Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd Bayram xan Baharlı (18 yanvar 1501, Bədəxşan – 31 yanvar 1561) — XVI yüzillikdə Hindistanın tarixində böyük rol oynamış şəxsiyyətlərdən biri, səsli sərkərdə, fazil filosof, şanlı şair.
| Bayram xan Baharlı | |
|---|---|
| Bayram xan Seyfəli bəy oğlu Baharlı | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Məşhəd |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Uşağı | |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi, hərbi qulluqçu |
| Fəaliyyət illəri | 1517-ci ildən |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Onun babaları XV yüzildə İranın şimalında, Azərbaycanın cənubunda böyük dövlət qurmuş Qaraqoyunlu tayfa ittifaqının Baharlı oymağındandır.
Bayram xanın uluları Qaraqoyunlu sultanları yanında dövlət xidmətçiləri idilər. Onlar Əlişəkkər ölkəsində (Həmədan, , Dinavər) yaşayırdılar və cəsur əsgər idilər. Özü tanınmış sərkərdə olmuş əmisinin adını daşıyırdı. Bayram xanın ana babası Herat hakimi Sultan Hüseyn Bayqaranın (1471–1526) sarayında xidmət etmişdi. O, XVI yüzilin önlərində Seyfəli bəyin ailəsində doğulmuşdu. Gərgin çalışmalarımıza və axtarışlarımıza baxmayaraq bu görkəmli sərkərdənin doğum tarixini dəqiqləşdirə bilməmişik. Onun yaşam yolu üzərində Türkmən və Hind alimləri də işləyirlər. Şərqi Benqaliyada yaşayan, tanınmış hind alimi, professor Sukumar Reyin "Bayram xan" monoqrafyasında qeyd olunur ki, Bayram xan təxminən 1497-ci ildə anadan olmuşdur.
Erkən yaşlarında yetim qalmış Bayram ailəsi ilə bərabər Bəlxə köçür. Orada dünyəvi və dini təhsil alır, hərb işini dərindən öyrənir ki, bu da onun taleyinə çevrilir. O dövrün bütün silahlarının fəndlərini öyrənir, həmtayfaları ilə bir çox döyüşlərdə iştirak edir. Sonradan Baburun xidmətinə daxil olur, onları poeziya daha da yaxınlaşdırır. O zamanın tarixçiləri qeyd edirlər ki, Bayram həyatsevər, şən bir igid idi. O, musiqini sevirdi və bu sənətin dərin köklərini bilirdi. Bayram ədəbiyyatı, tarixi, məntiqi gözəl bilirdi və şeir yazmaqda kamilləşmişdi. Dövrünün tanınmış alimləri, şairləri, və musiqiçiləri onunla sıx əlaqədə idilər. Bayrama görə igidin üç ali pirinsipi olmalı idi: 1. Hakim önündə özünü yaxşı aparmaq. 2. Kasıblara, gücsüzlərə yardım etmək. 3. Alimlər arasında fikrini düzgün söyləmək.
Babur Bayramın bacarığını yüksək qiymətləndirir və ona məsuliyətli işlər tapşırırdı. Gəncin əməlləri Baburun oğlu Hümayun mirzəni özünə cəlb elədi və o atasından xahiş etdi ki, Bayramı onun xidmətinə versin. Babur razılığını verdi. Bayramın xeyirxah əməlləri, etibarlı xidməti, şairlik istedadı eləcə də musiqini dərindən bilməsi şahzadənin xoşuna gəldi və onu yaxın dostu cərgəsinə qatdı. Sukumar Rey Əhməd Bin Bahbalın Bayrama verdiyi yüksək qiyməti ortalığa gətirir: "O, öz biliyini məclisdə, hərbi bacarığını döyüşdə, sədaqətini dostluqda, yüksək əxlaqını hər yerdə nümayiş etdirirdi. Şahzadənin yaxınlığını və dostluğunu qazanmışdı. Baburun əyanları arasında seçilirdi".
Hümayun imperator olandan sonra Bayram xan dövlət idarəsində daha yüksək yer tutdu və görkəmli sərkərdə oldu. Hümayunun Əfqan hakimi Şirşahın üzərinə yürüşündə Bayram xan hərbi cəsarəti və biliyi sayəsində qoşunu muhasirədən çıxardı. Kanauci savaşında Bayram xan Şirşaha əsir düşdü. Əfqan hakimi onu ənam və vədlərlə özünə çəkmək istədisədə gənc sərkərdə əyilmədi.
