Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Demokrat Partiya — Türkiyədə 7 yanvar 1946-cı ildə yaradılmış siyasi partiya. DP-nin yaradılışı ilə ölkə çoxpartiyalı sistemə keçir. 1950-ci ildə hakimiyyətə gələn Demokrat Partiya həmçinin 1954,1957 seçkilərində qələbə qazanmışdır. 27 may 1960 hərbi çevrilişindən sonra devrilən siyasi qurum həmin ilin sentyabrın 29-da bağlanmışdır.
 | |
| Sədri | Adnan Menderes |
| Qurucu | Cəlal Bayar |
| Lideri | Adnan Menderes |
| Quruluş tarixi | 7 yanvar 1946 |
| Dağılma tarixi | 29 sentyabr 1960 |
| Xələfi | Ədalət Partiyası[d] |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya | iqtisadi liberalizm, mühafizəkarlıq |
| İdeoloji spektr | Mərkəz sağ |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Partiyanın quruluşu
1946-cı ilə qədər Türkiyədə təkpartiyalı sistem hökm sürürdü. 1923-cü ildə Mustafa Kamal Atatürkün öncüllüyü ilə yaranan Cümhuriyyət Xalq Partiyası ölkədə yeganə siyasi partiya olmaqda qalırdı. Hələ 1924 və 1930-cu illərdə müvafiq olaraq Sərbəst Firqə və Tərəqqipərvər Cümhuriyyət Firqəsinin yaradılması ilə çoxpartiyalı sistemə keçidə cəhd edilsədə uğursuzluqla sonladı. Ancaq demokratik qüvvələr güclənməkdə idi. CHP-yə müxalifətin yaranmasını tələb edən əsas problemlərdən biri Türkiyənin iqtisadi geriliyi, əhalinin böyük bir hissəsinin təminatının aşağı olması və iqtidarın bu problemləri aradan qaldırılması üçün etdiyi islahatların istənilən nəticəni verməməsi idi.Digər bir səbəb təkpartiya sistemin demokratik parlament respublikası idealarına uyğun olmamasıydı. 1938-ci ildə Atatürkün ölümündən sonra prezident seçilən İsmət İnönünün pul əskinaslarında təsvir edilməsi, ona "Şef" ünvanının verilməsi parlamentdə çox böyük etirazlara səbəb oldu. Çoxpartiyalı sistem lehdarları bunu demokratik Türkiyə uğrunda edilən səylərə zərbə olduğunu bildirirdilər. Amma İnönü yeni bir partiyanın yaradılmasını müdafiə etdiyini deyərək onları rahatladı. Yeni pir partiyanın qurulması Türkiyənin NATO-ya daxil olması üçün qarşısına qoyulan əsas tələblərdən idi.
Yeni təşkilatlanma CHP daxilində yarandı. 1945-ci ildə parlamentdə büdcənin müəyyənləşdirilməsi və həmçinin əkinçilərin torpaqla təmin olunması haqda qanunun qəbulu zamanı partiya üzvləri ek-baş nazir Cəlal Bayar,habelə Adnan Menderes, Fuad Köprülü və Refik Koraltan sərt şəkildə etirazlarını bildirdilər. Daha sonra bu qrup CHP məclis qrupuna '"Dörtlü Takrir"' adlı özündə yerinə yetirilməsi lazım tələblər olan bildirişi verdilər. Bu yazıda çoxpartiyalı sistemə keçid, sərbəst, təkdərəcəli seçkilərin keçirilməsi, universitetin özəlləşdirilməsi istənilirdi. Həmin ilin 21 sentyabrında Menderes və Köprülü Vətən qəzetində dərc olunan tənqidi yazılarına görə partiyadan xaric olundular. Koraltan etiraz əlaməti olaraq könüllü partiyanı tərk etdi. Bayar isə həm partiyadan çıxdı, həm də deputat mandatından imtina etdi.
