Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abşeron Milli Parkı — Bakı şəhərinin Xəzər rayonunun ərazisində yerləşən milli park. 2005-ci ildə yaradılmışdır, 783 hektar sahəni əhatə edir.
| Abşeron Milli Parkı | |
|---|---|
 Abşeron Milli Parkı | |
BTMB kateqoriyası — II (Milli park) | |
| Sahəsi | 783 ha |
| Yaradılma tarixi | 8 fevral 2005 |
| İdarəetmə orqanı | AETSN |
| Faunası | Xəzər suitisi, ceyran, , , yaşılbaş ördək |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Xəzər |
| Yerləşməsi | Abşeron yarımadası, Şah Dili |
| Yaxın şəhər | Bakı |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Abşeron Milli Parkının ərazisində əvvəllər Abşeron yasaqlığı mövcud olmuşdur. Dövlət yasaqlığı Bakı Şəhər Soveti ərazisində, Abşeron yarımadasında, Şah Dilində idi. Sahəsi 800 hektar idi, Su quşlarını və Xəzər suitiləri yatağını qorumaq, həmçinin Xərə Zirə adasından buraya gətirilən ceyranların sayını artırmaq məqsədi ilə 1969-cu ilə təşkil edilmişdir.
Yasaqlıq əsasında 2005-ci ildə Abşeron Milli Parkı yaradılmışdır.
Ümumi məlumat
Abşeron yarımadasının cənub-şərq qurtaracağında, rayonun Şah Dili adlanan hissəsində 783 hektarlıq sahədə (bundan 375 ha quruya, 408 ha dənizə düşür) Azərbaycan Respublikasının Abşeron Milli Parkı yerləşir. Abşeron Milli Parkı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 8 fevral tarixli Sərəncamı ilə Bakı şəhərinin inzibati ərazisində, Abşeron Dövlət Təbiət Yasaqlığının bazasında yaradılmışdır.
Milli Park Bakının cənub-şərq qurtaracağında — Şah Dili ərazisində yerləşir. Abşeron Milli Parkının yaradılmasında başlıca məqsəd ətraf mühitin mühafizəsi, ondan səmərəli istifadə edilməsi, nəsli kəsilməkdə olan nadir flora və fauna növlərinin (Xəzər suitisi, ceyran, , , yaşılbaş ördək və s.) qorunub saxlanılması, ekoturizmin inkişaf etdirilməsi, turizm və istirahət (rekreasiya) zonalarının yaradılması, ekoloji monitorinqin həyata keçirilməsi və əhalinin ekoloji cəhətdən maarifləndirilməsini təmin etməkdir.
Abşeron Milli Parkının heyvanat aləmi çox zəngindir. Quşlardan , fısıldayan qu quşu, , bizquyruq ördək, yaşılbaş ördək, ağgöz qaraördək, , böyük ağ vağ, , qaşqaldaq, bataqlıq belibağlısı, dəniz çovdarçısı və s., məməli heyvan növlərindən isə ceyran, canavar, çaqqal, çöl pişiyi, yenot, , tülkü, porsuq, dovşan, Xəzərin sularında suiti və həmçinin müxtəlif növ balıqlar məskunlaşmışdır. Abşeron Milli Parkının Xəzər dənizi ərazisində xeyli miqdarda Xəzər suitisi yayılmışdır. Bu növ, pərayaqlıların yeganə nümayəndəsidir ki, Dünya okeanının ən kiçik suitisi kimi "Ginnesin Rekordlar Kitabı"na daxil edilmişdir.
Bu ərazini çox vaxt tanıtmaq üçün Azərbaycan xəritəsindəki "qartalın dimdiyi" də deyirlər. Rəvayətə görə əvvəllər bura yüksək mənsəbli əyanlar, o cümlədən şahlar (xanlar) ova gələrmiş. Ona görə də buranı yerli əhali Şah dili adlandırır.
