Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cabanı döyüşü — 15-ci əsrin sonlarında Azərbaycanda Ağqoyunlu hakimiyyəti zəifləmiş və ölkə 2 yerə bölünmüşdü. Ağqoyunlu hakimiyyətinin zəifləməsi ilə təqiblərə məruz qalan qızılbaşlar öz hakimiyyətlərini qurmaq üçün hərəkətə keçmişdilər. 1499-cu ildə Şeyx İsmayıl Lahicandan Ərdəbilə, oradan isə Ərzincana doğru hərəkətə başladı. Ərzincanda toplanan qızılbaşların qurultayında qərara alındı ki, ilk zərbə qızılbaşların "düşməni" I Fərrux Yasara vurulsun.
| Cabanı döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi-Şirvanşahlar müharibələri | |||
 Cabanı döyüşü (1541-ci ilə aid miniatür) | |||
| Tarix | 1500-cü il | ||
| Yeri | Cabanı, Şamaxı | ||
| Nəticəsi | Səfəvilərin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Tarixi
Döyüş qabağı vəziyyət
Şah İsmayılın əmri ilə zülqədərlərdən ibarət qüvvə ilə "Qoyun-ölümü" keçidi vasitəsilə Kürü keçməli və Şirvana daxil olmalı idi. Bayram bəy həmin keçidi münasib saymadığı üçün qoşunun çayı keçməsinə icazə vermədi . Lakin I Şah İsmayılın Kür sahilinə çatdıqdan sonra şəxsən at üzərində çayı keçməsi əsgərlərdə ruh yüksəkliyi yaratdı və ardınca qoşun da çayı keçməyə müvəffəq oldu.
Qızılbaşların əldə etdiyi məlumatlara görə Şirvanşah qızılbaşların yaxınlaşdığını eşidib və döyüşə hazırlaşmaq üçün Şamaxıdan çıxaraq yaxşı möhkəmləndirilmiş Qəbələ qalasına getmişdir. Bu xəbəri aldıqdan sonra İsmayıl Şamaxıya doğru hərəkət etmək qərarına gəldi. Lakin İsmayıl şəhərə daxil olsa da, şəhər boş idi. Əhali şəhəri tərk edərək dağlara çəkilmişdi. Bir müddət Şamaxıda qalan İsmayıl, Fərrux Yasarın öz qoşunları ilə Buğurt qalasının yaxınlığındakı meşədə düşərgə saldığını öyrəndi. Lakin qızılbaşlar Şirvan qoşununu orada tapmadılar. Belə ki, qızılbaşların Şamaxını tutması xəbərini alan I Fərrux Yasar Gülüstan qalasına çəkilməklə bağlı qərar aldı. Lakin o, Gülüstan qalasına çata bilmədi, qızılbaş qoşunu "Cabanı" adlanan yerdə onu haqladı.
Döyüşün gedişi
Həsən bəy Rumlunun məlumatına görə Şirvanşah qoşunu 20 min süvari və 6 min yaxşı silahlanmış piyadadan ibarət olmuşdur. Qızılbaşların qüvvələri isə 7 min nəfərdən ibarət idi (lakin bəy qızılbaş ordusunun sayını 12 min nəfər olaraq qeyd edir).
Cabanıdakı toqquşma 1500-cü ilin sonunlarında baş verdi. Qızılbaş qoşununun sağ cinahında şamlı, solunda isə ustaclı tayfalarının üzvləri durmuşdular. I İsmayıl özü isə mərkəzdə mövqe tutmuşdu: təkəli, rumlu və zülqədər tayfaları gözətçi dəstələr () təyin edilmişdilər. Döyüşdə iştirak etmiş qızılbaş başçıları sırasında tayfa əlamətləri göstərilməklə bu şəxslərin adları çəkilir: , , , , , , , , , D, , , , , , , .
Döyüşün əvvəlində Şirvan oxçularının təzyiqi ilə qızılbaşlar çox sayda itkiyə məruz qaldılar. I İsmayılın rəhbərlik etdiyi mərkəz istisna olmaqla qızılbaşların döyüş nizamı hər iki cinahda pozuldu. Lakin Fərrux Yasarın oxçu-piyada qoşununa da hücum əmri verməsilə döyüşün taleyi dəyişdi. Belə ki, Şirvan piyadaları Səfəvi süvarisi tərəfindən ağır itkilərə məruz qaldılar. Şirvan qoşunu məğlub olub qaçmağa başladı. Tək qalan Fərrux Yasar Buğurt qalası istiqamətinə hərəkət etdi. Lakin qızılbaşlar ona çatdılar. Fərrux Yasar anonim tarixçinin Hüseyn bəy Lələnin "cilovdarı" adlandırdığı Şahgəldi ağa adlı qızılbaş tərəfindən vurulub atdan salındı. O, şirvanşahın başını kəsərək Şah İsmayıla gətirdi. İsmayıl üç gün döyüş meydanında qaldı, sonra isə Şamaxıya qayıtdı.
Ədəbiyyat
- Xacə Zeynalabidin Əli Əbdi bəy. Təkmilətül-əxbar (Səfəvi dövrü – şah İsmayıl və şah Təhmasib dövrlərinin tarixi). - Bakı: Elm, 1996-200s.
- Aşurbəyli Sara xanım Balabəy qızı. Şirvanşahlar dövləti. Bakı, 650 səh., 2006
- Oqtay Əfəndiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı,”Şərq-Qərb”,2007,344 səh.+8 səh.(illüst.)
- Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı). Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
- İsgəndər bəy Münşi Türkman. Dünyanı bəzəyənAbbasın tarixi (Tarixe-aləmaraye-Abbasi).Bakı, "Şərq-Qərb Nəşriyyat evi, 2010, 1144 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cabani doyusu 15 ci esrin sonlarinda Azerbaycanda Agqoyunlu hakimiyyeti zeiflemis ve olke 2 yere bolunmusdu Agqoyunlu hakimiyyetinin zeiflemesi ile teqiblere meruz qalan qizilbaslar oz hakimiyyetlerini qurmaq ucun herekete kecmisdiler 1499 cu ilde Seyx Ismayil Lahicandan Erdebile oradan ise Erzincana dogru herekete basladi Erzincanda toplanan qizilbaslarin qurultayinda qerara alindi ki ilk zerbe qizilbaslarin dusmeni I Ferrux Yasara vurulsun Cabani doyusuSefevi Sirvansahlar muharibeleriCabani doyusu 1541 ci ile aid miniatur Tarix 1500 cu ilYeri Cabani SamaxiNeticesi Sefevilerin qelebesiMunaqise terefleriSirvansahlar SefevilerKomandan lar I Ferrux Yasar I IsmayilTereflerin quvvesi20 min suvari ve 6 min piyada Hesen bey Rumluya gore 7 min nefer Hesen bey Rumluya gore 12 min nefer gore TarixiDoyus qabagi veziyyet Sah Ismayilin emri ile zulqederlerden ibaret quvve ile Qoyun olumu kecidi vasitesile Kuru kecmeli ve Sirvana daxil olmali idi Bayram bey hemin kecidi munasib saymadigi ucun qosunun cayi kecmesine icaze vermedi Lakin I Sah Ismayilin Kur sahiline catdiqdan sonra sexsen at uzerinde cayi kecmesi esgerlerde ruh yuksekliyi yaratdi ve ardinca qosun da cayi kecmeye muveffeq oldu Qizilbaslarin elde etdiyi melumatlara gore Sirvansah qizilbaslarin yaxinlasdigini esidib ve doyuse hazirlasmaq ucun Samaxidan cixaraq yaxsi mohkemlendirilmis Qebele qalasina getmisdir Bu xeberi aldiqdan sonra Ismayil Samaxiya dogru hereket etmek qerarina geldi Lakin Ismayil sehere daxil olsa da seher bos idi Ehali seheri terk ederek daglara cekilmisdi Bir muddet Samaxida qalan Ismayil Ferrux Yasarin oz qosunlari ile Bugurt qalasinin yaxinligindaki mesede duserge saldigini oyrendi Lakin qizilbaslar Sirvan qosununu orada tapmadilar Bele ki qizilbaslarin Samaxini tutmasi xeberini alan I Ferrux Yasar Gulustan qalasina cekilmekle bagli qerar aldi Lakin o Gulustan qalasina cata bilmedi qizilbas qosunu Cabani adlanan yerde onu haqladi Doyusun gedisi Hesen bey Rumlunun melumatina gore Sirvansah qosunu 20 min suvari ve 6 min yaxsi silahlanmis piyadadan ibaret olmusdur Qizilbaslarin quvveleri ise 7 min neferden ibaret idi lakin bey qizilbas ordusunun sayini 12 min nefer olaraq qeyd edir Cabanidaki toqqusma 1500 cu ilin sonunlarinda bas verdi Qizilbas qosununun sag cinahinda samli solunda ise ustacli tayfalarinin uzvleri durmusdular I Ismayil ozu ise merkezde movqe tutmusdu tekeli rumlu ve zulqeder tayfalari gozetci desteler teyin edilmisdiler Doyusde istirak etmis qizilbas bascilari sirasinda tayfa elametleri gosterilmekle bu sexslerin adlari cekilir D Doyusun evvelinde Sirvan oxcularinin tezyiqi ile qizilbaslar cox sayda itkiye meruz qaldilar I Ismayilin rehberlik etdiyi merkez istisna olmaqla qizilbaslarin doyus nizami her iki cinahda pozuldu Lakin Ferrux Yasarin oxcu piyada qosununa da hucum emri vermesile doyusun taleyi deyisdi Bele ki Sirvan piyadalari Sefevi suvarisi terefinden agir itkilere meruz qaldilar Sirvan qosunu meglub olub qacmaga basladi Tek qalan Ferrux Yasar Bugurt qalasi istiqametine hereket etdi Lakin qizilbaslar ona catdilar Ferrux Yasar anonim tarixcinin Huseyn bey Lelenin cilovdari adlandirdigi Sahgeldi aga adli qizilbas terefinden vurulub atdan salindi O sirvansahin basini keserek Sah Ismayila getirdi Ismayil uc gun doyus meydaninda qaldi sonra ise Samaxiya qayitdi EdebiyyatXace Zeynalabidin Eli Ebdi bey Tekmiletul exbar Sefevi dovru sah Ismayil ve sah Tehmasib dovrlerinin tarixi Baki Elm 1996 200s ISBN 5 8066 0436 5 Asurbeyli Sara xanim Balabey qizi Sirvansahlar dovleti Baki 650 seh 2006 Oqtay Efendiyev Azerbaycan Sefeviler dovleti Baki Serq Qerb 2007 344 seh 8 seh illust Hesen bey Rumlu Ehsenut tevarix Tarixlerin en yaxsisi Kastamonu Uzanlar 2017 661 s Isgender bey Munsi Turkman Dunyani bezeyenAbbasin tarixi Tarixe alemaraye Abbasi Baki Serq Qerb Nesriyyat evi 2010 1144 seh