Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifənin olaraq adlandırılması təklif edilir. Səhifənin adının dəyişdirilməsi ilə bağlı iştirak edərək fikirlərinizi bölüşə bilərsiniz. Lütfən, müzakirə bitənə qədər səhifədən şablonu çıxarmayın. |
Axatina, Achatinidae fəsiləsinə aid orta və çox iri, hava ilə nəfəs alan, tropik quru ilbizləri, yerüstü qarınayaqlı mollyuskalar cinsidir.
| Achatina | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Ranqsız: Tipüstü: Tip: ???: Achatina | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Ümumi xüsusiyyətlər
Axatina ilbizləri təsir edici ölçüləri ilə xarakterizə olunur və öz sinfinin ən böyük nümayəndələri hesab olunur.
İlbizin ağzında qidanı üyütmək üçün istifadə edilən təxminən 25 min diş vardır.
Asetonun, benzinin, spirtin xüsusi qoxularını və sairəni Axatina 4 santimetr, yemək aromalarını isə 2 metr məsafədən hiss edir.
Molyuska regenerasiya prosesi ilə xarakterizə olunur — zaman keçdikcə yalnız zədələnmiş toxumaları deyil, həm də itirilmiş orqanları bərpa olunur.
Ölçü diapazonu və struktur müxtəlifliyi
Axatina ilbizləri ən böyük quru qarınqabağıdır. Təbii mühitdə və ya ona mümkün qədər yaxın şəraitdə onların uzunluğu 25 santimetrə qədər, qabıq isə 30 santimetrə qədər böyüyür. Bu mollyuskaların orta ölçüsü 12 ilə 15 santimetr arasında dəyişir.
Yetkin bir Axatina 150–250 qram ağırlığında olur. Bu göstərici birbaşa saxlanma şəraitindən asılıdır.
Növlərin yayılması
Böyük Səhradan cənubdakı Afrikasında 200-ə yaxın Achatinidae növü var. Bəzi növlər ölçüsünə və rənglərınə görə terrarium heyvanları kimi saxlanılır.
Növlər
Achatina cinsinə aid növlərə aşağıdakılar daxildir:
- Achatina achatina Linnaeus, 1758 və ya Qərbi Afrikadan (Liberiyadan Nigeriyaya qədər) gələn nəhəng Afrika ilbizi, əqiq ilbizi və ya Qana pələngi ilbizi böyüyərək yer üzündəki ən böyük quru ilbizi olur.
- Achatina ampullacea Böttger, 1910
- Achatina balteata Reeve, 1849 — Kamerundan Mərkəzi Anqolaya qədər.
- Achatina bandeirana Morelet, 1866
- Achatina bayaona Morelet, 1866
- Achatina bayoli Morelet, 1888
- Achatina bisculpta E. A. Smith, 1878
- Achatina Connollyi Preston, 1912
- Achatina coroca Bruggen, 1978
- Achatina craveni E. A. Smith, 1881 — Konqo, Tanzaniya.
- Achatina dammarensis L. Pfeiffer, 1870 — Botsvana
- Achatina dohrniana L. Pfeiffer, 1870
- Achatina greyi Da Costa, 1907
- Achatina hortensiae Morelet, 1866
- Achatina inaequalis L. Pfeiffer, 1855
- Achatina iostoma L. Pfeiffer, 1854 — Kamerun
- Achatina morrelli Preston, 1905
- Achatina obscura Da Costa, 1907
- Achatina osborni Pilsbry, 1919
- Achatina passargei von Martens, 1900
- Achatina perfecta Morelet, 1867
- Achatina pfeifferi Dunker, 1845
- Achatina polychroa Morelet, 1866
- Achatina randabeli Bourguignat, 1889
- Achatina rugosa Putzeys, 1898
- Achatina schinziana Mousson, 1888 — Botsvana
- Achatina schweinfurthi von Martens, 1873 — Şərqi Afrika.
