Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Cövdət Sunay (türk. Cevdet Sunay, 10 fevral 1899, Trabzon – 22 may 1982, İstanbul) — Türk hərbi və dövlət xadimi, Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin 12-ci Baş Qərargah rəisi, Türkiyə Respublikasının 5-ci prezidenti.
| Cövdət Sunay | |
|---|---|
| türk. Cevdet Sunay | |
 | |
| 28 mart 1966 – 28 mart 1973 | |
| Baş nazir | Süleyman Dəmirəl (1965-1971) Nihat Erim (1971-1972) Fərid Melən (1972-1973) |
| Əvvəlki | Camal Gürsəl |
| Sonrakı | Fəxri Korutürk |
Respublika senatoru | |
| 28 mart 1973 – 12 sentyabr 1980 | |
| 4 avqust 1960 – 16 mart 1966 | |
| Əvvəlki | Raqib Gümüşpala |
| Sonrakı | Cəmal Tural |
Türkiyə Quru Qoşunları komandiri | |
| 3 iyun 1960 – 2 avqust 1960 | |
| Əvvəlki | Camal Gürsəl |
| Sonrakı | Müzəffər Alanquş |
| 15 dekabr 1957 – 3 iyun 1960 | |
| Əvvəlki | Salih Coşqun |
| Sonrakı | Seyfi Turaqay |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Trabzon, Osmanlı İmperiyası |
| Vəfat tarixi | (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | İstanbul, Türkiyə |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili | Quləli Hərbi Liseyi Türkiyə Quru Qoşunları Hərbi Məktəbi Quru Qoşunları Hərb İnstitutu |
| İxtisası | hərbi xadim |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi qulluqçu |
| Həyat yoldaşı | Atifət Sunay |
| Uşağı | 3 |
| Dini | İslam |
| Hərbi xidmət | |
| Xidmət illəri | 1917-1966 |
| Mənsubiyyəti |  Osmanlı imperiyası (1917-1920) Türkiyə (1921-1966) |
| Qoşun növü | topçu |
| Rəhbərlik edib |
|
| Döyüşlər | Birinci Dünya müharibəsi Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi |
| Rütbəsi |  ordu generalı |
| | |
| Təltifləri |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hərbi həyatı
Cövdət Sunay 1899-cu il fevralın 10-da Ərzurumda anadan olub. Bəzi mənbələrdə onun doğulduğu yer Ataköy kimi qeyd edilir. Atası Hacı-İslamoğullarından Alay müftisi İslam Səbri Əfəndi, anası Məhəmmədoğullarından Xədicə xanımdır. İbtidai və orta təhsilini Ərzurum, Kərkük, Ədirnə və Kuleli Hərbi Liseylərində almışdır. Birinci Dünya müharibəsi illərində 1917-ci ildə zabit namizədi kimi təlim düşərgəsinə qatılır. Həmin il Sinay və Fələstin cəbhəsində iştirak edir. 1918-ci ildə ingilislər tərəfindən əsir götürülən sunay Misirə aparılır. Əsirlikdən qayıtdıqdan sonra Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində iştirak edərək, Cənub cəbhəsində xidmət göstərir. Daha sonra Qərb cəbhəsində xidmətini davam etdirir. 1927-ci ildə Hərbi məktəbi bitirir. 1930-cu ildə Hərbi Akademiyadakı təhsilini tamamlayır. Türkiyə Silahlı Qüvvələrində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. O, 1949-cu ildə briqada generalı rütbəsinə yüksəlir.
Briqada generalı rütbəsi ilə 3-cü zirehli briqada komandiri və Baş Qərargahın Əməliyyat İdarəsinin rəisi vəzifələrində çalışıb. 1952-ci ildə general-mayor rütbəsinə yüksəlir. General-mayor rütbəsi ilə Baş Qərargahın Əməliyyat İdarəsinin rəisi və 33-cü diviziyanın komandiri vəzifələrində çalışıb. O, 1955-ci ildə general-leytenant rütbəsinə yüksəlib. General-leytenant rütbəsi ilə 9-cu Korpus komandanlığı, Baş Qərargah Əməliyyatı Rəhbərliyi və Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələrinin II Baş Qərargahı rəisi vəzifələrində çalışıb. 1958-ci ildə ordu generalı rütbəsinə yüksəlir. Ordu generalı rütbəsi ilə Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələrinin II Baş Qərargahı rəisi, Türkiyə Quru Qoşunları komandiri vəzifələrində çalışıb. 2 avqust 1960-cı ildə Baş Qərargah rəisi təyin edilir. 15 mart 1966-cı ildə könüllü olaraq təqaüdə çıxır və elə həmin ildə ehtiyat senatoru seçilir.
