Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endoplazma — Endoplazma ümumiyyətlə bir hüceyrənin sitoplazmasının daxili (çox vaxt dənəvər) sıx hissəsinə aiddir . Bu, ümumiyyətlə sulu və plazma membranına birbaşa bitişik olan sitoplazmanın xarici (dənəvər olmayan) təbəqəsi olan ektoplazmadan fərqlidir. Bu iki termin əsasən ən sadə, eukariotik hüceyrələr olan amöbün sitoplazmasını təsvir etmək üçün istifadə olunur. Nüvə endoplazmadan nüvə qabığı ilə ayrılır. Endoplazma və ektoplazmanın fərqli tərkibi , yalançı ayaqların əmələ gəlməsi səbəbindən amöbün hərəkətinə kömək edir. Ancaq digər hüceyrə növlərində sitoplazma endo və ektoplazmaya bölünür. Endoplazmada qranullarla birlikdə su, nuklein turşuları, amin turşuları, karbohidratlar, qeyri -üzvi ionlar, lipidlər, fermentlər və digər molekulyar birləşmələr var. Endoplazma, hüceyrələrin bölünməsi də daxil olmaqla əksər metabolik proseslər üçün lazımdır .
Endoplazma, sitoplazma kimi, statikdən çox uzaqdır. Sitoskeletin bəzi komponentləri endoplazmadan keçir, baxmayaraq ki, əksəriyyəti ektoplazmada hüceyrələrin kənarlarına, plazma membranına yaxındır. Endoplazmik qranullar sitozoldan asılır.
Qranullar
"Qranul" termini, endoplazma içərisində kiçik bir hissəciyə, ümumiyyətlə sekretor aparata aiddir. Qranullar ümumiyyətlə ektoplazmada olmadığı üçün endoplazmanın müəyyənedici xüsusiyyətidir. Endomembran sisteminin bu budaqları bir fosfolipid iki qatlıdır və digər orqanoidlərlə, eləcə də plazma membranı ilə birləşə bilir. Onların membranı yalnız yarı keçiricidir və sitozolun içərisində sərbəst axmasına icazə verildikdə hüceyrəyə zərər verə biləcək maddələri saxlamağa imkan verir. Bu qranullar hüceyrəyə endoplazmada baş verən çoxlu metabolik prosesləri tənzimləmək və idarə etmək qabiliyyətini verir. Veziküllərdə olan maddə ilə xarakterizə olunan bir çox fərqli növ var.
Endoplazmanın sitozolik komponenti
Sitozol, materialların asıldığı endoplazmanın yarı maye hissəsini təşkil edir. Molekulları o qədər sıx olan və su bazasına yığılmış, maye halından olan daha çox gelə bənzəyən qatılaşdırılmış su əsaslı bir geldir. Suya əsaslanır, ancaq sıxlığını verən kiçik və böyük molekullardan ibarətdir. Hüceyrəni fiziki olaraq dəstəkləmək, çökmənin qarşısını almaq, həmçinin qida maddələrini parçalamaq, kiçik molekulları daşımaq və protein sintezindən məsul ribosomları saxlamaq da daxil olmaqla bir neçə funksiyanı yerinə yetirir.
Sitozol əsasən su ehtiva edir, eyni zamanda böyük hidrofilik molekulların, kiçik molekulların və zülalların və həll edilmiş ionların kompleks qarışığına malikdir. Sitozolun tərkibi hüceyrənin ehtiyaclarından asılı olaraq dəyişir. Sitoplazma ilə qarışdırılmaması üçün sitozol, hüceyrə funksiyası üçün lazım olan bir çox makromolekülü özündə birləşdirmir.