Bayram xan Sekəndər Suru məğlub etmişdi.
Qəndəhar və Sirhindin alınmasında göstərdiyi şücayətə görə Hümayun Bayram xana böyük ərmağanlar verdi. Onun tituluna "Xan-xanan" (Xanlar xanı) ünvanı əlavə etdi.
Hümayun onu oğlu Əkbər mirzəyə lələ təyin etdi. Sukumar Rey qeyd edir ki, bu dönəmdə Bayram xan dövlətdə ən önəmli şəxs hesab olunurdu. Hümayunun baş vəziri sayılırdı. Idarəetmənin sükanı arxasında əyləşmişdi. Hindistan tarixi həmin dönəmdə Hümayundan çox Bayram xana öz səhifəsində yer verir. Hümayunun ölümündən sonra taxt-taca gənc Əkbər mirzə yiyələndi. Faktiki olaraq Hindistanı Bayram xan idarə edirdi. O, bir sıra həlledici qərarlar qəbul etdi. Bacarıqsız məmurları vəzifədən çıxardı. Orduda ciddi nizam-intizam yaratdı. Bayram xan şahın özəl qvardiyasının döyüş və intizam bacarığını artırdı. Kabul döyüşündə geri çəkilmənin əleyhinə çıxdı. Panitə döyüşü ərəfəsində qoşunun önündə alovlu nitq söyləyərək döyüşçüləri savaşa ruhlandırdı.
Bayram xan evlənmək qərarına gəldi. Hümayunun bacısı qızı Səlimə sultan bəyimi gözaltı elədi. Bununla da hakim siniflə qohum oldu. Baharlı igidinin şahzadə ilə, həm də Əmir Teymurun nəvəsi ilə evlənməsi ona baş ucalığı gətirdi. Sarayda hörməti daha da artdı. Vəzifəsi, şöhrəti yüksəldi, var dövləti daha çoxaldı.
Bəzi tarixçilərə görə Bayram xanın Səlimə sultan bəyimlə evlənməsinin təşəbbüsçüsü Hümayun olmuşdu. Bəziləri də qeyd edirlər ki, Bayram xan özü şah sülaləsi ilə qohum olmaq istəyirmiş.
Bir məsələni nəzərdən qaçırmaq gərək deyil ki, Səlimə sultan bəyim ata tərəfdən qaraqoyunlu idi və Bayram xanın qohumu sayılırdı. Səlimə sultan bəyim sarayda ən gözəl qız idi. Onun gözəlliyi və zəkası haqqında Əbül Fəzl (Əbül Fəzl, Əkbərnamə, I cild, 1897) və başqa müəlliflər yazmışlar. Baburun qızı Güllədən bəyim "Hümayunnamə" adlı əsərində yazır: "O, çox savadlı qız idi "Məxfi" təxəllüsü i ilə şeir yazırdı. Səlimə sultan bəyim tərbiyəsi, qüruru, bacarığı və tutduğu yerə görə seçilirdi".
Qeyd etdiyimiz kimi Səlimə sultan bəyim savadlı bir qız idi. Evliliyi ərəfəsində ədəbiyyata, şeiriyyətə bələdçiliyi vardı. Sözə önəm verirdi. Saray qadınlarına savad dərsi keçir, yazı yazmaq öyrədirdi. Ədəbiyyata olan sevgisi onu Bayram xanla yaxınlaşdırdı. Bayram xanın Səlimə sultan bəyimlə evliliyi saray əyanlarının paxıllığını artırırdı. Onsuzda onlar bu görkəmli sərkərdənin əlindən yanıqlıydılar. Şər, böhtan, dedi-qodu başlandı. Meydanda qılınc, məktəbdə qələm tutmağı bacarmayanlar, saray küncünə çəkilib şərə rəvac verdilər, gənc şahın qohumları Bayram xanla Əkbərin arasını vurdular.
