Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Edurad Züss (alm. Eduard Suess; 20 avqust 1831, London — 26 aprel 1914, Vyana) — Avstriya geoloqu və ictimayi xadimi. Züss Qondvana superqitəsi və Tetis okeanı haqqında nəzrəyənin banisi kimi tanınır. O, geologiya elminə Avrasiya, və , , qədim Asiya təpələri, və yuvenil suları, SiAl (elemetlərin latın adlarından: silisium və alüminium), SiMa, terminlərini gətirdi. Alim Ayın kraterlərin təbiəti haqqında orjinal mülahizələr söyləmişdir. E.Züss Yerin atmosfer, hidrosfer, litosfer qatları haqqında anlayışların tərifini verdi. Alimin qənaətinə görə, üzvü aləm "litosferin səthində müəyyən zona ilə — biosfer ilə" məhdudlaşır. Yarım əsrdən sonra Vladimir Vernadski bu anlayışa yeni məzmun gətirdi.
| Edurard Züss | |
|---|---|
| alm. Eduard Suess | |
 Edrad Züss, 1869 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | London  Birləşmiş Krallıq |
| Vəfat tarixi | (82 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vyana |
| Vətəndaşlığı |  Avstriya |
| Elm sahəsi | Geologiya |
| İş yeri | |
| Alma-mater | Vyana Universiteti |
| Təhsili |
|
| Tanınır | Biosfer , Qondvana , Tetis okeanı |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Eduard Züss orta qazanclı sahibkar ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası oğlunun Vyana politexnikumuna daxil olmasını arzulayırdı. 1834-cü ildə Züssün ailəsi Praqaya, 1845-ci ildə isə Vyanaya gəldi. Edurad Vyana politexnikumuna daxil olduqdan sonra həvəs göstərdiyi praktiki həndəsəni və mexanikanı öyrənməyə başladı. Politexnikumda oxuya — oxuya geologiya komitəsində və saray muzeyində işləməyə başlayır. Tələbəyə qazıntı molyuskalar kolleksiyasını qaydaya salmağı tapşırırlar. O, böyük həvəslə bu işə girişir və hətta onun nəticələri haqqında məruzə ilə çıxış edir.
Ona daha məsuliyyətli tapşırıq verilir: dağlarda tunellərin inşası üçün geloji planalma işləri aparmaq, Alp dağlarının qollarından birnin profilini tərtib etmək. Onun getdikcə geologiyaya həvəsi artırdı. Atası oğlunun arzularını bölüşmürdü. O, Eduardın özünün fabrikinin varsi qismində görmək istəyirdi. Hələ o vaxtlar Avstiryanın aparıcı geoloqları Züssün tədqiqatlarına yüksək qiymət verirdilər. Züss nadir işləmək qabiliyyətinə və qibtə ediləcək dözümlülük imkanlarına görə başqalarından fərqlənirdi. Züss 60 yaşında Norveçin adam ayağı dəyməmiş hissəsinə səyahət etmiş, 70 yaşında da işləmək qabiliyyətini və ruh yüksəkliyini tam saxlaya bilmişdi. Eduard Züss 1895-ci ildə İsveç Kral Elmlər Akademiyasının üzvü seçilimiş, London Geologiya Cəmiyyətinin Vollaston medalına layiq görülmüşdü. 1903-cü ildə London Kral Cəmiyyətinin Kopley medalını əldə edən Züss 1914-cü il 26 apreldə Vyanada vəfat etmişdi və federal əyalətində dəfn olunmuşdur.
