Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bitki sitologiyası (yun. sitos – anbar, qab, yun. loqos – elm, təlim) – bitkilərin hüceyrəvi quruluşunu öyrənir. Sitologiya – hüceyrə haqqında elmdir.
Tarixi
Hüceyrənin tədqiqi 1590-cı ildə işıq mikroskopunu ixtira etməsindən sonra mümkün olmuşdur. Bəzi məlumatlara görə, ilk mikroskopu Q. Qaliley ixtira etmişdir. Bitkilərdə hüceyrəvi quruluşu ilk dəfə ingilis Robert Huk (1665) mikroskopda nazik kəsilmiş mantara baxarkən müşahidə və təsvir etmişdir.
Ümumi məlumat
Əksər örtülütoxumlu bitkilərin hüceyrələrinin ölçüləri 10–100mkm olur. bəzi lifli hüceyrələr nəhəng ölçülərə malikdir (pambıq 5 sm, rami (lifli bitki) 55sm uzunluqda olur, diametri isə 50–100mkm olur.) formasına görə bitki hüceyrələri müxtəlifdir (parenxim və prozenxim hüceyrələr). bitki hüceyrəsi sellülozdan təşkil olunmuş hüceyrə divarı ilə əhatə olunur. Çoxhüceyrəlilərdə qonşu hüceyrələrin qlafları hüceyrəararası maddə (orta lövhəciyi əmələ gətirən pektin maddəsi) ilə bir birinə birləşir. Çox yetişmiş armud, qarpız, yemiş, şaftalı meyvələrinin hüceyrələrarası maddəsi dağılır və qonşu hüceyrələr bir-birindən aralanır. Çox bişmiş kartof da eyni səbədən ovulur. Qonşu hüceyrələrin divarında, bir qayda olaraq qarşı-qarşıya, məsamələr yaranır. Bu hüceyrələrin canlı möhtəviyyatı xüsusi sitoplazma sapları – plazmodesmalar vasitəsilə əlaqələnir. vasitəsilə qıcıqların ötürülməsi və maddələrin hüceyrəyə hərəkəti baş verir. altında yarımkeçirici plazmatık membran (plazmalemma) yerləşir. Hüceyrə möhtəviyyatı protoplast adlanır. Protoplastın çox hissəsi sitoplazm, az hissəsini isə nüvə tututr. Çox yetişmiş bitki hüceyrələrinin mərkəzində hüceyrə şirəsi ilə dolu iri vakuol yerləşir. Protoplast, tonioplast adlanan membranla vakuoldan, plazmoemma adlanan membranla isə hüceyrə qılafından ayrılır. Nüvə plazmadan ikiqat membranla ayrılır. Protoplastın əsas komponenti zülaldır (protoplastın quru maddəsinin 40–50%-ni təşkil edir).
Sitoplazma
Sitoplazma protoplastın bir hissəsi olub plazmolemma (hüceyrə membranı) ilə nüvənin arasında yerləşir. Matriks və ya hialoplazma – mürəkkəb şəffaf kolloid sistem olub sitoplazmanın əsasını təşkil edir. Hialoplazmanın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, o bütün hüceyrə strukturlarını vahid sistemdə birləşdiri və onların arasında hüceyrə metolizmi proseslərinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir. Bitki hüceyrələrinin sitolazmasında müxtəlif orqanoidlər yerləşir.
Mitoxondriler
Mitoxondrilər (hüceyrənin tənəffüs orqanoidi): mitoxondrilərdə ATF sintez olunur; onların ölçüsü 0,5–1,5mkm, yəni bakteriya böyüklüyündədirlər. hüceyrədə onların sayı 100–3000-ə (fukus adlanan qonur yosun spermində 4 mitoxondri, birhüceyrəli mikromonas yosununda isə −1) qədərdir.
Ribosomlar
zülal biosintez edən orqanoiddir.hüceyrədə 5 mln yaxın ribosom yerləşə bilər. onlar, adətən, bir-birilə birləşmiş RNT və zülal tərkibli müxtəlif ölçülü hissəciklərdən ibarətdir; hissəciklər nüvəcikdə əmələ gəlir.