Bayram xan xəzinədən istədiyi kimi istifadə edirdi. Gənc Əkbər şah isə bəzən xərcləməyə pul tapmırdı. 1560-cı ildə gənc şah lələsi Bayram xana bildirdi ki, o, dövləti tək idarə etmək arzulayır. Tezliklə də dediklərini həyata keçirdi. Ordunun yerini dəyişdi. Bayram xanın ixtiyarında kiçik bir dəstə saxladı. Moğollar sarayında bir sıra dəyişikliklər həyata keçrildi. Bayram xan yüksək vəzifədən kənarlaşdırıldıqdan sonra qoşun əhli təzədən öz yerinə qayıtdı. Sarayda çəkişmə, şər-böhtan daha da qızışdı. Bayram xanın əsas düşmənləri Atka-xeyl, Ədhəm xan, Məhdumülmülk və idilər.
Əkbər şah öz keçmiş lələsini fəxri sürgünə, həccə göndərmək fikrinə düşdü. Onu yanına çağırıb dedi: "Hindistandan nə qədər istəyirsən mal götürüb get. Sənin darğaların mülkündən toplanmış vergiləri dünyanın harasında olsan da sənə çatdıracaqlar" (Bax: Bədaüni, Müntəxabat üt-təvarix, II cild, Kəlküttə, 1869, səh. 38). 1561-ci ilin yanvarında Məkkəyə yollanan Bayram xan yolda xaincəsinə öldürüldü. Bayram xanın meyidini Dehliyə gətirib hörmətlə dəfn etdilər. Onun qəbri üstündə heykəl ucaltdılar.
Bir neçə vaxtdan sonra qohumları Bayram xanın nəşini çıxarıb Məşhədi-müqəddəsə gətirib dəfn etdilər. Bayram xan Baharlı incə təbli şair idi. Qəzəl, qəsidə, rübai ъanrlarında yazmışdı. Divan bağlamışdı.
Bayram xan Səlimə Sultan bəyimlə ailə qurmuşdu. Əbdürrəhim xan adlı oğlu vardı.
Varisləri
Qarabağ xanlığının ictimai həyatında yaxından iştirak etmiş , Qarabağ xanının vəziri, şair Mirzə Vəli bəy Baharlı, , , çar ordusunun zabiti, bir çox xalq qəhrəmanlarını, günahsız insanları azğınlaşmış rus və erməni xainlərinin əlindən xilas etmiş , Qarabağın varlı taciri Məşədi Əsədulla bəy Hacı Həsənəli bəy oğlu Vəliyev, "Məxfi" təxəllüsü ilə Azərbaycan və fars dillərində klassik üslubda şeirlər yazmış, "Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu Vəlizadə, onun kiçik qardaşı şair Abdulla bəy Vəlizadə, İsmayıl bəy Adıgözəl bəy oğlu Vəlibəyov, Azərbaycanın ictimai-mədəni həyatında əhəmiyyətli rol oynamış Mirzə Məhəmmədhəsən bəy Hacı Həsənəli bəy oğlu Vəliyev və onun oğlanları Nəcəfqulu bəy Vəliyev (Şeyda), Əbülfət bəy Vəli, sovet dövründə siyasi fəaliyyətinə görə qətlə yetirilmiş görkəmli ensiklopedik alim Məhəmmədhəsən bəy Nəcəfqulu bəy oğlu Vəlili (Baharlı), sovet hökumətinə qarşı döyüşdüyü üçün uzun illər sürgün həyatı yaşamış , Ağdamın I Baharlı kəndində yeni tipli məktəbin əsasını qoymuş, 1937-ci il repressiya qurbanı Cabbar bəy İsmayıl bəy oğlu Vəlibəyov, 30-cu illərdə böhtana salınaraq bir müddət həbsxana həyatı yaşamış Səttar bəy Məhəmməd bəy oğlu Vəliyev, əməkdar müəllim Azərbaycanda orta əsrlərə aid Şərq fəlsəfəsi tarixinin əvəzolunmaz tədqiqatçısı, AMEA-nın müxbir üzvü, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Zakir Cabbar bəy oğlu Məmmədov (Baharlı), coğrafiya elmləri doktoru, professor Xosrov Ələsgər bəy oğlu Vəliyev və başqaları Bayram xan Baharlının görkəmli övladlarındandırlar. Bayram xan Baharlı nəslinə mənsub coğrafiya elmləri doktoru, professor Zahid Səttar bəy oğlu Məmmədov, tanınmış yazıçı-jurnalist Məhəmməd Baharlı, tədqiqatçı-jurnalist Orxan Zakiroğlu (Baharlı) hazırda Azərbaycanın sayılan ziyalılarındandırlar.
Yaradıcılığı
Məhəmməd Bayram Xan, siyasət və dövlətçiliklə birgə, şeir və ədəbiyyata da çox maraq göstərmiş birisidir. Türk və Fars dilində şeir yaradıclığı var. Şeirlərində Bayram təxəllus edərdi. İlk dəfə 1910-cu ildə onun Türkcə və Farsca şeirlərini ehtiva edən divanı, Hindistanın Kəlkütə şəhərində, İngiltərəli E. Denison Ross, tədqiqilə çap edildi. 1970-ci ildə şairin Türkcə şeirləri Müntəxəbat ünvanıyla Türkmənistanın Aşqabad şəhərində yayınlandı. 1971-ci ildə Pakistanın Kəraçi şəhərindədə Dr. Muhammad Sabir tərəfindən nəşr edilmişdir.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu. Bayram xan Baharlı. "Soy" dərgisi, 6 (14), Bakı, 2008.
- Ənvər Çingizoğlu. Baharlılar.Tarixi və etnoqrafik tədqiqat. Bakı: Mütərcim, 2012, 176 səh.
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar. I kitab. Bakı: 2013.
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar (Ensiklopedik məlumat kitabı). II kitab. Bakı: 2013.
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Xanlar xanı Bayram xan (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy ocağı (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Əlişəkər bəy nəslinin tarixi şəxsiyyətləri. Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Babur imperatorluğu. Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy və onun nəslinin tanınmış övladları. "Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri" (Doqquzuncu buraxılış). Bakı, 2014
- Бертельс Е.Э. Избранные работы. История персидско-таджикской литературы, Москва, 1960.
- Гордлевский В.А. Избранные труды. Т. 2. Москва, 1961.
- Крачковский И.Ю. Избранные сочинения, том 2. М – Л., 1960.
- Г.Ю.Алиев. Байрам хан Туркменский поэт, Ашхабад, 1969.
- Антонова К. А., Очерки обществ отношений и политич. строя Могольской Индии времен Акбара, М., 1952.
- Smith V., Akbar, the Great Mogul, Oxf., 1917.
- Dünya Kütüphanelerinde Mevcut İslam Kültür Tarihi İle İlgili Eserler Ansiklopedisi (6 cilt), Ali Rıza Karabulut, Ahmet Turan Karabulut, cild 1, s. 729.
Xarici keçidlər
- Məhəmməd Bayram xan Baharlı: şair, filosof, sərkərdə [ölü keçid]
- Bayram Xan divanı 1910-cu ildə çəap olmuş nusxəsi
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmed Bayram xan Baharli 18 yanvar 1501 Bedexsan 31 yanvar 1561 XVI yuzillikde Hindistanin tarixinde boyuk rol oynamis sexsiyyetlerden biri sesli serkerde fazil filosof sanli sair Bayram xan BaharliBayram xan Seyfeli bey oglu BaharliDogum tarixi 1497Dogum yeriVefat tarixi 1561Vefat yeri MeshedVefat sebebi doyusde olumUsagi Ebdurrehim xan BaharliFealiyyeti dovlet xadimi herbi qulluqcuFealiyyet illeri 1517 ci ilden Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiOnun babalari XV yuzilde Iranin simalinda Azerbaycanin cenubunda boyuk dovlet qurmus Qaraqoyunlu tayfa ittifaqinin Baharli oymagindandir Bayram xanin ululari Qaraqoyunlu sultanlari yaninda dovlet xidmetcileri idiler Onlar Elisekker olkesinde Hemedan Dinaver yasayirdilar ve cesur esger idiler Ozu taninmis serkerde olmus emisinin adini dasiyirdi Bayram xanin ana babasi Herat hakimi Sultan Huseyn Bayqaranin 1471 1526 sarayinda xidmet etmisdi O XVI yuzilin onlerinde Seyfeli beyin ailesinde dogulmusdu Gergin calismalarimiza ve axtarislarimiza baxmayaraq bu gorkemli serkerdenin