- Achatina semisculpta Dunker, 1845 — Şərqi Afrika
- Achatina Smithii Craven, 1881
- Achatina spekei Dohrn, 1864
- Achatina stuhlmanni von Martens, 1892 — Uqanda.
- Achatina tavaresiana Morelet, 1866 — Anqola
- Achatina tincta Reeve, 1842 — Konqo, Anqola
- Achatina tracheia Connolly, 1929 — Cənub-Şərqi Afrika
- Achatina transparens Da Costa, 1907
- Achatina vignoniana Morelet, 1874
- Achatina virgulata Da Costa, 1907
- Achatina welwitschi Morelet, 1866
- Achatina weynsi Dautzenberg, 1891 — Konqo
Təsnif edilmir:
- Achatina vassei Germain, 1918 — Bu növün daxili anatomiyası məlum deyil və buna görə də 'Achatina' vassei-nin ümumi təsnifatı oluna bilməz.
Sinonimliyə gətirilən növlər
- Achatina albopicta E. A. Smith, 1878 — Keniya və Tanzaniya sahilləri boyunca: ing. Lissachatina albopicta E. A. Smith, 1878 sinonimi
- Achatina allisa Reeve, 1849 Lissachatina allisa sinonimi L. Reeve, 1849
- Achatina antourtourensis Crosse, 1879: Achatina immaculata Lamark, 1822 sinonimi, ing. Lissachatina immaculata sinonimi Lamark, 1822 (kiçik sinonim)
- Achatina arctespirata Bourguignat, 1890: Achatina randabeli sinonimi
- Achatina barbigera Morelet, 1866: Petriola marmoreanın sinonimi Reeve, 1850
- Achatina bloyeti Bourguignat, 1890: Lissachatina bloyeti-nin sinonimi Bourguignat, 1890
- Achatina capelloi Furtado, 1886: Lissachatina capelloi sinonimi Furtado, 1886
- Achatina fulgurata Pfeiffer, 1853 — Seneqal: Achatina eleanorae sinonimi, Mead 1995
- Achatina drakensbergensis Melvill & Ponsonby, 1897: Cochlitoma drakensbergensis sinonimi Melvill & Ponsonby, 1897
- Achatina eleanorae Mead, 1995: Lissachatina eleanorae sinonimi Mead, 1995
- Achatina ellioti E. A. Smith, 1895: Oreohomorus elliotinin sinonimi E. A. Smith, 1895
- Achatina fulica Bowdich, 1822 və ya Şərqi Afrikadan olan nəhəng Şərqi Afrika ilbizi, bir çox tropik ölkələrdə ciddi zərərvericidir və bəzi hökumətlər tərəfindən invaziv növlər siyahısına salınmışdır: Lissachatina fulica (Bowdich, 1822) sinonimi
- Achatina glaucina E. A. Smith, 1899: Lissachatina glaucina'nın sinonimi E. A. Smith, 1899
- Achatina glutinosa Pfeiffer, 1854 — Mozambik: Lissachatina glutinosa sinonimi L. Pfeiffer, 1854
- Achatina gruveli Dautzenberg, 1921: Achatina iostoma sinonimi L. Pfeiffer, 1854
- Achatina gundlachi L. Pfeiffer, 1850: Geostilbia gundlachi sinonimi L. Pfeiffer, 1850
- Achatina hamillei Petit de la Saussaye, 1859: Lissachatina fulica hamillei sinonimi Petit de la Saussaye, 1859
- Achatina immaculata Lamark, 1822 — Cənub-Şərqi Afrika: Lissachatina immaculata sinonimi Lamark, 1822
- Achatina iredalei Preston, 1910: Lissachatina allisa sinonimi Reeve, 1849
- Achatina ivensi Furtado, 1886: Achatina pfeifferi sinonimi, Dunker 1845
- Achatina johnstoni E. A. Smith, 1899: Lissachatina johnstoninin sinonimi E. A. Smith, 1899
- Achatina kilimae Dautzenberg, 1908: Lissachatina kilimae sinonimi Dautzenberg, 1908
