Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Şor gölü — Abşeron gölləri içərisində ən böyük su səthi olan və gərgin ekoloji vəziyyətdə olan göldür. Böyük Şor gölü Abşeron yarımadasının mərkəzində, Bakı şəhərinin Binəqədi, Sabunçu və Nərimanov rayonları sərhəddində yerləşir. Bakı Olimpiya Stadionu Böyükşor gölünün şərq sahilində yerləşir.
| Böyük Şor gölü | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 6 m |
| Eni | 1,5-2,0 km |
| Uzunluğu | 10,0 km |
| Sahəsi | 13 km² |
| Həcmi | 45000000 km³ |
| Dərin yeri | 4,20 m |
| Orta dərinliyi | 2,35 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayonlar | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Aparılmış müşahidələrin nəticələrinə əsasən göl akvatoriyasının açıq yerlərində dərinliklər 3,40–3,95 m, maksimal dərinlik isə 4,20 m təşkil edir. Gölün yaxın hissələrində dərinlik 0,50–1,70 m arasında dəyişir. Oval formada olan gölün uzunluğu şimal-qərbdən cənub-şərqə doğru istiqamətlənməklə 10 km-ə çatır, maksimal eni isə 1,5–2,0 km-dir. Göl şimal tərəfdən qədim Xəzərin terrasından ibarət olan maili, cənubdan isə düzbucaqlı kəsilmiş yamacla əhatə olumuşdur. Hazırda Böyük Şor gölü, bütün ətraf ərazilərdən yeraltı su axınının yönəlmiş olduğu qapalı bir hövzədir. Gölün su səthi 1300 ha, həcmi isə 45 mln kub metrdir.
Böyük-şor gölünə şəhərin Binəqədi, Sabunçu və Nərimanov rayonlarının göl ətrafında salınmış və kanalizasiya sistemləri ilə təchiz olunmayan məişət, ticarət və digər obyektlərindən, fərdi evlərdən tullantı suları axıdılır. Hal-hazırda 49 mənbədən gölə gün ərzində 18 min m³ sənaye və məişət suları daxil olur. Gölün əsas çirklənmə mənbələrindən biri gölün şərq hissəsində Sabuncu rayonu ərazisindəki Balaxanı zibilxanasıdır. Böyük Şor gölünün əsas çirklənmə mənbəyi XX əsrin 30-cu illərindən başlayaraq ətraf ərazilərdə neft çıxarılması zamanı əmələ gələn neft-mədən sularının gölə axıdılması olmuşdur.
Statistik məlumatlara görə 1929-cu ildə Keşlə kanalı vasitəsilə gölə neft-mədən suları axıdılmışdır. Bu suların 60%-i bilavasitə qazma, qalanı isə mədənlərdə istifadə olunmuş, bilavasitə dənizdən su xətləri ilə götürülmüş sulardan ibarət olmuşdur. 1970-ci illərdən başlayaraq gölə fekal, təsərrüfat-məişət və sənaye suları axıdılmışdır. Təsərrüfat-fekal sular gölə təmizlənmə prosesi keçmədən, sistemsiz formada açıq kanal və çökəkliklər vasitəsilə axıdılmışdır ki, bu da ərazinin sanitariya vəziyyətini xeyli pisləşdirmiş, gölün dibi və sahil zolağı neft məhsullarının bitum qatı altında qalmışdır. İsti havalarda neft məhsullarının buxarlanması səbəbindən atmosferdə neftin yüngül konsentrasiyaları yayılaraq kəskin qoxu yaranmasına səbəb olur.
Suyunun minerallaşmasına görə Böyük Şor gölü şor sulu göllər qrupuna aiddir və onun suyunun minerallaşması YVQH-dən dəfələrlə çoxdur. Gölün oksigen rejimi tam pozulmuşdur. Həll olmuş oksigenin göl suyunda cüzi olmasının əsas səbəblərindən biri çirkləndirici maddələrin oksidləşməsi nəticəsində bioloji proseslərin sürətlənməsidir. Məhz bununla bağlı Böyük Şor gölündə oksigenin biokimyəvi sərfi normadan bir necə dəfə çoxdur. Təbii faktorların və gölə atılan çirkab sularının təsiri nəticəsində Böyük Şor gölünün sularının minerallaşmasının artması ilə yanaşı suyun tərkibindəki kation və anionların konsentrasiyaları da kəskin şəkildə çoxalır. Belə ki, kalsium, maqnezium və miqdarı sanitar normadan dəfələrlə, isə bir necə dəfə yüksəkdir. Gölün əsas çirkləndiriciləri olan neft məhsulları və fenolların konsentrasiyaları YVQH-dən dəfələrlə coxdur. Göldə sintetik yuyucu maddələr də normadan çoxdur. Göldə əsas çirkləndirici maddələr kimi ağır metallardan mis, kadmium, dəmir, sink, manqan YVQH-dən bir-necə dəfə çoxdur.