Holci aparatı
Holci aparatı bitki ayrı-ayrı yastı kissəciklərdən – diktiosom və Holci qovucuklarından ibarət çubuqvari və oraqvari formada olur. diktiosomlar bir-birilə təmasda olmayan, membranla məhdudlaşan yastı diskşəkilli sistemlərdən təşkil olunmuşdur. Çox vaxt diktiosomlar kənarlardan nazik şaxələnmiş borucuqlar sistemə keçir. Bitki hüceyrəsində ditiosomların miqdarı birdən ona qədər olur. diktiosomlarda polisaxaridlər sintez olunur. Hüceyrə divarının əmələ gəlməsində və maddələr mübadiləsi prosesində iştirak edən zülal, lipid və polisaxaridlər qovucuqlar nəql edir. Bundan başqa, Holci kompleksi vakuolların əmələ gəlməsində iştirak edir.
Endoplazmatik şəbəkə (EPŞ)
ribosomlara malik və hamar hissələr bölünür. Dənəvər hissəsi bir neçə mühüm funksiya daşıyır: əksər hüceyrə mümbranlarının böyümə və əmələgəlmə mərkəzidir, zülalların sintez olunduğu yerdir. Karbohidrat və lipidlər hamar endoplazmatik şəbəkədə sintez olunur.
Lizosomlar
Lizosomların bitki hüceyrələrində olması sübut olunmayıb.
Peroksisomlar və ya mikrohissəciklər
və ya mikrohissəciklər: dairəvi formada olur, birqat membranla əhatə olunurlar; diametrləri 0,3–1,5 mkm-dir. Peroksisomun əsas xüsusiyəti ondan ibarətdir ki, onun tərkibində katalaza fermenti hidrogen peroksidi (H2O2) su və oksigenə parçalayır. Onların üç növü olur: qlioksisomlar (lipidlərin saxarozaya çevrilməsində iştirak edir); yarpaq peroksisomları (foto tənəffüsdə mühüm rol oynayır); qeyri-ixtisaslaşmış peroksisomlar.
Plazmidlər
öyrənilmiş hüceyrələrin çoxunda avtonom, xromosomlarla əlaqədar olmayan həqəvari ikizəncirli DNT molekullarıdır. Xromosomdan kənar irsiyyət amilləridir və gen mühəndisliyində səmərəli istifadə olunur.
Plastidlər
Plastidlər əsas üç tipə bölünür: leykoplastlar (rəngsiz, əsas funsiyası – ehtiyat qida maddələrinin toplanması sintezi), xloroplastlar (yaşıl rəngli – əsas funksiyası -fotosintez), xromoplastlar (sarı, narıncı və ya qırmızı rəngli – çiçəklərin tacını və meyvələrin rəngini əmələ gətirən karotinoidlərdir). Hüceyrələrdə adətən birtipli plastidlər rast gəlinir, lakin plastidlərin bir tipi o biri tipə çevrilə bilir: leykoplastlar xromo və xloroplastlara; xloroplastlar xromoplastlara, xromoplastlar isə heç bir tip plastidlər çevrilə bilməz. Plastidlərin ən böyüyü xloroplastlardır (4–10mkm). Hüceyrələrdə onlarla plastid yerləşir, lakin yosunların hüceyrələrində plastidləe iri müxtəlif formada, miqdarı isə az – cəmi 1 və ya 2 ədəd olur. belə plastidlər xromatofor adlanır.
Hüceyrə mərkəzi
Hüceyrə mərkəzi: əksər ali bitkilərdə olmur.
Vakuollar
: hüceyrə şirəsi ilə dolu birmembranlı hüceyrə orqanoididir. Bitkilərin rəngi təkcə plastidlərdən yox, vakuolların hüceyrə şirəsində olan antosian piqmentindən də asılıdır; onun qırmızı, göy və tünd göy rəngləri var. Cavan hüceyrələrdə çoxlu kiçik vakuol, yaçıl hüceyrələrdə isə bir böyük vakuol olur.