- Achatina lowei Paiva, 1866: Amphorella oryza sinonimi R. T. Lowe, 1852
- Achatina lechaptoisi Ancey, 1894: Lissachatina immaculata sinonimi Lamark, 1822
- Achatina letourneuxi Bourguignat, 1879: Lissachatina fulica hamillei sinonimi Petit de la Saussaye, 1859
- Achatina lhotellerii Bourguignat, 1879: Lissachatina zanzibarica'nın sinonimi Bourguignat, 1879
- Achatina marginata Swainson, 1821:[4] Archachatina marginata sözünün sinonimi Swainson, 1821
- Achatina milneedwardsiana Revoil, 1885: Lissachatina fulica hamillei-nin sinonimi Petit de la Saussaye, 1859
- Achatina minima Siemaschko, 1847: Cochlicopa lubricella sinonimi Porro, 1838
- Achatina monochromatica Pilsbry (Köhnəlmişdir Achatina achatina variasiyası, monoxromatik terminin köhnə tarixi sinonimi)
- Achatina Moreletiana Deshayes, 1851: taxon inquirendum
- Achatina mulanjensis Crowley & Pain — Malavi: Achatina immaculata sinonimi, Lamark1822 (kiçik sinonimi)
- Achatina nigella Morelet, 1867: Homorus nigellus sinonimi Morelet, 1867
- Achatina nyikaensis Pilsbry, 1909 — Malavi: Bequaertina Pintoi sinonimi Bourguignat, 1889 (kiçik sinonimi)
- Achatina panthera Férussac, 1832 — Zimbabve, Mavriki: Achatina immaculata sinonimi, Lamark 1822
- Achatina pellucida L. Pfeiffer, 1840: Blauneria heteroclita sinonimi Montagu, 1808
- Achatina purpurea Gmelin, 1790: Archachatina purpurea sinonimi Gmelin, 1790
- Achatina raffrayi Jousseaume, 1883: Leptocallista raffrayi sinonimi Jousseaume, 1883
- Achatina rediviva Mabille, 1901: Lissachatina fulica'nın sinonimi Bowdich, 1822
- Achatina reticulata Pfeiffer, 1845 — Zanzibar: Lissachatina reticulata'nın sinonimi L. Pfeiffer, 1845
- Achatina semitarum L. Pfeiffer, 1842: Laevaricella semitarum sinonimi L. Pfeiffer, 1842
- Achatina sylvatica Putzeys, 1898 — Konqo: Leptocalina putzeysinin sinonimi Dautzenberg & Germain, 1914
- Achatina varicosa Pfeiffer, 1845 — Cənubi Afrika: Cochlitoma varicosa sinonimi L. Pfeiffer, 1861
- Achatina variegata Lamark, 1801: ing. Achatina achatina sinonimi Linnaeus, 1758
- Achatina variegata minima variasiyası Germain, 1912: Achatina achatina elegans sinonimi Link, 1807
- Achatina wildemani Dautzenberg, 1907: Leptocalina specularis sinonimi Morelet, 1866
- Achatina yalaensis Germain, 1936: Oreohomorus connollyiin sinonimi Odhner, 1932
- Achatina zanzibarica Bourguignat, 1879 — Tanzaniya: Lissachatina zanzibarica'nın sinonimi Bourguignat, 1879
- Achatina zebra Bruguiere, 1792 — Cənubi Afrika: Koxlitoma zebrasının sinonimi Bruguière, 1792
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Qlobal Biomüxtəliflik Məlumat Mexanizmi (çd.). 2001.
- "Achatina fulica (giant African land snail)". cabidigitallibrary.org. 2024-09-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-09-2024.
- "Giant African land snail". Encyclopedia Britannica. 2024-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-09-2024.