dogum tarixini deqiqlesdire bilmemisik Onun yasam yolu uzerinde Turkmen ve Hind alimleri de isleyirler Serqi Benqaliyada yasayan taninmis hind alimi professor Sukumar Reyin Bayram xan monoqrafyasinda qeyd olunur ki Bayram xan texminen 1497 ci ilde anadan olmusdur Erken yaslarinda yetim qalmis Bayram ailesi ile beraber Belxe kocur Orada dunyevi ve dini tehsil alir herb isini derinden oyrenir ki bu da onun taleyine cevrilir O dovrun butun silahlarinin fendlerini oyrenir hemtayfalari ile bir cox doyuslerde istirak edir Sonradan Baburun xidmetine daxil olur onlari poeziya daha da yaxinlasdirir O zamanin tarixcileri qeyd edirler ki Bayram heyatsever sen bir igid idi O musiqini sevirdi ve bu senetin derin koklerini bilirdi Bayram edebiyyati tarixi mentiqi gozel bilirdi ve seir yazmaqda kamillesmisdi Dovrunun taninmis alimleri sairleri ve musiqicileri onunla six elaqede idiler Bayrama gore igidin uc ali pirinsipi olmali idi 1 Hakim onunde ozunu yaxsi aparmaq 2 Kasiblara gucsuzlere yardim etmek 3 Alimler arasinda fikrini duzgun soylemek Babur Bayramin bacarigini yuksek qiymetlendirir ve ona mesuliyetli isler tapsirirdi Gencin emelleri Baburun oglu Humayun mirzeni ozune celb eledi ve o atasindan xahis etdi ki Bayrami onun xidmetine versin Babur raziligini verdi Bayramin xeyirxah emelleri etibarli xidmeti sairlik istedadi elece de musiqini derinden bilmesi sahzadenin xosuna geldi ve onu yaxin dostu cergesine qatdi Sukumar Rey Ehmed Bin Bahbalin Bayrama verdiyi yuksek qiymeti ortaliga getirir O oz biliyini meclisde herbi bacarigini doyusde sedaqetini dostluqda yuksek exlaqini her yerde numayis etdirirdi Sahzadenin yaxinligini ve dostlugunu qazanmisdi Baburun eyanlari arasinda secilirdi Humayun imperator olandan sonra Bayram xan dovlet idaresinde daha yuksek yer tutdu ve gorkemli serkerde oldu Humayunun Efqan hakimi Sirsahin uzerine yurusunde Bayram xan herbi cesareti ve biliyi sayesinde qosunu muhasireden cixardi Kanauci savasinda Bayram xan Sirsaha esir dusdu Efqan hakimi onu enam ve vedlerle ozune cekmek istedisede genc serkerde eyilmedi Bayram xan Sekender Suru meglub etmisdi Bayram xanin efqanlar uzerinde qelebesi miniatur Qendehar ve Sirhindin alinmasinda gosterdiyi sucayete gore Humayun Bayram xana boyuk ermaganlar verdi Onun tituluna Xan xanan Xanlar xani unvani elave etdi Humayun onu oglu Ekber mirzeye lele teyin etdi Sukumar Rey qeyd edir ki bu donemde Bayram xan dovletde en onemli sexs hesab olunurdu Humayunun bas veziri sayilirdi Idareetmenin sukani arxasinda eylesmisdi Hindistan tarixi hemin donemde Humayundan cox Bayram xana oz sehifesinde yer verir Humayunun olumunden sonra taxt taca genc Ekber mirze yiyelendi Faktiki olaraq Hindistani Bayram xan idare edirdi O bir sira helledici qerarlar qebul etdi Bacariqsiz memurlari vezifeden cixardi Orduda ciddi nizam intizam yaratdi Bayram xan sahin ozel qvardiyasinin doyus ve intizam bacarigini artirdi Kabul doyusunde geri cekilmenin eleyhine cixdi Panite doyusu erefesinde qosunun onunde alovlu nitq soyleyerek doyusculeri savasa ruhlandirdi Bayram xan evlenmek qerarina geldi Humayunun bacisi qizi Selime sultan beyimi gozalti eledi Bununla da hakim sinifle qohum oldu Baharli igidinin sahzade ile hem de Emir Teymurun