Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qıvrımlələk qutan (lat. Pelecanus crispus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qutankimilər dəstəsinin qutanlar fəsiləsinin qutan cinsinə aid heyvan növü.
| Qıvrımlələk qutan | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Qıvrımlələk qutan | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Rəngi bozumtul-ağdır. Dimdiyinin alt hissəsində boğaz kisəsi vardır. Qanadlarının ucu qaradır. Boynunun arxa hissəsində və başındakı lələklər bulanıq ağ rəngli qıvrım "papaqcıq" əmələ gətirmişdir.
Yayılması
Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda əsasən Xəzərin sahil sularında, Böyük və Kiçik Qızılağac körfəzlərində, Şirvan Milli Parkında, Araz dəryaçasında və Arpaçay su anbarında, Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində qışlayır. Sarısu və Ağgöldə nəsil verib.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Balıqla zəngin olan iri su hövzələrində məskunlaşır. Cil, Alxovka, Kələdəhnə, Qarasu, Şilyan, Sor-sor, Mehman və s. göllərin qurudulması nəticəsində təbii yaşayış yerləri azalıb. Uçub gəlməsi və ötüb keçməsi payızda oktyabrın ortalarında, noyabrda, yazda isə martda olur. Gündüzlər fəal olur. Balıq yeyir. 3 yaşında cinsiyyət yetişkənliyinə çatır. Koloniya halında nəsil verir. Apreldə yuva tikir, yuvasında 2-3 yumurta olur. 40 günə qədər kürt yatır.
Sayı
Rusiyada qışın sərt keçdiyi illərdə şimaldan köçən fərdlər hesabına Azərbaycanda sayı artır. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda qışda 1979-cu ildə 800, 1982-ci ildə 50, 1999-cu ildə 180, 2002-ci ildə 130, 2004-cü ildə 190, 2005-ci ildə 260, 2006-cı ildə 1225 fərdi, Kür çayının mənsəbində 2006-cı ildə 590, 2007-ci ildə 39, Ağgöldə 1989-cu ildə 5, 2009-cu ildə 11, Mahmudçala-Ağçala göllərində 1989-cu ildə 31 fərdi qışlayıb. Ağgöldə və Sarısuda 2005-ci ilə qədər hər il 10-15 cütü yuvalayıb. Son illərdə reproduksiya dövründə müşahidə edilməyib.
Məhdudlaşdırıcı amillər
1992-ci ilə qədər Xəzərin neft məhsulları ilə, daxili su hövzələrinin isə kənd təsərrüfatında istifadə olunan zəhərli kimyəvi maddələrlə çirkləndirilməsi nəticəsində yem ehtiyatının azalması, qanunsuz ovlanması, yaşayış yerlərində mühərrikli qayıqların fasiləsiz hərəkəti.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan, Abşeron, Ağgöl Milli Parkları və su-bataqlıq sahələrində yasaqlıqlar təşkil edilməsi faydalı olub. CİTES, Bern, Bonn və Ramsar konvensiyalarına, AEWA sazişinə, Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Naxçıvan MR-in (2006) Qırmızı Kitablarına daxil edilib.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Sarısu gölünə və Kürün deltasına yasaqlıq statusunun verilməsi, qanunsuz balıq ovuna nəzarətin gücləndirilməsi və növün qorunmasının aktiv təbliği vacibdir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qivrimlelek qutan lat Pelecanus crispus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin qutankimiler destesinin qutanlar fesilesinin qutan cinsine aid heyvan novu Qivrimlelek qutanElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Deste QutankimilerFesile QutanlarCins QutanNov Qivrimlelek qutanBeynelxalq elmi adiPelecanus crispus Karl Fridrix Bruc 1832 Sekil axtarisiITIS 174692NCBI 36300EOL 45513855FW 369361TesviriRengi bozumtul agdir Dimdiyinin alt hissesinde bogaz kisesi vardir Qanadlarinin ucu qaradir Boynunun arxa hissesinde ve basindaki lelekler bulaniq ag rengli qivrim papaqciq emele getirmisdir YayilmasiAvropa Asiya ve Afrikada yayilib Azerbaycanda esasen Xezerin sahil sularinda Boyuk ve Kicik Qizilagac korfezlerinde Sirvan Milli Parkinda Araz deryacasinda ve Arpacay su anbarinda Mahmudcala Agcala Aggol ve Sarisu gollerinde qislayir Sarisu ve Aggolde nesil verib Yasayis yeri ve heyat terziBaliqla zengin olan iri su hovzelerinde meskunlasir Cil Alxovka Keledehne Qarasu Silyan Sor sor Mehman ve s gollerin qurudulmasi neticesinde tebii yasayis yerleri azalib Ucub gelmesi ve otub kecmesi payizda oktyabrin ortalarinda noyabrda yazda ise martda olur Gunduzler feal olur Baliq yeyir 3 yasinda cinsiyyet yetiskenliyine catir Koloniya halinda nesil verir Aprelde yuva tikir yuvasinda 2 3 yumurta olur 40 gune qeder kurt yatir SayiRusiyada qisin sert kecdiyi illerde simaldan kocen ferdler hesabina Azerbaycanda sayi artir Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda qisda 1979 cu ilde 800 1982 ci ilde 50 1999 cu ilde 180 2002 ci ilde 130 2004 cu ilde 190 2005 ci ilde 260 2006 ci ilde 1225 ferdi Kur cayinin mensebinde 2006 ci ilde 590 2007 ci ilde 39 Aggolde 1989 cu ilde 5 2009 cu ilde 11 Mahmudcala Agcala gollerinde 1989 cu ilde 31 ferdi qislayib Aggolde ve Sarisuda 2005 ci ile qeder her il 10 15 cutu yuvalayib Son illerde reproduksiya dovrunde musahide edilmeyib Mehdudlasdirici amiller1992 ci ile qeder Xezerin neft mehsullari ile daxili su hovzelerinin ise kend teserrufatinda istifade olunan zeherli kimyevi maddelerle cirklendirilmesi neticesinde yem ehtiyatinin azalmasi qanunsuz ovlanmasi yasayis yerlerinde muherrikli qayiqlarin fasilesiz hereketi Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugu Sirvan Abseron Aggol Milli Parklari ve su bataqliq sahelerinde yasaqliqlar teskil edilmesi faydali olub CITES Bern Bonn ve Ramsar konvensiyalarina AEWA sazisine Beynelxalq Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi Siyahisina Naxcivan MR in 2006 Qirmizi Kitablarina daxil edilib Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerSarisu golune ve Kurun deltasina yasaqliq statusunun verilmesi qanunsuz baliq ovuna nezaretin guclendirilmesi ve novun qorunmasinin aktiv tebligi vacibdir Azerbaycan poct markasi 2013IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Hemcinin bax