Mikroborucuqlar
: elektron mikroskopda görünən, diametri 18–30 nanometr (nm) olan boş uzun hissəciklərdir. Hüceyrənin bölünməsi zamanı əmələ gələn vətər telləri çoxlu miqdarda mikroborucuqlardan ibarətdir.
Mikrofilamentlər
Mikrofilamentlər: eukariotik hüceyrələrin, o cümlədən bitki hüceyrələrinin orqanoidləri olub, sitoplazmatik membranını altında aktin zülalında əmələ gəlmiş saplar yığımıdır. Mikroflamentlər sız qılafı olmayan hüceyrələrin formasının dəyişməsində iştirak edir və yığılma qabiliyyətinə malikdir. Mikrofilamentlər: bitki hüceyrələrində sitoplazmanın daiəvi hərəkətinə (tsikloz) cavabdehdir. Tsikloz xüsusi oranoidlər – mikrofilamentlər vasitəsilə müxtəlif istiqamətlərdə (saat əqrəbi istiqamətində və ona əks) baş verə bilər. bəzi birkilərdə tsiklozu yaşıl plastidlərin hərəkətilə(elodeya), tradeskansiyanın erkəkcik sapında yerləşən tükcüklərdə dənəvər törəməmlərin yerdəyişməsilə müşahidə etmək olar.
Hüceyrə törəmələri
maddələr mübadiləsinin son məhsulları və ya dövrandan müvəqqəti çıxarılan maddə yığınlarından əmələ gələn hüceyrə komponentləridir. Törəməmlərin əksəriyyəti sitoplazmada və ya orqanoidlərdə (vakuollarda) yerləşir və işıq mikroskopu altında görünür; maye və bərk halda olurlar. Artıq maddələrin toplanması törəməmlərin əməmlə gəlməsinə səbəb olur. çox hallarda ehtiyat qida maddələri törəməm kimi toplanır. Onlardan geniş yayaılanı nişastadır. Ilkin nişasta xloroplastlarda əməmlə gəlir. Qaranlıqda, fotosintez prosesi dayandıqda, nişasta fermentativ yolla şəkərlərə qədər hidrolizə uğrayır və birkinin ayrı-ayrı hissələrinə nəql olunur. Müxtəlif orqanların (yumrular, soğanaqlar, kökümsovlar, meyvələr) ehtiyat toxumalarında, leykoplastların xüsusi tiplərində (amiloplastlar) şəkərlərin bir hissəsi ikincili nişasta halında toplanır. Praktiki olaraq bütün bitki hüceyrələrində və hialoplazmada lipid (yağ) damcılarına rast gəlinir. Bu əksər bitkilərin əsas ehtiyat qida maddələrdir. Bəzi bitki toxumlarında (günəbaxan, pambıq, yerfındığı (araxis), soya) quru maddə çəkisinin 40%-dən çoxunu təşkil edir. Ehtiyat zülallar (proteinlər) kateqoriyasına daxildir. Əksər hallarda züllarlar toxumlarda (paxlalaılarda) toplanır. Bəzən nüvə və sitoplazmada proteinlər kristalabənzər struktur kimi aşkar olunur, lakin daha çox ehtiyat zülallar vakuollarda toplanır. Bitkilərdə xüsusi ifrazat orqanı olmadığından həyat fəaliyyətinin son məhsulları kalsium oksalat və ya karbonat duzları şəklində toplanır. Müntəzəm olaraq bitkilərin atılan orqan və toxumalarında (yarpaq, kristal törəmələr xeyli miqdarda əməmlə gəlir; onlar ancaq vakuollarda toplanır.
