Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Sədd rifi — Avstraliya sahillərində 2600 km boyunca, 2900 rif sistemindən, 344,4 km² sahəyə malik Mərcan dənizində mərcan rif və adalar silsiləsi. Avstraliyanın Kvinslend vilayətinin sahilləri boyunca yerləşir və gəmiçiliyə mane olur.
| Böyük Sədd rifi | |
| Great Barrier Reef | |
 | |
| Ölkə | |
|---|---|
| Tip | Təbii |
| (Kriteriya) | vii, viii, ix, x |
| Keçid | 154 |
| Daxil edilməsi | 1981 (5-ci sessiya) |
| | |
| |
Bu möhtəşəm Rif sistemi Mərcan dənizində yaşayan polip adlanan mikroorqanizmlər sayəsində yaranmışdır. Bu rif sistemi canlı çeşidliliyinə görə fərqlənir, buna görə Dünya Mirasları arasına alınmışdır. Kəşf edilmə tarix 11 iyun 1770-ci ildə Ceyms Kuk tərəfindən "Endeovour" adlı gəmilər Böyük Sədd Rifinə lövbər atmasıyla Coğrafiya kəşf tarixinə keçmişdir.
Bu kəşf o qədər də asan olmadı, belə ki, onun bu kəşfdən sonra gəmisi zədələnmişdir. Gəmisini isə Avstraliyanın Kvinslend əyaləti sahillərinə yetiştirməyi bacarmış və səyahətinə davam etmişdir.
"Kəşf" və adlandırma
Böyük Bariyer rifi uzun müddətdir ki, aborigen Avstraliya və Torres Boğazı Adalı xalqları tərəfindən tanınır və istifadə olunur və yerli qrupların mədəniyyətlərinin və mənəviyyatının mühüm hissəsidir.
Böyük Səd rifini ilk görən avropalı 1770-ci ildə Avstraliyanın şərq sahillərini üzərək xəritəni çəkən Ceyms Kuk olmuşdur. 11 iyun 1770-ci ildə Kukun gəmisi HMS Endeavour, Kuktaun şəhərinin indiki yerləşdiyi yerin cənubundakı sahildə quruya oturdu və təmir üçün yeddi həftə tələb olundu.
Məhz Metyu Flinders 1802-ci ildə onun daha təfərrüatlı xəritəsini çəkdikdən sonra Böyük Sədd rifini adlandırdı. Flinders indi Böyük Səd rifi dediyimiz rifləri əhatə edən qayaları təsvir etmək üçün müxtəlif terminlərdən istifadə etdi, o cümlədən belə riflərdən biri üçün "böyük rif", " maneə rifi", açıq dənizdə olan yelkənli gəminin və ya ondan gələn dalğaların sahilə çatmasına mane olan hər hansı rif üçün və bu cür qayaların toplanması üçün "Sənəd rifləri.
Geologiya və coğrafiyası
Havadan çəkiliş
Böyük Sədd rifi Şərqi Avstraliyanın Kordilyer diviziyasının fərqli xüsusiyyətidir. Şimalda Torres boğazından (ən şimaldakı Bramble Cay adası və Papua Yeni Qvineyanın cənub sahili arasında) cənubda Ledi Elliot adası (ən cənubdakı adası) ilə Fraser adaları arasındakı adsız keçidə qədər uzanır. Ledi Elliot adası qarğa uçarkən Bramble Kayından 1915 km (1190 mil) cənub-şərqdə yerləşir. Buraya daha kiçik Murray adaları daxildir.
Plitə tektonik nəzəriyyəsi Avstraliyanın Kaynozoy dövründən başlayaraq ildə 7 sm (2,8 düym) sürətlə şimala doğru irəlilədiyini göstərir. Şərqi Avstraliya, Kvinslenddəki drenaj bölməsini 400 km (250 mil) hərəkət etdirən bir tektonik yüksəliş dövrü yaşadıd.Həmçinin bu müddət ərzində Kvinslend mərkəzi və qalxan vulkanlarına və bazalt axınlarına səbəb olan vulkan püskürmələri yaşadı. Bunlardan bəziləri vulkanik adalara çevrildi. Mərcan dənizi hövzəsi yarandıqdan sonra hövzədə mərcan rifləri böyüməyə başladı, lakin təxminən 25 milyon il əvvələ qədər Şimali Kvinslend hələ də tropiklərin cənubundakı mülayim sularda idi. Böyük Sədd rifinin inkişaf tarixi mürəkkəbdir; Queensland tropik sulara sürükləndikdən sonra dəniz səviyyəsinin dəyişməsi ilə riflərin böyüməsi və azalması müşahidə olundu.
Riflərin diametri ildə 1-3 santimetr (0,39-1,18 düym) arta bilər və şaquli olaraq ildə 1 ilə 25 sm (0,39-9,84 düym) arasında böyüyə bilər; lakin, günəş işığına ehtiyacları səbəbindən yalnız 150 metr (490 fut) dərinlikdə böyüyürlər və dəniz səviyyəsindən yuxarı böyüyə bilmirlər. 24 milyon il əvvəl Kvinslend tropik sulara girəndə bəzi mərcanlar böyüdü, lakin çöküntü rejimi sürətlə inkişaf etdi. Böyük Bölmə Aralığının eroziyası ilə; çay deltalarının, sızmaların və bulanıqların yaradılması, mərcan böyüməsi üçün əlverişsiz şərait idi. 10 milyon il əvvəl dəniz səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azaldı və bu, çöküntüləri daha da artırdı. Ola bilsin ki, rifin substratı mərcan böyüməsini maneə törətmək üçün kənarı asılı çöküntülər üçün çox uzaq olana qədər çöküntüdən yığılmalıdır. Bundan əlavə, təxminən 400.000 il əvvəl daha yüksək dəniz səviyyələri və 4 °C (7 °F) suyun temperaturu dəyişməsi ilə xüsusilə isti Buzlaqlararası dövr var idi.
Heron adası, Böyük Sədd rifinin cənubundakı mərcan çayı
Hazırkı Böyük Sədd rifinin substratını təşkil edən torpaq, Böyük Ayırıcı silsilənin bəzi daha böyük təpələri olan eroziyaya uğramış çöküntülərindən əmələ gələn sahil düzənliyi idi (bunların əksəriyyəti özləri də köhnə qayaların və ya nadir hallarda vulkanların qalıqları idi) The Reef Research Kooperativ Tədqiqat Mərkəzi olan Mərkəz, yarım milyon il əvvələ aid olan mərcan 'skeleti' yataqlarını tapdı GBRMPA, indiki canlı reef quruluşunun təxminən 20.000 il əvvəl köhnə platformada böyüməyə başladığına inanılır. Təxminən o vaxt dəniz səviyyəsi indikindən 120 metr (390 fut) aşağı idi.
Arlinqton rifinin havadan görünüşü
20 000 il əvvəldən 6 000 il əvvələ qədər bütün dünyada dəniz səviyyəsi durmadan yüksəldi. Yüksəldikcə, mərcanlar sahil düzünün təpələrinin yeni su altında qalmış dəniz kənarlarında daha da böyüyə bilərdi. Təxminən 13.000 il əvvəl dəniz səviyyəsi indiki vaxtdan cəmi 60 metr (200 fut) aşağı idi və o zamanlar kontinental adalar olan sahil düzünün təpələrini mərcanlar əhatə etməyə başladı. Dəniz səviyyəsi daha da yüksəldikcə, kontinental adaların əksəriyyəti su altında qaldı. Mərcanlar daha sonra su altında qalmış təpələri aşaraq indiki qayaları və qayaları meydana gətirə bilərdi. Burada dəniz səviyyəsi son 6000 ildə ciddi şəkildə yüksəlməmişdir. CRC Reef Araşdırma Mərkəzi indiki canlı reef quruluşunun yaşını 6000 ilə 8000 il arasında qiymətləndirir. Hava fotoşəkillərində və peyk şəkillərində görünə bilən dayaz su rifləri 20.679 km2 ərazini əhatə edir, onların əksəriyyəti (təxminən 80%) rif artımının keçmiş (pleystosen) fazalarının qalıqları olan əhəngdaşı platformalarının üstündə böyüyür. Böyük Səd rifinə bənzər qədim maneə rifinin qalıqlarına Qərbi Avstraliyanın Kimberli şəhərində rast gəlmək olar.