Parkda məskunlaşan Qırmızı kitaba daxil olan heyvanlar: Xəzər suitisi, ceyran, adi soltanquş, ağgöz qaraördək, qızılqaz, fısıldayan qulələk, kürən vağ, qıvrımlələk qutan.
Milli parkda qorunan quş
Fısıldayan qulələk
Fısıldayan qulələk Respublikanın böyük göllərində, su anbarlarında və Xəzər dənizi sahillərində yayılıb. Qışlayan və köçəri quşdur. Rəngi qar kimi ağdır (cavanlar qonur olur). Dimdiyi qırmızı-qaradır, onun dibində üst tərəfdə şişkinlik var. Suda və yerdə olanda boynunu əyib sual işarəsinə oxşayır. Səsi yoxdur, yalnız fısıldayır. Azərbaycanda Xəzər sahilində və aran rayonlarda olan iri göllərdə qışlayır, ovlanması yasaq edilib.Yuvalamayan az bir hissə (20–30 fərd) quş yayda müşahidə edilir. Noyabr ayı payız, fevralın ikinci yarısı isə yaz köçü və qayıdışıdır. Bitkilərin sualtı hissəsi (kök və zoğ) onun qidasını təşkil edir. Sapvari yosunları üstün tutur. Nadir, sayı azalan quşlar sırasındadı, Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir. Fevrallın son günlərində köç başlayır. Müxtəlif su həşəratları və onların sürfələri, lildə yaşayan xırda heyvanlar və həmçinin sualtı bitkilələ qidalanır.
Milli parkda qorunan bitki
Yovşan
Yovşan cinsindən Azərbaycanda 17 növə, o cümlədən becərilən şəkildə 1 növə təsadüf olunur. Yovşan növləri əksərən çoxillik yarımkol, bəzi növləri 1 illik və ya 2 illik bitkilərdir. Səbətləri xırdadır, süpürgətipli çiçək qrupuna yığılmışdır. Küləklə tozlanan bitkilərdir. Səbətin sarğısı bir neçə cərgədə yerləşən yarpaqlardan təşkil olunmuşdur. Səbətdə kənarda yerləşən bir cərgə çiçək dişicikdaşıyan və toxuməmələgətirən çiçəklərdir, ortada yerləşən çiçəklər isə növündən asılı olaraq ikicinsli və toxuməmələgətirən və ya bircinsli erkəkcikdaşıyan çıçəklər olur. Erkəkcikdaşıyan çiçəklərdə dişicik tam inkişaf etməmiş, radiment şəklində qalmış olur. Toxumcalarının ucağını olmur. Yovşan növləri quraqlığa davamlı, az şorakət torpaqlarda belə yayıla bilən bitkilərdir. Qış aylarında qışlaqlarda yem ehtiyatı kimi yovşanların əhəmiyyəti böyükdür. Bəzi yovşan növlərinin səbətindən, qarın qurduna qarşı dərman kimi istifadə olunan santonin alınır.
Milli parkda qorunan canlı
Xəzər suitisi
Xəzər suitisi (Phoca caspica) Xəzər dənizində məskunlaşan yeganə dəniz məməlisidir. O, Xəzər dənizinin endemik növü olmaqla, dünyada suitilərin ən xırda növü sayılır (yaşama müddəti – 50 il). 1987-ci ildə aparılan hesablamara görə Xəzər suitisinin populyasiyalarının ümumi sayı 360–400 min baş təşkil edir (Krılov, 1989), Xəzər dənizi su bioresursları üzrə Komissiyanın 2005-ci ildə apardığı hesablamara görə isə onların sayı 375 min başdır. 1996-cı ildə Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi (IUCN) Xəzər suitilərinin vəziyyəti barədə müzakirə aparmış və Xəzər dənizinin getdikcə çirklənməsini və suitilərin məskəni olan sahil zolağının daralmasını nəzərə alaraq, bu növün statusunu "zəif" növ kimi qırmızı kitabına daxil etmişdir.