1945-ci ilin dekabrında yeni partiyanın yaradılacağı Bayar tərəfindən rəsmən açıqlandı. Bayarın İsmət İnönünün razılığını aldıqdan sonra Demokrat Partiya 1946-cı ilin 7 yanvarında quruldu.
İqtidardan əvvəl və sonrakı dövr
TBMM-in qərarı ilə 1946-cı ilin 21 iyununda növbədən kənar parlament seçkilərinin keçirilməsi qərar alınır. Məclisdə böyük üstünlüyə malik CHP DP-nin vəziyyətini çətinləşdirir. Belə ki hələ 7 aydır mövcud olan yeni partiya seçkiləri lazımınca hazırlaşa bilməyəcəkdi. İyun seçkilərində gözləndiyi kimi Cümhuriyyət partiyası qələbə qazanaraq 397 yer qazanır. DP isə 66 mandat əldə etdi. Demokratlar seçkilərin şəffaf keçmədyini bildirmişdilər.
Türkiyədə dərinləşən iqtisadi böhran, bahalıq, əhalinin çətin yaşayışı getdikcə iqtidara inamını azaldır, DP-nin isə nüfuzu artırdı. Bu özünü 14 may 1950 seçkilərində özünü göstərdi. DP 55,2 %-lik göstərici ilə birinci partiya oldu və iqtidara gəldi. Adnan Menderes baş nazir seçildi və hökuməti qurdu, Cəlal Bayar isə məclisin səs çoxluğu ilə prezident oldu. CHP-nin uzunmüddətli təkpartiyalı hakimiyyətindən narazı olan sadə əhali DP-çilərə bir yenilikçi kimi baxır, onların millətə rifah gətirəcəyinə inanırdı.
Tarixçilər DP iqtidarını 2 yerə bölürlər. 1954-cü ilə kimi yeni hökumət verdiyi vədləri yerinə yetiridi. Ölkənin sosial-iqtisadi vəziyyətində dirçəliş var idi. Lakin 1954-cü il seçkilərindən sonra hökumət və xalq arasında münasibət soyuqlaşmağa başladı. Hökumətin bir çox qərarları müxaliflərin və mətbuatın tənqidinə məruz qalırdı. Bir müddət sonra mətbuat sıxışdırılmağa, senzuraya məruz qoyulmağa başlayır.
1957-ci il seçkilərində müxalifət qüvvələrin birləşməsinə qanunlarda dəyişikliklər etməklə mane olan DP hökuməti CHP-nin iddiasına əsasən səslərin dəyişdirilməsi kimi seçki pozuntularına yol verir. Bu hadisələr Kayseri, Çanaqqala, Samsun və Girəsun kimi şəhərlərdə mitinqlərə səbəb olur.
17 fevral 1959-cu ildə Londondan Kiprlə bağlı danışıqlardan gələn və Menderesində olduğu təyyarə qəzaya uğrayır. Baş nazirin qəzadan sağ-salamat çıxması müxalifətlə, əsasəndə İnönü ilə münasibətləri bir anlıq yumşaltsa da bu ara dövr uzun çəkmir və yerini qarşılıqlı tənqidlərə və çəkişmələrə buraxır. İqtidar və müxalif qüvvələr arasında olan bu uçurum xalqdan da yan ötüşmür. Bir çox şəhərlərin küçələri siyasi idealogiyaların qarşıdurma meydanına çevrilir, toqquşmalar baş verir.
1960-cı ilin aprelində mətbuat orqanlarının işini yoxlamaq üçün Tədqiqat Komitəsi adlanan qurum yaradılır. Əlbəttə ki, belə bir təşkilat jurnalistlərin azadlığını çərçivəyə salırdı və anti-demokratik xarakter daşıyırdı CHP'yi ihtilal hazırlığı içerisinde olmakla suçlayan iktidar..
1960-cı il 5 mayda Ankara Qızılay meydanında DP əleyhdarlarının 555K (555Q) kimi adlandırılan (5-ci ayın 5-ci günü saat 5-də Kızılayda (Qızılayda)) mitinqi baş verir. Bu mitinq Türkiyə tarixində "ilk itaətsizlik mitinqi" adlandırılır.
Bu cür mühitdə 50-ci illərin ikinci yarısından etibarən ordu tərkibində hökumətə qarşı olan müxtəlif xuntalar formalaşmağa başlayır. Ordunun rəhbər heyəti iqtidar yönlü olması Adnan Menderesi rahat edirdi. Ancaq aşağı təbəqədə əleyhdarların güclü qruplaşmaları formalaşırdı.
Hakimiyyətinin ikinci yarısında Menderes müxtəlif sənayə layihələrinin həyata keçirilməsi üçün ABŞ-dan Marşal Planı əsasında lazımı qədər kredit almadığına görə SSRİ ilə yaxınlaşmaya başlamışdır. Hökumət bu yaxınlaşma ilə ittifaqdan yeni kreditlərin alınmasını planlaşdırırdı. Lakin məlum hadisələrlə bağlı bu planlar baş tutmadı.
Bir çox mənbələr məhz Türkiyənin SSRİ ilə geniş əlaqələr saxlamaq istəyinin hərbi müdaxiləyə səbəb olduğu və çevrilişin ABŞ tərəfindən planlaşdırıldığını iddia edir.
27 may 1960-cı il çevrilişi və sonrası
Artıq 1960-cı il 23 mayda müdaxilənin 25 mayda keçiriləcəyi planlaşdırılmış və parollar müəyyənləşdirilmişdi. Çevrilişin əsas lideri Camal Madanoğlu idi.Əgər çevriliş zamanında başlayarsa "Dündar Seyhanın oğlu sinfi keçdi" parolu xuntalara çatmalıydı. 27 may 1960-cı il sabah saat 3:15-də piyada birlikləri və süvari alayı, 3:30-da tanklar hərəkət edir. Saat 4:36-da Polkovnik Alparslan Türkeş radioya daxil olaraq Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin hakimiyətə əl qoyduğunu xalqa bəyan edir. Demokratik Partiya hakimiyyətdən uzaqlaşdırılır. Çevrilişçi hərbiçilər rəhbərliklərinə keçmiş baş qərargah rəisi Camal Gürsəli gətirərək Milli Birlik Komitəsini qururlar. MBK ölkəni idarə edəcək müvəqqəti təşkilat idi.
Tez bir zamanda bütün DP-li siyasətçilər həbs edilir. Çevriliş zamanı Ankarda olmayan Menderes yolda həbs edilərək Ankaraya gətirilir. Bundan sonra çevriliş qüvvələri bir-bir hökumət üzvləri və iqtidar meyilli hərbiçiləri Ankara Hərbi Məktəbinə gətirildilər.Şahidlərin dediyinə görə məktəbdə bir çox DP-li siyasətçi təhqirlərə və fiziki zorakılığa məruz qalmışdır. Bu açaldıcı hərəkətlərə dözə bilməyən Namiq Gədik məktəbin pəncərəsindən özünü ataraq intihar etmişdir. Bəzi iddialara görə o əsgərlər tərəfindən atılaraq öldürülmüşdü. Həbs dövründə 10-a qədər DP-li siyasətçi vəfat etmişdi.