Amöbün endoplazmik dəyişikliklər vasitəsilə hərəkəti
Amöbün hüceyrələrindəki əsas hərəkət mənbəyi yalançı ayaqlar vasitəsi ilə hərəkətdir. Bu proses, yalançı bir yastıq yaratmaq üçünendoplazma və ektoplazmadan istifadə edir. Psevdopodi və ya yalançı ayaq, hüceyrənin plazma membranını irəli çəkir. Bunun arxasında duran proses, endoplazmanın daha maye hissəsi olan ektoplazmik geldir. Tədqiqatlar sitoskeletin (xüsusən mikrofilamentlərin) aspektlərinin yalançı ayaqların meydana gəlməsinə kömək etdiyini göstərsə də, dəqiq mexanizm bilinmir . Tədqiqatlar göstərdi ki, mikrofilaqmentlər plazma membranının epidermisinə doğru genişlənməsini təşviq etmək üçün plazma membranının daralma oxuna həm paralel, həm də dik olaraq uzanır.
Endoplazmanın daxilindəki proseslər
Hüceyrə tənəffüsü
Tənəffüs eukariotların həyatı üçün həyati əhəmiyyətə malikdir. Bu orqanoidlər bir çox (adenozin trifosfat) molekulu meydana gətirmək üçün qlükoza kimi sadə şəkərləri parçalayır. ATF, hüceyrə enerjisinin təxminən 75% -ni istehlak edən protein sintezi və siqnal yolları kimi digər hüceyrə prosesləri üçün enerji təmin edir. Bir hüceyrənin endoplazmasında mövcud olan mitokondriyaların sayı, hüceyrənin metabolik ehtiyaclarından asılı olaraq dəyişir. Böyük miqdarda zülal istehsal etməli və ya çox miqdarda material parçalamalı olan hüceyrələr üçün çoxlu mitoxondri lazımdır. Qlükoza üç ardıcıl proseslə parçalanır: qlikoliz, limon turşusu dövrü və elektron nəqli zənciri.
Protein sintezi
Protein sintezi həm sərbəst, həm də dənəvər endoplazmatik şəbəkə ilə əlaqəli ribosomlarda başlayır. Hər bir ribosom 2 hissədən ibarətdir və peptidlər adlanan amin turşuları zəncirləri yaradaraq m-RNT -nin genetik kodlarını zülallara daşıyır. Endoplazmatik şəbəkə içərisində zülallar, karbohidratlar kimi molekulların əlavə edilməsi ilə qatlanır və dəyişdirilir, sonra Holci aparatına göndərilir, daha sonra dəyişdirilərək son təyinat yerinə göndərilmək üçün qablaşdırılır.
Digər metabolik fəaliyyət
Bu iki əsas prosesə əlavə olaraq, endoplazmada bir çox başqa fəaliyyət də baş verir. Lizosomlar tərkibindəki fermentlərdən istifadə edərək tullantıları və toksinləri parçalayır. Hamar endoplazmatik şəbəkə, hormonlar və lipidlər istehsal edir, toksinləri parçalayır və hüceyrə kalsium səviyyəsini idarə edir. Hüceyrə bölünməsinin nəzarətinin çoxu nüvədə olsa da, endoplazmada olan sentrosomlarin əmələ gəlməsini təşviq edir.
İstinadlar
- "Locomotion and Behaviour". Encyclopædia Britannica. 2021-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-19.
- Alberts, Bruce; və b. Essential Cell Biology. New York, NY: Garland Science, Taylor & Francis Group, LLC. 2014. ISBN .
- Lodish, Harvey; və b. Molecular Cell Biology. W. H. Freeman. 2012. ISBN .
- Rothman, James E. "Mechanisms of intracellular protein transport". Nature. 372 (6501). 1994: 55–63. Bibcode:1994Natur.372...55R. doi:10.1038/372055a0. PMID 7969419.
- Eckert and McGee-Russell. "The patterned organization of thick and thin microfilaments in the contracting pseudopod of Difflugia". Journal of Cell Science. 13 (3). 1973: 727–39. doi:10.1242/jcs.13.3.727. PMID 4589432.
- Lane, N.; Martin, W. "Eukaryotes really are special, and mitochondria are why". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (35). 2015: E4823. Bibcode:2015PNAS..112E4823L. doi:10.1073/pnas.1509237112. PMC 4568246. PMID 26283405.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Endoplazma Endoplazma umumiyyetle bir huceyrenin sitoplazmasinin daxili cox vaxt denever six hissesine aiddir Bu umumiyyetle sulu ve plazma membranina birbasa bitisik olan sitoplazmanin xarici denever olmayan tebeqesi olan ektoplazmadan ferqlidir Bu iki termin esasen en sade eukariotik huceyreler olan amobun sitoplazmasini tesvir etmek ucun istifade olunur Nuve endoplazmadan nuve qabigi ile ayrilir Endoplazma ve ektoplazmanin ferqli terkibi yalanci ayaqlarin emele gelmesi sebebinden amobun hereketine komek edir Ancaq diger huceyre novlerinde sitoplazma endo ve ektoplazmaya bolunur Endoplazmada qranullarla birlikde su nuklein tursulari amin tursulari karbohidratlar qeyri uzvi ionlar lipidler fermentler ve diger molekulyar birlesmeler var Endoplazma huceyrelerin bolunmesi de daxil olmaqla ekser metabolik prosesler ucun lazimdir Endoplazma sitoplazma kimi statikden cox uzaqdir Sitoskeletin bezi komponentleri endoplazmadan kecir baxmayaraq ki ekseriyyeti ektoplazmada huceyrelerin kenarlarina plazma membranina yaxindir Endoplazmik qranullar sitozoldan asilir QranullarBu aciq sitoplazmik qranullar sebebiyle burada gosterilen sinir huceyresinin perikarionudur Yuksek elektron sixligi sebebinden demek olar ki qara gorunen qranullar endoplazmanin cox hissesini tutur Sitoplazmanin maye komponenti olan sitozolda asilirlar Qranul termini endoplazma icerisinde kicik bir hisseciye umumiyyetle sekretor aparata aiddir Qranullar umumiyyetle ektoplazmada olmadigi ucun endoplazmanin mueyyenedici xususiyyetidir Endomembran sisteminin bu budaqlari bir fosfolipid iki qatlidir ve diger orqanoidlerle elece de plazma membrani ile birlese bilir Onlarin membrani yalniz yari keciricidir ve sitozolun icerisinde serbest axmasina icaze verildikde huceyreye zerer vere bilecek maddeleri saxlamaga imkan verir Bu qranullar huceyreye endoplazmada bas veren coxlu metabolik prosesleri tenzimlemek ve idare etmek qabiliyyetini verir Vezikullerde olan madde ile xarakterize olunan bir cox ferqli nov var Endoplazmanin sitozolik komponentiSitozol materiallarin asildigi endoplazmanin yari maye hissesini teskil edir Molekullari o qeder six olan ve su bazasina yigilmis maye halindan olan daha cox gele benzeyen qatilasdirilmis su esasli bir geldir Suya esaslanir ancaq sixligini veren kicik ve boyuk molekullardan ibaretdir Huceyreni fiziki olaraq desteklemek cokmenin qarsisini almaq hemcinin qida maddelerini parcalamaq kicik molekullari dasimaq ve protein sintezinden mesul ribosomlari saxlamaq da daxil olmaqla bir nece funksiyani yerine yetirir Sitozol esasen su ehtiva edir eyni zamanda boyuk hidrofilik molekullarin kicik molekullarin ve zulallarin ve hell edilmis ionlarin kompleks qarisigina malikdir Sitozolun terkibi huceyrenin ehtiyaclarindan asili olaraq deyisir Sitoplazma ile qarisdirilmamasi ucun sitozol huceyre funksiyasi ucun lazim olan bir cox makromolekulu ozunde birlesdirmir Amobun endoplazmik deyisiklikler