Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Kimya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqalənini redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
Bu məqaləni lazımdır. |
| Etanol | |
|---|---|
  | |
| Ümumi xassələri | |
| Molekulyar düsturu | C2H5(OH) |
| SMILES | CCO |
| Molyar kütləsi | 46,069 q/mol |
| Xarici görünüşü | rəngsiz maye |
| CAS qeydiyyat nömrəsi | [64–17-5] |
| Xassələri | |
| Sıxlığı və aqreqat halı | 789,3 kq/m³ 20 °C-də, maye |
| Suda həll oluna bilməsi | Tam həll olunandır |
| Ərimə temperaturu | −114,3 °C (158,8 K) |
| Qaynama temperaturu | 78,4 °C (351,6 K) |
| Üçlük nöqtəsi | −114,3 °C (158,8 K), ? bar |
| Kritik nöqtə (termodinamiki) | 241 °C (514,15 K), 63 bar |
| Özülülüyü | 1,2 20 °C-də |
| Səthi gərginliyi | 22,39•10−3 N/m, 20 °C-də |
| Dipol momenti | 1,69 (qaz) |
| Təhlükəliyi | |
| Partlama temperaturu | 13 °C (286,15 K) |
| Öz-özünə alışma temperaturu | 363 °C (636,15 K) |
| Partlama həddi | 3,28–18,95 % |
Etanol və ya Alkoqol – rəngsiz, kəskin iyə malik maye olub, el arasında alkoqol kimi tanınmışdır. Köhnə mənbələrdə onun adı Äthanol, Äthylalkohol və ya Ethylalkohol kimi hallanır. Çox vaxt ona "spirt" də deyilir. Elmi dildə etanol EtOH kimi qısaldılmış şəkildə işlədilir.
Alkoqol kefləndirici maddədir. Onun istifadəsinə dünyanın çox ölkələrində icazə verilir. Ancaq avtomobil, velosiped, qatar, gəmi və təyyarələrin alkoqol içkisinin təsiri altında idarəsi qanunla cəzalandırılır.
Tərkibi
Alkoqol C2H5OH düsturu ilə n- qrupuna aiddir. O Ethan (C2H6) doymuş karbohidrogendə bir hidrogen atomunun hidroksil (OH) qrupla əvəz olunması sayəsində əldə edilir. Ona görə də, ethan-ın sonuna -ol şəkilçisi əlavə edilir. Etanol kimyada sistemləşdirilmə aparıldıqdan bəri alkoqolun kimyəvi birləşməsi üçün işlədilir. Alkoqol isə elmi dildə bu sinifdən olan bütün kimyəvi birləşmələrə deyilir.
Alkoqol sözünün mənşəyi
Alkoqol (ərəb dilində "الكحل" (al-kuhl)) göz boyaları üçün işlədilən tozlara deyilirmiş. Alkoqol o dövrdə "ruhi essensiya" adlandırılırdı. Ona görə də, təsir keyfiyyətinə görə adını burada götürmüşdür. Avropaya bu anlayış İspaniyanın uzun müddət ərəblərin əsarəti altında olduğu dövrdə gəlmişdir. İspan dilində "alcohol" əlkimyaya yol tapmış, narın, quru toz mənasında işlədilmişdir.
Texnoloji xassələri və istifadəsi
Etanol (metilkarbinol, etil spirti) rəngsiz, axıcı, ağız büzüşdürücü dada və xarakterik iyə malikdir. O, 78.40C-də qaynayır, ərimə temperaturu mənfi 114.150C, sıxlığı 0.794 t/m3 təşkil edir. O, spirtlər, su qliserin, dietil efiri, digər üzvi həlledicilərlə istənilən nisbətdə qarışır. Etanol su, benzol, etilasetat, xloroform ilə azeotrop qarışıqlar əmələ gətirir. Tərkibində 95.6 həcm %-i etanol olan azeotrop qarışıq sabit temperaturda (78.10C) qaynayır.
Etanolun öz-özünə alışma temperaturu 422.80C-dir. Onun buxarları hava ilə alışma temperaturu 130C olan partlayıcı qarışıq əmələ gətirir. Etanol narkotik təsirə malikdir, onun icazə verilən qatılığı 1000 mq/m3.
Etanol uzun müddət orqanizmə təsir etdikdə əsəb sisteminin, qida həzmi sisteminin və qaraciyərin, ürək-damar sisteminin ağır üzvi xəstələnmələrinə səbəb olur.
Alınması
Alkoqol ilk dəfə fars həkimi, alimi, filosofu və yazıçısı Abu Bakr Mohammad Ibn Zakariya al-Razi tərəfindən şərabı etməklə əldə edilmişdir.