MBK rəhbəri Camal Gürsəl çevrilişin ilk günlərində DP-lilərin mühakimə olunmayacağını desədə həm MBK-nin bəzi üzvlərinin həm də professorların məsləhəti və təzyiqi ilə bütün bir iqtidar Yassıadaya aparıldılar və burda onlara qarşı məhkəmə prosesləri başladı. Məhkəmə prosesi 14 oktyabr 1960-cı ildən 15 sentyabr 1961-ci ilə kimi davam etdi. Menderes son məhkəmədən əvvəl intahara cəhd etdi. Xəstəliyi ilə bağlı ona verilən dərmanları günlərlə dilinin altında gizlədən Menderes onları udaraq komaya düşdü. Eks baş nazirsiz keçirilən məhkəmədə yekun qərar olaraq 15 nəfərə ölüm, 31 nəfərə ömürlük, 418 nəfərə isə 4–20 il arası cəzalar verildi. 123 nəfər bəraət aldı. Sonradan ölüm cəzalarının 12-si ömürlük həbslə əvəz edildi. Baş nazir Adnan Menderes, nazirlər Fatin Rüştü Zorlu və Polatkanın ölüm hökmü dəyişməz qaldı. Hökm 16-17 sentyabr 1961-ci ildə həyata keçirildi.
Ömürlük azadlıqdan məhrum edilən siyasətçilər 8 avqust 1966-cı ildə əhv olundular. Onların siyasi hüquqları isə 2 aprel 1972-ci ildə parlament qərarı ilə verildi.
Siyasi vəziyyətin dəyişməsi ilə Adnan Menderes başda olmaqla bütün DP-lilər bərat aldılar. Bunun əvəzində 27 may çevrilişi kəskin şəkildə tənqid olunmağa başladı.
Demokratik Partiyanın bağlanmasına baxmayaraq ideası "ölmədi". Sonrakı illərdə yaradılan Ədalət Partiyası, Doğru Yol Partiyası, Ana Vətən Partiyası DP-nin idea sələfi idilər.
Ədəbiyyat
- Heydər Tuncqanad "27 Mayıs 1960 Devrimi, Diktadan Demokrasiye" (1996)
- Cəlal Bayar "Kayseri Cezaevi Günlüğü"
- Əli Fuad Başgil "27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, Çeltüt Matbaası" (1966)
- Tofiq Çavdar "Birinci bölüm: Türkiyede demokrasi tarihi (1950–1995)" (1996)
İstinadlar
- "İftiralar ve gerçekler 27 MAYIS". 2021-09-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- Bir uçak kazası, bir devlet, Radikal — 2009
- İdris YÜCEL, "Demokrat Parti Dönemi Türk Basını Üzerine İngiliz ve Fransız Gözlemleri 2023-07-07 at the Wayback Machine", MTAD, Cilt 14, Sayı 1, 2017. s. 220.
- Cumhuriyet'in Seksen Yılı,Cumhuriyet Gazetesi(2003)sayfa:203
- "1960 darbesine giden yolun kilometre taşı öğrenci eylemleri oldu". 2019-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- . 2014-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- "Çevriliş bildirişi". 2015-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Demokrat Partiya Turkiyede 7 yanvar 1946 ci ilde yaradilmis siyasi partiya DP nin yaradilisi ile olke coxpartiyali sisteme kecir 1950 ci ilde hakimiyyete gelen Demokrat Partiya hemcinin 1954 1957 seckilerinde qelebe qazanmisdir 27 may 1960 herbi cevrilisinden sonra devrilen siyasi qurum hemin ilin sentyabrin 29 da baglanmisdir Demokrat Partiya turk Demokrat PartiSedri Adnan MenderesQurucu Celal BayarLideri Adnan MenderesQurulus tarixi 7 yanvar 1946Dagilma tarixi 29 sentyabr 1960Xelefi Edalet Partiyasi d Bas qerargah AnkaraIdeologiya iqtisadi liberalizm muhafizekarliqIdeoloji spektr Merkez sag Vikianbarda elaqeli mediafayllarPartiyanin qurulusu1946 ci ile qeder Turkiyede tekpartiyali sistem hokm sururdu 1923 cu ilde Mustafa Kamal Ataturkun onculluyu ile yaranan Cumhuriyyet Xalq Partiyasi olkede yegane siyasi partiya olmaqda qalirdi Hele 1924 ve 1930 cu illerde muvafiq olaraq Serbest Firqe ve Tereqqiperver Cumhuriyyet Firqesinin yaradilmasi ile coxpartiyali sisteme kecide cehd edilsede ugursuzluqla sonladi Ancaq demokratik quvveler guclenmekde idi CHP ye muxalifetin yaranmasini teleb eden esas problemlerden biri Turkiyenin iqtisadi geriliyi ehalinin boyuk bir hissesinin teminatinin asagi olmasi ve iqtidarin bu problemleri aradan qaldirilmasi ucun etdiyi islahatlarin istenilen neticeni vermemesi idi Diger bir sebeb tekpartiya sistemin demokratik parlament respublikasi idealarina uygun olmamasiydi 1938 ci ilde Ataturkun olumunden sonra prezident secilen Ismet Inonunun pul eskinaslarinda tesvir edilmesi ona Sef unvaninin verilmesi parlamentde cox boyuk etirazlara sebeb oldu Coxpartiyali sistem lehdarlari bunu demokratik Turkiye ugrunda edilen seylere zerbe oldugunu bildirirdiler Amma Inonu yeni bir partiyanin yaradilmasini mudafie etdiyini deyerek onlari rahatladi Yeni pir partiyanin qurulmasi Turkiyenin NATO ya daxil olmasi ucun qarsisina qoyulan esas teleblerden idi Yeni teskilatlanma CHP daxilinde yarandi 1945 ci ilde parlamentde budcenin mueyyenlesdirilmesi ve hemcinin ekincilerin torpaqla temin olunmasi haqda qanunun qebulu zamani partiya uzvleri ek bas nazir Celal Bayar habele Adnan Menderes Fuad Koprulu ve Refik Koraltan sert sekilde etirazlarini bildirdiler Daha sonra bu qrup CHP meclis qrupuna Dortlu Takrir adli ozunde yerine yetirilmesi lazim telebler olan bildirisi verdiler Bu yazida coxpartiyali sisteme kecid serbest tekdereceli seckilerin kecirilmesi universitetin ozellesdirilmesi istenilirdi Hemin ilin 21 sentyabrinda Menderes ve Koprulu Veten qezetinde derc olunan tenqidi yazilarina gore partiyadan xaric olundular Koraltan etiraz elameti olaraq konullu partiyani terk etdi Bayar ise hem partiyadan cixdi hem de deputat mandatindan imtina etdi 1945 ci ilin dekabrinda yeni partiyanin yaradilacagi Bayar terefinden resmen aciqlandi Bayarin Ismet Inonunun raziligini aldiqdan sonra Demokrat Partiya 1946 ci ilin 7 yanvarinda quruldu Iqtidardan evvel ve sonraki dovrTBMM in qerari ile 1946 ci ilin 21 iyununda novbeden kenar parlament seckilerinin kecirilmesi qerar alinir Meclisde boyuk ustunluye malik CHP DP nin veziyyetini cetinlesdirir Bele ki hele 7 aydir movcud olan yeni partiya seckileri laziminca hazirlasa bilmeyecekdi Iyun seckilerinde gozlendiyi kimi Cumhuriyyet partiyasi qelebe qazanaraq 397 yer qazanir DP ise 66 mandat elde etdi Demokratlar seckilerin seffaf kecmedyini bildirmisdiler Turkiyede derinlesen iqtisadi bohran bahaliq ehalinin cetin yasayisi getdikce iqtidara inamini azaldir DP nin ise nufuzu artirdi Bu ozunu 14 may 1950 seckilerinde ozunu gosterdi DP 55 2 lik gosterici ile birinci partiya oldu ve iqtidara geldi Adnan Menderes bas nazir secildi ve hokumeti qurdu Celal Bayar ise meclisin ses coxlugu ile prezident oldu CHP nin uzunmuddetli tekpartiyali hakimiyyetinden narazi olan sade ehali DP cilere bir yenilikci kimi baxir onlarin millete rifah getireceyine inanirdi Tarixciler DP iqtidarini 2 yere bolurler 1954 cu ile kimi yeni hokumet verdiyi vedleri yerine yetiridi Olkenin sosial iqtisadi veziyyetinde dircelis var idi Lakin 1954 cu il seckilerinden sonra hokumet ve xalq arasinda munasibet soyuqlasmaga basladi Hokumetin bir cox qerarlari muxaliflerin ve metbuatin tenqidine meruz qalirdi Bir muddet sonra metbuat sixisdirilmaga senzuraya meruz qoyulmaga baslayir 1957 ci il seckilerinde muxalifet quvvelerin birlesmesine qanunlarda deyisiklikler etmekle mane olan DP hokumeti CHP nin iddiasina esasen seslerin deyisdirilmesi kimi secki pozuntularina yol verir Bu hadiseler Kayseri Canaqqala Samsun ve Giresun kimi seherlerde mitinqlere sebeb olur 17 fevral 1959 cu ilde Londondan Kiprle bagli danisiqlardan gelen ve Menderesinde oldugu teyyare qezaya ugrayir Bas nazirin qezadan sag salamat cixmasi muxalifetle esasende Inonu ile munasibetleri bir anliq yumsaltsa da bu ara dovr uzun cekmir ve yerini qarsiliqli tenqidlere ve cekismelere buraxir Iqtidar ve muxalif quvveler arasinda olan bu ucurum xalqdan da yan otusmur Bir cox seherlerin kuceleri siyasi idealogiyalarin qarsidurma meydanina cevrilir toqqusmalar bas verir 1960 ci ilin aprelinde metbuat orqanlarinin isini yoxlamaq ucun Tedqiqat Komitesi adlanan qurum yaradilir Elbette ki bele bir teskilat jurnalistlerin azadligini cerciveye salirdi ve anti demokratik xarakter dasiyirdi CHP yi ihtilal hazirligi icerisinde olmakla suclayan iktidar 1960 ci il 5 mayda Ankara Qizilay meydaninda DP eleyhdarlarinin 555K 555Q kimi adlandirilan 5 ci ayin 5 ci gunu saat 5 de Kizilayda Qizilayda mitinqi bas verir Bu mitinq Turkiye tarixinde ilk itaetsizlik mitinqi adlandirilir Bu cur muhitde 50 ci illerin ikinci yarisindan etibaren ordu terkibinde hokumete qarsi olan muxtelif xuntalar formalasmaga baslayir Ordunun rehber heyeti iqtidar yonlu olmasi Adnan Menderesi rahat edirdi Ancaq asagi tebeqede eleyhdarlarin guclu qruplasmalari formalasirdi Hakimiyyetinin ikinci yarisinda Menderes muxtelif senaye layihelerinin heyata kecirilmesi ucun ABS dan Marsal Plani esasinda lazimi qeder kredit almadigina gore SSRI ile yaxinlasmaya baslamisdir Hokumet bu yaxinlasma ile ittifaqdan yeni kreditlerin alinmasini planlasdirirdi Lakin melum hadiselerle bagli bu planlar bas tutmadi Bir cox menbeler mehz Turkiyenin SSRI ile genis elaqeler saxlamaq isteyinin herbi mudaxileye sebeb oldugu ve cevrilisin ABS terefinden planlasdirildigini iddia edir 27 may 1960 ci il cevrilisi ve sonrasiArtiq 1960 ci il 23 mayda mudaxilenin 25 mayda kecirileceyi planlasdirilmis ve parollar mueyyenlesdirilmisdi Cevrilisin esas lideri Camal Madanoglu idi Eger cevrilis zamaninda baslayarsa Dundar Seyhanin oglu sinfi kecdi parolu xuntalara catmaliydi 27 may 1960 ci il sabah saat 3 15 de piyada birlikleri ve suvari alayi 3 30 da tanklar hereket edir Saat 4 36 da Polkovnik Alparslan Turkes radioya daxil olaraq Turkiye Silahli Quvvelerinin hakimiyete el qoydugunu xalqa beyan edir Demokratik Partiya hakimiyyetden uzaqlasdirilir Cevrilisci herbiciler rehberliklerine kecmis bas qerargah reisi Camal Gurseli getirerek Milli Birlik Komitesini qururlar MBK olkeni idare edecek muveqqeti teskilat idi Tez bir zamanda butun DP li siyasetciler hebs edilir Cevrilis zamani Ankarda olmayan Menderes yolda hebs edilerek Ankaraya getirilir Bundan sonra cevrilis quvveleri bir bir hokumet uzvleri ve iqtidar meyilli herbicileri Ankara Herbi Mektebine getirildiler Sahidlerin dediyine gore mektebde bir cox DP li siyasetci tehqirlere ve fiziki zorakiliga meruz qalmisdir Bu acaldici hereketlere doze bilmeyen Namiq Gedik mektebin penceresinden ozunu ataraq intihar etmisdir Bezi iddialara gore o esgerler terefinden atilaraq oldurulmusdu Hebs dovrunde 10 a qeder DP li siyasetci vefat etmisdi MBK rehberi Camal Gursel cevrilisin ilk gunlerinde DP lilerin muhakime olunmayacagini desede hem MBK nin bezi uzvlerinin hem de professorlarin mesleheti ve tezyiqi ile butun bir iqtidar Yassiadaya aparildilar ve burda onlara qarsi mehkeme prosesleri basladi Mehkeme prosesi 14 oktyabr 1960 ci ilden 15 sentyabr 1961 ci ile kimi davam etdi Menderes son mehkemeden evvel intahara cehd etdi Xesteliyi ile bagli ona verilen dermanlari gunlerle dilinin altinda gizleden Menderes onlari udaraq komaya dusdu Eks bas nazirsiz kecirilen mehkemede yekun qerar olaraq 15 nefere olum 31 nefere omurluk 418 nefere ise 4 20 il arasi cezalar verildi 123 nefer beraet aldi Sonradan olum cezalarinin 12 si omurluk hebsle evez edildi Bas nazir Adnan Menderes nazirler Fatin Rustu Zorlu ve Polatkanin olum hokmu deyismez qaldi Hokm 16 17 sentyabr 1961 ci ilde heyata kecirildi Omurluk azadliqdan mehrum edilen siyasetciler 8 avqust 1966 ci ilde ehv olundular Onlarin siyasi huquqlari ise 2 aprel 1972 ci ilde parlament qerari ile verildi Siyasi veziyyetin deyismesi ile Adnan Menderes basda olmaqla butun DP liler berat aldilar Bunun evezinde 27 may cevrilisi keskin sekilde tenqid olunmaga basladi Demokratik Partiyanin baglanmasina baxmayaraq ideasi olmedi Sonraki illerde yaradilan Edalet Partiyasi Dogru Yol Partiyasi Ana Veten Partiyasi DP nin idea selefi idiler EdebiyyatHeyder Tuncqanad 27 Mayis 1960 Devrimi Diktadan Demokrasiye 1996 Celal Bayar Kayseri Cezaevi Gunlugu Eli Fuad Basgil 27 Mayis Ihtilali ve Sebepleri Celtut Matbaasi 1966 Tofiq Cavdar Birinci bolum Turkiyede demokrasi tarihi 1950 1995 1996 Istinadlar Iftiralar ve gercekler 27 MAYIS 2021 09 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 02 Bir ucak kazasi bir devlet Radikal 2009 Idris YUCEL Demokrat Parti Donemi Turk Basini Uzerine Ingiliz ve Fransiz Gozlemleri 2023 07 07 at the Wayback Machine MTAD Cilt 14 Sayi 1 2017 s 220 Cumhuriyet in Seksen Yili Cumhuriyet Gazetesi 2003 sayfa 203 1960 darbesine giden yolun kilometre tasi ogrenci eylemleri oldu 2019 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 02 2014 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 02 Cevrilis bildirisi 2015 06 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 02