Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qələndərli Bəxşi Həsən oğlu (20 iyul 1903, Xankəndi, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 14 sentyabr 1985, Naxçıvan, Naxçıvan MSSR, Azərbaycan SSR, SSRİ) – teatr rejissoru. Ermənistan SSR (1939) və Azərbaycan SSR (1974) əməkdar incəsənət xadimi.
| Bəxşi Qələndərli | |
|---|---|
| Bəxşi Həsən oğlu Qələndərli | |
 | |
| Doğum tarixi | 20 iyul 1903 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 sentyabr 1985 (82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | aktyor |
| Fəaliyyət illəri | 1934-cü ildən |
| Təhsili | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Baxşı (əsl adı: Baxış) Həsən oğlu Qələndərli 20 iyul 1903-cü ildə Xankəndi şəhərində dünyaya göz açmışdır. İbtidai məktəbi bitirdikdən sonra Bakıya gəlmiş və burada orta təhsilini başa vurmuşdur. Teatra olan həvəsi 1926-cı ildə onu Bakı Teatr Texnikumuna gətirib çıxarmışdı. Təhsilini 1930-cu ildə müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. O, sevdiyi sənət sahəsində ali təhsil almaq istəyirdi. Ona görə də Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Səhnə Sənəti İnstitutunda təhsilini davam etdirir. 1934-cü ildə təhsilini bitirib İrəvan şəhərinə gedir. Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Azərbaycan Dram Teatrında baş rejissor işinə götürülür. 1934–1951-ci illər ərzində burada çalışan rejissor 1939-cu ildə Ermənistan SSR əməkdar incəsənət xadimi adına layiq görülmüşdür.
Baxşı Qələndərli 14 sentyabr 1985-ci ildə, 82 yaşında vəfat etmiş və İrəvan şəhərində dəfn olunmuşdur.
Fəaliyyəti
1944-cü ildə İrəvanda Vilyam Şekspirin 380 illiyinə həsr edilən VI Ümumittifaq elmi-tədqiqat konfransı və Şekspir tamaşalarının festivalında onun hazırladığı "Otello" tamaşası birinci yerə layiq görülür. Münsiflər heyətinin üzvü, professor Mixail Morozov pyesin Azərbaycan dilində mətninin üzərində bu sözləri yazıb: "Mən Şekspir festivalında əsl ləzzəti azərbaycanlıların "Otello" tamaşasından aldım". Naxçıvan teatrının keçmiş aktyoru, Əməkdar artist Yusif Allahverdiyev Baxşı Qələndərlinin bu barədə söhbətini belə xatırlayır:
 | “Baxşı müəllim deyirdi ki, Morozov hamıya bildirmişdi ki, o, Otellonun Dezdemonanı boğması səhnəsinə baxa bilmir. Hətta bunu Şekspir tərəfindən istifadə olunan vəhşilik kimi dəyərləndirirdi. Çünki tamaşaçının gözü qarşısında insanı boğmaq və öldürmək düzgün deyil. Amma Baxşı müəllim çox orijinal bir üsul tapmışdı. O, sonuncu səhnədə, ölüm yerində baş tərəfi taxta ilə qapalı və ayaq hissəsi tamaşaçıya sarı olan bir çarpayı qoymuşdu. Yəni tamaşaçı yatağında uzanan Dezdemonanı görmürdü. Otello onun yatağına yaxınlaşır və Dezdemonanı boğurdu. Otello ayağa qalxandan sonra isə çarpayıdan heysiz bir qadın əli yana düşürdü. Bu mizan ilk dəfə olaraq belə işləndiyi üçün dəhşətli ölüm səhnəsi birbaşa tamaşaçının gözü qarşısında baş vermirdi. Ona görə də bütün münsiflər heyəti tamaşanı ayaq üstə alqışladılar” |  |
1964–1982-ci illərdə fasilələrlə Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının quruluşçu rejissoru, baş rejissoru və baş inzibatçısı vəzifələrində çalışmışdır.