Ekologiyası
Suyun inteqral çirklənmə indeksinə əsaslanaraq demək olar ki, 2000-ci ildə Böyük Şor gölü keyfiyyət sinfinin çox çirkli su sinfinə aid оlmuşsа, bu göstərici 2004-cü ildən başlayaraq fövqəladə çirkli su sinfinə aid edilmişdir. Böyükşor gölü neft və məişət tullantıları ilə ifrat dərəcədə çirkləndirilərək quşların yaşayışı üçün yararsız hala salınmışdır. Gölə həmsərhəd quru ərazilərdə də çoxllu sayda neft quyuları və məişət tullantıları vardır. Quyuların ətrafında neft gölməçələrinə rast gəlinir.
Gölün və ətrafdakı ərazinin böyük bir hissəsi uzunmüddətli texnogen çirklənmə nəticəsində sıradan çıxmış və fauna üçün tam yararsız hala düşmüşdür. Gölün Balaxanı tullantılar poliqonu olan sahilinə uzun illlər ərzində sənaye və məişət tullantıları atılmış, sahil bu tullantılarla çirklənmişdir və bu gün də bu tullantılar sututarlarını çirkləndirməkdə davam edir.
İstinadlar
- "İlham Əliyev Böyükşor bulvarının və parkının açılışında iştirak edib". 2021-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-23.
- (PDF). 2021-08-30 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-03.
Xarici keçidlər
- Böyükşor gölünün ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, mühafizəsi və istifadəsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26 dekabr 2013-cü il tarixli, 61 saylı Fərmanı — e-qanun.az saytı
- Səth sularının çirklənmə vəziyyəti 2014-11-29 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk Sor golu Abseron golleri icerisinde en boyuk su sethi olan ve gergin ekoloji veziyyetde olan goldur Boyuk Sor golu Abseron yarimadasinin merkezinde Baki seherinin Bineqedi Sabuncu ve Nerimanov rayonlari serheddinde yerlesir Baki Olimpiya Stadionu Boyuksor golunun serq sahilinde yerlesir Boyuk Sor goluUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 6 mEni 1 5 2 0 kmUzunlugu 10 0 kmSahesi 13 km Hecmi 45000000 km Derin yeri 4 20 mOrta derinliyi 2 35 mYerlesmesi40 27 02 sm e 49 53 15 s u Olke AzerbaycanRayonlar BineqediSabuncuNerimanovBoyuk Sor goluBoyuk Sor golu Vikianbarda elaqeli mediafayllarHaqqindaAparilmis musahidelerin neticelerine esasen gol akvatoriyasinin aciq yerlerinde derinlikler 3 40 3 95 m maksimal derinlik ise 4 20 m teskil edir Golun yaxin hisselerinde derinlik 0 50 1 70 m arasinda deyisir Oval formada olan golun uzunlugu simal qerbden cenub serqe dogru istiqametlenmekle 10 km e catir maksimal eni ise 1 5 2 0 km dir Gol simal terefden qedim Xezerin terrasindan ibaret olan maili cenubdan ise duzbucaqli kesilmis yamacla ehate olumusdur Hazirda Boyuk Sor golu butun etraf erazilerden yeralti su axininin yonelmis oldugu qapali bir hovzedir Golun su sethi 1300 ha hecmi ise 45 mln kub metrdir Boyuk sor golune seherin Bineqedi Sabuncu ve Nerimanov rayonlarinin gol etrafinda salinmis ve kanalizasiya sistemleri ile techiz olunmayan meiset ticaret ve diger obyektlerinden ferdi evlerden tullanti sulari axidilir Hal hazirda 49 menbeden gole gun erzinde 18 min m senaye ve meiset sulari daxil olur Golun esas cirklenme menbelerinden biri golun serq hissesinde Sabuncu rayonu erazisindeki Balaxani zibilxanasidir Boyuk Sor golunun esas cirklenme menbeyi XX esrin 30 cu illerinden baslayaraq etraf erazilerde neft cixarilmasi zamani