Böyük Baryer Rifi Ümumdünya İrs Bölgəsi 70 bioregiona bölünmüşdür, onlardan 30-u rif bioregionlarıdır. Böyük Baryer rifinin şimal hissəsində lent rifləri və delta rifləri əmələ gəlmişdir; bu strukturlara rif sisteminin qalan hissəsində rast gəlinmir. 2020-ci ildə şimal bölgəsində 500 metr hündürlüyündə və dibində 1,5 km enində əvvəllər kəşf edilməmiş rif aşkar edilmişdir.
Ekologiya
Böyük Baryer rifində yaşıl dəniz tısbağası Böyük Baryer rifində cırtdan mink balinası, Hind-Sakit okean donqar delfin və donqar balina da daxil olmaqla otuz növ cetasianlar qeydə alınmışdır. Orada dugongların böyük populyasiyaları yaşayır. Rifdə 1500-dən çox balıq növü yaşayır, o cümlədən təlxək balığı, qırmızı bas, qırmızı boğaz imperatoru və bir neçə növ balığı və mərcan alabalığı. Qırx doqquz növ kütləvi kürü tökür, səksən dörd növ isə öz aralığında başqa yerlərdə kürü tökür. Dəniz ilanlarının on yeddi növü Böyük Sədd rifində 50 metr (160 fut) dərinliyə qədər isti sularda yaşayır və şimal hissəsindən daha çox cənubda yayılmışdır. Böyük Baryer Rifi Ümumdünya İrs Bölgəsində tapılanların heç biri endemik deyil, nə də təhlükə altında deyil.
Altı növ dəniz tısbağası çoxalmaq üçün qayaya gəlir: yaşıl dəniz tısbağası, dəri dəniz tısbağası, şahin tısbağası, dəniz tısbağası, düz tısbağa və zeytun tısbağası. Böyük Sədd rifindəki yaşıl dəniz tısbağalarının iki genetik fərqli populyasiyası var, biri rifin şimal hissəsində, digəri isə cənub hissəsində. Çarpayılarda dəniz otunun on beş növü duqonqları və tısbağaları cəlb edir və balıqların yaşayış yerini təmin edir. Dəniz otlarının ən çox yayılmış cinsi Halofila və Haloduledir.
Duzlu su timsahları qayanın yaxınlığındakı sahildəki manqrov və duzlu bataqlıqlarda yaşayır. Yuvalama barədə məlumat verilməmişdir və GBRWHA-da duzlu su timsahlarının populyasiyası geniş, lakin aşağı sıxlıqdır. Qayalarda təxminən 125 növ köpək balığı, stingray, konki və ya ximera yaşayır. Rifdə 5000-ə yaxın mollyuska növü, o cümlədən nəhəng clam və müxtəlif nudibudaqlar və konus ilbizləri qeydə alınıb. 49 növ boru balığı və doqquz növ dəniz atı qeydə alınmışdır. Adalarda ən azı yeddi növ qurbağa yaşayır.
215 növ quş (o cümlədən 22 növ dəniz quşu və 32 növ sahil quşu) adalardakı rif və ya yuva və ya kürəyi ziyarət edir: 450–451 , o cümlədən ağ qarınlı dəniz qartalı və qızılgül çəyirtkəsi. Yuvalama yerlərinin çoxu Böyük Sədd rifinin şimal və cənub bölgələrindəki adalardadır, 1,4-1,7 milyon quş bu yerlərdən çoxalmaq üçün istifadə edir Böyük Sədd rifinin adaları həmçinin 2,195 məlum bitki növünü dəstəkləyir; bunlardan üçü endemikdir. Şimal adalarında meşəli olan 300-350 bitki növü, cənub adalarında isə otlu olan 200 bitki növü var; Whitsunday bölgəsi ən müxtəlifdir, 1141 növü dəstəkləyir. Bitkilər quşlar tərəfindən yayılır.