Nüvə
Nüvə: canlı hüceyrənini əsas hissəsidir. Hüceyrə və orqanizmin xassələrinin təyin edilməsində, irsi məlumatın nəsildən-nəslə verilməsi və toplanmasında nüvənin əhəmiyyəti böyükdür. Nüvə həm də hüceyrədə gedən bütün proseslərin və maddələr mübadiləsinin tənzimi mərkəzidir. Nüvədən asılı olmayan mitoxondri və plastidlər öz funksiyalarını avtonom şəkildə yerinə yetirirlər. nüvəsi çıxarılan hüceyrələr tezliklə məhv olurlar. ələyəbənzər borucuqların normada nüvəsi olmur. Bitki hüceyrələrində əksər hallarda bir nüvə olur. nüvənin ölçüləri müxtəlif olub 2–3mkm-dən 500mkm-ə çatır. Cavan hüceyrələrin nüvəsi mərkəzdə yerləşir, lakin sonradaən böyüyən vakuol vasitəsilə hüceyrə qılafına tərəf sıxılır. Nüvə xaricdən üzərində çoxlu məsamələri olan ikqat membranla- nüvə qılafı ilə əhatə olunmuşdur. Interfaza dövründə bölünməyən nüvənin içində nüvə çirəsi (karioplazma) olur. mikroplazmada formalaçmış elementlər-xromatin və nüvəciklər, o cümlədən ribosom hissəcikləri yerləşir. Hüceyrə DNT –nin çox hissəsi zülallarla birləşmiş şəkildə nüvədə olur. DNT-nin əsas kütləsi xromatində- bütün nüvəyə səpələnmiş xüsusi nukleoproteid saplarda cəmləşir. Nüvənini içərisində bir və bir neçə nüvəcik yerləir. Xromatindəki kimi nüvəciklərin də membranı olmur, onlar karioplazmada sərbəst yerləşir. Nüvəciklərin əsas funksiyası RNT-nin bəzi formalarınını (əsasən ribosom RNT) sintezi və ribosom hissəciklərini formalaşdırmaqdan ibarətdir.
Xromosomlar
Xromosomlar: gen daşıyıcısı olub bölünən nüvə orqanoiddir. Xromosomun əsasını xüsusi zülallarla (histonlar) nukleoptoreid əmələ gətirən, ikizəncirli DNT molekulu təşkil edir. Hüceyrənini bölünməsi dövründə xromosomlar yaxşı görünür, lakin interfaza mərhələsində onları seçmək olmur.
Mənbə
- Biologiya. Bitkilər, Bakteriyalar, Göbələklər, Şibyələr (Vəsait-sorğu kitabçası). — Bakı. 2010.
İstinadlar
- Систематика растений / А. Л. Тахтаджян // Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969–1978, т. 23).
- Систематика растений // Энциклопедия "Кругосвет".
- Soltis P., Soltis D., Edwards C. Angiosperms. Flowering Plants. Version 03 (англ.). The Tree of Life web project (3 June 2005). Проверено 25 апреля 2013. Архивировано 25 апреля 2013 года.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bitki sitologiyasi yun sitos anbar qab yun loqos elm telim bitkilerin huceyrevi qurulusunu oyrenir Sitologiya huceyre haqqinda elmdir TarixiHuceyrenin tedqiqi 1590 ci ilde isiq mikroskopunu ixtira etmesinden sonra mumkun olmusdur Bezi melumatlara gore ilk mikroskopu Q Qaliley ixtira etmisdir Bitkilerde huceyrevi qurulusu ilk defe ingilis Robert Huk 1665 mikroskopda nazik kesilmis mantara baxarken musahide ve tesvir etmisdir Umumi melumatEkser ortulutoxumlu bitkilerin huceyrelerinin olculeri 10 100mkm olur bezi lifli huceyreler neheng olculere malikdir pambiq 5 sm rami lifli bitki 55sm uzunluqda olur diametri ise 50 100mkm olur formasina gore bitki huceyreleri muxtelifdir parenxim ve prozenxim huceyreler bitki huceyresi sellulozdan teskil olunmus huceyre divari ile ehate olunur Coxhuceyrelilerde qonsu huceyrelerin qlaflari huceyreararasi madde orta lovheciyi emele getiren pektin