Əbülfət bəy Məmmədhəsən bəy oğlu Vəliyev (1871-1918) — azərbaycanlı aktyor.
Əbülfət Vəli | |
---|---|
Əbülfət bəy Məmmədhəsən bəy oğlu Vəliyev | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | Göyçay, ADR |
Atası | Mirzə Məmmədhəsən bəy Vəliyev |
Fəaliyyəti | Aktyor |
Həyatı
Əbülfət bəy Məmmədhəsən bəy oğlu 1871-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olub. Şuşa realnı məktəbini bitirmişdi. Əbülfət Vəli yüksək istedadlı, mütərəqqi düşüncəli bir aktyor, bacarıqlı rejissor və təşkilatçı idi; xalq arasında teatr sənətinin təbliği sahəsində böyük əhəmiyyətə malik iş görürdü.
XIX əsrin sonlarından başlayaraq 1918-ci ilə qədər Azərbaycan teatrının göstərdiyi tamaşaları Əbülfət Vəlisiz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Həmin illərin dövri mətbuatı məlumat verir ki, Əbülfət Vəli teatr truppasının, demək olar ki, bütün tamaşalarında iştirak etmiş, müxtəlif, bir-birindən həm janr, həm də xaraktercə fərqlənən obrazlar yaratmış, gənc, həvəskar aktyorların yetişməsində böyük zəhmət çəkmiş, eyni zamanda da bir rejissor kimi gərgin fəaliyyət göstərmişdir. Məşhur faciə aktyorumuz Hüseyn Ərəblinskinin istedadının üzə çıxarılmasında, onda mütərəqqi ideyalara meylin güclənməsində Əbülfət Vəlinin də böyük xidməti olmuşdur. H. Ərəblinskinin bir sənətkar kimi yetişməsində Əbülfət Vəlinin təsiri həmişə duyulmuşdur.
Əbülfət Vəli və Hüseyn Ərəblinski həmişə yekdil olmuşlar. Qəzet səhifələrində "Ərəblinski, Ə. Vəli… cənabları "Nicat" cəmiyyətindən üz döndərib yeni teatr truppası yaradıblar", "…Ə. Vəlizadə, Ərəblinski birgə tamaşa göstərdilər", "Bu tamaşada Ərəblinski və Ə. Vəli yerli həvəskarlarla birlikdə çıxış etdilər" və s. yazılar, tamaşalar haqqındakı məqalələr, xatirələr sübut edir ki, Azərbaycan səhnəsinin bu iki görkəmli sənətkarı həmişə birgə fəaliyyət göstərmişlər. Ancaq sonralar onlar bir-birindən ayrılmışlar. H. Ərəblinskinin həyatı, yaradıcılığı və sənəti haqqında bir sıra tədqiqatlar aparıldığı, məqalələr yazıldığı halda, Əbülfət Vəlinin fəaliyyəti nədənsə tamamilə unudulmuşdur, halbuki bu iki peşəkar aktyor arasındakı fikir və sənət birliyini görkəmli dramaturq və teatr xadimi Ə. B. Haqverdiyev də görmüş, duymuş, özünün "Sənət qurbanı" və "Ac həriflər" adlı əsərlərində onların surətini yaratmışdır.
Fəaliyyəti
Əbülfət Vəli faciə aktyoru idi. Rolları rəngarəngliyi ilə seçilirdi. O, qısa bir vaxt ərzində Xəlil ("Hacı Qara"), Cahangir bəy ("Müsibəti Fəxrəddin"), Şah Təhmas, Cavad, Ədhəm və Heydər Şahmar bəy ("Ev tərbiyəsinin bir şəkli"), Dəli Şizavat, Dobçinski ("Müfəttiş"), İkinci İrakli və Murtuzaqulu xan ("Ağa Məhəmməd şah Qacar"), Əbudiyab ("Əbül-üla"), Cənnətəli ("Dəmirçi təbib"), Cəfər ("Qaranlıqla işıq"), Gavə ("Dəmirçi Gavə"), Abdulla ("Dağılan tifaq"), Dayı ("Bahadır və Sona"), ("Bəxtsiz cavan"), Dağıstan qəhrəmanı ("Qafqaz gülü"), Məşədi Kərim ("Pulsuzluq"), fon Moor ("Qacaqlar"), Niyaz bəy ("Dilin bəlası") və s. kimi rəngarəng rollar oynamışdır. Sənətşünaslıq doktoru Cəfər Cəfərovun dediyi kimi, Əbülfət Vəli çox yapışıqlı bir aktyor idi. Tamaşalarda əsas rollarla yanaşı, ikinci, hətta, bəzən üçüncü dərəcəli rollarda da çıxış edər, həmişə də bəyənilərdi.