İctimayi fəaliyyəti
Züss elmlər doktoru dərəcəsi almamış Vyana Universitetində ekstraordinar (ştatdankənar) professor vəzifəsinə təyin edilir. O, 1857-ci ildən 1901-ci ilə qədər univerisitetdə müharizə oxuyur. Bir mühazirəçi kimi onun bənzəri yox idi. Züss mühazirələrini ilhamla oxuyur, nitqi aydın və bədii ifadələrlə zəngin idi. Bundan başqa Züss şəhərin su təminatı komissiyasının, eləcə də Landtaqın üzvü idi. 1873-cü ildə seçilmiş və dəfələrə aktiv solçu çıxşları ilə diqqəti cəl etmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Müəllimlik fəaliyyətinin əvəllərində Züss müxtəlif ölkələrin alimlərilə münasibətdə daha çox onların fikirlərini eşitməyə çalışır. Lakin 50-ci illərin sonlarında alim artıq yeni "baxış meydançasına" qalxmağa çalışır. Züssün geologiya elmini yeni pilləyə qaldırmaq arzusunu Obruçev belə izah edirdi:
 | ...ayrı - ayrı yerlərin stratiqrafik etüdlərinin xaosundan Yerin ümumi tarixini şərh etmək yoluna qədəm qoymaq arzusu... |  |
Züssün bir-birinin ardınca geologiyanın yeni problemlərinə həsr olunmuş əsərləri çap olundu. Yalnız 10 il ərzində- 1862–1872-ci il qədər 40-a qədər məqaləsi işıq üzü görmüşdür. Həmkarlarının heç də hamısı onun yaradıcılığınıtəqdir etmirdi. Bəzilərinin fikirinə görə, Züss tədqiqatçıdan daha çox ədəbiyyatçı idi. Hətta onu "geoşair" belə adlandıran var idi. Züss həqiqətən mürəkkəb elmi məsəlləri yığcam və aydın şərh etmək qabiliyyətinə malik idi. Onun akademik pillələrilə irəlləməsi onun necə elm adamı olmasının gözəl sübutudur: 1860-cı ildə Avstriya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1867-ci ildə həqiqi üzvü seçilir. 1885-ci ildə akademiyanın katibi, səkkiz ildən sonra vitse-prezidenti olur. Dörd ildən sonra isə Züss prezident kürsüsünə yüksəlir. Dünya praktikasında elmlər akademiyasının prezidenti ilk dəfə geoloq olub. Züss bu məsul vəzifədə 1911-ci ilə qədər çalışmışdır. Bundan başqa alim dünyanın bütün akademiyalarının fəxri üzvü və bir çox elmi cəmiyyətlərin üzvü seçilmişdir.
Onillikər ərzində Züss özünün "şah" əsərini yazmaq üçün Almaniyaya, İtaliyaya və İsveçrəyə səfər etmiş, toplanmış elmi məlumatlara özününküləri əlavə etmişdir. Nəhayət, 1875-ci ildə alimin "Alpların mənşəyi" adlı kitabı nəşr olundu. Bu kitab geoloqlarda dərhal dərin maraq oyatdı. Müasirlərinin rəyinə görə, kitabda dağəmələgəlmə mexanizmi yeni mövqedən şərh edilərək geologiyada yeni dövr açdı. Züss müxtəlif dağ sistemlərinin yaranması probleminə müxtəlif cür yanaşırdı. Beləliklə, yeni geologiya- regional tektonikanın əsası qoyuldu və nəticədə Alpların mənşəyi haqqında irəli sürülən nəzəriyyə hamı tərəfindən qəbul olundu. Züss hesab edirdi ki, yer qabığının müqayisə üsulu ilə öyrənilməsi planetin bütün səthinə şamil edilməlidir. Bu fundamental ideya tədqiqatçıları cəlb etdi.
1883-cü ildə Züss "Yerin siması" fundamental əsərinin nəşri üçün nəşiriyyatla müqavilə bağladı. Onun artıq 52 yaşı var idi və hiss edirdi ki, ya bu əzəmətli işdən imtina etməli, ya da qətiyyətlə sona çatdırmalıdır. Sonda Züss Yer planetinin simasını "möhtəşəm tablo" da təsvir etdi. Onun əsəri 4 cilddən ibarət olub: 1-ci cild 1883-cü, 4-cüsü isə 1909-cu ildə nəşr olundu. Hər bir cild bir neçə dəfə işıq üzü görmüşdür. 1-ci cilddə yer qabığının səth hissəsində baş verən hərəkətləri təhlil edilir, 2-ci cilddə dağ silsilələrinin quruluşundan və istiqamətlərindən danışılır. 3-cü cild Dünya okeanının səviyyəsinin dəyişmələrinə və tektonik hərəkətlərin nəticəsində səviyyənin ehtizazına həsr olunub. Nəhayət, sonuncu cilddə bərk və maye qatlarda baş verən hərəkətlərlə əlaqədar Yerin bütövlüklə siması təsvir edilmişdir.
Eduard Züss, müasirlərinin heç birinin görə bilmədiyi bir işin öhdəsindən gəldi: Obruçevin dediyi kimi o, Yerin quruluşuna və bu quruluşun formalaşmasının bu günə gədər olan vəziyyətinə aid bütün müşahidələrin yekununu həyata keçirdi. Züsün əsəri öz əhəmiyyətinə görə və müasirlərinə göstərdiyi təsirinə görə Aleksandr fon Humboldtun "Kosmos", Çarlz Darvinin "Növlərin mənşəyi", Çarlz Layelin "" əsərlərilə bir sırada durur. yazırdı:
| | Züss təkcə Avropanın deyil, eləcə də dünyanın digər hissələrində yaşayıb yaratmış geoloqların müəllimi hesab etmək olar | |
Əsərləri
- Über die Brachiopoden der Kössener Schichten (1854)
- Der Boden der Stadt Wien (1862)
- Die Entstehung der Alpen (1875)
- Das Antlitz der Erde (1885–1909; üç cilddə)
- Erinnerungen (1916)
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
- Обручев С. В. Творческое содружество: Переписка В. А. Обручева с Э. Зюссом [1]
- Geologiya. Bakı. "Şərq-Qərb"2008.s. 74–75.
İstinadlar
- NNDB (ing.). 2002.
- https://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-depuis-la-creation-de-l-Academie-des-sciences/les-membres-du-passe-dont-le-nom-commence-par-s.html.
- "Stefan Wiederkehr. "Die eurasische Bewegung"". 2023-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-27.
- Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 3: Р — Я. — Петрозаводск:
- Eduard Suess, Das Antlitz der Erde (The Face of the Earth), vol. 1 (Leipzig, Germany: G. Freytag, 1885)s.768. 2021-12-31 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edurad Zuss alm Eduard Suess 20 avqust 1831 London 26 aprel 1914 Vyana Avstriya geoloqu ve ictimayi xadimi Zuss Qondvana superqitesi ve Tetis okeani haqqinda nezreyenin banisi kimi taninir O geologiya elmine Avrasiya ve qedim Asiya tepeleri ve yuvenil sulari SiAl elemetlerin latin adlarindan silisium ve aluminium SiMa terminlerini getirdi Alim Ayin kraterlerin tebieti haqqinda orjinal mulahizeler soylemisdir E Zuss Yerin atmosfer hidrosfer litosfer qatlari haqqinda anlayislarin terifini verdi Alimin qenaetine gore uzvu alem litosferin sethinde mueyyen zona ile biosfer ile mehdudlasir Yarim esrden sonra Vladimir Vernadski bu anlayisa yeni mezmun getirdi Edurard Zussalm Eduard Suess Edrad Zuss 1869Dogum tarixi 20 avqust 1831Dogum yeri London Birlesmis KralliqVefat tarixi 26 aprel 1914 82 yasinda Vefat yeri VyanaVetendasligi AvstriyaElm sahesi GeologiyaIs yeri Vyana UniversitetiAlma mater Vyana UniversitetiTehsili Vyana Texniki Universiteti d Taninir Biosfer Qondvana Tetis okeaniUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1894 Isvec Kral Elmler Akademiyasi 1895 Bavariya Elmler Akademiyasi d Gottingen Elmler Akademiyasi d ABS Milli Elmler Akademiyasi 1898 Avstriya Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Fransa Elmler Akademiyasi 1889 1900 Fransa Elmler Akademiyasi 1900 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEduard Zuss orta qazancli sahibkar ailesinde dunyaya gelmisdir Atasi oglunun Vyana politexnikumuna daxil olmasini arzulayirdi 1834 cu ilde Zussun ailesi Praqaya 1845 ci ilde ise Vyanaya geldi Edurad Vyana politexnikumuna daxil olduqdan sonra heves gosterdiyi praktiki hendeseni ve mexanikani oyrenmeye basladi Politexnikumda oxuya oxuya geologiya komitesinde ve saray muzeyinde islemeye baslayir Telebeye qazinti molyuskalar kolleksiyasini qaydaya salmagi tapsirirlar O boyuk hevesle bu ise girisir ve hetta onun neticeleri haqqinda meruze ile cixis edir Ona daha mesuliyyetli tapsiriq verilir daglarda tunellerin insasi ucun geloji planalma isleri aparmaq Alp daglarinin qollarindan birnin profilini tertib etmek Onun getdikce geologiyaya hevesi artirdi Atasi oglunun arzularini bolusmurdu O Eduardin ozunun fabrikinin varsi qisminde gormek isteyirdi Hele o vaxtlar Avstiryanin aparici geoloqlari Zussun tedqiqatlarina yuksek qiymet verirdiler Zuss nadir islemek qabiliyyetine ve qibte edilecek dozumluluk imkanlarina gore basqalarindan ferqlenirdi Zuss 60 yasinda Norvecin adam ayagi deymemis hissesine seyahet etmis 70 yasinda da islemek qabiliyyetini ve ruh yuksekliyini tam saxlaya bilmisdi Eduard Zuss 1895 ci ilde Isvec Kral Elmler Akademiyasinin uzvu secilimis London Geologiya Cemiyyetinin Vollaston medalina layiq gorulmusdu 1903 cu ilde London Kral Cemiyyetinin Kopley medalini elde eden Zuss 1914 cu il 26 aprelde Vyanada vefat etmisdi ve federal eyaletinde defn olunmusdur Ictimayi fealiyyetiZuss elmler doktoru derecesi almamis Vyana Universitetinde ekstraordinar statdankenar professor vezifesine teyin edilir O 1857 ci ilden 1901 ci ile qeder univerisitetde muharize oxuyur Bir muhazireci kimi onun benzeri yox idi Zuss muhazirelerini ilhamla oxuyur nitqi aydin ve bedii ifadelerle zengin idi Bundan basqa Zuss seherin su teminati komissiyasinin elece de Landtaqin uzvu idi 1873 cu ilde secilmis ve defelere aktiv solcu cixslari ile diqqeti cel etmisdir Elmi fealiyyetiVyana Avstriya Eduard Zussun bustu Muellimlik fealiyyetinin evellerinde Zuss muxtelif olkelerin alimlerile munasibetde daha cox onlarin fikirlerini esitmeye calisir Lakin 50 ci illerin sonlarinda alim artiq yeni baxis meydancasina qalxmaga calisir Zussun geologiya elmini yeni pilleye qaldirmaq arzusunu Obrucev bele izah edirdi ayri ayri yerlerin stratiqrafik etudlerinin xaosundan Yerin umumi tarixini serh etmek yoluna qedem qoymaq arzusu Zussun bir birinin ardinca geologiyanin yeni problemlerine hesr olunmus eserleri cap olundu Yalniz 10 il erzinde 1862 1872 ci il qeder 40 a qeder meqalesi isiq uzu gormusdur Hemkarlarinin hec de hamisi onun yaradiciliginiteqdir etmirdi Bezilerinin fikirine gore Zuss tedqiqatcidan daha cox edebiyyatci idi Hetta onu geosair bele adlandiran var idi Zuss heqiqeten murekkeb elmi meselleri yigcam ve aydin serh etmek qabiliyyetine malik idi Onun akademik pillelerile irellemesi onun nece elm adami olmasinin gozel subutudur 1860 ci ilde Avstriya Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1867 ci ilde heqiqi uzvu secilir 1885 ci ilde akademiyanin katibi sekkiz ilden sonra vitse prezidenti olur Dord ilden sonra ise Zuss prezident kursusune yukselir Dunya praktikasinda elmler akademiyasinin prezidenti ilk defe geoloq olub Zuss bu mesul vezifede 1911 ci ile qeder calismisdir Bundan basqa alim dunyanin butun akademiyalarinin fexri uzvu ve bir cox elmi cemiyyetlerin uzvu secilmisdir Onilliker erzinde Zuss ozunun sah eserini yazmaq ucun Almaniyaya Italiyaya ve Isvecreye sefer etmis toplanmis elmi melumatlara ozununkuleri elave etmisdir Nehayet 1875 ci ilde alimin Alplarin menseyi adli kitabi nesr olundu Bu kitab geoloqlarda derhal derin maraq oyatdi Muasirlerinin reyine gore kitabda dagemelegelme mexanizmi yeni movqeden serh edilerek geologiyada yeni dovr acdi Zuss muxtelif dag sistemlerinin yaranmasi problemine muxtelif cur yanasirdi Belelikle yeni geologiya regional tektonikanin esasi qoyuldu ve neticede Alplarin menseyi haqqinda ireli surulen nezeriyye hami terefinden qebul olundu Zuss hesab edirdi ki yer qabiginin muqayise usulu ile oyrenilmesi planetin butun sethine samil edilmelidir Bu fundamental ideya tedqiqatcilari celb etdi 1883 cu ilde Zuss Yerin simasi fundamental eserinin nesri ucun nesiriyyatla muqavile bagladi Onun artiq 52 yasi var idi ve hiss edirdi ki ya bu ezemetli isden imtina etmeli ya da qetiyyetle sona catdirmalidir Sonda Zuss Yer planetinin simasini mohtesem tablo da tesvir etdi Onun eseri 4 cildden ibaret olub 1 ci cild 1883 cu 4 cusu ise 1909 cu ilde nesr olundu Her bir cild bir nece defe isiq uzu gormusdur 1 ci cildde yer qabiginin seth hissesinde bas veren hereketleri tehlil edilir 2 ci cildde dag silsilelerinin qurulusundan ve istiqametlerinden danisilir 3 cu cild Dunya okeaninin seviyyesinin deyismelerine ve tektonik hereketlerin neticesinde seviyyenin ehtizazina hesr olunub Nehayet sonuncu cildde berk ve maye qatlarda bas veren hereketlerle elaqedar Yerin butovlukle simasi tesvir edilmisdir Eduard Zuss muasirlerinin hec birinin gore bilmediyi bir isin ohdesinden geldi Obrucevin dediyi kimi o Yerin qurulusuna ve bu qurulusun formalasmasinin bu gune geder olan veziyyetine aid butun musahidelerin yekununu heyata kecirdi Zusun eseri oz ehemiyyetine gore ve muasirlerine gosterdiyi tesirine gore Aleksandr fon Humboldtun Kosmos Carlz Darvinin Novlerin menseyi Carlz Layelin eserlerile bir sirada durur yazirdi Zuss tekce Avropanin deyil elece de dunyanin diger hisselerinde yasayib yaratmis geoloqlarin muellimi hesab etmek olarEserleriUber die Brachiopoden der Kossener Schichten 1854 Der Boden der Stadt Wien 1862 Die Entstehung der Alpen 1875 Das Antlitz der Erde 1885 1909 uc cildde Erinnerungen 1916 Istifade olunmus edebiyyatObruchev S V Tvorcheskoe sodruzhestvo Perepiska V A Obrucheva s E Zyussom 1 Geologiya Baki Serq Qerb 2008 s 74 75 IstinadlarNNDB ing 2002 https www academie sciences fr fr Liste des membres depuis la creation de l Academie des sciences les membres du passe dont le nom commence par s html Stefan Wiederkehr Die eurasische Bewegung 2023 07 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 27 Kareliya enciklopediya v 3 t gl red A F Titov T 3 R Ya Petrozavodsk Eduard Suess Das Antlitz der Erde The Face of the Earth vol 1 Leipzig Germany G Freytag 1885 s 768 2021 12 31 at the Wayback Machine