nevesi ile evlenmesi ona bas ucaligi getirdi Sarayda hormeti daha da artdi Vezifesi sohreti yukseldi var dovleti daha coxaldi Bezi tarixcilere gore Bayram xanin Selime sultan beyimle evlenmesinin tesebbuscusu Humayun olmusdu Bezileri de qeyd edirler ki Bayram xan ozu sah sulalesi ile qohum olmaq isteyirmis Bir meseleni nezerden qacirmaq gerek deyil ki Selime sultan beyim ata terefden qaraqoyunlu idi ve Bayram xanin qohumu sayilirdi Selime sultan beyim sarayda en gozel qiz idi Onun gozelliyi ve zekasi haqqinda Ebul Fezl Ebul Fezl Ekbername I cild 1897 ve basqa muellifler yazmislar Baburun qizi Gulleden beyim Humayunname adli eserinde yazir O cox savadli qiz idi Mexfi texellusu i ile seir yazirdi Selime sultan beyim terbiyesi qururu bacarigi ve tutdugu yere gore secilirdi Qeyd etdiyimiz kimi Selime sultan beyim savadli bir qiz idi Evliliyi erefesinde edebiyyata seiriyyete beledciliyi vardi Soze onem verirdi Saray qadinlarina savad dersi kecir yazi yazmaq oyredirdi Edebiyyata olan sevgisi onu Bayram xanla yaxinlasdirdi Bayram xanin Selime sultan beyimle evliliyi saray eyanlarinin paxilligini artirirdi Onsuzda onlar bu gorkemli serkerdenin elinden yaniqliydilar Ser bohtan dedi qodu baslandi Meydanda qilinc mektebde qelem tutmagi bacarmayanlar saray kuncune cekilib sere revac verdiler genc sahin qohumlari Bayram xanla Ekberin arasini vurdular Bayram xan xezineden istediyi kimi istifade edirdi Genc Ekber sah ise bezen xerclemeye pul tapmirdi 1560 ci ilde genc sah lelesi Bayram xana bildirdi ki o dovleti tek idare etmek arzulayir Tezlikle de dediklerini heyata kecirdi Ordunun yerini deyisdi Bayram xanin ixtiyarinda kicik bir deste saxladi Mogollar sarayinda bir sira deyisiklikler heyata kecrildi Bayram xan yuksek vezifeden kenarlasdirildiqdan sonra qosun ehli tezeden oz yerine qayitdi Sarayda cekisme ser bohtan daha da qizisdi Bayram xanin esas dusmenleri Atka xeyl Edhem xan Mehdumulmulk ve idiler Ekber sah oz kecmis lelesini fexri surgune hecce gondermek fikrine dusdu Onu yanina cagirib dedi Hindistandan ne qeder isteyirsen mal goturub get Senin dargalarin mulkunden toplanmis vergileri dunyanin harasinda olsan da sene catdiracaqlar Bax Bedauni Muntexabat ut tevarix II cild Kelkutte 1869 seh 38 1561 ci ilin yanvarinda Mekkeye yollanan Bayram xan yolda xaincesine olduruldu Bayram xanin meyidini Dehliye getirib hormetle defn etdiler Onun qebri ustunde heykel ucaltdilar Bir nece vaxtdan sonra qohumlari Bayram xanin nesini cixarib Meshedi muqeddese getirib defn etdiler Bayram xan Baharli ince tebli sair idi Qezel qeside rubai anrlarinda yazmisdi Divan baglamisdi Bayram xan Selime Sultan beyimle aile qurmusdu Ebdurrehim xan adli oglu vardi VarisleriQarabag xanliginin ictimai heyatinda yaxindan istirak etmis Qarabag xaninin veziri sair Mirze Veli bey Baharli car ordusunun zabiti bir cox xalq qehremanlarini gunahsiz insanlari azginlasmis rus ve ermeni xainlerinin elinden xilas etmis Qarabagin varli taciri Mesedi Esedulla bey Haci Heseneli bey oglu Veliyev Mexfi texellusu ile Azerbaycan ve fars dillerinde klassik uslubda seirler yazmis Ehvalati Qarabag eserinin muellifi Mehemmedeli bey Mesedi Esedulla bey oglu Velizade onun kicik qardasi sair Abdulla bey Velizade Ismayil bey Adigozel