Flynn rifində mərcan arasında zolaqlı cərrah balığı Diametri 1-10 sm (0,4-4 düym) olan rif sistemində ən azı 330 ascidian növü var. Rifdə 300-dən 500-ə qədər bryozoan növü yaşayır. Dörd yüz mərcan növü, həm sərt mərcan, həm də yumşaq mərcan qayalarda yaşayır. Bu kürü gametlərinin əksəriyyəti yaz və yazın yüksələn dəniz temperaturu, ay dövrü və gündüz dövrü ilə tətiklənən kütləvi kürü tökmə hadisələrində çoxalır. Böyük maneə rifinin daxili hissəsindəki riflər oktyabrda tam aydan sonrakı həftə ərzində, xarici riflər isə noyabr və dekabr aylarında kürü tökür. Onun ümumi yumşaq mərcanları 36 nəsilə aiddir. Rifdə beş yüz növ dəniz yosunu və ya dəniz yosunu yaşayır, o cümlədən Halimeda cinsinin on üç növü, eni 100 metrə (110 yd) qədər əhəngli kurqanlar yatır və onların səthində tropik meşə örtüyü ilə müqayisə edilən mini-ekosistemlər yaradır.
İstinadlar
- http://www.greatbarrierreef.org/about-the-reef/.
- http://data.gov.au/dataset/2016-soe-her-aus-national-heritage. 2017.
- "Annual Summary Report of Coral Reef Condition 2021/22". AIMS. 4 August 2022. 13 November 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 2 January 2023.
- "Great Barrier Reef Timeline". GBR Biology. 2022. 28 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 21 September 2023.
- MSN Encarta. . 2006. 28 October 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2006.
- Davies, P.J., Symonds, P.A., Feary, D.A., Pigram, C.J. "Horizontal plate motion: a key allocyclic factor in the evolution of the Great Barrier Reef". Science. 238 (4834). 1987: 1697–1700. Bibcode:1987Sci...238.1697D. doi:10.1126/science.238.4834.1697. PMID 17737670.
- Horstman, Mark. "Wonky Holes". Catalyst transcript. Australian Broadcastiing Corporation. 18 May 2006. 19 April 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 17 April 2019.
- Nowak, Rachel. "'Wonky holes' blamed for coral death". New Scientist. 15 November 2002. 17 April 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 17 April 2019.
- CSIRO. "Snapshot of life deep in the Great Barrier Reef". 2006. 30 August 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 13 March 2007.
 | Avstraliya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk Sedd rifi Avstraliya sahillerinde 2600 km boyunca 2900 rif sisteminden 344 4 km saheye malik Mercan denizinde mercan rif ve adalar silsilesi Avstraliyanin Kvinslend vilayetinin sahilleri boyunca yerlesir ve gemiciliye mane olur Boyuk Sedd rifiGreat Barrier Reef Olke AvstraliyaTip TebiiKriteriya vii viii ix xKecid 154Daxil edilmesi 1981 5 ci sessiya Boyuk Sedd rifiIngilis dilindeki resmi siyahi Bu mohtesem Rif sistemi Mercan denizinde yasayan polip adlanan mikroorqanizmler sayesinde yaranmisdir Bu rif sistemi canli cesidliliyine gore ferqlenir buna gore Dunya Miraslari arasina alinmisdir Kesf edilme tarix 11 iyun 1770 ci ilde Ceyms Kuk terefinden Endeovour adli gemiler Boyuk Sedd Rifine lovber atmasiyla Cografiya kesf tarixine kecmisdir Bu kesf o qeder de asan olmadi bele ki onun bu kesfden sonra gemisi zedelenmisdir Gemisini ise Avstraliyanin Kvinslend eyaleti sahillerine yetistirmeyi bacarmis ve seyahetine davam etmisdir Kesf ve adlandirmaBoyuk Bariyer rifi