İstinadlar
- Абшерон јасаглығы // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 30.
- "Abşeron Milli Parkı". 2022-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-11.
- "Milli parklar". Tourism.az (az.). 25 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 2 may 2016.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abseron Milli Parki Baki seherinin Xezer rayonunun erazisinde yerlesen milli park 2005 ci ilde yaradilmisdir 783 hektar saheni ehate edir Abseron Milli ParkiAbseron Milli ParkiBTMB kateqoriyasi II Milli park Sahesi 783 haYaradilma tarixi 8 fevral 2005Idareetme orqani AETSNFaunasi Xezer suitisi ceyran yasilbas ordekYerlesmesi40 17 sm e 50 21 s u Olke AzerbaycanRayon XezerYerlesmesi Abseron yarimadasi Sah DiliYaxin seher BakiAbseron Milli Parki Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAbseron Milli Parkinin erazisinde evveller Abseron yasaqligi movcud olmusdur Dovlet yasaqligi Baki Seher Soveti erazisinde Abseron yarimadasinda Sah Dilinde idi Sahesi 800 hektar idi Su quslarini ve Xezer suitileri yatagini qorumaq hemcinin Xere Zire adasindan buraya getirilen ceyranlarin sayini artirmaq meqsedi ile 1969 cu ile teskil edilmisdir Yasaqliq esasinda 2005 ci ilde Abseron Milli Parki yaradilmisdir Umumi melumatAbseron yarimadasinin cenub serq qurtaracaginda rayonun Sah Dili adlanan hissesinde 783 hektarliq sahede bundan 375 ha quruya 408 ha denize dusur Azerbaycan Respublikasinin Abseron Milli Parki yerlesir Abseron Milli Parki Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 2005 ci il 8 fevral tarixli Serencami ile Baki seherinin inzibati erazisinde Abseron Dovlet Tebiet Yasaqliginin bazasinda yaradilmisdir Milli Park Bakinin cenub serq qurtaracaginda Sah Dili erazisinde yerlesir Abseron Milli Parkinin yaradilmasinda baslica meqsed etraf muhitin muhafizesi ondan semereli istifade edilmesi nesli kesilmekde olan nadir flora ve fauna novlerinin Xezer suitisi ceyran yasilbas ordek ve s qorunub saxlanilmasi ekoturizmin inkisaf etdirilmesi turizm ve istirahet rekreasiya zonalarinin yaradilmasi ekoloji monitorinqin heyata kecirilmesi ve ehalinin ekoloji cehetden maariflendirilmesini temin etmekdir Abseron Milli Parkinin heyvanat alemi cox zengindir Quslardan fisildayan qu qusu bizquyruq ordek yasilbas ordek aggoz qaraordek boyuk ag vag qasqaldaq bataqliq belibaglisi deniz covdarcisi ve s memeli heyvan novlerinden ise ceyran canavar caqqal col pisiyi yenot tulku porsuq dovsan Xezerin sularinda suiti ve hemcinin muxtelif nov baliqlar meskunlasmisdir Abseron Milli Parkinin Xezer denizi erazisinde xeyli miqdarda Xezer suitisi yayilmisdir Bu nov perayaqlilarin yegane numayendesidir ki Dunya okeaninin en kicik suitisi kimi Ginnesin Rekordlar Kitabi na daxil edilmisdir Bu erazini cox vaxt tanitmaq ucun Azerbaycan xeritesindeki qartalin dimdiyi de deyirler Revayete gore evveller bura yuksek mensebli eyanlar o cumleden sahlar xanlar ova gelermis Ona gore de burani yerli ehali Sah dili adlandirir FISILDAYAN QULELEK Parkda meskunlasan Qirmizi kitaba daxil olan heyvanlar Xezer suitisi ceyran adi soltanqus aggoz qaraordek qizilqaz fisildayan qulelek kuren vag qivrimlelek qutan Milli parkda qorunan qusFisildayan qulelek Fisildayan qulelek Respublikanin boyuk gollerinde su anbarlarinda ve Xezer denizi sahillerinde yayilib Qislayan ve koceri qusdur Rengi qar kimi agdir cavanlar qonur olur Dimdiyi qirmizi qaradir onun dibinde ust terefde siskinlik var Suda ve yerde olanda boynunu eyib sual isaresine oxsayir Sesi yoxdur yalniz fisildayir Azerbaycanda Xezer sahilinde ve aran rayonlarda olan iri gollerde qislayir ovlanmasi yasaq edilib Yuvalamayan az bir hisse 20 30 ferd qus yayda musahide edilir Noyabr ayi payiz fevralin ikinci yarisi ise yaz kocu ve qayidisidir Bitkilerin sualti hissesi kok ve zog onun qidasini teskil edir Sapvari yosunlari ustun tutur Nadir sayi azalan quslar sirasindadi Azerbaycanin Qirmizi kitab ina daxil edilmisdir Fevrallin son gunlerinde koc baslayir Muxtelif su heseratlari ve onlarin surfeleri lilde yasayan xirda heyvanlar ve hemcinin sualti bitkilele qidalanir YOVSANMilli parkda qorunan bitkiYovsan Yovsan cinsinden Azerbaycanda 17 nove o cumleden becerilen sekilde 1 nove tesaduf olunur Yovsan novleri ekseren coxillik yarimkol bezi novleri 1 illik ve ya 2 illik bitkilerdir Sebetleri xirdadir supurgetipli cicek qrupuna yigilmisdir Kulekle tozlanan bitkilerdir Sebetin sargisi bir nece cergede yerlesen yarpaqlardan teskil olunmusdur Sebetde kenarda yerlesen bir cerge cicek disicikdasiyan ve toxumemelegetiren ciceklerdir ortada yerlesen cicekler ise novunden asili olaraq ikicinsli ve toxumemelegetiren ve ya bircinsli erkekcikdasiyan cicekler olur Erkekcikdasiyan ciceklerde disicik tam inkisaf etmemis radiment seklinde qalmis olur Toxumcalarinin ucagini olmur Yovsan novleri quraqliga davamli az soraket torpaqlarda bele yayila bilen bitkilerdir Qis aylarinda qislaqlarda yem ehtiyati kimi yovsanlarin ehemiyyeti boyukdur Bezi yovsan novlerinin sebetinden qarin qurduna qarsi derman kimi istifade olunan santonin alinir XEZER SUITISIMilli parkda qorunan canliXezer suitisi Xezer suitisi Phoca caspica Xezer denizinde meskunlasan yegane deniz memelisidir O Xezer denizinin endemik novu olmaqla dunyada suitilerin en xirda novu sayilir yasama muddeti 50 il 1987 ci ilde aparilan hesablamara gore Xezer suitisinin populyasiyalarinin umumi sayi 360 400 min bas teskil edir Krilov 1989 Xezer denizi su bioresurslari uzre Komissiyanin 2005 ci ilde apardigi hesablamara gore ise onlarin sayi 375 min basdir 1996 ci ilde Beynelxalq Tebietin ve Tebii Servetlerin Muhafizesi Birliyi IUCN Xezer suitilerinin veziyyeti barede muzakire aparmis ve Xezer denizinin getdikce cirklenmesini ve suitilerin meskeni olan sahil zolaginin daralmasini nezere alaraq bu novun statusunu zeif nov kimi qirmizi kitabina daxil etmisdir IstinadlarAbsheron јasaglygy Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 30 Abseron Milli Parki 2022 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2022 01 11 Milli parklar Tourism az az 25 April 2013 tarixinde Istifade tarixi 2 may 2016 Hemcinin baxAzerbaycan Milli Parklari Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi