Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ayasofiya (türk. Ayasofya) və ya Ayasofya Böyük Məscidi (türk. Ayasofya-i Kebir Camii), keçmişdə — Müqəddəs Sofiya məbədi (yun. Αγία Σοφία) — Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən, əvvəl provoslav kilsəsi, daha sonra məscidə çevrilən məbəd. Qısa müddət muzey kimi istifadə olunub. 2020-ci il 11 iyul tarixindən yenidən məscid kimi fəaliyyət göstərir. Bizans dövrünə aid olan Aya Sofya Bizansın "qızıl əsrinin" simvoludur.
| Aya Sofya | |
|---|---|
| türk. Ayasofya yun. Ἁγία Σοφία lat. Sancta Sophia | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | İstanbul |
| Yerləşir | Fateh, İstanbul |
| Aidiyyatı | 537-1204 - 1204-1261 - Katolik kilsəsi 1261-1453 - 1453-1934 - İmperiya məscidi 1934-2020 - Muzey 2020-hal-hazırda - Məscid |
| Memar | Trallı Anfimi Miletli İsidor |
| Sifarişçi | I Yustinian |
| Əsas tarixlər | 324 - Konstantinin bazilikası 415 - bazilikası 537 - Yustinianın bazilikası (müasir bina) 989 - Gümbəzi dağılıb 994 - Gümbəzi bərpa edilib 1453 - Məscidə çevrilib 1934 - Muzeyə çevrilib 2020 - Məscidə çevrilib |
| Tikilmə tarixi | 532-537 |
| Üslubu | Bizans memarlığı |
| Uzunluğu | 82 m (269 ft) |
| Eni | 73 m (240 ft) |
| Minarələri | 4 |
| Günbəzləri | 1 |
| Material | ağ daş, kərpic |
| Vəziyyəti | stabil, məscid kimi istifadə olunur |
| Rəsmi adı: Historic Areas of Istanbul | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,ii,ii,iv |
| Təyin edilib | 1985 |
| İstinad nöm. | 356 |
| Dövlət | Türkiyə |
| Region | Avropa |
| | |
 Kilsənin Britannika Ensiklopediyasında nəşr edilmiş planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
1935-ci ildən indiyə qədər muzey kimi fəaliyyət göstərən Aya Sofya Bizansa şahidlik edib, Osmanlı dövrünün möhtəşəm və tarixi abidələrindən biri olaraq il boyunca bütün ölkələrdən gələn turistlər tərəfindən ziyarət edilir. Zamana meydan oxuyan nəhəng ölçüdə, iqlim şərtləri, zəlzələlər kimi təsirlərlə yaranan aşınmaların günümüzdə çox incə və ehtiyatlı halda aparılan bərpa işləri ilə aradan qaldırılmasına çalışılır.
Tarixi
İnşasına 532-ci ildə başlanan Aya Sofyanın tikintisi üçün Efesdəki Diana məbədindən qırmızı porfir sütunlardan səkkiz ədəd gətirilib istifadə olunmuş, dünyanın məşhur mərmər mədənlərindən də bura materiallar daşınmışdır. Xüsusən də açıq yaşıl, Əlcəzairdən sarı rəngli, çəhrayı, cənub-qərbi Anadoludan ağ qırmızı mərmərlər gətirilərək tikintdə istifadə edilmişdir. Gündə min usta və on min işçinin çalşması ilə 5 il 11 ay 10 günə inşaat başa çatmışdır. Aya Sofya müxtəlif dövrlərdə böyük təhlükələrlə qarşılaşmış, hündürlüyü 55,60 metr, eni 31,36 metr olan dövrün möcüzəsi kimi qiymətləndirilən qübbəsi genişliyi 1,1 metr olan 40 dirəyə söykənmişdir. Abidənin ağırlığını 40-ı aşağıda, 67-si yuxarıda olmaqla 107 sütun saxlayır, açılan 40 pəncərə onun bol işıq almasına səbəb olur. 2020-ci ildə Aya Sofyanın muzeydən məscidə çevrilməsi ilə bağlı qərar verilib. Abidəyə giriş ödənişli olması artıq ləğv edilib və bundan sonra da Aya Sofya bütün dinlərdən olan insanlar üçün hər zaman açıq olacaq.
Ümumi mənzərəsi
Aya Sofya muzeyi Sultanəhməd meydanını dövrəyə alan Sultan Əhməd məscidi, Yerəbatan qəsri, Aya İrini kilsəsi, III Əhməd çeşməsi, Soyuq Çeşmə küçəsi arasında yerləşir.
Aya Sofya ətrafında aparılmış qazıntı işləri zamanı tapılmış Bizans sütunlarından nümunələr nümayiş etdirilən baxçadan keçib tikiliyə daxil olanları qapı üzərində görkəmli mozaikalar qarşılayarkən, sola ayrılan daş döşəməli rampa döngələrlə ilə ziyarətçiləri üstədəki aparır. Üst qatın sol tərəfində irəliləyənlər sərgi bölümünü, Aya Sofya qübbəsindən özülünə doğru ana məkanı seyr etmək imkanı əldə edir və xətti Allah, Məhəmməd, Osman, Əbu Bəkr, Ömər, Həsən, Hüseyn lövhələri daha yaxından görünür. Üst qalereya çıxışının sağ tərəfində gəzməyə davam edənlər tavanı bəzənmiş uzun bir dəhlizdə irəliləyərək Cənub Qalereyasında yerləşən Mərmər Qapıya gəlib çıxırlar. Bu qapı girişinin sağında tavana yaxın bölümdə Deisis mozaikası yer alır. Bu kompozisiyada İsa, Məryəm və Vaftizçi İohan ilə birlikdə görülür.
Eyni qalereya ilə irəlilədikcə pəncərəyə yaxın bölümdə 4 xaçlı rəhbəri cərgəsində İstanbula gələn və burada vəfat edən latın mənşəli komandir ""nın məzarı yerləşir. Cənub qalereyasının sonunda rast gəlinən divarda Məryəm, balaca İsa, imperator və imperatiriça (12-ci yüz il) mozaikası, Şimal qalereyasında imperator İsgəndərin mozaikası görülür. Ayasofya bölmələrində Bizansda ilk dövrə məxsus həndəsə və flora mozaikalarının yerləşdiyi üst qalereyadan enərək ana sahəyə daxil oluruq.
İstinadlar
- Ајасофија // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 192.
- "Aya Sofyada ilk Cümə namazı iyulun 24-də qılınacaq". 2020-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-11.
Xarici keçidlər
- Ayasofya hakkında geniş bilgi [ölü keçid] (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ayasofiya turk Ayasofya ve ya Ayasofya Boyuk Mescidi turk Ayasofya i Kebir Camii kecmisde Muqeddes Sofiya mebedi yun Agia Sofia Turkiyenin Istanbul seherinde yerlesen evvel provoslav kilsesi daha sonra mescide cevrilen mebed Qisa muddet muzey kimi istifade olunub 2020 ci il 11 iyul tarixinden yeniden mescid kimi fealiyyet gosterir Bizans dovrune aid olan Aya Sofya Bizansin qizil esrinin simvoludur Aya Sofyaturk Ayasofya yun Ἁgia Sofia lat Sancta Sophia41 00 30 sm e 28 58 48 s u Olke TurkiyeSeher IstanbulYerlesir Fateh IstanbulAidiyyati 537 1204 1204 1261 Katolik kilsesi 1261 1453 1453 1934 Imperiya mescidi 1934 2020 Muzey 2020 hal hazirda MescidMemar Tralli Anfimi Miletli IsidorSifarisci I YustinianEsas tarixler 324 Konstantinin bazilikasi 415 bazilikasi 537 Yustinianin bazilikasi muasir bina 989 Gumbezi dagilib 994 Gumbezi berpa edilib 1453 Mescide cevrilib 1934 Muzeye cevrilib 2020 Mescide cevrilibTikilme tarixi 532 537Uslubu Bizans memarligiUzunlugu 82 m 269 ft Eni 73 m 240 ft Minareleri 4Gunbezleri 1Material ag das kerpicVeziyyeti stabil mescid kimi istifade olunurUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Areas of IstanbulTipiMedeniKriteriyai ii ii ivTeyin edilib1985Istinad nom 356DovletTurkiyeRegionAvropaAya SofyaKilsenin Britannika Ensiklopediyasinda nesr edilmis plani Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumat1935 ci ilden indiye qeder muzey kimi fealiyyet gosteren Aya Sofya Bizansa sahidlik edib Osmanli dovrunun mohtesem ve tarixi abidelerinden biri olaraq il boyunca butun olkelerden gelen turistler terefinden ziyaret edilir Zamana meydan oxuyan neheng olcude iqlim sertleri zelzeleler kimi tesirlerle yaranan asinmalarin gunumuzde cox ince ve ehtiyatli halda aparilan berpa isleri ile aradan qaldirilmasina calisilir TarixiInsasina 532 ci ilde baslanan Aya Sofyanin tikintisi ucun Efesdeki Diana mebedinden qirmizi porfir sutunlardan sekkiz eded getirilib istifade olunmus dunyanin meshur mermer medenlerinden de bura materiallar dasinmisdir Xususen de aciq yasil Elcezairden sari rengli cehrayi cenub qerbi Anadoludan ag qirmizi mermerler getirilerek tikintde istifade edilmisdir Gunde min usta ve on min iscinin calsmasi ile 5 il 11 ay 10 gune insaat basa catmisdir Aya Sofya muxtelif dovrlerde boyuk tehlukelerle qarsilasmis hundurluyu 55 60 metr eni 31 36 metr olan dovrun mocuzesi kimi qiymetlendirilen qubbesi genisliyi 1 1 metr olan 40 direye soykenmisdir Abidenin agirligini 40 i asagida 67 si yuxarida olmaqla 107 sutun saxlayir acilan 40 pencere onun bol isiq almasina sebeb olur 2020 ci ilde Aya Sofyanin muzeyden mescide cevrilmesi ile bagli qerar verilib Abideye giris odenisli olmasi artiq legv edilib ve bundan sonra da Aya Sofya butun dinlerden olan insanlar ucun her zaman aciq olacaq Umumi menzeresiAya Sofya muzeyi Sultanehmed meydanini dovreye alan Sultan Ehmed mescidi Yerebatan qesri Aya Irini kilsesi III Ehmed cesmesi Soyuq Cesme kucesi arasinda yerlesir Aya Sofya etrafinda aparilmis qazinti isleri zamani tapilmis Bizans sutunlarindan numuneler numayis etdirilen baxcadan kecib tikiliye daxil olanlari qapi uzerinde gorkemli mozaikalar qarsilayarken sola ayrilan das dosemeli rampa dongelerle ile ziyaretcileri ustedeki aparir Ust qatin sol terefinde irelileyenler sergi bolumunu Aya Sofya qubbesinden ozulune dogru ana mekani seyr etmek imkani elde edir ve xetti Allah Mehemmed Osman Ebu Bekr Omer Hesen Huseyn lovheleri daha yaxindan gorunur Ust qalereya cixisinin sag terefinde gezmeye davam edenler tavani bezenmis uzun bir dehlizde irelileyerek Cenub Qalereyasinda yerlesen Mermer Qapiya gelib cixirlar Bu qapi girisinin saginda tavana yaxin bolumde Deisis mozaikasi yer alir Bu kompozisiyada Isa Meryem ve Vaftizci Iohan ile birlikde gorulur Eyni qalereya ile ireliledikce pencereye yaxin bolumde 4 xacli rehberi cergesinde Istanbula gelen ve burada vefat eden latin menseli komandir nin mezari yerlesir Cenub qalereyasinin sonunda rast gelinen divarda Meryem balaca Isa imperator ve imperatirica 12 ci yuz il mozaikasi Simal qalereyasinda imperator Isgenderin mozaikasi gorulur Ayasofya bolmelerinde Bizansda ilk dovre mexsus hendese ve flora mozaikalarinin yerlesdiyi ust qalereyadan enerek ana saheye daxil oluruq IstinadlarAјasofiјa Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 192 Aya Sofyada ilk Cume namazi iyulun 24 de qilinacaq 2020 08 08 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 11 Xarici kecidlerAyasofya hakkinda genis bilgi olu kecid turk