Prezidentliyi (1966–1973)
28 mart 1966-cı ildə Camal Gürsəl xəstəliyi səbəbindən tutduğu vəzifəsindən getdikdən sonra Cövdət Sunay Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən Türkiyənin beşinci prezidenti seçildi. 1973-cü il martın 28-nə qədər davam edən Prezidentlik dövründə zaman-zaman narahat anlar yaşandı. Süleyman Dəmirəl, Nihat Ərim və Fərid Melenin hökumət qurduqları bu dövrdə ən uzun müddət (27.10.1965–19.03.1971) hökumətə rəhbərlik edən Süleyman Dəmirəl olmuşdur. Dəmirəl, Sunayın ölümündən sonra bu dövr üçün: "Biz prezident Sunay ilə 5 il rahat işlədik. Biz bir-birimizi başa düşdük. Çankaya ilə hökumət arasındakı bu harmoniya Türkiyəyə çox şeylər bəxş etdi." deyə bildirmişdir.
Türkiyədə sol hərəkatın sürətlənməsi, CXP-nin "Mərkəzin Solu" şüarı ilə Ecevitin adının səslənməyə başlanması, tələbələr arasında sağ-sol mübahisəsi, Yassıda məhkəmə proseslərində mühakimə olunaraq həbs cəzasına məhkum edilən və Kayseri qapalı həbsxanasında saxlanılan Cəlal Bayar başda olmaqla Demokrat Partiyasının millət vəkillərinin əfv ilə siyasi hüquqların verilməsi məsələsində o günlərin partiyaları arasında gedən mübarizə, Suat Hayri Ürgüplünün baş nazir təyin edilməsi (29 aprel 1972) və onun qurduğu hökumətin əvvəlcə Sunay tərəfindən bəyənilib, sonra isə rədd edilməsi, vaxtaşırı universitetlərdə axtarışların aparılması, hətta bəzən onların bağlanması, İsmət İnönünün mürtəce və Nurçuluq sözlərini tez-tez təkrarlaması, 1967-ci il Kipr hadisələri, ABŞ Prezidenti Consonun məktubu, Kassasiya məhkəməsi sədri İmran Öktəmin (1969) dəfn mərasimindəki hadisələr və ondan sonrakı nümayişlər, Birinci Boğaz körpüsü, İstanbul və Ankarada bəzi rəsmi binaların bombalanması Baş Qərargah rəisi Camal Turalın Hərbi Şuraya aparılması və General Memduh Tağmaçın Baş Qərargah rəisi olması(12 mart 1969), Milli Nizam Partiyasının qurulması (26 yanvar 1970), İsrailin baş konsulunun qaçırılması və sonradan öldürülməsi, üç britaniyalı texniki işçinin qaçırılaraq öldürülməsi, Boğaziçi sərnişin təyyarəsinin Bolqarıstana qaçırılması, Dəniz Gəzmiş və iki dostunun edam edilməsi, İsmət İnönünün əvvəlcə CXP rəhbərliyindən, sonra isə CXP-dən və millət vəkili vəzifəsindən istefası, birinci və ikinci Nihad Erim hökumətləri (1971–1972), daha sonra Fərid Melənin baş nazirliyi və buna bənzər hadisələr və məşhur 12 Mart Muhtırası Cövdet Sunayın başçılığı dövründə reallaşmış hadisələr idi.
O, 1973-cü il martın 28-də yeddi illik səlahiyyət müddətini başa vurdu və prezidentlikdən getdi. O, həmin gün Respublika Senatının senatoru kimi vəzifəsinin icrasına başlayıb və vəzifəsini 12 sentyabr çevrilişinə qədər davam etdirib.
Ölümü
1929-cu ildə Atifət xanımla ailə həyatı quran və 3 övladı olan Cövdet Sunay 1982-ci il mayın 22-də 83 yaşında vəfat edib. Onun cənazəsi 28 may 1982-ci ildə mərasimlə Ankara Cebeci Əsri qəbiristanlığında dəfn edilib. 6 il sonra, 30 avqust 1988-ci ildə Böyük Qələbənin 66-cı ildönümü münasibətilə Dövlət qəbiristanlığına köçürülərək, dəfn edilir.
Xəlil Falyalının iddiaları
Sedat Pekərin irəli sürdüyü narkotik iddiaları ilə gündəmə gələn kiprli iş adamı Xəlil Falyalı 15 oktyabr 2021-ci ildə həbs edilərək məhkəməyə göndərilib. Məhkəmədə mal varlığı haqqında məlumat verən Falyalı, Cövdət Sunay haqqında; "Mən Kiprdə Fly Oil adlı üçüncü ən böyük neft şirkətinin sahibiyəm. Bu neft şirkəti Cövdət Sunaya məxsusdur və 1974-cü ildən fəaliyyət göstərir. 25–30 il əvvəl onu satın almışam." -deyə açıqlamalar verir.
Mükafatları
- Milli mükafatları
![image]()
Türkiyə : Qırmızı lentli Müstəqillik medalı ilə təltif edilmişdir.
- Xarici mükafatları
![image]()
İran şahlığı :İran imperiyasının yaranmasının 2500 illiyinə həsr olunmuş xatirə medalı (14/10/1971).
![image]()
: Qüdrətli Hamam ordeninin Cəngavər komandiri
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2021-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-31. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Arxivlənmiş surət". 2012-05-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-01. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "O gün bugün | 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay oldu". Milliyet (türk). 2022-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-19. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Arxivlənmiş surət". 2015-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-01. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-01. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Badraie mart 5, 2016, at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- (ing.)
- (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Covdet Sunay turk Cevdet Sunay 10 fevral 1899 Trabzon 22 may 1982 Istanbul Turk herbi ve dovlet xadimi Turkiye Silahli Quvvelerinin 12 ci Bas Qerargah reisi Turkiye Respublikasinin 5 ci prezidenti Covdet Sunayturk Cevdet SunayTurkiye Respublikasinin 5 ci prezidenti28 mart 1966 28 mart 1973Bas nazirSuleyman Demirel 1965 1971 Nihat Erim 1971 1972 Ferid Melen 1972 1973 EvvelkiCamal GurselSonrakiFexri KoruturkRespublika senatoru28 mart 1973 12 sentyabr 198012 ci Turkiye Respublikasi Silahli Quvveleri Bas Qerargahi reisi4 avqust 1960 16 mart 1966EvvelkiRaqib GumuspalaSonrakiCemal TuralTurkiye Quru Qosunlari komandiri3 iyun 1960 2 avqust 1960EvvelkiCamal GurselSonrakiMuzeffer AlanqusTurkiye Respublikasi Silahli Quvvelerinin II Bas Qerargahi reisi15 dekabr 1957 3 iyun 1960EvvelkiSalih CosqunSonrakiSeyfi TuraqaySexsi melumatlarDogum tarixi 10 fevral 1899Dogum yeri Trabzon Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 22 may 1982 83 yasinda Vefat yeri Istanbul TurkiyeVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Turkiye Dovlet mezarligiPartiya CHPTehsili Quleli Herbi Liseyi Turkiye Quru Qosunlari Herbi Mektebi Quru Qosunlari Herb InstitutuIxtisasi herbi xadimFealiyyeti siyasetci herbi qulluqcuHeyat yoldasi Atifet SunayUsagi 3Dini IslamHerbi xidmetXidmet illeri 1917 1966Mensubiyyeti Osmanli imperiyasi 1917 1920 Turkiye 1921 1966 Qosun novu topcuRehberlik edib 72 ci topcu alayi41 ci topcu alayi204 cu motoartilleriya alayi3 cu zirehli diviziya6 ci tank alayi3 cu zirehli briqada33 cu diviziya9 cu korpusTurkiye Quru QosunlariTurkiye Silahli QuvveleriDoyusler Birinci Dunya muharibesi Turkiye Istiqlaliyyet muharibesiRutbesi ordu generaliTeltifleri Herb medali Istiqlal medali Vikianbarda elaqeli mediafayllarHerbi heyatiCovdet Sunay 1899 cu il fevralin 10 da Erzurumda anadan olub Bezi menbelerde onun doguldugu yer Atakoy kimi qeyd edilir Atasi Haci Islamogullarindan Alay muftisi Islam Sebri Efendi anasi Mehemmedogullarindan Xedice xanimdir Ibtidai ve orta tehsilini Erzurum Kerkuk Edirne ve Kuleli Herbi Liseylerinde almisdir Birinci Dunya muharibesi illerinde 1917 ci ilde zabit namizedi kimi telim dusergesine qatilir Hemin il Sinay ve Felestin cebhesinde istirak edir 1918 ci ilde ingilisler terefinden esir goturulen sunay Misire aparilir Esirlikden qayitdiqdan sonra Turkiye Istiqlaliyyet muharibesinde istirak ederek Cenub cebhesinde xidmet gosterir Daha sonra Qerb cebhesinde xidmetini davam etdirir 1927 ci ilde Herbi mektebi bitirir 1930 cu ilde Herbi Akademiyadaki tehsilini tamamlayir Turkiye Silahli Quvvelerinde muxtelif vezifelerde calisib O 1949 cu ilde briqada generali rutbesine yukselir Briqada generali rutbesi ile 3 cu zirehli briqada komandiri ve Bas Qerargahin Emeliyyat Idaresinin reisi vezifelerinde calisib 1952 ci ilde general mayor rutbesine yukselir General mayor rutbesi ile Bas Qerargahin Emeliyyat Idaresinin reisi ve 33 cu diviziyanin komandiri vezifelerinde calisib O 1955 ci ilde general leytenant rutbesine yukselib General leytenant rutbesi ile 9 cu Korpus komandanligi Bas Qerargah Emeliyyati Rehberliyi ve Turkiye Respublikasi Silahli Quvvelerinin II Bas Qerargahi reisi vezifelerinde calisib 1958 ci ilde ordu generali rutbesine yukselir Ordu generali rutbesi ile Turkiye Respublikasi Silahli Quvvelerinin II Bas Qerargahi reisi Turkiye Quru Qosunlari komandiri vezifelerinde calisib 2 avqust 1960 ci ilde Bas Qerargah reisi teyin edilir 15 mart 1966 ci ilde konullu olaraq teqaude cixir ve ele hemin ilde ehtiyat senatoru secilir Prezidentliyi 1966 1973 Covdet Sunay 28 mart 1966 ci ilde Camal Gursel xesteliyi sebebinden tutdugu vezifesinden getdikden sonra Covdet Sunay Turkiye Boyuk Millet Meclisi terefinden Turkiyenin besinci prezidenti secildi 1973 cu il martin 28 ne qeder davam eden Prezidentlik dovrunde zaman zaman narahat anlar yasandi Suleyman Demirel Nihat Erim ve Ferid Melenin hokumet qurduqlari bu dovrde en uzun muddet 27 10 1965 19 03 1971 hokumete rehberlik eden Suleyman Demirel olmusdur Demirel Sunayin olumunden sonra bu dovr ucun Biz prezident Sunay ile 5 il rahat isledik Biz bir birimizi basa dusduk Cankaya ile hokumet arasindaki bu harmoniya Turkiyeye cox seyler bexs etdi deye bildirmisdir Prezident Sunay ve Kral I Idris Liviyada iki kizin hediyyesini qebul edir 1968 ci il Turkiyede sol herekatin suretlenmesi CXP nin Merkezin Solu suari ile Ecevitin adinin seslenmeye baslanmasi telebeler arasinda sag sol mubahisesi Yassida mehkeme proseslerinde muhakime olunaraq hebs cezasina mehkum edilen ve Kayseri qapali hebsxanasinda saxlanilan Celal Bayar basda olmaqla Demokrat Partiyasinin millet vekillerinin efv ile siyasi huquqlarin verilmesi meselesinde o gunlerin partiyalari arasinda geden mubarize Suat Hayri