1911-ci ildə göstərilmiş "Nadir şah" tamaşası (Nadir şahı Ərəblinski, Cavadı isə Cahangir Zeynalov oynamışdır) Əbülfət Vəlinin ən yaxşı quruluşlarından sayılır. Burada onun aktyor sənətkarlığı daha çox fərqlənirdi. Təsadüfi deyil ki, həmin tamaşadan sonra mətbuat səhifələrində Əbülfət Vəli "Qafqazın ən müqtədir aktyorlarından biri" kimi qeyd edilir, onun "bacarıqlı oyunu", "istedadlı ifası", "qüvvətli çıxışı" haqqında yazılar verilirdi. Ə. Vəlinin "parlaq oynadığı Gavə", "yaxşı ifa etdiyi Həsən" ("Qəzavət"), Xəlil bəy ("Bəxtsiz bala"), "nümunəvi artist kimi səmimiyyətlə yaratdığı "Murtuzaqulu" ("Ağa Məhəmməd şah Qacar") rolları və digər obrazları haqqında tez-tez müsbət rəylər eşidilirdi. "Azərbaycan" qəzeti yazırdı: "Gavə rolunda tamaşaçıların vücudunu Vəli kimi lərzəyə salan hansı artistdir? "Əlmənsur"-dakı Həsən rolunu oynayan artistlərin hamısı yenə də Vəlini təqlid etmirlərmi? Nadir şahın Ədhəm və Heydər kimi hiyləgər vəzirlərini Vəli kimi yaradan kimdir? Şillerin qoca qraf Maksimilyan rolunda hansı artist Vəli qədər təsir bağışladı?"
Azərbaycan aktyorlarının Lənkarana ilk qastrolu zamanı Əbülfət Vəli truppanın rejissorluğunu etmişdir; sonrakı qastrol tamaşalarında da truppanın müdiri, rejissoru olmuş, teatrın yaradıcı və təşkilati işində çalışmışdır.
Əbülfət Vəli N. Nərimanovun "Dilin bəlası" əsərinin tamaşasındakı Niyaz bəy rolunda da böyük müvəffəqiyyətlə çıxış etmişdir. Aktyor öz yaradıcılıq üslubuna uyğun olaraq obrazın müsbət cəhətini şişirtməkdən qorxmamış və bu yolla mütərəqqi ideyalarla tərbiyələnmiş: namuslu, təvazökar, xeyirxah bir insan surəti yaratmışdı.
Nəriman Nərimanovun "Nadir şah" əsərində Cavad rolunu oynayan Əbülfət Vəlinin yaratdığı obraz əsərin müəllifi tərəfindən bəyənilmiş, ona heyran olduğunu bildirmişdir. Sonralar N.Nərimanov Tiflis səhnəsində Cavad rolunu oynamağa hazırlaşan M.Mərdanova obrazın xarakter xüsusiyyətlərindən danışarkən Ə.Vəlinin bu roldakı ifa tərzini nəzərdə tutmuş, aktyora bir sıra məsləhətlər vermişdi. Ə.Vəlinin qüvvətli, yapışıqlı ifasını alqışlayan "İrşad" qəzeti (26 noyabr 1906-cı il) yazırdı ki, "...Cavad – Əbülfət Vəli cənabları layiqincə rollarını bilmələri ilə binöqsan oynadı".
Ə. Vəlinin "Nadir şah" əsərinin tamaşasında yaratdığı Nadirin dayısı Cavad obrazı bu baxımdan diqqəti daha çox cəlb etmişdi. Həcmcə kiçik olan bu rol Əbülfət Vəlinin ifasında məzmunu və mahiyyəti etibarilə çox əhəmiyyətli idi. Aktyor obrazın ifasında tamaşanın ideyasını, mübarizə pafosunu xeyli qüvvətləndirirdi.
1907-ci ildə Ə.B.Haqverdiyev və H.Ərəblinskinin rejissorluğu ilə göstərilmiş "Ağa Məhəmməd şah Qacar" əsərinin tamaşasında Əbülfət Vəli əvvəl Murtuzaqulu xan rolunu, sonrakı tamaşalarda isə İkinci İrakli surətini yaratmışdır. İlk dəfə 3 dekabr 1907-ci ildə göstərilmiş "Ağa Məhəmməd şah Qacar" tamaşası görünməmiş bir müvəffəqiyyətlə keçmişdi. Əbülfət Vəli H.Ərəblinski ilə birlikdə tamaşanın tam hazırlıqla keçməsi üçün çalışmışdı. O, özü qrimlənir, digər aktyorların da qrimlənməsinə, geyiminə kömək edir, səhnənin qaydaya salınmasına nəzarət edirmiş. Tamaşanın üstün cəhətlərindən biri qüvvətli aktyor ifası idi ki, burada Əbülfət Vəlinin Murtuzaqulu xan rolundakı çıxışı xüsusi qeyd edilməlidir.