vasitesile hereketiAmobun huceyrelerindeki esas hereket menbeyi yalanci ayaqlar vasitesi ile hereketdir Bu proses yalanci bir yastiq yaratmaq ucunendoplazma ve ektoplazmadan istifade edir Psevdopodi ve ya yalanci ayaq huceyrenin plazma membranini ireli cekir Bunun arxasinda duran proses endoplazmanin daha maye hissesi olan ektoplazmik geldir Tedqiqatlar sitoskeletin xususen mikrofilamentlerin aspektlerinin yalanci ayaqlarin meydana gelmesine komek etdiyini gosterse de deqiq mexanizm bilinmir Tedqiqatlar gosterdi ki mikrofilaqmentler plazma membraninin epidermisine dogru genislenmesini tesviq etmek ucun plazma membraninin daralma oxuna hem paralel hem de dik olaraq uzanir Endoplazmanin daxilindeki proseslerHuceyre teneffusu Teneffus eukariotlarin heyati ucun heyati ehemiyyete malikdir Bu orqanoidler bir cox adenozin trifosfat molekulu meydana getirmek ucun qlukoza kimi sade sekerleri parcalayir ATF huceyre enerjisinin texminen 75 ni istehlak eden protein sintezi ve siqnal yollari kimi diger huceyre prosesleri ucun enerji temin edir Bir huceyrenin endoplazmasinda movcud olan mitokondriyalarin sayi huceyrenin metabolik ehtiyaclarindan asili olaraq deyisir Boyuk miqdarda zulal istehsal etmeli ve ya cox miqdarda material parcalamali olan huceyreler ucun coxlu mitoxondri lazimdir Qlukoza uc ardicil prosesle parcalanir qlikoliz limon tursusu dovru ve elektron neqli zenciri Protein sintezi Protein sintezi hem serbest hem de denever endoplazmatik sebeke ile elaqeli ribosomlarda baslayir Her bir ribosom 2 hisseden ibaretdir ve peptidler adlanan amin tursulari zencirleri yaradaraq m RNT nin genetik kodlarini zulallara dasiyir Endoplazmatik sebeke icerisinde zulallar karbohidratlar kimi molekullarin elave edilmesi ile qatlanir ve deyisdirilir sonra Holci aparatina gonderilir daha sonra deyisdirilerek son teyinat yerine gonderilmek ucun qablasdirilir Diger metabolik fealiyyet Bu iki esas prosese elave olaraq endoplazmada bir cox basqa fealiyyet de bas verir Lizosomlar terkibindeki fermentlerden istifade ederek tullantilari ve toksinleri parcalayir Hamar endoplazmatik sebeke hormonlar ve lipidler istehsal edir toksinleri parcalayir ve huceyre kalsium seviyyesini idare edir Huceyre bolunmesinin nezaretinin coxu nuvede olsa da endoplazmada olan sentrosomlarin emele gelmesini tesviq edir Istinadlar Locomotion and Behaviour Encyclopaedia Britannica 2021 12 03 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 19 Alberts Bruce ve b Essential Cell Biology New York NY Garland Science Taylor amp Francis Group LLC 2014 ISBN 978 0 8153 4454 4 Lodish Harvey ve b Molecular Cell Biology W H Freeman 2012 ISBN 978 1464102325 Rothman James E Mechanisms of intracellular protein transport Nature 372 6501 1994 55 63 Bibcode 1994Natur 372 55R doi 10 1038 372055a0 PMID 7969419 Eckert and McGee Russell The patterned organization of thick and thin microfilaments in the contracting pseudopod of Difflugia Journal of Cell Science 13 3 1973 727 39 doi 10 1242 jcs 13 3 727 PMID 4589432 Lane N Martin W Eukaryotes really are special and mitochondria are why Proceedings of the National Academy of Sciences 112 35 2015 E4823 Bibcode 2015PNAS 112E4823L doi 10 1073 pnas 1509237112 PMC 4568246 PMID 26283405