Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı memarlığı — Bakı təkcə Qafqazda deyil, eləcə də Yаxın Şərqdə öz tarixinə görə qədim şəhərlərdən olduğundan, burada müxtəlif dövrlərə aid çoxlu sayda tarixi-memarlıq abidələri vardır. Bu abidələr şərq və qərb memarlığının üslublarını özündə yüksək səviyyədə qovuşdurduğundan həmişə cazibədar olmuş, Bakını dünya memarlığının mərkəzlərindən birinə çevirmişdir.
Ümumi məlumat
Bakı Azərbaycanın qədim şəhərlərindəndir. Abşeronda aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində Mərdəkan, Şüvəlan, Türkan, Bilgəh, Nardaran, Şağan, Binəqədi və s. yerlərdə e. ə. 3–1-ci minilliklərə aid maddi mədəniyyət qalıqları aşkar edilmişdir. Bakıda, İçərişəhərdə mədəni təbəqənin qalınlığı 5–6 m-ə çatır. Burada xeyli istehsalat ocaqları, anbar, ictimai-dini və yaşayış tikililəri qalıqları, şəhəri su ilə təchiz edən mürəkkəb mühəndis qurğusu (XII–XVI əsrlər), şaxəli kanalizasiya, su kəməri, ovdan və s. tapılmışdır. Aşkara çıxarılmış tikili lər içərisin də IX əsrə aid türbə də var. Arxeoloji materiallar şəhərin xüsusi planla inşa edildiyini göstərir.
Bakının iqtisadi həyatında sənətkarlıq (dulusçuluq, metal işləmə, zərgərlik və s.) mühüm rol oynamışdır. Qazıntılar zamanı əldə edilən üzəri həndəsi, heyvani və nəbati rəsmlərlə bəzədilmiş müxtəlif formalı və çeşidli saxsı qablar yüksək sənətkarlıq nümunələridir. Yaşayış binalarının qalıqları, təndir, ocaq, quyu və s. obyektlər şəhər əhalisinin məişətini öyrənməyə imkan verir.
Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan çini qablar (XII–XVI əsrlər), Bakıda kı tarixi-memarlıq abidələrindən Qız qalası yaxınlığında kı Buxara (XIV əsr) və Multani (XV–XVI əsrlər) karvansaraları və s. vaxt ilə Şərq ölkələri ilə ticarət əlaqələrinin saxlandığını sübut edir. XVI–XVII əsrlərdə Bakıda mis pul kəsilirdi, xalçaçılıq və inkişaf etmişdi. XVII–XVIII əsrlərə aid tarixi abidələr memarlıq, həkkaklıq və s.-nin də inkişaf etdiyini göstərir.
Qədim dövrlərdən XVIII əsrlərə qədər
Bakıda ilk memarlıq abidələri məbədlər və atəşgədələr olmuşdur. VI əsrdə Bakıda Qız qalası inşa edilmiş (üzərində "Məsud Davud oğlunun qalası" yazılmış kitabə indiki yerinə bərpa zamanı qoyulmuşdur), şəhər qala divarları ilə əhatə olunmuşdu. Ərəb istilası zamanı atəşgədələr dağıdılmışdır. Bakı "İçərişəhər" adlanan sahədə inkişaf etməyə başlamış, dəniz sahilində, təxminən indiki Qız qalasının yaxınlığında ilk binalar tikilmişdir. X–XI əsrlərdən tikinti işləri dəniz yanı sahədə aparılırdı. Bu dövrün məlum memarlıq nümunəsi Sınıq qala minarəsidir (1078, memar Məhəmməd Əbubəkr oğlu). Beləliklə, Qız qalası və onun ətrafında kı sahə iç qala kimi formalaşdı.
XIII əsrdə Bakı limanın da Şirvanşahların "Bayıl qəsri" iqamətgahının tikilməsi şəhərin inkişafında ən əhəmiyyətli hadisə oldu. Bürclü divarlarla əhatə olunmuş binalar kompleksi (1235, ustad Zeynəddin Əburəşid oğlu Şirvani və ehtimal ki, memar Əbdülməcid Məsud oğlu) daş üzərində ki oyma yazı və təsvirlər qurşağı ilə birlikdə nadir memarlıq ansamblıdır. XIV əsrdə Bakıda bir sıra yeni tikililər inşa edildi. Bunların ən əhəmiyyətlisi yalnız minarəsi qalmış Cümə məscidi və indiki Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyəti binasının qala divarları ilə birləşdiyi yerdə dördbucaqlı bürcdür. XVI əsrdə İçərişəhərdə Azərbaycan memarlığının ən gözəl abidələrindən olan Şirvanşahlar sarayı kompleksi yaradıldı. Şəhərin sahəsi genişləndirildi, karvansara, məscid, yeni qala divarları tikildi və İçərişəhər indiki sərhədləri daxilində formalaşdı. XVI əsrdə Şirvanşahlar sarayının Şərq darvazasının baş tağı (1584, memar Əmir şah Vəlyənkuhi) və Bakı hakimlərinin İçərişəhərdən kənarda divarla əhatə olunmuş iqamətgahı (indiki akad. Ə. Əlizadə küçəsi ilə "Araz" kinoteatrı arasında) tikildi.
XVII əsrdə indi ki A. Zeynallı küçəsi ərazisinin ticarət mərkəzinə çevrilməsi ilə əlaqədar burada bir sıra bina – 5 karvansaradan ibarət ticarət kompleksi, bazar meydanının tağlı eyvanı, məscid, zorxana və s. inşa edildi. Şəhərin ətrafına ikinci qala divarları çəkildi. Şamaxı darvazası, qala divarlarından xaricdə isə "Xəlfədam" adlı yaşayış məntəqəsi salındı.
XVIII–XIX əsrlər
XVIII əsrdə Bakının xanlıq mərkəzinə çevrilməsi ilə əlaqədar Şamaxı darvazasından İçərişəhərə daxil olan yerdə Xan sarayı tikildi. 1810-cu ildən etibarən İçərişəhərdən xaricdə tikinti işləri aparıldı, indiki İ. Səfərli küçəsi, hazırkı Azərbaycan prospekti, 1860-cı il dən sonra isə indiki İstiqlaliyyət küçəsi salındı. Kapitalizmin inkişafı ilə əla qədar XIX əsrin axırlarında Bakının mərkəzi rayonlarında əsaslı binalar tikildi. Şəhərin ərazisi Bakı buxtası boyunca, dəniz ətrafındakı dağlıq sahəyədək amfiteatr şəklində genişləndi.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-08-12.
- ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
- . 2018-07-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-22.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki memarligi Baki tekce Qafqazda deyil elece de Yaxin Serqde oz tarixine gore qedim seherlerden oldugundan burada muxtelif dovrlere aid coxlu sayda tarixi memarliq abideleri vardir Bu abideler serq ve qerb memarliginin uslublarini ozunde yuksek seviyyede qovusdurdugundan hemise cazibedar olmus Bakini dunya memarliginin merkezlerinden birine cevirmisdir Baki memarligindan bir ornekUmumi melumat Bayil daslar nin bir hissesi Memar ustad Zayin ad din 1235 ci il Baki Azerbaycanin qedim seherlerindendir Abseronda aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde Merdekan Suvelan Turkan Bilgeh Nardaran Sagan Bineqedi ve s yerlerde e e 3 1 ci minilliklere aid maddi medeniyyet qaliqlari askar edilmisdir Bakida Iceriseherde medeni tebeqenin qalinligi 5 6 m e catir Burada xeyli istehsalat ocaqlari anbar ictimai dini ve yasayis tikilileri qaliqlari seheri su ile techiz eden murekkeb muhendis qurgusu XII XVI esrler saxeli kanalizasiya su kemeri ovdan ve s tapilmisdir Askara cixarilmis tikili ler icerisin de IX esre aid turbe de var Arxeoloji materiallar seherin xususi planla insa edildiyini gosterir Bakinin iqtisadi heyatinda senetkarliq dulusculuq metal isleme zergerlik ve s muhum rol oynamisdir Qazintilar zamani elde edilen uzeri hendesi heyvani ve nebati resmlerle bezedilmis