İnqilab Kərimov Əbülfət Vəli haqqında yazdığı "Realist və humanist sənətkar" adlı məqaləsində ("Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 1 fevral 1969-cu il) göstərmişdir: "Bu vaxta qədər Ə.Vəlinin vəfat etdiyi il məlum deyildi, onun "harada isə itkin düşdüyü" fikri söylənilirdi. İndi isə dəqiqləşdirilmişdir ki, Ə.Vəli 1918-ci il dekabr ayının 3-də Göyçay şəhərində vəfat etmişdir. "Azərbaycan" qəzeti artistin vəfatı münasibəti ilə həmin tarixli nömrəsində başsağlığı vermişdir".
İstinadlar
- İnqilab Kərimov. Əbülfət Vəli. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1970, № 2. səh.118
- İnqilab Kərimov. Əbülfət Vəli. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1970, № 2. səh. 119
- İnqilab Kərimov. Əbülfət Vəli. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1970, № 2. səh. 122
- İnqilab Kərimov. Realist və humanist sənətkar. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 1 fevral 1969-cu il. səh. 12
Mənbə
- Azərbaycan teatrının salnaməsi (1850-1920). (toplayanı, tərtib edəni və izahların müəllifi: Qulam Məmmədli). (I hissə). Bakı: Azərnəşr, 1975
- İnqilab Kərimov. Realist və humanist sənətkar. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 1 fevral 1969-cu il.
- İnqilab Kərimov. Əbülfət Vəli. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1970, № 2.
- İnqilab Kərimov. Azərbaycan-Türkiyə teatr əlaqələri. Bakı, 2000.
- Ənvər Çingizoğlu, Baharlı oymağı, "Soy" dərgisi, 6 (14) 2008.
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar.(I kitab. Bakı, 2013)
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar.(Ensiklopedik məlumat kitabı) (II kitab. Bakı, 2013)
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy ocağı (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Xanlar xanı Bayram xan (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Əlişəkər bəy nəslinin tarixi şəxsiyyətləri. Bakı, 2015
- Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy və onun nəslinin tanınmış övladları. "Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri" (Doqquzuncu buraxılış). Bakı, 2014
- Орхан Закироглы (Бахарлы). Вершина творчества. “Kaspi” qəzeti, 16-23 mart 2013-cü il, № 10 (26)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebulfet bey Memmedhesen bey oglu Veliyev 1871 1918 azerbaycanli aktyor Ebulfet VeliEbulfet bey Memmedhesen bey oglu VeliyevDogum tarixi 1871Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 3 dekabr 1918Vefat yeri Goycay ADRAtasi Mirze Memmedhesen bey VeliyevFealiyyeti AktyorHeyatiEbulfet bey Memmedhesen bey oglu 1871 ci ilde Susa seherinde anadan olub Susa realni mektebini bitirmisdi Ebulfet Veli yuksek istedadli mutereqqi dusunceli bir aktyor bacariqli rejissor ve teskilatci idi xalq arasinda teatr senetinin tebligi sahesinde boyuk ehemiyyete malik is gorurdu XIX esrin sonlarindan baslayaraq 1918 ci ile qeder Azerbaycan teatrinin gosterdiyi tamasalari Ebulfet Velisiz tesevvur etmek qeyri mumkundur Hemin illerin dovri metbuati melumat verir ki Ebulfet Veli teatr truppasinin demek olar ki butun tamasalarinda istirak etmis muxtelif bir birinden hem janr hem de xarakterce ferqlenen obrazlar yaratmis genc heveskar aktyorlarin yetismesinde boyuk zehmet cekmis eyni zamanda da bir rejissor kimi gergin fealiyyet gostermisdir Meshur facie aktyorumuz Huseyn Ereblinskinin istedadinin uze cixarilmasinda onda mutereqqi ideyalara meylin guclenmesinde Ebulfet Velinin de boyuk xidmeti olmusdur H Ereblinskinin bir senetkar kimi yetismesinde Ebulfet Velinin tesiri hemise duyulmusdur Ebulfet Veli ve Huseyn Ereblinski hemise yekdil olmuslar Qezet sehifelerinde Ereblinski E Veli cenablari Nicat cemiyyetinden uz donderib yeni teatr truppasi yaradiblar E Velizade Ereblinski birge tamasa gosterdiler Bu tamasada Ereblinski ve E Veli yerli heveskarlarla birlikde cixis etdiler ve s yazilar tamasalar haqqindaki meqaleler xatireler subut edir ki Azerbaycan sehnesinin bu iki gorkemli senetkari hemise birge fealiyyet gostermisler Ancaq sonralar onlar bir birinden ayrilmislar H Ereblinskinin heyati yaradiciligi ve seneti haqqinda bir sira tedqiqatlar aparildigi meqaleler yazildigi halda Ebulfet Velinin fealiyyeti nedense tamamile unudulmusdur halbuki bu iki pesekar aktyor arasindaki fikir ve senet birliyini gorkemli dramaturq ve teatr xadimi E B Haqverdiyev de gormus duymus ozunun Senet qurbani ve Ac herifler adli eserlerinde onlarin suretini yaratmisdir FealiyyetiEbulfet Veli facie aktyoru idi Rollari rengarengliyi ile secilirdi O qisa bir vaxt erzinde Xelil Haci Qara Cahangir bey Musibeti Fexreddin Sah Tehmas Cavad Edhem ve Heyder Sahmar bey Ev terbiyesinin bir sekli Deli Sizavat Dobcinski Mufettis Ikinci Irakli ve Murtuzaqulu xan Aga Mehemmed sah Qacar Ebudiyab Ebul ula Cenneteli Demirci tebib Cefer Qaranliqla isiq Gave Demirci Gave Abdulla Dagilan tifaq Dayi Bahadir ve Sona Bextsiz cavan Dagistan qehremani Qafqaz gulu Mesedi Kerim Pulsuzluq fon Moor Qacaqlar Niyaz bey Dilin belasi ve s kimi rengareng rollar oynamisdir Senetsunasliq doktoru Cefer Ceferovun dediyi kimi Ebulfet Veli cox yapisiqli bir aktyor idi Tamasalarda esas rollarla yanasi ikinci hetta bezen ucuncu dereceli rollarda da cixis eder hemise de beyenilerdi 1911 ci ilde gosterilmis Nadir sah tamasasi Nadir sahi Ereblinski Cavadi ise Cahangir Zeynalov oynamisdir Ebulfet Velinin en yaxsi quruluslarindan sayilir Burada onun aktyor senetkarligi daha cox ferqlenirdi Tesadufi deyil ki hemin tamasadan sonra metbuat sehifelerinde Ebulfet Veli Qafqazin en muqtedir aktyorlarindan biri kimi qeyd edilir onun bacariqli oyunu istedadli ifasi quvvetli cixisi haqqinda yazilar verilirdi E Velinin parlaq oynadigi Gave yaxsi ifa etdiyi Hesen Qezavet Xelil bey Bextsiz bala numunevi artist kimi semimiyyetle yaratdigi Murtuzaqulu Aga Mehemmed sah Qacar rollari ve diger obrazlari haqqinda tez tez musbet reyler esidilirdi Azerbaycan qezeti yazirdi Gave rolunda tamasacilarin vucudunu Veli kimi lerzeye salan hansi artistdir Elmensur daki Hesen rolunu oynayan artistlerin hamisi yene de Velini teqlid etmirlermi Nadir sahin Edhem ve Heyder kimi hiyleger vezirlerini Veli kimi yaradan kimdir Sillerin qoca qraf Maksimilyan rolunda hansi artist Veli qeder tesir bagisladi Azerbaycan aktyorlarinin Lenkarana ilk qastrolu zamani Ebulfet Veli truppanin rejissorlugunu etmisdir sonraki qastrol tamasalarinda da truppanin mudiri rejissoru olmus teatrin yaradici ve teskilati isinde calismisdir Ebulfet Veli N Nerimanovun Dilin belasi eserinin tamasasindaki Niyaz bey rolunda da boyuk muveffeqiyyetle cixis etmisdir Aktyor oz yaradiciliq uslubuna uygun olaraq obrazin musbet cehetini sisirtmekden qorxmamis ve bu yolla mutereqqi ideyalarla terbiyelenmis namuslu tevazokar xeyirxah bir insan sureti yaratmisdi Neriman Nerimanovun Nadir sah eserinde Cavad rolunu oynayan Ebulfet Velinin yaratdigi obraz eserin muellifi terefinden beyenilmis ona heyran oldugunu bildirmisdir Sonralar N Nerimanov Tiflis sehnesinde Cavad rolunu oynamaga hazirlasan M Merdanova obrazin xarakter xususiyyetlerinden danisarken E Velinin bu roldaki ifa terzini nezerde tutmus aktyora bir sira meslehetler vermisdi E Velinin quvvetli yapisiqli ifasini alqislayan Irsad qezeti 26 noyabr 1906 ci il yazirdi ki Cavad Ebulfet Veli cenablari layiqince rollarini bilmeleri ile binoqsan oynadi E Velinin Nadir sah eserinin tamasasinda yaratdigi Nadirin dayisi Cavad obrazi bu baximdan diqqeti daha cox celb etmisdi Hecmce kicik olan bu rol Ebulfet Velinin ifasinda mezmunu ve mahiyyeti etibarile cox ehemiyyetli idi Aktyor obrazin ifasinda tamasanin ideyasini mubarize pafosunu xeyli quvvetlendirirdi 1907 ci ilde E B Haqverdiyev ve H Ereblinskinin rejissorlugu ile gosterilmis Aga Mehemmed sah Qacar eserinin tamasasinda Ebulfet Veli evvel Murtuzaqulu xan rolunu sonraki tamasalarda ise Ikinci Irakli suretini yaratmisdir Ilk defe 3 dekabr 1907 ci ilde gosterilmis Aga Mehemmed sah Qacar tamasasi gorunmemis bir muveffeqiyyetle kecmisdi Ebulfet Veli H Ereblinski ile birlikde tamasanin tam hazirliqla kecmesi ucun calismisdi O ozu qrimlenir diger aktyorlarin da qrimlenmesine geyimine komek edir sehnenin qaydaya salinmasina nezaret edirmis Tamasanin ustun cehetlerinden biri quvvetli aktyor ifasi idi ki burada Ebulfet Velinin Murtuzaqulu xan rolundaki cixisi xususi qeyd edilmelidir Inqilab Kerimov Ebulfet Veli haqqinda yazdigi Realist ve humanist senetkar adli meqalesinde Edebiyyat ve incesenet qezeti 1 fevral 1969 cu il gostermisdir Bu vaxta qeder E Velinin vefat etdiyi il melum deyildi onun harada ise itkin dusduyu fikri soylenilirdi Indi ise deqiqlesdirilmisdir ki E Veli 1918 ci il dekabr ayinin 3 de Goycay seherinde vefat etmisdir Azerbaycan qezeti artistin vefati munasibeti ile hemin tarixli nomresinde bassagligi vermisdir IstinadlarInqilab Kerimov Ebulfet Veli Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Xeberleri Edebiyyat dil ve incesenet seriyasi 1970 2 seh 118 Inqilab Kerimov Ebulfet Veli Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Xeberleri Edebiyyat dil ve incesenet seriyasi 1970 2 seh 119 Inqilab Kerimov Ebulfet Veli Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Xeberleri Edebiyyat dil ve incesenet seriyasi 1970 2 seh 122 Inqilab Kerimov Realist ve humanist senetkar Edebiyyat ve incesenet qezeti 1 fevral 1969 cu il seh 12MenbeAzerbaycan teatrinin salnamesi 1850 1920 toplayani tertib edeni ve izahlarin muellifi Qulam Memmedli I hisse Baki Azernesr 1975 Inqilab Kerimov Realist ve humanist senetkar Edebiyyat ve incesenet qezeti 1 fevral 1969 cu il Inqilab Kerimov Ebulfet Veli Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Xeberleri Edebiyyat dil ve incesenet seriyasi 1970 2 Inqilab Kerimov Azerbaycan Turkiye teatr elaqeleri Baki 2000 Enver Cingizoglu Baharli oymagi Soy dergisi 6 14 2008 Orxan Zakiroglu Baharli Serq tarixi Baharlilar I kitab Baki 2013 Orxan Zakiroglu Baharli Serq tarixi Baharlilar Ensiklopedik melumat kitabi II kitab Baki 2013 Orxan Zakiroglu Baharli Mirze Veli bey ocagi selefleri xelefleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Xanlar xani Bayram xan selefleri xelefleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Eliseker bey neslinin tarixi sexsiyyetleri Baki 2015 Orxan Zakiroglu Baharli Mirze Veli bey ve onun neslinin taninmis ovladlari Azerbaycan Tarixi Secere Cemiyyetinin Xeberleri Doqquzuncu buraxilis Baki 2014 Orhan Zakirogly Baharly Vershina tvorchestva Kaspi qezeti 16 23 mart 2013 cu il 10 26 Hemcinin baxVeliyevler Baharli oymagi Azerbaycan medeniyyeti http www tezadlar az haber 1465 Azrbaycanin teatr fdaisi bulft by Vli html 2013 08 14 at the Wayback Machine http www medeniyyet az new name content amp content 15228 olu kecid