Hal-hazırda alkoqol iki yolla alkoqol əldə edilə bilir. Bunlardan biri mikrobioloji (spirtin qıcqırdılması), digəri isə sintetik (etilenin hidratasiya olunması) yoludur.
Qıcqırtma:
Qədimdən məlum olan, etanolun bu alınmaüsulu zamanı üzvi məhsullar qıcqırtmaya məruz qalır, onların tərkibində olan karbohidratlar (üzüm, meyvə və s.) bakteriyaların təsiridən qıcqırır. Kraxmalın, düyünün, qarğıdalının da emalı eyni yolla aparılır. Bu reaksiya kifayət qədər mürəkkəbdir. Onun düsturu belədir: C6H12O6 → 2C2H5OH + 2CO2.
Qıcqırtma nəticəsində tərkibində 15% etanol olan məhlul alınır, çünki daha çox qatılılığa malik bakteriyalar sadəcə ölürlər. Bu yolla əldə edilən etanol distilə etmə yolu ilə təmizlənir. Bu yolla alınan içkilərə spirtli içkilər (Viski, konyak, , araq) deyilir. Distilə edilmiş spirtə aroma vermək üçün ona şərabın buxarlandırılmasından əldə edilən şəkər tərkibli, aşağı etanol konsentrasiyalı maye əlavə edilir. Spirtin tərkibindən distilə yolu ilə suyu tamamilə çıxarmaq mümkündür, bu halda texniki spirt − Azetrop alınır.
Biloji məhsullardan sənaye yolu ilə alınması:
Spirtin müasir sənaye texnologiyası aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:
- Nişasta məhsullarının — buğda, kartof, qarğıdalı və s. xırdalanması və hazırlanması,
- Fermentləmə. Bu mərhələdə parçalanmış karxmalın fermentləşdirilməsi baş verir. Bunun üçün qıcqırtma yolu ilə əldə edilmiş alfa-amalizm tətbiq edilir.
- Qıcqırtma,
- Braqorektifikasiya.
İstehsal həcmi
Dünya üzrə ildə 33 mlrd. l etanol istehsal olunur. Bunun 13%-i Avropanın payına düşür. Avropada ən böyük istehsalçı Rusiya və Fransadır. İçki, qida məhsulları və texniki məqsədlər üçün nəzərdə tutulan alkoqolu çıxmaq şərtilə yerdə qalan 62% yanacaq məqsədi üçün işlədilir. ABŞ-də bu daha geniş yayılmışdır. Orada hal-hazırda 97 qurğu texniki etanolun alınması üzrə çalışır və ildə 19 mlrd. l etanol istehsal edir. Daha 42 qurğu tikilməkdədir. Braziliya da hal hazırda etanol istehsalı üzrə birincilər arasındadır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kimya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqalenini redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin EtanolUmumi xasseleriMolekulyar dusturu C2H5 OH SMILES CCOMolyar kutlesi 46 069 q molXarici gorunusu rengsiz mayeCAS qeydiyyat nomresi 64 17 5 XasseleriSixligi ve aqreqat hali 789 3 kq m 20 C de mayeSuda hell oluna bilmesi Tam hell olunandirErime temperaturu 114 3 C 158 8 K Qaynama temperaturu 78 4 C 351 6 K Ucluk noqtesi 114 3 C 158 8 K barKritik noqte termodinamiki 241 C 514 15 K 63 barOzululuyu 1 2 20 C deSethi gerginliyi 22 39 10 3 N m 20 C deDipol momenti 1 69 qaz TehlukeliyiPartlama temperaturu 13 C 286 15 K Oz ozune alisma temperaturu 363 C 636 15 K Partlama heddi 3 28 18 95 Etanol ve ya Alkoqol rengsiz keskin iye malik maye olub el arasinda alkoqol kimi taninmisdir Kohne menbelerde onun adi Athanol Athylalkohol ve ya Ethylalkohol kimi hallanir Cox vaxt ona spirt de deyilir Elmi dilde etanol EtOH kimi qisaldilmis sekilde isledilir Alkoqol keflendirici maddedir Onun istifadesine dunyanin cox olkelerinde icaze verilir Ancaq avtomobil velosiped qatar gemi ve teyyarelerin alkoqol ickisinin tesiri altinda idaresi qanunla cezalandirilir TerkibiAlkoqol C2H5OH dusturu ile n qrupuna aiddir O Ethan C2H6 doymus karbohidrogende bir hidrogen atomunun hidroksil OH qrupla evez olunmasi sayesinde elde edilir Ona gore de ethan in sonuna ol sekilcisi elave edilir Etanol kimyada sistemlesdirilme