muxtelif formali ve cesidli saxsi qablar yuksek senetkarliq numuneleridir Yasayis binalarinin qaliqlari tendir ocaq quyu ve s obyektler seher ehalisinin meisetini oyrenmeye imkan verir Arxeoloji qazintilar zamani tapilan cini qablar XII XVI esrler Bakida ki tarixi memarliq abidelerinden Qiz qalasi yaxinliginda ki Buxara XIV esr ve Multani XV XVI esrler karvansaralari ve s vaxt ile Serq olkeleri ile ticaret elaqelerinin saxlandigini subut edir XVI XVII esrlerde Bakida mis pul kesilirdi xalcaciliq ve inkisaf etmisdi XVII XVIII esrlere aid tarixi abideler memarliq hekkakliq ve s nin de inkisaf etdiyini gosterir Qedim dovrlerden XVIII esrlere qeder Engelbert Kempfer Baki qravur Iohann Baptist Homannin atlasi 1630 cu il Bakida ilk memarliq abideleri mebedler ve atesgedeler olmusdur VI esrde Bakida Qiz qalasi insa edilmis uzerinde Mesud Davud oglunun qalasi yazilmis kitabe indiki yerine berpa zamani qoyulmusdur seher qala divarlari ile ehate olunmusdu Ereb istilasi zamani atesgedeler dagidilmisdir Baki Iceriseher adlanan sahede inkisaf etmeye baslamis deniz sahilinde texminen indiki Qiz qalasinin yaxinliginda ilk binalar tikilmisdir X XI esrlerden tikinti isleri deniz yani sahede aparilirdi Bu dovrun melum memarliq numunesi Siniq qala minaresidir 1078 memar Mehemmed Ebubekr oglu Belelikle Qiz qalasi ve onun etrafinda ki sahe ic qala kimi formalasdi XIII esrde Baki limanin da Sirvansahlarin Bayil qesri iqametgahinin tikilmesi seherin inkisafinda en ehemiyyetli hadise oldu Burclu divarlarla ehate olunmus binalar kompleksi 1235 ustad Zeyneddin Eburesid oglu Sirvani ve ehtimal ki memar Ebdulmecid Mesud oglu das uzerinde ki oyma yazi ve tesvirler qursagi ile birlikde nadir memarliq ansamblidir XIV esrde Bakida bir sira yeni tikililer insa edildi Bunlarin en ehemiyyetlisi yalniz minaresi qalmis Cume mescidi ve indiki Milli Elmler Akademiyasi Reyaset Heyeti binasinin qala divarlari ile birlesdiyi yerde dordbucaqli burcdur XVI esrde Iceriseherde Azerbaycan memarliginin en gozel abidelerinden olan Sirvansahlar sarayi kompleksi yaradildi Seherin sahesi genislendirildi karvansara mescid yeni qala divarlari tikildi ve Iceriseher indiki serhedleri daxilinde formalasdi XVI esrde Sirvansahlar sarayinin Serq darvazasinin bas tagi 1584 memar Emir sah Velyenkuhi ve Baki hakimlerinin Iceriseherden kenarda divarla ehate olunmus iqametgahi indiki akad E Elizade kucesi ile Araz kinoteatri arasinda tikildi XVII esrde indi ki A Zeynalli kucesi erazisinin ticaret merkezine cevrilmesi ile elaqedar burada bir sira bina 5 karvansaradan ibaret ticaret kompleksi bazar meydaninin tagli eyvani mescid zorxana ve s insa edildi Seherin etrafina ikinci qala divarlari cekildi Samaxi darvazasi qala divarlarindan xaricde ise Xelfedam adli yasayis menteqesi salindi XVIII XIX esrler XVIII esrde Bakinin xanliq merkezine cevrilmesi ile elaqedar Samaxi darvazasindan Icerisehere daxil olan yerde Xan sarayi tikildi 1810 cu ilden etibaren Iceriseherden xaricde tikinti isleri aparildi indiki I Seferli kucesi hazirki Azerbaycan prospekti 1860 ci il den sonra ise indiki Istiqlaliyyet kucesi salindi Kapitalizmin inkisafi ile ela qedar XIX esrin axirlarinda Bakinin merkezi rayonlarinda esasli binalar tikildi Seherin erazisi Baki buxtasi boyunca deniz etrafindaki dagliq saheyedek amfiteatr seklinde genislendi Istinadlar Arxivlenmis suret 2022 03 21 tarixinde Istifade tarixi 2018 08 12 az icherisheher gov az 2016 07 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 2018 07 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 08 22