uzun muddetdir ki aborigen Avstraliya ve Torres Bogazi Adali xalqlari terefinden taninir ve istifade olunur ve yerli qruplarin medeniyyetlerinin ve meneviyyatinin muhum hissesidir Boyuk Sed rifini ilk goren avropali 1770 ci ilde Avstraliyanin serq sahillerini uzerek xeriteni ceken Ceyms Kuk olmusdur 11 iyun 1770 ci ilde Kukun gemisi HMS Endeavour Kuktaun seherinin indiki yerlesdiyi yerin cenubundaki sahilde quruya oturdu ve temir ucun yeddi hefte teleb olundu Mehz Metyu Flinders 1802 ci ilde onun daha teferruatli xeritesini cekdikden sonra Boyuk Sedd rifini adlandirdi Flinders indi Boyuk Sed rifi dediyimiz rifleri ehate eden qayalari tesvir etmek ucun muxtelif terminlerden istifade etdi o cumleden bele riflerden biri ucun boyuk rif manee rifi aciq denizde olan yelkenli geminin ve ya ondan gelen dalgalarin sahile catmasina mane olan her hansi rif ucun ve bu cur qayalarin toplanmasi ucun Sened rifleri Geologiya ve cografiyasiHavadan cekilis Boyuk Sedd rifi Serqi Avstraliyanin Kordilyer diviziyasinin ferqli xususiyyetidir Simalda Torres bogazindan en simaldaki Bramble Cay adasi ve Papua Yeni Qvineyanin cenub sahili arasinda cenubda Ledi Elliot adasi en cenubdaki adasi ile Fraser adalari arasindaki adsiz kecide qeder uzanir Ledi Elliot adasi qarga ucarken Bramble Kayindan 1915 km 1190 mil cenub serqde yerlesir Buraya daha kicik Murray adalari daxildir Plite tektonik nezeriyyesi Avstraliyanin Kaynozoy dovrunden baslayaraq ilde 7 sm 2 8 duym suretle simala dogru irelilediyini gosterir Serqi Avstraliya Kvinslenddeki drenaj bolmesini 400 km 250 mil hereket etdiren bir tektonik yukselis dovru yasadid Hemcinin bu muddet erzinde Kvinslend merkezi ve qalxan vulkanlarina ve bazalt axinlarina sebeb olan vulkan puskurmeleri yasadi Bunlardan bezileri vulkanik adalara cevrildi Mercan denizi hovzesi yarandiqdan sonra hovzede mercan rifleri boyumeye basladi lakin texminen 25 milyon il evvele qeder Simali Kvinslend hele de tropiklerin cenubundaki mulayim sularda idi Boyuk Sedd rifinin inkisaf tarixi murekkebdir Queensland tropik sulara suruklendikden sonra deniz seviyyesinin deyismesi ile riflerin boyumesi ve azalmasi musahide olundu Riflerin diametri ilde 1 3 santimetr 0 39 1 18 duym arta biler ve saquli olaraq ilde 1 ile 25 sm 0 39 9 84 duym arasinda boyuye biler lakin gunes isigina ehtiyaclari sebebinden yalniz 150 metr 490 fut derinlikde boyuyurler ve deniz seviyyesinden yuxari boyuye bilmirler 24 milyon il evvel Kvinslend tropik sulara girende bezi mercanlar boyudu lakin cokuntu rejimi suretle inkisaf etdi Boyuk Bolme Araliginin eroziyasi ile cay deltalarinin sizmalarin ve bulaniqlarin yaradilmasi mercan boyumesi ucun elverissiz serait idi 10 milyon il evvel deniz seviyyesi ehemiyyetli derecede azaldi ve bu cokuntuleri daha da artirdi Ola bilsin ki rifin substrati mercan boyumesini manee toretmek ucun kenari asili cokuntuler ucun cox uzaq olana qeder cokuntuden yigilmalidir Bundan elave texminen 400 000 il evvel daha yuksek deniz seviyyeleri ve 4 C 7 F suyun temperaturu deyismesi ile xususile isti Buzlaqlararasi dovr var idi Heron adasi Boyuk Sedd rifinin cenubundaki mercan cayi Hazirki Boyuk Sedd rifinin substratini teskil eden torpaq Boyuk Ayirici silsilenin bezi daha boyuk tepeleri olan eroziyaya ugramis cokuntulerinden emele gelen sahil duzenliyi idi bunlarin ekseriyyeti ozleri de kohne qayalarin ve ya nadir hallarda vulkanlarin qaliqlari idi The Reef Research Kooperativ Tedqiqat Merkezi olan Merkez yarim milyon il evvele aid olan mercan skeleti yataqlarini tapdi GBRMPA indiki canli reef qurulusunun texminen 20 000 il evvel kohne platformada boyumeye basladigina inanilir Texminen o vaxt deniz seviyyesi indikinden 120 metr 390 fut asagi idi Arlinqton rifinin havadan gorunusu 20 000 il evvelden 6 000 il evvele qeder butun dunyada deniz seviyyesi durmadan yukseldi Yukseldikce mercanlar sahil duzunun tepelerinin yeni su altinda qalmis deniz kenarlarinda daha da boyuye bilerdi Texminen 13 000 il evvel deniz seviyyesi indiki vaxtdan cemi 60 metr 200 fut asagi idi ve o zamanlar kontinental adalar olan sahil duzunun tepelerini mercanlar ehate etmeye basladi Deniz seviyyesi daha da yukseldikce kontinental adalarin ekseriyyeti su altinda qaldi Mercanlar daha sonra su altinda qalmis tepeleri asaraq indiki qayalari ve qayalari meydana getire bilerdi Burada deniz seviyyesi son 6000 ilde ciddi sekilde yukselmemisdir CRC Reef Arasdirma Merkezi indiki canli reef qurulusunun yasini 6000 ile 8000 il arasinda qiymetlendirir Hava fotosekillerinde ve peyk sekillerinde gorune bilen dayaz su rifleri 20 679 km2 erazini ehate edir onlarin ekseriyyeti texminen 80 rif artiminin kecmis pleystosen fazalarinin qaliqlari olan ehengdasi platformalarinin ustunde boyuyur Boyuk Sed rifine benzer qedim manee rifinin qaliqlarina Qerbi Avstraliyanin Kimberli seherinde rast gelmek olar Boyuk Baryer Rifi Umumdunya Irs Bolgesi 70 bioregiona bolunmusdur onlardan 30 u rif bioregionlaridir Boyuk Baryer rifinin simal hissesinde lent rifleri ve delta rifleri emele gelmisdir bu strukturlara rif sisteminin qalan hissesinde rast gelinmir 2020 ci ilde simal bolgesinde 500 metr hundurluyunde ve dibinde 1 5 km eninde evveller kesf edilmemis rif askar edilmisdir EkologiyaBoyuk Baryer rifinde yasil deniz tisbagasi Boyuk Baryer rifinde cirtdan mink balinasi Hind Sakit okean donqar delfin ve donqar balina da daxil olmaqla otuz nov cetasianlar qeyde alinmisdir Orada dugonglarin boyuk populyasiyalari yasayir Rifde 1500 den cox baliq novu yasayir o cumleden telxek baligi qirmizi bas qirmizi bogaz imperatoru ve bir nece nov baligi ve mercan alabaligi Qirx doqquz nov kutlevi kuru tokur seksen dord nov ise oz araliginda basqa yerlerde kuru tokur Deniz ilanlarinin on yeddi novu Boyuk Sedd rifinde 50 metr 160 fut derinliye qeder isti sularda yasayir ve simal hissesinden daha cox cenubda yayilmisdir Boyuk Baryer Rifi Umumdunya Irs Bolgesinde tapilanlarin hec biri endemik deyil ne de tehluke altinda deyil Alti nov deniz tisbagasi coxalmaq ucun qayaya gelir yasil deniz tisbagasi deri deniz tisbagasi sahin tisbagasi deniz tisbagasi duz tisbaga ve zeytun tisbagasi Boyuk Sedd rifindeki yasil deniz tisbagalarinin iki genetik ferqli populyasiyasi var biri rifin simal hissesinde digeri ise cenub hissesinde Carpayilarda deniz otunun on bes novu duqonqlari ve tisbagalari celb edir ve baliqlarin yasayis yerini temin edir Deniz otlarinin en cox yayilmis cinsi Halofila ve Haloduledir Duzlu su timsahlari qayanin yaxinligindaki sahildeki manqrov ve duzlu bataqliqlarda yasayir Yuvalama barede melumat verilmemisdir ve GBRWHA da duzlu su timsahlarinin populyasiyasi genis lakin asagi sixliqdir Qayalarda texminen 125 nov kopek baligi stingray konki ve ya ximera yasayir Rifde 5000 e yaxin mollyuska novu o cumleden neheng clam ve muxtelif nudibudaqlar ve konus ilbizleri qeyde alinib 49 nov boru baligi ve doqquz nov deniz ati qeyde alinmisdir Adalarda en azi yeddi nov qurbaga yasayir 215 nov qus o cumleden 22 nov deniz qusu ve 32 nov sahil qusu adalardaki rif ve ya yuva ve ya kureyi ziyaret edir 450 451 o cumleden ag qarinli deniz qartali ve qizilgul ceyirtkesi Yuvalama yerlerinin coxu Boyuk Sedd rifinin simal ve cenub bolgelerindeki adalardadir 1 4 1 7 milyon qus bu yerlerden coxalmaq ucun istifade edir Boyuk Sedd rifinin adalari hemcinin 2 195 melum bitki novunu destekleyir bunlardan ucu endemikdir Simal adalarinda meseli olan 300 350 bitki novu cenub adalarinda ise otlu olan 200 bitki novu var Whitsunday bolgesi en muxtelifdir 1141 novu destekleyir Bitkiler quslar terefinden yayilir Flynn rifinde mercan arasinda zolaqli cerrah baligi Diametri 1 10 sm 0 4 4 duym olan rif sisteminde en azi 330 ascidian novu var Rifde 300 den 500 e qeder bryozoan novu yasayir Dord yuz mercan novu hem sert mercan hem de yumsaq mercan qayalarda yasayir Bu kuru gametlerinin ekseriyyeti yaz ve yazin yukselen deniz temperaturu ay dovru ve gunduz dovru ile tetiklenen kutlevi kuru tokme hadiselerinde coxalir Boyuk manee rifinin daxili hissesindeki rifler oktyabrda tam aydan sonraki hefte erzinde xarici rifler ise noyabr ve dekabr aylarinda kuru tokur Onun umumi yumsaq mercanlari 36 nesile aiddir Rifde bes yuz nov deniz yosunu ve ya deniz yosunu yasayir o cumleden Halimeda cinsinin on uc novu eni 100 metre 110 yd qeder ehengli kurqanlar yatir ve onlarin sethinde tropik mese ortuyu ile muqayise edilen mini ekosistemler yaradir Istinadlarhttp www greatbarrierreef org about the reef http data gov au dataset 2016 soe her aus national heritage 2017 Annual Summary Report of Coral Reef Condition 2021 22 AIMS 4 August 2022 13 November 2022 tarixinde Istifade tarixi 2 January 2023 Great Barrier Reef Timeline GBR Biology 2022 28 September 2023 tarixinde Istifade tarixi 21 September 2023 MSN Encarta 2006 28 October 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 December 2006 Davies P J Symonds P A Feary D A Pigram C J Horizontal plate motion a key allocyclic factor in the evolution of the Great Barrier Reef Science 238 4834 1987 1697 1700 Bibcode 1987Sci 238 1697D doi 10 1126 science 238 4834 1697 PMID 17737670 Horstman Mark Wonky Holes Catalyst transcript Australian Broadcastiing Corporation 18 May 2006 19 April 2019 tarixinde Istifade tarixi 17 April 2019 Nowak Rachel Wonky holes blamed for coral death New Scientist 15 November 2002 17 April 2019 tarixinde Istifade tarixi 17 April 2019 CSIRO Snapshot of life deep in the Great Barrier Reef 2006 30 August 2007 tarixinde Istifade tarixi 13 March 2007 Avstraliya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin