daniel The Central Middle Ages Europe 950 1320 Oxford University Press 2006 seh 186 ISBN 978 0 19 925312 8 Croatia History Encyclopaedia Britannica 15 February 2024 Pal Engel Realm of St Stephen A History of Medieval Hungary 2005 pp 35 36 Consuetudines antiquae Croatorum Croatian Encyclopaedia xorvat 2013 Istifade tarixi 8 February 2025 Karbic Damir Hrvatski plemicki rod i obicajno pravo Croatian noble kindred and customary law Zbornik xorvat Zagreb HAZU 16 1998 73 117 Istifade tarixi 8 February 2025 Kolanovic Josip Hrvatsko obicajno pravo prema ispravama XIV i XV stoljeca Croatian customary law according to documents from the 14th and 15th centuries Arhivski vjesnik xorvat Zagreb Croatian State Archives 36 1993 85 98 Istifade tarixi 8 February 2025 Tadija Smiciklas redaktorCodex diplomaticus Regni Croatiae Dalmatiae et Slavoniae xorvat ve latin XI Zagreb JAZU 1913 453 454 Istifade tarixi 8 February 2025 Majnaric Ivan The Making of a Nation Identities of the Croatian Nobility during the Second Half of the Fourteenth Century Specimina Nova Pars Prima Sectio Mediaevalis Pecs University of Pecs XI 2021 127 144 doi 10 15170 SPMNNV 2021 11 06 Istifade tarixi 8 February 2025 Ancic Mladen Vrijeme i okolnosti postanka Novigradskog zbornika Povijesni Prilozi xorvat Zagreb Croatian Institute of History 22 25 2003 133 190 Istifade tarixi 8 February 2025 Antoljak Stjepan Vransko obicajno pravo Radovi xorvat Zadar Faculty of Philosophy of Zadar 18 8 1979 167 220 Istifade tarixi 8 February 2025 Kresic Mirela Pilipovic Matea De succesione colonorum O nasljednom pravu kmetova u Kraljevini Hrvatskoj i Slavoniji Povijesni Prilozi xorvat Zagreb Croatian Institute of History 34 49 2015 215 216 Istifade tarixi 8 February 2025 John Van Antwerp Fine The Early Medieval Balkans A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century 1991 pp 150 152 Ferdo Sisic Povijest Hrvata pregled povijesti hrvatskog naroda 600 1918 Zagreb p 200Elave edebiyyatredakteJohn Van Antwerp Fine The Early Medieval Balkans A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century 1991 John Van Antwerp Fine The Late Medieval Balkans A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest 1994 Singleton Frederick Bernard A short history of the Yugoslav peoples Cambridge University Press 1985 ISBN 978 0 521 27485 2 Curtis Glenn E A Country Study Yugoslavia Former The Croats and Their Territories Library of Congress 1992 Istifade tarixi 2009 03 16 Menbe https az wikipedia org w index php title Macar Xorvat uniyasi amp oldid 8095132