maddesi ile bir birine birlesir Cox yetismis armud qarpiz yemis saftali meyvelerinin huceyrelerarasi maddesi dagilir ve qonsu huceyreler bir birinden aralanir Cox bismis kartof da eyni sebeden ovulur Qonsu huceyrelerin divarinda bir qayda olaraq qarsi qarsiya mesameler yaranir Bu huceyrelerin canli mohteviyyati xususi sitoplazma saplari plazmodesmalar vasitesile elaqelenir vasitesile qiciqlarin oturulmesi ve maddelerin huceyreye hereketi bas verir altinda yarimkecirici plazmatik membran plazmalemma yerlesir Huceyre mohteviyyati protoplast adlanir Protoplastin cox hissesi sitoplazm az hissesini ise nuve tututr Cox yetismis bitki huceyrelerinin merkezinde huceyre siresi ile dolu iri vakuol yerlesir Protoplast tonioplast adlanan membranla vakuoldan plazmoemma adlanan membranla ise huceyre qilafindan ayrilir Nuve plazmadan ikiqat membranla ayrilir Protoplastin esas komponenti zulaldir protoplastin quru maddesinin 40 50 ni teskil edir SitoplazmaSitoplazma protoplastin bir hissesi olub plazmolemma huceyre membrani ile nuvenin arasinda yerlesir Matriks ve ya hialoplazma murekkeb seffaf kolloid sistem olub sitoplazmanin esasini teskil edir Hialoplazmanin ehemiyyeti ondan ibaretdir ki o butun huceyre strukturlarini vahid sistemde birlesdiri ve onlarin arasinda huceyre metolizmi proseslerinin qarsiliqli elaqesini temin edir Bitki huceyrelerinin sitolazmasinda muxtelif orqanoidler yerlesir MitoxondrilerMitoxondriler huceyrenin teneffus orqanoidi mitoxondrilerde ATF sintez olunur onlarin olcusu 0 5 1 5mkm yeni bakteriya boyukluyundedirler huceyrede onlarin sayi 100 3000 e fukus adlanan qonur yosun sperminde 4 mitoxondri birhuceyreli mikromonas yosununda ise 1 qederdir Ribosomlarzulal biosintez eden orqanoiddir huceyrede 5 mln yaxin ribosom yerlese biler onlar adeten bir birile birlesmis RNT ve zulal terkibli muxtelif olculu hisseciklerden ibaretdir hissecikler nuvecikde emele gelir Holci aparatiHolci aparati bitki ayri ayri yasti kisseciklerden diktiosom ve Holci qovucuklarindan ibaret cubuqvari ve oraqvari formada olur diktiosomlar bir birile temasda olmayan membranla mehdudlasan yasti disksekilli sistemlerden teskil olunmusdur Cox vaxt diktiosomlar kenarlardan nazik saxelenmis borucuqlar sisteme kecir Bitki huceyresinde ditiosomlarin miqdari birden ona qeder olur diktiosomlarda polisaxaridler sintez olunur Huceyre divarinin emele gelmesinde ve maddeler mubadilesi prosesinde istirak eden zulal lipid ve polisaxaridler qovucuqlar neql edir Bundan basqa Holci kompleksi vakuollarin emele gelmesinde istirak edir Endoplazmatik sebeke EPS ribosomlara malik ve hamar hisseler bolunur Denever hissesi bir nece muhum funksiya dasiyir ekser huceyre mumbranlarinin boyume ve emelegelme merkezidir zulallarin sintez olundugu yerdir Karbohidrat ve lipidler hamar endoplazmatik sebekede sintez olunur LizosomlarLizosomlarin bitki huceyrelerinde olmasi subut olunmayib Peroksisomlar ve ya mikrohisseciklerve ya mikrohissecikler dairevi formada olur birqat membranla ehate olunurlar diametrleri 0 3 1 5 mkm dir Peroksisomun esas xususiyeti ondan ibaretdir ki onun terkibinde katalaza fermenti hidrogen peroksidi H2O2 su ve oksigene parcalayir Onlarin uc novu olur qlioksisomlar lipidlerin saxarozaya cevrilmesinde istirak edir yarpaq peroksisomlari foto teneffusde muhum rol oynayir qeyri ixtisaslasmis peroksisomlar Plazmidleroyrenilmis huceyrelerin coxunda avtonom xromosomlarla elaqedar olmayan heqevari ikizencirli DNT molekullaridir Xromosomdan kenar irsiyyet amilleridir ve gen muhendisliyinde semereli istifade olunur PlastidlerGorunen xloroplastli bitki huceyreleri Plastidler esas uc tipe bolunur leykoplastlar rengsiz esas funsiyasi ehtiyat qida maddelerinin toplanmasi sintezi xloroplastlar yasil rengli esas funksiyasi fotosintez xromoplastlar sari narinci ve ya qirmizi rengli ciceklerin tacini ve meyvelerin rengini emele getiren karotinoidlerdir Huceyrelerde adeten birtipli plastidler rast gelinir lakin plastidlerin bir tipi o biri tipe cevrile bilir leykoplastlar xromo ve xloroplastlara xloroplastlar xromoplastlara xromoplastlar ise hec bir tip plastidler cevrile bilmez Plastidlerin en boyuyu xloroplastlardir 4 10mkm Huceyrelerde onlarla plastid yerlesir lakin yosunlarin huceyrelerinde plastidlee iri muxtelif formada miqdari ise az cemi 1 ve ya 2 eded olur bele plastidler xromatofor adlanir Huceyre merkeziHuceyre merkezi ekser ali bitkilerde olmur VakuollarBitki huceyresinin strukturu Heyvan huceyresinin qurulusu huceyre siresi ile dolu birmembranli huceyre orqanoididir Bitkilerin rengi tekce plastidlerden yox vakuollarin huceyre siresinde olan antosian piqmentinden de asilidir onun qirmizi goy ve tund goy rengleri var Cavan huceyrelerde coxlu kicik vakuol yacil huceyrelerde ise bir boyuk vakuol olur Mikroborucuqlar elektron mikroskopda gorunen diametri 18 30 nanometr nm olan bos uzun hisseciklerdir Huceyrenin bolunmesi zamani emele gelen veter telleri coxlu miqdarda mikroborucuqlardan ibaretdir MikrofilamentlerMikrofilamentler eukariotik huceyrelerin o cumleden bitki huceyrelerinin orqanoidleri olub sitoplazmatik membranini altinda aktin zulalinda emele gelmis saplar yigimidir Mikroflamentler siz qilafi olmayan huceyrelerin formasinin deyismesinde istirak edir ve yigilma qabiliyyetine malikdir Mikrofilamentler bitki huceyrelerinde sitoplazmanin daievi hereketine tsikloz cavabdehdir Tsikloz xususi oranoidler mikrofilamentler vasitesile muxtelif istiqametlerde saat eqrebi istiqametinde ve ona eks bas vere biler bezi birkilerde tsiklozu yasil plastidlerin hereketile elodeya tradeskansiyanin erkekcik sapinda yerlesen tukcuklerde denever torememlerin yerdeyismesile musahide etmek olar Huceyre toremelerimaddeler mubadilesinin son mehsullari ve ya dovrandan muveqqeti cixarilan madde yiginlarindan emele gelen huceyre komponentleridir Torememlerin ekseriyyeti sitoplazmada ve ya orqanoidlerde vakuollarda yerlesir ve isiq mikroskopu altinda gorunur maye ve berk halda olurlar Artiq maddelerin toplanmasi torememlerin ememle gelmesine sebeb olur cox hallarda ehtiyat qida maddeleri toremem kimi toplanir Onlardan genis yayailani nisastadir Ilkin nisasta xloroplastlarda ememle gelir Qaranliqda fotosintez prosesi dayandiqda nisasta fermentativ yolla sekerlere qeder hidrolize ugrayir ve birkinin ayri ayri