emele gelen neft meden sularinin gole axidilmasi olmusdur Statistik melumatlara gore 1929 cu ilde Kesle kanali vasitesile gole neft meden sulari axidilmisdir Bu sularin 60 i bilavasite qazma qalani ise medenlerde istifade olunmus bilavasite denizden su xetleri ile goturulmus sulardan ibaret olmusdur 1970 ci illerden baslayaraq gole fekal teserrufat meiset ve senaye sulari axidilmisdir Teserrufat fekal sular gole temizlenme prosesi kecmeden sistemsiz formada aciq kanal ve cokeklikler vasitesile axidilmisdir ki bu da erazinin sanitariya veziyyetini xeyli pislesdirmis golun dibi ve sahil zolagi neft mehsullarinin bitum qati altinda qalmisdir Isti havalarda neft mehsullarinin buxarlanmasi sebebinden atmosferde neftin yungul konsentrasiyalari yayilaraq keskin qoxu yaranmasina sebeb olur Suyunun minerallasmasina gore Boyuk Sor golu sor sulu goller qrupuna aiddir ve onun suyunun minerallasmasi YVQH den defelerle coxdur Golun oksigen rejimi tam pozulmusdur Hell olmus oksigenin gol suyunda cuzi olmasinin esas sebeblerinden biri cirklendirici maddelerin oksidlesmesi neticesinde bioloji proseslerin suretlenmesidir Mehz bununla bagli Boyuk Sor golunde oksigenin biokimyevi serfi normadan bir nece defe coxdur Tebii faktorlarin ve gole atilan cirkab sularinin tesiri neticesinde Boyuk Sor golunun sularinin minerallasmasinin artmasi ile yanasi suyun terkibindeki kation ve anionlarin konsentrasiyalari da keskin sekilde coxalir Bele ki kalsium maqnezium ve miqdari sanitar normadan defelerle ise bir nece defe yuksekdir Golun esas cirklendiricileri olan neft mehsullari ve fenollarin konsentrasiyalari YVQH den defelerle coxdur Golde sintetik yuyucu maddeler de normadan coxdur Golde esas cirklendirici maddeler kimi agir metallardan mis kadmium demir sink manqan YVQH den bir nece defe coxdur EkologiyasiSuyun inteqral cirklenme indeksine esaslanaraq demek olar ki 2000 ci ilde Boyuk Sor golu keyfiyyet sinfinin cox cirkli su sinfine aid olmussa bu gosterici 2004 cu ilden baslayaraq fovqelade cirkli su sinfine aid edilmisdir Boyuksor golu neft ve meiset tullantilari ile ifrat derecede cirklendirilerek quslarin yasayisi ucun yararsiz hala salinmisdir Gole hemserhed quru erazilerde de coxllu sayda neft quyulari ve meiset tullantilari vardir Quyularin etrafinda neft golmecelerine rast gelinir Golun ve etrafdaki erazinin boyuk bir hissesi uzunmuddetli texnogen cirklenme neticesinde siradan cixmis ve fauna ucun tam yararsiz hala dusmusdur Golun Balaxani tullantilar poliqonu olan sahiline uzun illler erzinde senaye ve meiset tullantilari atilmis sahil bu tullantilarla cirklenmisdir ve bu gun de bu tullantilar sututarlarini cirklendirmekde davam edir Istinadlar Ilham Eliyev Boyuksor bulvarinin ve parkinin acilisinda istirak edib 2021 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2015 05 23 PDF 2021 08 30 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 01 03 Xarici kecidlerBoyuksor golunun ekoloji veziyyetinin yaxsilasdirilmasi muhafizesi ve istifadesi sahesinde elave tedbirler haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 26 dekabr 2013 cu il tarixli 61 sayli Fermani e qanun az sayti Seth sularinin cirklenme veziyyeti 2014 11 29 at the Wayback Machine