Urguplunun bas nazir teyin edilmesi 29 aprel 1972 ve onun qurdugu hokumetin evvelce Sunay terefinden beyenilib sonra ise redd edilmesi vaxtasiri universitetlerde axtarislarin aparilmasi hetta bezen onlarin baglanmasi Ismet Inonunun murtece ve Nurculuq sozlerini tez tez tekrarlamasi 1967 ci il Kipr hadiseleri ABS Prezidenti Consonun mektubu Kassasiya mehkemesi sedri Imran Oktemin 1969 defn merasimindeki hadiseler ve ondan sonraki numayisler Birinci Bogaz korpusu Istanbul ve Ankarada bezi resmi binalarin bombalanmasi Bas Qerargah reisi Camal Turalin Herbi Suraya aparilmasi ve General Memduh Tagmacin Bas Qerargah reisi olmasi 12 mart 1969 Milli Nizam Partiyasinin qurulmasi 26 yanvar 1970 Israilin bas konsulunun qacirilmasi ve sonradan oldurulmesi uc britaniyali texniki iscinin qacirilaraq oldurulmesi Bogazici sernisin teyyaresinin Bolqaristana qacirilmasi Deniz Gezmis ve iki dostunun edam edilmesi Ismet Inonunun evvelce CXP rehberliyinden sonra ise CXP den ve millet vekili vezifesinden istefasi birinci ve ikinci Nihad Erim hokumetleri 1971 1972 daha sonra Ferid Melenin bas nazirliyi ve buna benzer hadiseler ve meshur 12 Mart Muhtirasi Covdet Sunayin basciligi dovrunde reallasmis hadiseler idi O 1973 cu il martin 28 de yeddi illik selahiyyet muddetini basa vurdu ve prezidentlikden getdi O hemin gun Respublika Senatinin senatoru kimi vezifesinin icrasina baslayib ve vezifesini 12 sentyabr cevrilisine qeder davam etdirib Olumu 1929 cu ilde Atifet xanimla aile heyati quran ve 3 ovladi olan Covdet Sunay 1982 ci il mayin 22 de 83 yasinda vefat edib Onun cenazesi 28 may 1982 ci ilde merasimle Ankara Cebeci Esri qebiristanliginda defn edilib 6 il sonra 30 avqust 1988 ci ilde Boyuk Qelebenin 66 ci ildonumu munasibetile Dovlet qebiristanligina kocurulerek defn edilir Xelil Falyalinin iddialariSedat Pekerin ireli surduyu narkotik iddialari ile gundeme gelen kiprli is adami Xelil Falyali 15 oktyabr 2021 ci ilde hebs edilerek mehkemeye gonderilib Mehkemede mal varligi haqqinda melumat veren Falyali Covdet Sunay haqqinda Men Kiprde Fly Oil adli ucuncu en boyuk neft sirketinin sahibiyem Bu neft sirketi Covdet Sunaya mexsusdur ve 1974 cu ilden fealiyyet gosterir 25 30 il evvel onu satin almisam deye aciqlamalar verir MukafatlariMilli mukafatlari Turkiye Qirmizi lentli Musteqillik medali ile teltif edilmisdir Xarici mukafatlariIran sahligi Iran imperiyasinin yaranmasinin 2500 illiyine hesr olunmus xatire medali 14 10 1971 Qudretli Hamam ordeninin Cengaver komandiriIstinadlar Arxivlenmis suret 2021 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 31 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Arxivlenmis suret 2012 05 31 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 01 redundant parameters redundant parameters redundant parameters O gun bugun 5 Cumhurbaskani Cevdet Sunay oldu Milliyet turk 2022 03 19 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 19 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Arxivlenmis suret 2015 12 08 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 01 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Arxivlenmis suret Turkce 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 01 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Badraie mart 5 2016 at the Wayback MachineXarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar ing ing