hisselerine neql olunur Muxtelif orqanlarin yumrular soganaqlar kokumsovlar meyveler ehtiyat toxumalarinda leykoplastlarin xususi tiplerinde amiloplastlar sekerlerin bir hissesi ikincili nisasta halinda toplanir Praktiki olaraq butun bitki huceyrelerinde ve hialoplazmada lipid yag damcilarina rast gelinir Bu ekser bitkilerin esas ehtiyat qida maddelerdir Bezi bitki toxumlarinda gunebaxan pambiq yerfindigi araxis soya quru madde cekisinin 40 den coxunu teskil edir Ehtiyat zulallar proteinler kateqoriyasina daxildir Ekser hallarda zullarlar toxumlarda paxlalailarda toplanir Bezen nuve ve sitoplazmada proteinler kristalabenzer struktur kimi askar olunur lakin daha cox ehtiyat zulallar vakuollarda toplanir Bitkilerde xususi ifrazat orqani olmadigindan heyat fealiyyetinin son mehsullari kalsium oksalat ve ya karbonat duzlari seklinde toplanir Muntezem olaraq bitkilerin atilan orqan ve toxumalarinda yarpaq kristal toremeler xeyli miqdarda ememle gelir onlar ancaq vakuollarda toplanir NuveNuve canli huceyrenini esas hissesidir Huceyre ve orqanizmin xasselerinin teyin edilmesinde irsi melumatin nesilden nesle verilmesi ve toplanmasinda nuvenin ehemiyyeti boyukdur Nuve hem de huceyrede geden butun proseslerin ve maddeler mubadilesinin tenzimi merkezidir Nuveden asili olmayan mitoxondri ve plastidler oz funksiyalarini avtonom sekilde yerine yetirirler nuvesi cixarilan huceyreler tezlikle mehv olurlar eleyebenzer borucuqlarin normada nuvesi olmur Bitki huceyrelerinde ekser hallarda bir nuve olur nuvenin olculeri muxtelif olub 2 3mkm den 500mkm e catir Cavan huceyrelerin nuvesi merkezde yerlesir lakin sonradaen boyuyen vakuol vasitesile huceyre qilafina teref sixilir Nuve xaricden uzerinde coxlu mesameleri olan ikqat membranla nuve qilafi ile ehate olunmusdur Interfaza dovrunde bolunmeyen nuvenin icinde nuve ciresi karioplazma olur mikroplazmada formalacmis elementler xromatin ve nuvecikler o cumleden ribosom hissecikleri yerlesir Huceyre DNT nin cox hissesi zulallarla birlesmis sekilde nuvede olur DNT nin esas kutlesi xromatinde butun nuveye sepelenmis xususi nukleoproteid saplarda cemlesir Nuvenini icerisinde bir ve bir nece nuvecik yerleir Xromatindeki kimi nuveciklerin de membrani olmur onlar karioplazmada serbest yerlesir Nuveciklerin esas funksiyasi RNT nin bezi formalarinini esasen ribosom RNT sintezi ve ribosom hisseciklerini formalasdirmaqdan ibaretdir XromosomlarXromosomlar gen dasiyicisi olub bolunen nuve orqanoiddir Xromosomun esasini xususi zulallarla histonlar nukleoptoreid emele getiren ikizencirli DNT molekulu teskil edir Huceyrenini bolunmesi dovrunde xromosomlar yaxsi gorunur lakin interfaza merhelesinde onlari secmek olmur MenbeBiologiya Bitkiler Bakteriyalar Gobelekler Sibyeler Vesait sorgu kitabcasi Baki 2010 IstinadlarSistematika rastenij A L Tahtadzhyan Saflor Soan M Sovetskaya enciklopediya 1976 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 t 23 Sistematika rastenij Enciklopediya Krugosvet Soltis P Soltis D Edwards C Angiosperms Flowering Plants Version 03 angl The Tree of Life web project 3 June 2005 Provereno 25 aprelya 2013 Arhivirovano 25 aprelya 2013 goda