- "Achatina fulica giant african snail". Animal Diversity. 2024-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-09-2024.
- "A new record of 'Achatina' vassei Germain, 1918 (Gastropoda, Pulmonata, Achatinidae) from Mozambique – an unsolved problem". Zoologische Mededelingen. 5-01-2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3-09-2024.
- əlavə araşdırma tələb edən şübhəli heyvan növü
- "MolluscaBase taxon details". Mollusca Base. 2024-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3-09-2024.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifenin olaraq adlandirilmasi teklif edilir Sehifenin adinin deyisdirilmesi ile bagli muzakirede istirak ederek fikirlerinizi boluse bilersiniz Lutfen muzakire bitene qeder sehifeden sablonu cixarmayin Axatina Achatinidae fesilesine aid orta ve cox iri hava ile nefes alan tropik quru ilbizleri yerustu qarinayaqli mollyuskalar cinsidir AchatinaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaRanqsiz IlkagizlilarRanqsiz Tipustu SpirallilarTip Molyusklar AchatinaBeynelxalq elmi adiAchatina Lam 1799Sekil axtarisiITIS 76977NCBI 6529EOL 58031FW 324106Umumi xususiyyetlerAxatina ilbizleri tesir edici olculeri ile xarakterize olunur ve oz sinfinin en boyuk numayendeleri hesab olunur Neheng Afrika quru ilbizi Achatina fulica Ranomafana Milli Parki Madaqaskar Ilbizin agzinda qidani uyutmek ucun istifade edilen texminen 25 min dis vardir Asetonun benzinin spirtin xususi qoxularini ve saireni Axatina 4 santimetr yemek aromalarini ise 2 metr mesafeden hiss edir Molyuska regenerasiya prosesi ile xarakterize olunur zaman kecdikce yalniz zedelenmis toxumalari deyil hem de itirilmis orqanlari berpa olunur Olcu diapazonu ve struktur muxtelifliyiAxatina ilbizleri en boyuk quru qarinqabagidir Tebii muhitde ve ya ona mumkun qeder yaxin seraitde onlarin uzunlugu 25 santimetre qeder qabiq ise 30 santimetre qeder boyuyur Bu mollyuskalarin orta olcusu 12 ile 15 santimetr arasinda deyisir Yetkin bir Axatina 150 250 qram agirliginda olur Bu gosterici birbasa saxlanma seraitinden asilidir Novlerin yayilmasiBoyuk Sehradan cenubdaki Afrikasinda 200 e yaxin Achatinidae novu var Bezi novler olcusune ve renglerine gore terrarium heyvanlari kimi saxlanilir Novler Achatina cinsine aid novlere asagidakilar daxildir Achatina achatina Linnaeus 1758 ve ya Qerbi Afrikadan Liberiyadan Nigeriyaya qeder gelen neheng Afrika ilbizi eqiq ilbizi ve ya Qana pelengi ilbizi boyuyerek yer uzundeki en boyuk quru ilbizi olur Achatina ampullacea Bottger 1910 Achatina balteata Reeve 1849 Kamerundan Merkezi Anqolaya qeder Achatina bandeirana Morelet 1866 Achatina bayaona Morelet 1866 Achatina bayoli Morelet 1888 Achatina bisculpta E A Smith 1878 Achatina Connollyi Preston 1912 Achatina coroca Bruggen 1978 Achatina craveni E A Smith 1881 Konqo Tanzaniya Achatina dammarensis L Pfeiffer 1870 Botsvana Achatina dohrniana L Pfeiffer 1870 Achatina greyi Da Costa 1907 Achatina hortensiae Morelet 1866 Achatina inaequalis L Pfeiffer 1855 Achatina iostoma L Pfeiffer 1854 Kamerun Achatina morrelli Preston 1905 Achatina obscura Da Costa 1907 Achatina osborni Pilsbry 1919 Achatina passargei von Martens 1900 Achatina perfecta Morelet 1867 Achatina pfeifferi Dunker 1845 Achatina polychroa Morelet 1866 Achatina randabeli Bourguignat 1889 Achatina rugosa Putzeys 1898 Achatina schinziana Mousson 1888 Botsvana Achatina schweinfurthi von Martens 1873 Serqi Afrika Achatina semisculpta Dunker 1845 Serqi Afrika Achatina Smithii Craven 1881 Achatina spekei Dohrn 1864 Achatina stuhlmanni von Martens 1892 Uqanda Achatina tavaresiana Morelet 1866 Anqola Achatina tincta Reeve 1842 Konqo Anqola Achatina tracheia Connolly 1929 Cenub Serqi Afrika Achatina transparens Da Costa 1907 Achatina vignoniana Morelet 1874 Achatina virgulata Da Costa 1907 Achatina welwitschi Morelet 1866 Achatina weynsi Dautzenberg 1891 Konqo Tesnif edilmir Achatina vassei Germain 1918 Bu novun daxili anatomiyasi melum deyil ve buna gore de Achatina vassei nin umumi tesnifati oluna bilmez Sinonimliye getirilen novler Achatina albopicta E A Smith 1878 Keniya ve Tanzaniya sahilleri boyunca ing Lissachatina albopicta E A Smith 1878 sinonimiAchatina allisa Reeve 1849 Lissachatina allisa sinonimi L Reeve 1849Achatina antourtourensis Crosse 1879 Achatina immaculata Lamark 1822 sinonimi ing Lissachatina immaculata sinonimi Lamark 1822 kicik sinonim Achatina arctespirata Bourguignat 1890 Achatina randabeli sinonimi Achatina barbigera Morelet 1866 Petriola marmoreanin sinonimi Reeve 1850 Achatina bloyeti Bourguignat 1890 Lissachatina bloyeti nin sinonimi Bourguignat 1890 Achatina capelloi Furtado 1886 Lissachatina capelloi sinonimi Furtado 1886 Achatina fulgurata Pfeiffer 1853 Seneqal Achatina eleanorae sinonimi Mead 1995 Achatina drakensbergensis Melvill amp Ponsonby 1897 Cochlitoma drakensbergensis sinonimi Melvill amp Ponsonby 1897 Achatina eleanorae Mead 1995 Lissachatina eleanorae sinonimi Mead 1995 Achatina ellioti E A Smith 1895 Oreohomorus elliotinin sinonimi E A Smith 1895Achatina fulica Bowdich 1822 ve ya Serqi Afrikadan olan neheng Serqi Afrika ilbizi bir cox tropik olkelerde ciddi zerervericidir ve bezi hokumetler terefinden invaziv novler siyahisina salinmisdir Lissachatina fulica Bowdich 1822 sinonimiAchatina glaucina E A Smith 1899 Lissachatina glaucina nin sinonimi E A Smith 1899Achatina glutinosa Pfeiffer 1854 Mozambik Lissachatina glutinosa sinonimi L Pfeiffer 1854 Achatina gruveli Dautzenberg 1921 Achatina iostoma sinonimi L Pfeiffer 1854 Achatina gundlachi L Pfeiffer 1850 Geostilbia gundlachi sinonimi L Pfeiffer 1850 Achatina hamillei Petit de la Saussaye 1859 Lissachatina fulica hamillei sinonimi Petit de la Saussaye 1859Achatina immaculata Lamark 1822 Cenub Serqi Afrika Lissachatina immaculata sinonimi Lamark 1822Achatina iredalei Preston 1910 Lissachatina allisa sinonimi Reeve 1849 Achatina ivensi Furtado 1886 Achatina pfeifferi sinonimi Dunker 1845 Achatina johnstoni E A Smith 1899 Lissachatina johnstoninin sinonimi E A Smith 1899 Achatina kilimae Dautzenberg 1908 Lissachatina kilimae sinonimi Dautzenberg 1908 Achatina lowei Paiva 1866 Amphorella oryza sinonimi R T Lowe 1852 Achatina lechaptoisi Ancey 1894 Lissachatina immaculata sinonimi Lamark 1822 Achatina letourneuxi Bourguignat 1879 Lissachatina fulica hamillei sinonimi Petit de la Saussaye 1859Achatina lhotellerii Bourguignat 1879 Lissachatina zanzibarica nin sinonimi Bourguignat 1879Achatina marginata Swainson 1821 4 Archachatina marginata sozunun sinonimi Swainson 1821 Achatina milneedwardsiana Revoil 1885 Lissachatina fulica hamillei nin sinonimi Petit de la Saussaye 1859 Achatina minima Siemaschko 1847 Cochlicopa lubricella sinonimi Porro 1838 Achatina monochromatica Pilsbry Kohnelmisdir Achatina achatina variasiyasi monoxromatik terminin kohne tarixi sinonimi Achatina Moreletiana Deshayes 1851 taxon inquirendum Achatina mulanjensis Crowley amp Pain Malavi Achatina immaculata sinonimi Lamark1822 kicik sinonimi Achatina nigella Morelet 1867 Homorus nigellus sinonimi Morelet 1867Achatina nyikaensis Pilsbry 1909 Malavi Bequaertina Pintoi sinonimi Bourguignat 1889 kicik sinonimi Achatina panthera Ferussac 1832 Zimbabve Mavriki Achatina immaculata sinonimi Lamark 1822 Achatina pellucida L Pfeiffer 1840 Blauneria heteroclita sinonimi Montagu 1808 Achatina purpurea Gmelin 1790 Archachatina purpurea sinonimi Gmelin 1790Achatina raffrayi Jousseaume 1883 Leptocallista raffrayi sinonimi Jousseaume 1883 Achatina rediviva Mabille 1901 Lissachatina fulica nin sinonimi Bowdich 1822 Achatina reticulata Pfeiffer 1845 Zanzibar Lissachatina reticulata nin sinonimi L Pfeiffer 1845 Achatina semitarum L Pfeiffer 1842 Laevaricella semitarum sinonimi L Pfeiffer 1842 Achatina sylvatica Putzeys 1898 Konqo Leptocalina putzeysinin sinonimi Dautzenberg amp Germain 1914 Achatina varicosa Pfeiffer 1845 Cenubi Afrika Cochlitoma varicosa sinonimi L Pfeiffer 1861 Achatina variegata Lamark 1801 ing Achatina achatina sinonimi Linnaeus 1758 Achatina variegata minima variasiyasi Germain 1912 Achatina achatina elegans sinonimi Link 1807 Achatina wildemani Dautzenberg 1907 Leptocalina specularis sinonimi Morelet 1866 Achatina yalaensis Germain 1936 Oreohomorus connollyiin sinonimi Odhner 1932 Achatina zanzibarica Bourguignat 1879 Tanzaniya Lissachatina zanzibarica nin sinonimi Bourguignat 1879 Achatina zebra Bruguiere 1792 Cenubi Afrika Koxlitoma zebrasinin sinonimi Bruguiere 1792IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Qlobal Biomuxteliflik Melumat Mexanizmi cd 2001 Achatina fulica giant African land snail cabidigitallibrary org 2024 09 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 09 2024 Giant African land snail Encyclopedia Britannica 2024 05 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 09 2024 Achatina fulica giant african snail Animal Diversity 2024 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 09 2024 A new record of Achatina vassei Germain 1918 Gastropoda Pulmonata Achatinidae from Mozambique an unsolved problem Zoologische Mededelingen 5 01 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 09 2024 elave arasdirma teleb eden subheli heyvan novu MolluscaBase taxon details Mollusca Base 2024 05 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 09 2024 Xarici kecidler