1964-cü ildə Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrına rejissor dəvət edildikdən sonra qısa müddət ərzində kollektivə uyğunlaşır. O, burada maraqlı tamaşalarla teatrsevərlərin görüşünə gəlmişdir: "Mösyö Jordan və dərviş Məstəli şah" (M. F. Axundzadə), "Od gəlini" (C. Cabbarlı), "Canlı heykəl" və "Mən onu axtarıram" (Süleyman Rəşidi), "Mehmanxana sahibəsi" (K. Qoldoni), "Cehizsiz qız" (A. Ostrovski), "Dördüncü" (K. Simonov), "Səadət nəğməsi" (Ə. Yusifli), "Qəmli günlər" (N. Əliyev) və s. tamaşalar onun yaradıcı təxəyyülünün səhnə məhsuluna çevrilmişdir. Onun şair-dramaturq Kəmalənin "Məhsəti" pyesi əsasında hazırladığı eyniadlı tamaşa Məhsəti Gəncəviyə həsr edilən ilk səhnə əsəri kimi qiymətləndirilir. Görkəmli teatrşünas Cəfər Cəfərov bu tamaşa haqda mətbuatda dərc etdirdiyi resenziyasında yazır:
| | “Təcrübəli rejissor olan Baxşı Qələndərli tarixi hadisələri təsvir etmək üçün xırda detallardan, bərli-bəzəkli geyimlərdən və parlaq əşyalardan imtina edib. Tamaşa yığcam, cəlbedici rejissor dəst-xəttinin sadəliyi ilə diqqəti çəkir. Burda tərki-dünyalıq və nikbinlik kimi iki dünyagörüşün, fəlsəfi baxışın arasında gedən mübarizə xərabat və məscidlə aydın şəkildə təzahür edir”. | |
1978-ci ildə Süleyman Rəşidinin (Əliyev) “Canlı heykəl” pyesi əsasında hazırlandı. Onun da quruluşçu rejissoru B.Qələndərli idi. Quruluşçu rəssam M.Qasımov, musiqi tərtibçisi M.Ələkbərov olmuşdur. Mart ayının 15-də premyerası olan tamaşada əsas rollarda Z.Həmzəyeva (Anna İvanovna), N.Həmzəyev (Mahir), S.Hüseynova (Validə), S.Mirzəyeva (Valya) çıxış edirdilər. “Şərq qapısı” qəzetində C.Vəzirov və A.Haqverdiyevin müəllifləri olduqları resenziyada “Canlı heykəl” tamaşasında aktyor ifasının maraqla baxılması, səmimi, təsiredici olması xüsusi vurğulanmışdı
Baxşı Qələndərlinin C. Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında çəkdiyi zəhmət yüksək qiymətləndirilir. 1974-cü ildə ona "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı verilir.
Mükafatları
- "" ordeni (iki dəfə)
- Ermənistan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1939)
- Azərbaycan SSR əməkdar artisti (1974)
İstinadlar
- Rəhimli, 2005. səh. 237
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, 1995. səh. 331
- "AXTARIŞLAR (ədəbiyyatşünaslıq, folklorşünaslıq, dilçilik və sənətşünaslıq) AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NAXÇIVAN BÖLMƏSİNİN İNCƏSƏNƏT, DİL VƏ ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTU" (PDF).
Mənbə
- İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Çaşıoğlu. 2005. səh. 864.
- Нахичеванский драматический театр им. Мирзы Фатали Ахундова. 10. 1964. səh. 186.
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası. Bakı: «Gənclik». 1995. səh. 440. ISBN .
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qelenderli Bexsi Hesen oglu 20 iyul 1903 Xankendi Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 14 sentyabr 1985 Naxcivan Naxcivan MSSR Azerbaycan SSR SSRI teatr rejissoru Ermenistan SSR 1939 ve Azerbaycan SSR 1974 emekdar incesenet xadimi Bexsi QelenderliBexsi Hesen oglu QelenderliDogum tarixi 20 iyul 1903 1903 07 20 Dogum yeri Xankendi Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 sentyabr 1985 1985 09 14 82 yasinda Vefat yeri Naxcivan Naxcivan MSSR Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri IrevanVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIFealiyyeti aktyorFealiyyet illeri 1934 cu ildenTehsili Rusiya Dovlet Sehne Seneti InstitutuMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBexsi Qelenderli ayaq uste soldan 2 ci C Cabbarli adina Irevan Azerbaycan Dovlet Dram Teatrinin yaradici heyeti ile 1937 ci il Baxsi esl adi Baxis Hesen oglu Qelenderli 20 iyul 1903 cu ilde Xankendi seherinde dunyaya goz acmisdir Ibtidai mektebi bitirdikden sonra Bakiya gelmis ve burada orta tehsilini basa vurmusdur Teatra olan hevesi 1926 ci ilde onu Baki Teatr Texnikumuna getirib cixarmisdi Tehsilini 1930 cu ilde muveffeqiyyetle bitirmisdir O sevdiyi senet sahesinde ali tehsil almaq isteyirdi Ona gore de Leninqrad indiki Sankt Peterburq Sehne Seneti Institutunda tehsilini davam etdirir 1934 cu ilde tehsilini bitirib Irevan seherine gedir Cefer Cabbarli adina Irevan Azerbaycan Dram Teatrinda bas rejissor isine goturulur 1934 1951 ci iller erzinde burada calisan rejissor 1939 cu ilde Ermenistan SSR emekdar incesenet xadimi adina layiq gorulmusdur Baxsi Qelenderli 14 sentyabr 1985 ci ilde 82 yasinda vefat etmis ve Irevan seherinde defn olunmusdur Fealiyyeti1944 cu ilde Irevanda Vilyam Sekspirin 380 illiyine hesr edilen VI Umumittifaq elmi tedqiqat konfransi ve Sekspir tamasalarinin festivalinda onun hazirladigi Otello tamasasi birinci yere layiq gorulur Munsifler heyetinin uzvu professor Mixail Morozov pyesin Azerbaycan dilinde metninin uzerinde bu sozleri yazib Men Sekspir festivalinda esl lezzeti azerbaycanlilarin Otello tamasasindan aldim Naxcivan teatrinin kecmis aktyoru Emekdar artist Yusif Allahverdiyev Baxsi Qelenderlinin bu barede sohbetini bele xatirlayir Baxsi muellim deyirdi ki Morozov hamiya bildirmisdi ki o Otellonun Dezdemonani bogmasi sehnesine baxa bilmir Hetta bunu Sekspir terefinden istifade olunan vehsilik kimi deyerlendirirdi Cunki tamasacinin gozu qarsisinda insani bogmaq ve oldurmek duzgun deyil Amma Baxsi muellim cox orijinal bir usul tapmisdi O sonuncu sehnede olum yerinde bas terefi taxta ile qapali ve ayaq hissesi tamasaciya sari olan bir carpayi qoymusdu Yeni tamasaci yataginda uzanan Dezdemonani gormurdu Otello onun yatagina yaxinlasir ve Dezdemonani bogurdu Otello ayaga qalxandan sonra ise carpayidan heysiz bir qadin eli yana dusurdu Bu mizan ilk defe olaraq bele islendiyi ucun dehsetli olum sehnesi birbasa tamasacinin gozu qarsisinda bas vermirdi Ona gore de butun munsifler heyeti tamasani ayaq uste alqisladilar 1964 1982 ci illerde fasilelerle Naxcivan Dovlet Musiqili Dram Teatrinin quruluscu rejissoru bas rejissoru ve bas inzibatcisi vezifelerinde calismisdir 1964 cu ilde Naxcivan Dovlet Musiqili Dram Teatrina rejissor devet edildikden sonra qisa muddet erzinde kollektive uygunlasir O burada maraqli tamasalarla teatrseverlerin gorusune gelmisdir Mosyo Jordan ve dervis Mesteli sah M F Axundzade Od gelini C Cabbarli Canli heykel ve Men onu axtariram Suleyman Residi Mehmanxana sahibesi K Qoldoni Cehizsiz qiz A Ostrovski Dorduncu K Simonov Seadet negmesi E Yusifli Qemli gunler N Eliyev ve s tamasalar onun yaradici texeyyulunun sehne mehsuluna cevrilmisdir Onun sair dramaturq Kemalenin Mehseti pyesi esasinda hazirladigi eyniadli tamasa Mehseti Genceviye hesr edilen ilk sehne eseri kimi qiymetlendirilir Gorkemli teatrsunas Cefer Ceferov bu tamasa haqda metbuatda derc etdirdiyi resenziyasinda yazir Tecrubeli rejissor olan Baxsi Qelenderli tarixi hadiseleri tesvir etmek ucun xirda detallardan berli bezekli geyimlerden ve parlaq esyalardan imtina edib Tamasa yigcam celbedici rejissor dest xettinin sadeliyi ile diqqeti cekir Burda terki dunyaliq ve nikbinlik kimi iki dunyagorusun felsefi baxisin arasinda geden mubarize xerabat ve mescidle aydin sekilde tezahur edir Quruluscu rejissor B Qelenderli Men onu axtariram Suleyman Residi 1978 ci ilde Suleyman Residinin Eliyev Canli heykel pyesi esasinda hazirlandi Onun da quruluscu rejissoru B Qelenderli idi Quruluscu ressam M Qasimov musiqi tertibcisi M Elekberov olmusdur Mart ayinin 15 de premyerasi olan tamasada esas rollarda Z Hemzeyeva Anna Ivanovna N Hemzeyev Mahir S Huseynova Valide S Mirzeyeva Valya cixis edirdiler Serq qapisi qezetinde C Vezirov ve A Haqverdiyevin muellifleri olduqlari resenziyada Canli heykel tamasasinda aktyor ifasinin maraqla baxilmasi semimi tesiredici olmasi xususi vurgulanmisdi Baxsi Qelenderlinin C Memmedquluzade adina Naxcivan Dovlet Musiqili Dram Teatrinda cekdiyi zehmet yuksek qiymetlendirilir 1974 cu ilde ona Emekdar incesenet xadimi fexri adi verilir Mukafatlari Seref Nisani ordeni iki defe Ermenistan SSR emekdar incesenet xadimi 1939 Azerbaycan SSR emekdar artisti 1974 IstinadlarRehimli 2005 seh 237 Ermenistan azerbaycanlilarinin tarixi cografiyasi 1995 seh 331 AXTARISLAR edebiyyatsunasliq folklorsunasliq dilcilik ve senetsunasliq AZERBAYCAN MILLI ELMLER AKADEMIYASI NAXCIVAN BOLMESININ INCESENET DIL VE EDEBIYYAT INSTITUTU PDF MenbeIlham Rehimli Azerbaycan teatr tarixi PDF Casioglu 2005 seh 864 Nahichevanskij dramaticheskij teatr im Mirzy Fatali Ahundova 10 1964 seh 186 Ermenistan azerbaycanlilarinin tarixi cografiyasi Baki Genclik 1995 seh 440 ISBN 5 8020 0852 0 Hemcinin baxIrevan Dovlet Azerbaycan Dram Teatri