aparildiqdan beri alkoqolun kimyevi birlesmesi ucun isledilir Alkoqol ise elmi dilde bu sinifden olan butun kimyevi birlesmelere deyilir Alkoqol sozunun menseyiAlkoqol ereb dilinde الكحل al kuhl goz boyalari ucun isledilen tozlara deyilirmis Alkoqol o dovrde ruhi essensiya adlandirilirdi Ona gore de tesir keyfiyyetine gore adini burada goturmusdur Avropaya bu anlayis Ispaniyanin uzun muddet ereblerin esareti altinda oldugu dovrde gelmisdir Ispan dilinde alcohol elkimyaya yol tapmis narin quru toz menasinda isledilmisdir Texnoloji xasseleri ve istifadesiEtanol metilkarbinol etil spirti rengsiz axici agiz buzusdurucu dada ve xarakterik iye malikdir O 78 40C de qaynayir erime temperaturu menfi 114 150C sixligi 0 794 t m3 teskil edir O spirtler su qliserin dietil efiri diger uzvi helledicilerle istenilen nisbetde qarisir Etanol su benzol etilasetat xloroform ile azeotrop qarisiqlar emele getirir Terkibinde 95 6 hecm i etanol olan azeotrop qarisiq sabit temperaturda 78 10C qaynayir Etanolun oz ozune alisma temperaturu 422 80C dir Onun buxarlari hava ile alisma temperaturu 130C olan partlayici qarisiq emele getirir Etanol narkotik tesire malikdir onun icaze verilen qatiligi 1000 mq m3 Etanol uzun muddet orqanizme tesir etdikde eseb sisteminin qida hezmi sisteminin ve qaraciyerin urek damar sisteminin agir uzvi xestelenmelerine sebeb olur AlinmasiAlkoqol ilk defe fars hekimi alimi filosofu ve yazicisi Abu Bakr Mohammad Ibn Zakariya al Razi terefinden serabi etmekle elde edilmisdir Hal hazirda alkoqol iki yolla alkoqol elde edile bilir Bunlardan biri mikrobioloji spirtin qicqirdilmasi digeri ise sintetik etilenin hidratasiya olunmasi yoludur Alkoqolun qicqirdilma prosesi Qicqirtma Qedimden melum olan etanolun bu alinmausulu zamani uzvi mehsullar qicqirtmaya meruz qalir onlarin terkibinde olan karbohidratlar uzum meyve ve s bakteriyalarin tesiriden qicqirir Kraxmalin duyunun qargidalinin da emali eyni yolla aparilir Bu reaksiya kifayet qeder murekkebdir Onun dusturu beledir C6H12O6 2C2H5OH 2CO2 Qicqirtma neticesinde terkibinde 15 etanol olan mehlul alinir cunki daha cox qatililiga malik bakteriyalar sadece olurler Bu yolla elde edilen etanol distile etme yolu ile temizlenir Bu yolla alinan ickilere spirtli ickiler Viski konyak araq deyilir Distile edilmis spirte aroma vermek ucun ona serabin buxarlandirilmasindan elde edilen seker terkibli asagi etanol konsentrasiyali maye elave edilir Spirtin terkibinden distile yolu ile suyu tamamile cixarmaq mumkundur bu halda texniki spirt Azetrop alinir Biloji mehsullardan senaye yolu ile alinmasi Spirtin muasir senaye texnologiyasi asagidaki merhelelerden ibaretdir Nisasta mehsullarinin bugda kartof qargidali ve s xirdalanmasi ve hazirlanmasi Fermentleme Bu merhelede parcalanmis karxmalin fermentlesdirilmesi bas verir Bunun ucun qicqirtma yolu ile elde edilmis alfa amalizm tetbiq edilir Qicqirtma Braqorektifikasiya Istehsal hecmiDunya uzre ilde 33 mlrd l etanol istehsal olunur Bunun 13 i Avropanin payina dusur Avropada en boyuk istehsalci Rusiya ve Fransadir Icki qida mehsullari ve texniki meqsedler ucun nezerde tutulan alkoqolu cixmaq sertile yerde qalan 62 yanacaq meqsedi ucun isledilir ABS de bu daha genis yayilmisdir Orada hal hazirda 97 qurgu texniki etanolun alinmasi uzre calisir ve ilde 19 mlrd l etanol istehsal edir Daha 42 qurgu tikilmekdedir Braziliya da hal hazirda etanol istehsali uzre birinciler arasindadir Hemcinin baxEn cox alkoqol qebul eden olkeler