bey oglu Velibeyov Azerbaycanin ictimai medeni heyatinda ehemiyyetli rol oynamis Mirze Mehemmedhesen bey Haci Heseneli bey oglu Veliyev ve onun oglanlari Necefqulu bey Veliyev Seyda Ebulfet bey Veli sovet dovrunde siyasi fealiyyetine gore qetle yetirilmis gorkemli ensiklopedik alim Mehemmedhesen bey Necefqulu bey oglu Velili Baharli sovet hokumetine qarsi doyusduyu ucun uzun iller surgun heyati yasamis Agdamin I Baharli kendinde yeni tipli mektebin esasini qoymus 1937 ci il repressiya qurbani Cabbar bey Ismayil bey oglu Velibeyov 30 cu illerde bohtana salinaraq bir muddet hebsxana heyati yasamis Settar bey Mehemmed bey oglu Veliyev emekdar muellim Azerbaycanda orta esrlere aid Serq felsefesi tarixinin evezolunmaz tedqiqatcisi AMEA nin muxbir uzvu felsefe elmleri doktoru professor Zakir Cabbar bey oglu Memmedov Baharli cografiya elmleri doktoru professor Xosrov Elesger bey oglu Veliyev ve basqalari Bayram xan Baharlinin gorkemli ovladlarindandirlar Bayram xan Baharli nesline mensub cografiya elmleri doktoru professor Zahid Settar bey oglu Memmedov taninmis yazici jurnalist Mehemmed Baharli tedqiqatci jurnalist Orxan Zakiroglu Baharli hazirda Azerbaycanin sayilan ziyalilarindandirlar YaradiciligiMehemmed Bayram Xan siyaset ve dovletcilikle birge seir ve edebiyyata da cox maraq gostermis birisidir Turk ve Fars dilinde seir yaradicligi var Seirlerinde Bayram texellus ederdi Ilk defe 1910 cu ilde onun Turkce ve Farsca seirlerini ehtiva eden divani Hindistanin Kelkute seherinde Ingiltereli E Denison Ross tedqiqile cap edildi 1970 ci ilde sairin Turkce seirleri Muntexebat unvaniyla Turkmenistanin Asqabad seherinde yayinlandi 1971 ci ilde Pakistanin Keraci seherindede Dr Muhammad Sabir terefinden nesr edilmisdir MenbeEnver Cingizoglu Bayram xan Baharli Soy dergisi 6 14 Baki 2008 Enver Cingizoglu Baharlilar Tarixi ve etnoqrafik tedqiqat Baki Mutercim 2012 176 seh Orxan Zakiroglu Baharli Serq tarixi Baharlilar I kitab Baki 2013 Orxan Zakiroglu Baharli Serq tarixi Baharlilar Ensiklopedik melumat kitabi II kitab Baki 2013 Orxan Zakiroglu Baharli Xanlar xani Bayram xan selefleri xelefleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Mirze Veli bey ocagi selefleri xelefleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Eliseker bey neslinin tarixi sexsiyyetleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Babur imperatorlugu Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Mirze Veli bey ve onun neslinin taninmis ovladlari Azerbaycan Tarixi Secere Cemiyyetinin Xeberleri Doqquzuncu buraxilis Baki 2014 Bertels E E Izbrannye raboty Istoriya persidsko tadzhikskoj literatury Moskva 1960 Gordlevskij V A Izbrannye trudy T 2 Moskva 1961 Krachkovskij I Yu Izbrannye sochineniya tom 2 M L 1960 G Yu Aliev Bajram han Turkmenskij poet Ashhabad 1969 Antonova K A Ocherki obshestv otnoshenij i politich stroya Mogolskoj Indii vremen Akbara M 1952 Smith V Akbar the Great Mogul Oxf 1917 Dunya Kutuphanelerinde Mevcut Islam Kultur Tarihi Ile Ilgili Eserler Ansiklopedisi 6 cilt Ali Riza Karabulut Ahmet Turan Karabulut cild 1 s 729 Xarici kecidlerMehemmed Bayram xan Baharli sair filosof serkerde olu kecid Bayram Xan divani 1910 cu ilde ceap olmus nusxesiHemcinin baxBaharlilar Baharli oymagi