Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boşnaklar, bosniyalılar (bosn. Bošnjaci, Bošnjani) — İslamı qəbul etmiş slavyan əsilli millət. Əksəriyyəti Bosniya və Herseqovina və Serbiyada yaşayırlar. Bundan əlavə, Xorvatiya, Monteneqro, Sloveniya, Kosovo, Şimali Makedoniya və Türkiyədə xeyli sayda boşnak yaşamaqdadır. Türkiyədə isə 2.000.000 boşnak var. Boşnaklılara qədim dövrlərdə "Bosnjanin" (lat. Bosnensis) olaraq adlandırılardı, orta əsr Bosniya dövlətinin sakinləri mənasını verirdi.
| Ümumi sayı | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3 milyon | |||||||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Dili | |||||||||||||||||||||
| Dini | |||||||||||||||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||||||||||||||
Boşnaklar, əsrlər boyu dinə əsaslanan bir şəxsiyyət müəyyən daxilində yer almışlar, Bosniya və Herseqovina və Sancak bölgəsində yaşayan Ortodoksal və ya Katolisizm isə Serb və ya Xorvat xalqlarının bu bölgələrdə uzantıları olaraq qəbul edilmişlər. 1963-cü ildə Yuqoslaviyanın sosialist Federal Cumhuriyyətinə keçməsi ilə Bosniya və Herseqovina Sosialist Respublikası rəhbərliyi altında serblərin hakim mövqeyinin zəifləməyə başlaması boşnaklılar üçün yeni milli identikliyin müəyyənləşdirilməsi üçün yol açmışdı.
Coğrafi bölgü və əhali
Serbiya və Monteneqro 2002 və 2003 siyahıyaalma məlumatlarına görə, əhəmiyyətli bir boşnak əhalisi mövcud olmaqdadır. Sözügedən məlumatlar aşağıdakılardır:
Sancak bölgəsində; Bosniyalılar 193.026 nəfər (ümumi əhalinin 45.31%-i), serblər 156.852 nəfər (ümumi əhalinin 36.82%-i), Monteneqrolular 29.892 nəfər (ümumi əhalinin 7.02%-i), müsəlman millət 27.047 nəfər (ümumi əhalinin 6,35%-i);
Monteneqroda; Monteneqrolular 267,669 nəfər (ümumi əhalinin 43,16%-i), serblər 198,414 nəfər (ümumi əhalinin 31,99%-i), bosniklər 48,184 nəfər (ümumi əhalinin 7,77%-i), albanlar 31,163 nəfər (ümumi əhalinin 5,03%-i), müsəlman millət 24.625 (ümumi əhalinin 3.97%-i), xorvatlar 6.811 (ümumi əhalinin 1.1%-i).
Bundan başqa, Xorvatiya və Makedoniyada 1% miqdarında kiçik bir boşnak əhalisi yaşamaqda və əmək miqrasiyası səbəbindən başda Almaniya olmaqla Qərbi Avropa ölkələrində məskunlaşmış boşnaklar mövcud olmaqdadır. İlk olaraq 1935-ci ildə Prizrenə başlayan Tuzlalı boşnak köçlərinin əsas məqsədi Yuqoslaviya ilə Türkiyə arasında imzalanan köç müqaviləsindən faydalanmaq idi. Tuzladan gəliş 1945-ci ilə qədər davam etmişdir. Qapı bağlandıqda Prizrendə qalan boşnaklar evlərinə dönə bilmədilər və ərazidə 18 kənd qurub yerləşdilər. Bu kəndlərː Nebregošte, Manastirica, Ljubinje Gornjo, Ljubinje Donjo, Rečane, Lokvica, Sredska, Bogošovce, Mušnikovo, Plavanje, Grnje Selo, Rlačiki, Pejciki, Drlajčiči, Milačiki və Zivinjanje idi.
Xüsusən Balkan müharibələri ilə Birinci Dünya müharibəsi arasında indiki Bosniya və Herseqovinadan və Monteneqrodan Türkiyəyə böyük boşnak köçü olmuşdur.
Mədəniyyət
Folklor
Boşnak folkloru XV əsrə aid uzun bir ənənəyə malikdir. Boşnak mədəniyyətindəki bir çox element kimi, onların folkloru Slavyan qarışığı və Şərq təsirindədir. Bu ənənə 19-cu əsrdən əvvəl baş verir. İki məşhur personaj, hiyləgər və qəhrəman, Boşnak folklorunda əsasən iki məşhur personaj; kələkbaz və qəhrəman mövcuddur. Digər kələkbazlar ağıllı müdrik insanı təqlid edir.
Dil
Boşnaklar cənubi slavyan dili olan bosniya dilində danışırlar. Bosniya dili Serb dilindən əlifba olaraq, Xorvat dilindən isə bəzi sözlər baxımından fərqlənir. Bu 3 variant ümumiyyətlə serb-xorvat adı verilən dilin 3 fərqli standartlaşdırılmış forması kimi qəbul edilib, hamısı bu dilin Ştokavyan ləhcəsinin Şərqi Hersoqovina qrupuna aiddir. Şərqi Frakiya bölgəsində yaşayan cənubi slavyan xalqı olan pomakların dilləri də bir-birinə yaxındır, lakin Pomak dilinin bolqar dili ilə daha yaxın bir əlaqəsi var.
Boşnakca lüğətində müsəlman dünyasının terminologiyası daha çoxdur. Bu müsəlman terminləri arasında türkcənin yeri, Osmanlı İmperiyasındakı uzun tarixi birliyi səbəbindən daha fərqlidir. Türkcə, Boşnak dilində yalnız söz ehtiyatı ilə deyil, həm də dil istifadəsidə vardır. Məsələn, boşnaklıların bayram təbriklərində “bajram mubarek olsun” ifadəsinin eyni istifadəsi buna bir nümunədir.
Boşnakcanın spesifik iki fərqli yazımı var idi. Bunlardan birincisi 'Begovica (Bosansika deyilir) kiril əlifbası; ikincisi ərəb əlifbasıdır (Osmanlı dövrü). Bu gün hər iki istifadə ölmək üzrədir. Çünki bu istifadəni oxuyanların və yazanların sayı indi çox azdır. Bu gün Boşnak dili Latın əsaslı əlifba ilə yazılmaqdadır.
Din
Boşnaklıların əksəriyyəti islama, bəziləri ateizm, aqnostisizm və deizmə inanır. Bu səbəblə, Dünyəvi Hümanizmin Dünyagörüşü Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının dövründə geniş yayılmışdı. Rumeli müsəlmanlarının əksəriyyəti sünni və az sayda bəktaşilik inancına sahibdir. Bunun xaricində katolik və ortodoks xristianlığı da boşnaklılarda mövcuddur.
Yaşadıqları ölkələr
- Bosniya və Herseqovina 2,184,000
- Serbiya 172,087 (2002)
- Monteneqro 48,184 (2003)
- Sloveniya 21,542 (2002)
- Xorvatiya 20,755 (2001)
- Makedoniya Respublikası 17,018 (2002)
- Almaniya 80,000 (2005)
- Amerika Birləşmiş Ştatları 98,766
- Avstriya 95,007 (2006)
- İsveç 53,918 (2004)
- Avstraliya 18,000 (2001)
- Norveç 15,216 (2006)
- İsveçrə 23,457 (2000)
- Türkiyə 218,367 (2006)
- Kanada 12,185 (2001)
- Belçika 4,000 (2002)
- İspaniya 2,038 (2006)
- Malayziya 2,000 (2006)
- Digər Ölkələrdə 100,000+
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Türkiyede 2 milyon Boşnak bulunmakta". (#archive_missing_date) tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bosnaklar bosniyalilar bosn Bosnjaci Bosnjani Islami qebul etmis slavyan esilli millet Ekseriyyeti Bosniya ve Herseqovina ve Serbiyada yasayirlar Bundan elave Xorvatiya Monteneqro Sloveniya Kosovo Simali Makedoniya ve Turkiyede xeyli sayda bosnak yasamaqdadir Turkiyede ise 2 000 000 bosnak var Bosnaklilara qedim dovrlerde Bosnjanin lat Bosnensis olaraq adlandirilardi orta esr Bosniya dovletinin sakinleri menasini verirdi Bosnaklar Umumi sayi3 milyonYasadigi erazilerBosniya ve Herseqovina 2 184 000 Turkiye 218 367 2006 Serbiya 172 087 2002 Monteneqro 48 184 2003 Sloveniya 21 542 2002 Xorvatiya 20 755 2001 Simali Makedoniya 17 018 2002 DiliBosnak diliDiniIslamQohum xalqlarSlavyanlar Bosnaklar esrler boyu dine esaslanan bir sexsiyyet mueyyen daxilinde yer almislar Bosniya ve Herseqovina ve Sancak bolgesinde yasayan Ortodoksal ve ya Katolisizm ise Serb ve ya Xorvat xalqlarinin bu bolgelerde uzantilari olaraq qebul edilmisler 1963 cu ilde Yuqoslaviyanin sosialist Federal Cumhuriyyetine kecmesi ile Bosniya ve Herseqovina Sosialist Respublikasi rehberliyi altinda serblerin hakim movqeyinin zeiflemeye baslamasi bosnaklilar ucun yeni milli identikliyin mueyyenlesdirilmesi ucun yol acmisdi Cografi bolgu ve ehaliSerbiya ve Monteneqro 2002 ve 2003 siyahiyaalma melumatlarina gore ehemiyyetli bir bosnak ehalisi movcud olmaqdadir Sozugeden melumatlar asagidakilardir Sancak bolgesinde Bosniyalilar 193 026 nefer umumi ehalinin 45 31 i serbler 156 852 nefer umumi ehalinin 36 82 i Monteneqrolular 29 892 nefer umumi ehalinin 7 02 i muselman millet 27 047 nefer umumi ehalinin 6 35 i Monteneqroda Monteneqrolular 267 669 nefer umumi ehalinin 43 16 i serbler 198 414 nefer umumi ehalinin 31 99 i bosnikler 48 184 nefer umumi ehalinin 7 77 i albanlar 31 163 nefer umumi ehalinin 5 03 i muselman millet 24 625 umumi ehalinin 3 97 i xorvatlar 6 811 umumi ehalinin 1 1 i Bundan basqa Xorvatiya ve Makedoniyada 1 miqdarinda kicik bir bosnak ehalisi yasamaqda ve emek miqrasiyasi sebebinden basda Almaniya olmaqla Qerbi Avropa olkelerinde meskunlasmis bosnaklar movcud olmaqdadir Ilk olaraq 1935 ci ilde Prizrene baslayan Tuzlali bosnak koclerinin esas meqsedi Yuqoslaviya ile Turkiye arasinda imzalanan koc muqavilesinden faydalanmaq idi Tuzladan gelis 1945 ci ile qeder davam etmisdir Qapi baglandiqda Prizrende qalan bosnaklar evlerine done bilmediler ve erazide 18 kend qurub yerlesdiler Bu kendlerː Nebregoste Manastirica Ljubinje Gornjo Ljubinje Donjo Recane Lokvica Sredska Bogosovce Musnikovo Plavanje Grnje Selo Rlaciki Pejciki Drlajcici Milaciki ve Zivinjanje idi Xususen Balkan muharibeleri ile Birinci Dunya muharibesi arasinda indiki Bosniya ve Herseqovinadan ve Monteneqrodan Turkiyeye boyuk bosnak kocu olmusdur MedeniyyetFolklor Bosnak folkloru XV esre aid uzun bir eneneye malikdir Bosnak medeniyyetindeki bir cox element kimi onlarin folkloru Slavyan qarisigi ve Serq tesirindedir Bu enene 19 cu esrden evvel bas verir Iki meshur personaj hiyleger ve qehreman Bosnak folklorunda esasen iki meshur personaj kelekbaz ve qehreman movcuddur Diger kelekbazlar agilli mudrik insani teqlid edir Dil Bosnaklar cenubi slavyan dili olan bosniya dilinde danisirlar Bosniya dili Serb dilinden elifba olaraq Xorvat dilinden ise bezi sozler baximindan ferqlenir Bu 3 variant umumiyyetle serb xorvat adi verilen dilin 3 ferqli standartlasdirilmis formasi kimi qebul edilib hamisi bu dilin Stokavyan lehcesinin Serqi Hersoqovina qrupuna aiddir Serqi Frakiya bolgesinde yasayan cenubi slavyan xalqi olan pomaklarin dilleri de bir birine yaxindir lakin Pomak dilinin bolqar dili ile daha yaxin bir elaqesi var Bosnakca lugetinde muselman dunyasinin terminologiyasi daha coxdur Bu muselman terminleri arasinda turkcenin yeri Osmanli Imperiyasindaki uzun tarixi birliyi sebebinden daha ferqlidir Turkce Bosnak dilinde yalniz soz ehtiyati ile deyil hem de dil istifadeside vardir Meselen bosnaklilarin bayram tebriklerinde bajram mubarek olsun ifadesinin eyni istifadesi buna bir numunedir Bosnakcanin spesifik iki ferqli yazimi var idi Bunlardan birincisi Begovica Bosansika deyilir kiril elifbasi ikincisi ereb elifbasidir Osmanli dovru Bu gun her iki istifade olmek uzredir Cunki bu istifadeni oxuyanlarin ve yazanlarin sayi indi cox azdir Bu gun Bosnak dili Latin esasli elifba ile yazilmaqdadir Din Bosnaklilarin ekseriyyeti islama bezileri ateizm aqnostisizm ve deizme inanir Bu sebeble Dunyevi Humanizmin Dunyagorusu Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin dovrunde genis yayilmisdi Rumeli muselmanlarinin ekseriyyeti sunni ve az sayda bektasilik inancina sahibdir Bunun xaricinde katolik ve ortodoks xristianligi da bosnaklilarda movcuddur Yasadiqlari olkelerBosniya ve Herseqovina 2 184 000 Serbiya 172 087 2002 Monteneqro 48 184 2003 Sloveniya 21 542 2002 Xorvatiya 20 755 2001 Makedoniya Respublikasi 17 018 2002 Almaniya 80 000 2005 Amerika Birlesmis Statlari 98 766 Avstriya 95 007 2006 Isvec 53 918 2004 Avstraliya 18 000 2001 Norvec 15 216 2006 Isvecre 23 457 2000 Turkiye 218 367 2006 Kanada 12 185 2001 Belcika 4 000 2002 Ispaniya 2 038 2006 Malayziya 2 000 2006 Diger Olkelerde 100 000 Hemcinin baxBosnak dili HerseqovinalilarIstinadlar Turkiyede 2 milyon Bosnak bulunmakta archive missing date tarixinde