Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amerika Birləşmiş Ştatları federal konstitusiyalı respublikadır. Amerikada siyasət prezident respublikası çərçivəsində həyata keçirilir. Prezident dövlətin, hökumətin, qanunverici və seçki sisteminin başçısıdır. Hakimiyyət federal hökumət və ştat hökumətləri arasında bölünmüşdür. Ali məhkəmə isə onlar arasındakı tarazlığı saxlıyır. İcraedici hakimiyyətə prezident rəhbərlik edir. Qanunverici hakimiyyət isə senata və nümayəndələr palatasına məxsusdur. Məhkəmə hakimiyyəti isə hüquq orqanları və ya məhkəmə tərəfindən həyata keçirilir. Ali məhkəmə və federal məhkəmələrdən ibarət olan məhkəmənin funksiyası ABŞ konstitusiyası ilə yanaşı federal qanun və nizamnamələri şərh etməkdir. Buraya icraedici və qanunverici hakimiyyət arasındakı münaqişələrin həll edilməsi daxildir.
Konstitusiya
İstiqlaliyyət Bəyannaməsi və Konstitusiya Birləşmiş Ştatlar federal hökumətinin özülünü formalaşdırır. Konstitusiya federal hökumətin əsas quruluşunu yaradərkən, İstiqlaliyyət Bəyannaməsi Birləşmiş Ştatların müstəqil siyasi ölkə kimi mövcudluğunu təsdiq edir. Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyası 7 mətn və 27 düzəlişlə dünyanın ən qısa yazılı konstitusiyasıdır. Qısa olması ilə yanaşı, Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyası nəzər çarpacaq dərəcədə stabil olması ilə də yaddaqalandır. İlk on düzəliş 1789-cu ildə, konstitusiyanın yaranması ilə eyni ildə aparılmışdır və ümumi şəkildə Hüquqlar Haqqında Bill adlanır. Əgər bu ilk on düzəliş orijinal konstitusiyanın hissəsi kimi götürülsə, konstitusiyaya 200 il ərzində cəmi 17 düzəliş edilmişdir. Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyasının əsasında Fransız siyasi maarifçisi Monteskyö tərəfindən irəli sürülmüş “hakimiyyət bölgüsü” prinsipi durur. Bu o mənaya gəlir ki, hakimiyyət dövlətin üç orqanı - icraedici, qanunverici və məhkəmə orqanları arasında bölünür, heç bir orqanın daha çox səlahiyyəti yoxdur və heç kim birdən çox orqanın üzvü ola bilməz. Senat üzvləri altı il və Nümayəndələr Palatası üzvləri iki il müddətində xidmətdə olarkən, Prezident dörd il müddətində hakimiyyətdə olur. Ali Məhkəmənin üzvləri ömürlük fəaliyyət göstərirlər.
Prezident
Prezident Ali Baş Komandan və Baş Diplomat olmaqla yanaşı, həm də dövlət və hökumət başçısıdır. O, bir milyon aktiv xidmətdə olan hərbi qulluqçunun da daxil olduğu dörd milyon insandan ibarət böyük orqana - federal hökumətin icraedici qoluna rəhbərlik edir. İcraedici orqan daxilində Prezidentin milli məsələlər və federal hökumətin işinə rəhbərlik etmək üçün konstitusiya tərəfindən təsdiq edilmiş geniş səlahiyyətləri var və o, daxili işlərə təsir etmək üçün icraedici əmrlər verə bilər. Prezident Konqresdən keçmiş qanunları imzalaya və ya onlara veto qoya bilər və onun Konqresə məsləhət vermək iqtidarı var. Konqres hər bir palatanın üçdən iki səs çoxluğu ilə Prezidentin qoyduğu vetonu ləğv edə bilər. Prezidentin müqavilə bağlamaq, səfirləri təyin etmək və onları qəbul etmək səlahiyyəti var. Prezident Konqresi qova və ya xüsusi seçkilər keçirilməsi üçün əmr verə bilməz, amma onun federal hökumətə qarşı cinayət törədmiş şəxsləri bağışlamaq, icraedici əmrlər vermək və Ali Məhkəmə hakimlərini və federal hakimləri təyin etmək səlahiyyəti var. Prezident dörd il müddətində seçilir və ən çoxu iki dəfə xidmət göstərə bilər. Əslində Prezidentin neçə dəfə xidmət göstərməsi ilə bağlı konstitusiya tərəfindən müəyyən edilmiş limit yox idi və Prezident Corc Vaşinqton yalnız iki dəfə xidmət göstərmək ənənəsi qoydu. Franklin Ruzveltin rekord göstərici kimi dörd dəfə xidmət göstərməsindən sonra xidmət göstərmə dövrünə iki dəfəyə qədər limit qoyulmasına qəra verildi və uyğun düzəliş 1951-ci ildə konstitusiyaya əlavə edildi. Seçkilər Noyabr ayının ilk bazarertəsi günündən sonrakı ilk çərşənbə axşamı günü, Konqres seçkiləri ilə eyni vaxtda keçirilir. Prezident birbaşa seçicilər tərəfindən deyil, Senat və Nümayəndələr Palatası üzvlərinin ümumi sayına əsasən hər bir ştatı təmsil edən Seçki Komissiyası tərəfindən aparılır. Prezident impiçment qaydası ilə vəzifədən kənarlaşdırıla bilər. Nümayəndələr Palatasının Prezidenti vəzifədən uzaqlaşdırmağa tam səlahiyyəti varkən, Senat bunu yoxlamağa tam hüquqludur. İki Amerika Prezidenti Nümayəndələr Palatası tərəfindən vəzifədən kənarlaşdırılmağa çalışılarkən, Senat tərəfindən keçirilən məhkəmələrdə onların günahsız olduğu sübut edilmişdir: (1868) və Bill Klinton (1999). Riçard Nikson vəzifədən kənarlaşdırılmazdan əvvəl istefa vermişdir (1974). 1939-cu ildən bəri davamlı və böyük miqyasda inkişaf etdirilən Prezident Aparatı mövcudddur. Bu gun o 1600 nəfərdən ibarət heyətə sahibdir. Prezidentin Dövlətin İcraedici qoluna başçılıq etməsinə baxmayaraq, federal qanunların qüvvəyə minməsinə və idarə edilməsinə Konqres tərəfindən milli və beynəlxalq işlərlə bağlı müəyyən məsələləri həll etmək üçün yaradılmış müxtəlif federal icraedici nazirliklər nəzarət edir. Prezident tərəfindən seçilən və Senatın “məsləhət və icazəsi” ilə təsdiq olunan 15 nazir Prezident “kabineti” adı ilə tanınan müşavirə şurasını formalaşdırır. Bu orqan Britaniya kabineti ilə oxşar deyil: tez-tez iclaslar keçirmir və ümumi şəkildə hərəkət etmir. İlk Prezident 1789-cu ildən 1797-ci ilə qədər xidmət göstərən Corc Vaşinqton olmuşdur və hazırkı prezidenti Donald Trumpdur. Qeyd edək ki, 20 yanvar 2017-ci il Donald Trumpın andiçmə mərasimi keçirilib
Nümayəndələr Palatası
Ümumi şəkildə Konqres kimi tanınan Nümayəndələr Palatası ikipalatalı qanunvericiliyin aşağı palatasıdır. Birləşmiş Ştatların qurucuları Palatanı federal sistemdə siyasi cəhətdən əsas qurum olaraq nəzərdə tutmuşdular və 18-ci əsrin sonu, 19-cu əsrin əvvəllərində Palata siyasi debat üçün əsas meydan rolunu oynadı. Buna baxmayaraq, daha sonralar Senat əsas orqan olmuşdur. Palata hər birinin konqres tərəfindən təsdiq edilmiş regionu təmsil etdiyi və iki il xidmətdə olduğu 435 üzvdən ibarətdir. Parlamentdəki yerlər əhalinin hər onillik statistikasına əsasən ştatlar arasında bölünür. Adətən, hər region təxminən 500.000 insanı təmsil edir. Seçkilər Noyabr ayının ilk bazar ertəsi günündən sonrakı ilk çərşənbə axşamı günü keçirilir. Konqres seçkilərində səs verənlərin sayı digər liberal demokrat ölkələrdəkinə nəzərən daha azdır. Prezident seçkilərinin keçirildiyi illərdə seçicilərin 50 %-i iştirak edir, Prezident seçkilərinin olmadığı illərdə isə bu rəqəm səsvermə hüququ olan şəxslərin üçdə bir hissəsinə qədər enir. Nümayəndələr Palatası üzvünün iki illik vəzifə müddəti bitmədən vəfatı və ya istefası zamanı boş qalmış yerin doldurulması üçün növbədənkənar seçki keçirilir. Palatanın işlərinin çoxu 20 daimi və təxminən 100 müvəqqəti komitə tərəfindən görülür. Komitələrin çoxu dövlət fəaliyyətinin daxili təhlükəsizlik, xarici işlər, kənd təsərrüfatı, enerji və ya nəqliyyat kimi müəyyən sahələri ilə məşğul olur. Konqresin hər palatasının özlərinə məxsus müəyyən səlahiyyətləri var. Vergilərin artırılması ilə bağlı bütün qanunlar parlament tərəfindən irəli sürülməlidir. Buna baxmayaraq, hər iki palatanın qanunları istənilən hüquqi sənəd qəbul etməyə icazə verir. Parlament və Senata mediada çox vaxt Capitol Hil və ya sadəcə Hil də deyilir.
Senat
Senat ümumi şəkildə Konqres adlanan ikipalatalı qanunvericiliyin yuxarı palatasıdır. Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyası müəllifləri Senatı siyasi cəhətdən Parlamentdən daha az mühüm, nəzarətedici orqan olaraq yaratmışdılar. Buna baxmayaraq, XIX əsrin ortalarından Senat əsas palataya çevrilmişdir və əslində bu gün o, ola bilsin ki, dünyanın istənilən qanunverici orqanının ən güclü yuxarı palatasıdır. Senat hər biri bir ştatı təmsil edən və altı il müddətində xidmət edən 100 üzvdən ibarətdir ( hər iki ildən bir Senat üzvlərinin üçdə iki hissəsi seçkilərlə müəyyənləşdirilir ). Əhalinin sayından asılı olmayaraq, hər ştatın iki Senatoru var və əlli ştat olduğundan senatorların sayı yüzdür. Seçkilər cüt illərdə Noyabr ayının ilk bazarertəsi günündən sonrakı ilk çərşənbə axşamı günü keçirilir. Senatorun vəzifədə olduğu altı il müddəti bitmədən vəfatı və ya istefası zamanı boş qalmış yeri doldurmaq üçün xüsusi seçkilər keçirilmir. Əvəzində Senatorun təmsil etdiyi Ştatın qubernatoru boş qalmış yeri doldurmaq üçün yeni seçkilərin keçiriləcəyi Konqres seçkiləri dövrünə qədər xidmətdə olacaq bir şəxs təyin edir. Konqresin hər palatasının müəyyən özünəməxsus səlahiyyətləri var. Senat Prezidentin bir çox mühüm göstərişlərinə ‘məsləhət və razılıq’ verməlidir. Senatın fəaliyyəti Nümayəndələr Palatasından daha fanatik və fərdiyyətçiliyə meyillidir. Senat qaydaları Senatın beşdə üç hissəsi (əgər hər 100 senator iştirak edirsə, 60 Senator) cloture (Fransızca bağlanış deməkdir) tətbiq etməklə debatı sonlandırmayınca, senatora və ya senatorlar qrupuna istədikləri qədər və seçdikləri istənilən mövzu üzərində müzakirələr aparmağa icazə verir.
Ali Məhkəmə
Ali məhkəmə doqquz Hakimdən ibarətdir: Birləşmiş Ştatların Baş Hakimi və səkkiz Köməkçi Hakim. Məhkəmə işi zamanı səs verərkən onların bərabər səsləri var və Baş Hakimin heç bir həll edici səsi və ya öz əməkdaşlarına göstəriş vermə səlahiyyəti yoxdur. Hakimlər Prezident tərəfindən namizəd göstərilir və Senatın məsləhət və razılığı ilə təsdiq olunurlar. Federal hakimlər kimi, Hakimlər “yaxşı davranış” boyu, yəni ömür boyu xidmətdə olurlar və yalnız istefa zamanı, impiçment qaydası ilə və yaxud cinayətdə təqsirli bilinən zaman vəzifədən kənarlaşdırıla bilərlər. Ali məhkəmə Birləşmiş Ştatlarda ən yüksək instansiya məhkəməsidir. Məhkəmə federal hökumətlə əlaqəli məsələlərlə, ştatlar arası münaqişələrlə və Konstitusiyanın icrası ilə məşğul olur. O dövlətin istənilən təşkilatı tərəfindən qoyulan qanunu və ya icra olunan tədbiri qeyri-konstitusiyon elan edə, onları qüvvədən sala və gələcək qanun və qərarlar üçün nümunələr müəyyən edə bilər. Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyasına formal üsullarla dəyişiklik etməyin çətinliyini nəzərə alaraq, Konstitusiyaya Ali Məhkəmənin müxtəlif qərarları ilə Konstitusiyanın bir çox ümumi müddəalarına xüsusi məna verən qeyri-formal dəyişikliklərin edilməsinə qərar verilmişdir. Ali Məhkəmə kimi ümumi seçkilərlə seçilməyən və fəaliyyətinə görə hesabat verməyən bir orqanın özünü demokratik hesab edən bir sistemdə bu qədər siyasi qüvvəyə malik olması Amerika siyasi sisteminin kinayəyə tuş gələn bir çox cəhətlərindən biridir. Ali Məhkəmə bir çox 'siyasi' qərarlar qəbul etdiyindən və onun üzvlərinin gec-gec seçildiyindən, eyni zamanda ömür boyu fəaliyyətdə olduğundan, Hakimlərin Prezident tərəfindən vəzifəyə təyin edilməsi də tez-tez tənqid olunan və mübahisəyə səbəb olan bir məsələdir. Ali Məhkəmədən aşağıda Apelyasiya, daha sonra isə Rayon (Şəhər) Məhkəmələri durur. Məhkəmələrin bu üç səviyyəsi birlikdə federal məhkəmə sisteminin əsasını təşkil edir.
Siyasi Partiyalar və Seçkilər
Amerikan Siyasi sistemində iki siyasi partiya, Demokratlar və Respublikaçılar (çox vaxt “Böyük Qədim Partiya” da adlanır) partiyaları fəal rol oynayırlar. Bu partiyalar çox qədim və stabil partiyalardır - Demokratlar 1824-cü ildə, Respublikaçılar partiyası isə 1854-cü ildə yaradılmışdır. Rəsmlərdə və təbliğ edici materiallarda Demokratlar Partiyası əsasən uzunqulaqla təmsil olunarkən, Respublikaçılar Partiyası fil kimi təsvir olunur. Bu simbolların müəllifi onları uyğun olaraq 1870 və 1874-cü illərdə yaratmış siyasi karikatürist Tomas Nastdır. Hamiləliyin qəsdən sonlandırılması, ölüm cəzası, həmcinslərin münasibətdə olması və kök hüceyrə tədqiqatları kimi sosial məsələlər bir çox Avropa ölkələrində düzgün hesab edilməsə də, Birləşmiş Ştatlarda partiya sıralarında müzakirə olunur. Məsələn, Britaniyada bu tip məsələlər şəxsi seçim hesab olunur və seçkilər zamanı namizədlər və partiyalar arasındakı debatlarda daimi olaraq müzakirə olunmur. Birləşmiş Ştatlarda qərb demokratiyasından fərqli olaraq, din siyasətin bir faktorudur. Namizədlər başqa bir yerdə (hətta Fransa kimi Katolik ölkədə) qəribə görünə biləcək tərzdə öz dini inanclarını açıq şəkildə ifadə edirlər və dini qruplaşmalar, məsələn, Amerika Xristiyan Koalisiyası bir çox Avropa ölkələrində (burada Polşa istisnadır) düzgün hesab edilməyəcək bir şəkildə böyük siyasi təzyiq göstərirlər. Birləşmiş Ştatlarda siyasi partiyalar digər demokratik ölkələrdə olduğundan daha zəif siyasi qurumlardır. Namizədlərin seçimi zamanı onlar digər ölkələrdəki siyasi partiyalardan fərqli olaraq daha az aktivdirlər və seçkilər zamanı müstəqil namizədlərdən və onların daha çox təsirə malik olan kampaniyalarıdan fərqli olaraq, seçki kampaniyalarında daha az təsir gücünə malikdirlər. Digər ölkələrdə seçicilər siyasəti formalaşdırarkən və partiyalara qoşulmaqla onların namizədlərini seçərkən, ABŞ-də seçicilər əsas partiyalardan birinin tərəfdarı kimi qeydiyyatdan keçir və ilkin seçkilərdə iştirak edərək ‘əsl’ seçkilərdə partiya namizədinin kim olacağını müəyyənləşdirmək üçün səs verir. Amerika partiya sisteminin digər qeyri-adi cəhətlərindən biri odur ki, dünyanın bir çox ölkəsində qırmızı rəng Solçuları və mavi rəng Sağçıları təmsil edərkən, Birləşmiş Ştatlarda bunun tam əksidir. Beləliklə, ‘mavi-ştatlar’ Demokratlaran səs verən, ‘qırmızı ştatlar’ isə adətən Respublikaçılar tərəfindən idarə olunan ştatlardır.
Federal Sistem
Hər bir ştatın icraedici, qanunverici və məhkəmə orqanları var. İcraedici hakimiyyətin başçısı birbaşa seçilən Qubernatordur. Qanunverici hakimiyyət Senat və Nümayəndələr Palatasından ibarətdir (birpalatalı sistemi olan Nebraska istisnadır) Məhkəmə hakimiyyəti dövlət məhkəmə sistemindən ibarətdir. 50 ştat vilayətlərə bölünmüşdür. Hər vilayətin öz məhkəməsi var. Konstitusiyada Prezident və Konqres seçkilərinin nə vaxt keçiriləcəyi dəqiqliklə göstərilsə də, dövlət və yerli seçkilərin tarix və saatları dövlət tərəfindən dəqiqləşdirilir. Buna görə də, Birləşmiş Ştatlarda seçki çoxluğu var və demək olar ki, hər zaman ölkənin hansısa bir yerində seçki olur. Federal seçkilər kimi ştat və yerli seçkilərdə də ən çox səs alan namizədin qələbə çaldığı sistem tətbiq olunur. Eyni zamanda, bir çox ştatlar ‘hakimiyyətin dördüncü qolu’ adlandırılan referendum keçirirlər. Bu, yığılmış müəyyən miqdarda imza və ya qanunverici orqanın qərarı ilə siyasi sualı səsverməyə çıxarmağı mümkün edir. Keçən əsr ərzində 3000 sorğu aparılmış və bir çox gözəl nəticələr əldə edilmişdir.
Yerli hökumət orqanları
3034 dairə, 9498 bələdiyyə, 6500 qəsəbə, 13500 məktəb dairəsi və 35000 digər xüsusi dairələr də daxil olmaqla 87000 yerli hökumət orqanı vardır. Yerli hökumət orqanları polis və yanğından mühafizə, sanitar qaydalar, səhiyyə, təhsil, ictimai nəqliyyat və mənzil təmin etməklə birbaşa xalqın ehtiyaclarını qarşılayırlar. Bəzən iki və ya daha artıq qəsəbə və bir neçə kənddən ibarət olan dairə ərazi bölgüsü olur. Nyu-York şəhəri çox böyük olduğuna görə hər biri müəyyən hüquqlara malik olan 5 rayona bölünür.
Fərqləri
ABŞ federal hökumət sistemi konstitusiya ilə yaradılmışdır. Amerika vətəndaş müharibəsindən bəri Amerika siyasi sistemində iki partiya üstünlük təşki etmişdir. Bunlar Demokrat Partiyası və Respublikaçılar partiyası olmuşdur. Digər partiyalar da həmişə mövcud olub. Dünyanın inkişaf etmiş demokratik sistemlərindən bir olan Amerikada 3-cü partiyalar az siyasi təsirə malikdirlər.
ABŞ siyasi sistemi və inkişaf etmiş demokratik sistemlər arasındakı əsas fərqlər senatın yüksək qanunverici orqan kimi səlahiyyəti, Ali məhkəmənin geniş hakimiyyəti, Qanunvericilik və İcra Hakimiyyəti arasında səlahiyyət bölgüsü və iki əsas partiyanın dominantlığıdır. Konstitusiya ilə yaradılan federal qurum Amerika hökumət sisteminin üstün cəhətidir. Ancaq paytaxtdan kənarda olan hər bir şəxs ən azı 3 idarəetmə orqanına tabedir. Federal hökumət, ştat hökuməti və yerli hökumət. Sonra isə buraya dairələr, bələdiyyələr və xüsusi rayonlar daxildir.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- ABŞ hökümətinin rəsmi saytı
- ABŞ Azərbaycanda səfirliyi 2015-04-02 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Overview Of The U.S. Political System
- American political system
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Amerika Birlesmis Statlari federal konstitusiyali respublikadir Amerikada siyaset prezident respublikasi cercivesinde heyata kecirilir Prezident dovletin hokumetin qanunverici ve secki sisteminin bascisidir Hakimiyyet federal hokumet ve stat hokumetleri arasinda bolunmusdur Ali mehkeme ise onlar arasindaki tarazligi saxliyir Icraedici hakimiyyete prezident rehberlik edir Qanunverici hakimiyyet ise senata ve numayendeler palatasina mexsusdur Mehkeme hakimiyyeti ise huquq orqanlari ve ya mehkeme terefinden heyata kecirilir Ali mehkeme ve federal mehkemelerden ibaret olan mehkemenin funksiyasi ABS konstitusiyasi ile yanasi federal qanun ve nizamnameleri serh etmekdir Buraya icraedici ve qanunverici hakimiyyet arasindaki munaqiselerin hell edilmesi daxildir Ag evin loqosu ABS siyasi sisteminin simvoluKonstitusiyaIstiqlaliyyet Beyannamesi ve Konstitusiya Birlesmis Statlar federal hokumetinin ozulunu formalasdirir Konstitusiya federal hokumetin esas qurulusunu yaraderken Istiqlaliyyet Beyannamesi Birlesmis Statlarin musteqil siyasi olke kimi movcudlugunu tesdiq edir Birlesmis Statlar Konstitusiyasi 7 metn ve 27 duzelisle dunyanin en qisa yazili konstitusiyasidir Qisa olmasi ile yanasi Birlesmis Statlar Konstitusiyasi nezer carpacaq derecede stabil olmasi ile de yaddaqalandir Ilk on duzelis 1789 cu ilde konstitusiyanin yaranmasi ile eyni ilde aparilmisdir ve umumi sekilde Huquqlar Haqqinda Bill adlanir Eger bu ilk on duzelis orijinal konstitusiyanin hissesi kimi goturulse konstitusiyaya 200 il erzinde cemi 17 duzelis edilmisdir Birlesmis Statlar Konstitusiyasinin esasinda Fransiz siyasi maarifcisi Monteskyo terefinden ireli surulmus hakimiyyet bolgusu prinsipi durur Bu o menaya gelir ki hakimiyyet dovletin uc orqani icraedici qanunverici ve mehkeme orqanlari arasinda bolunur hec bir orqanin daha cox selahiyyeti yoxdur ve hec kim birden cox orqanin uzvu ola bilmez Senat uzvleri alti il ve Numayendeler Palatasi uzvleri iki il muddetinde xidmetde olarken Prezident dord il muddetinde hakimiyyetde olur Ali Mehkemenin uzvleri omurluk fealiyyet gosterirler PrezidentPrezident Ali Bas Komandan ve Bas Diplomat olmaqla yanasi hem de dovlet ve hokumet bascisidir O bir milyon aktiv xidmetde olan herbi qulluqcunun da daxil oldugu dord milyon insandan ibaret boyuk orqana federal hokumetin icraedici qoluna rehberlik edir Icraedici orqan daxilinde Prezidentin milli meseleler ve federal hokumetin isine rehberlik etmek ucun konstitusiya terefinden tesdiq edilmis genis selahiyyetleri var ve o daxili islere tesir etmek ucun icraedici emrler vere biler Prezident Konqresden kecmis qanunlari imzalaya ve ya onlara veto qoya biler ve onun Konqrese meslehet vermek iqtidari var Konqres her bir palatanin ucden iki ses coxlugu ile Prezidentin qoydugu vetonu legv ede biler Prezidentin muqavile baglamaq sefirleri teyin etmek ve onlari qebul etmek selahiyyeti var Prezident Konqresi qova ve ya xususi seckiler kecirilmesi ucun emr vere bilmez amma onun federal hokumete qarsi cinayet toredmis sexsleri bagislamaq icraedici emrler vermek ve Ali Mehkeme hakimlerini ve federal hakimleri teyin etmek selahiyyeti var Prezident dord il muddetinde secilir ve en coxu iki defe xidmet gostere biler Eslinde Prezidentin nece defe xidmet gostermesi ile bagli konstitusiya terefinden mueyyen edilmis limit yox idi ve Prezident Corc Vasinqton yalniz iki defe xidmet gostermek enenesi qoydu Franklin Ruzveltin rekord gosterici kimi dord defe xidmet gostermesinden sonra xidmet gosterme dovrune iki defeye qeder limit qoyulmasina qera verildi ve uygun duzelis 1951 ci ilde konstitusiyaya elave edildi Seckiler Noyabr ayinin ilk bazarertesi gununden sonraki ilk cersenbe axsami gunu Konqres seckileri ile eyni vaxtda kecirilir Prezident birbasa seciciler terefinden deyil Senat ve Numayendeler Palatasi uzvlerinin umumi sayina esasen her bir stati temsil eden Secki Komissiyasi terefinden aparilir Prezident impicment qaydasi ile vezifeden kenarlasdirila biler Numayendeler Palatasinin Prezidenti vezifeden uzaqlasdirmaga tam selahiyyeti varken Senat bunu yoxlamaga tam huquqludur Iki Amerika Prezidenti Numayendeler Palatasi terefinden vezifeden kenarlasdirilmaga calisilarken Senat terefinden kecirilen mehkemelerde onlarin gunahsiz oldugu subut edilmisdir 1868 ve Bill Klinton 1999 Ricard Nikson vezifeden kenarlasdirilmazdan evvel istefa vermisdir 1974 1939 cu ilden beri davamli ve boyuk miqyasda inkisaf etdirilen Prezident Aparati movcudddur Bu gun o 1600 neferden ibaret heyete sahibdir Prezidentin Dovletin Icraedici qoluna basciliq etmesine baxmayaraq federal qanunlarin quvveye minmesine ve idare edilmesine Konqres terefinden milli ve beynelxalq islerle bagli mueyyen meseleleri hell etmek ucun yaradilmis muxtelif federal icraedici nazirlikler nezaret edir Prezident terefinden secilen ve Senatin meslehet ve icazesi ile tesdiq olunan 15 nazir Prezident kabineti adi ile taninan musavire surasini formalasdirir Bu orqan Britaniya kabineti ile oxsar deyil tez tez iclaslar kecirmir ve umumi sekilde hereket etmir Ilk Prezident 1789 cu ilden 1797 ci ile qeder xidmet gosteren Corc Vasinqton olmusdur ve hazirki prezidenti Donald Trumpdur Qeyd edek ki 20 yanvar 2017 ci il Donald Trumpin andicme merasimi kecirilibNumayendeler PalatasiUmumi sekilde Konqres kimi taninan Numayendeler Palatasi ikipalatali qanunvericiliyin asagi palatasidir Birlesmis Statlarin quruculari Palatani federal sistemde siyasi cehetden esas qurum olaraq nezerde tutmusdular ve 18 ci esrin sonu 19 cu esrin evvellerinde Palata siyasi debat ucun esas meydan rolunu oynadi Buna baxmayaraq daha sonralar Senat esas orqan olmusdur Palata her birinin konqres terefinden tesdiq edilmis regionu temsil etdiyi ve iki il xidmetde oldugu 435 uzvden ibaretdir Parlamentdeki yerler ehalinin her onillik statistikasina esasen statlar arasinda bolunur Adeten her region texminen 500 000 insani temsil edir Seckiler Noyabr ayinin ilk bazar ertesi gununden sonraki ilk cersenbe axsami gunu kecirilir Konqres seckilerinde ses verenlerin sayi diger liberal demokrat olkelerdekine nezeren daha azdir Prezident seckilerinin kecirildiyi illerde secicilerin 50 i istirak edir Prezident seckilerinin olmadigi illerde ise bu reqem sesverme huququ olan sexslerin ucde bir hissesine qeder enir Numayendeler Palatasi uzvunun iki illik vezife muddeti bitmeden vefati ve ya istefasi zamani bos qalmis yerin doldurulmasi ucun novbedenkenar secki kecirilir Palatanin islerinin coxu 20 daimi ve texminen 100 muveqqeti komite terefinden gorulur Komitelerin coxu dovlet fealiyyetinin daxili tehlukesizlik xarici isler kend teserrufati enerji ve ya neqliyyat kimi mueyyen saheleri ile mesgul olur Konqresin her palatasinin ozlerine mexsus mueyyen selahiyyetleri var Vergilerin artirilmasi ile bagli butun qanunlar parlament terefinden ireli surulmelidir Buna baxmayaraq her iki palatanin qanunlari istenilen huquqi sened qebul etmeye icaze verir Parlament ve Senata mediada cox vaxt Capitol Hil ve ya sadece Hil de deyilir SenatSenat umumi sekilde Konqres adlanan ikipalatali qanunvericiliyin yuxari palatasidir Birlesmis Statlar Konstitusiyasi muellifleri Senati siyasi cehetden Parlamentden daha az muhum nezaretedici orqan olaraq yaratmisdilar Buna baxmayaraq XIX esrin ortalarindan Senat esas palataya cevrilmisdir ve eslinde bu gun o ola bilsin ki dunyanin istenilen qanunverici orqaninin en guclu yuxari palatasidir Senat her biri bir stati temsil eden ve alti il muddetinde xidmet eden 100 uzvden ibaretdir her iki ilden bir Senat uzvlerinin ucde iki hissesi seckilerle mueyyenlesdirilir Ehalinin sayindan asili olmayaraq her statin iki Senatoru var ve elli stat oldugundan senatorlarin sayi yuzdur Seckiler cut illerde Noyabr ayinin ilk bazarertesi gununden sonraki ilk cersenbe axsami gunu kecirilir Senatorun vezifede oldugu alti il muddeti bitmeden vefati ve ya istefasi zamani bos qalmis yeri doldurmaq ucun xususi seckiler kecirilmir Evezinde Senatorun temsil etdiyi Statin qubernatoru bos qalmis yeri doldurmaq ucun yeni seckilerin kecirileceyi Konqres seckileri dovrune qeder xidmetde olacaq bir sexs teyin edir Konqresin her palatasinin mueyyen ozunemexsus selahiyyetleri var Senat Prezidentin bir cox muhum gosterislerine meslehet ve raziliq vermelidir Senatin fealiyyeti Numayendeler Palatasindan daha fanatik ve ferdiyyetciliye meyillidir Senat qaydalari Senatin besde uc hissesi eger her 100 senator istirak edirse 60 Senator cloture Fransizca baglanis demekdir tetbiq etmekle debati sonlandirmayinca senatora ve ya senatorlar qrupuna istedikleri qeder ve secdikleri istenilen movzu uzerinde muzakireler aparmaga icaze verir Ali MehkemeAli mehkeme doqquz Hakimden ibaretdir Birlesmis Statlarin Bas Hakimi ve sekkiz Komekci Hakim Mehkeme isi zamani ses vererken onlarin beraber sesleri var ve Bas Hakimin hec bir hell edici sesi ve ya oz emekdaslarina gosteris verme selahiyyeti yoxdur Hakimler Prezident terefinden namized gosterilir ve Senatin meslehet ve raziligi ile tesdiq olunurlar Federal hakimler kimi Hakimler yaxsi davranis boyu yeni omur boyu xidmetde olurlar ve yalniz istefa zamani impicment qaydasi ile ve yaxud cinayetde teqsirli bilinen zaman vezifeden kenarlasdirila bilerler Ali mehkeme Birlesmis Statlarda en yuksek instansiya mehkemesidir Mehkeme federal hokumetle elaqeli meselelerle statlar arasi munaqiselerle ve Konstitusiyanin icrasi ile mesgul olur O dovletin istenilen teskilati terefinden qoyulan qanunu ve ya icra olunan tedbiri qeyri konstitusiyon elan ede onlari quvveden sala ve gelecek qanun ve qerarlar ucun numuneler mueyyen ede biler Birlesmis Statlar Konstitusiyasina formal usullarla deyisiklik etmeyin cetinliyini nezere alaraq Konstitusiyaya Ali Mehkemenin muxtelif qerarlari ile Konstitusiyanin bir cox umumi muddealarina xususi mena veren qeyri formal deyisikliklerin edilmesine qerar verilmisdir Ali Mehkeme kimi umumi seckilerle secilmeyen ve fealiyyetine gore hesabat vermeyen bir orqanin ozunu demokratik hesab eden bir sistemde bu qeder siyasi quvveye malik olmasi Amerika siyasi sisteminin kinayeye tus gelen bir cox cehetlerinden biridir Ali Mehkeme bir cox siyasi qerarlar qebul etdiyinden ve onun uzvlerinin gec gec secildiyinden eyni zamanda omur boyu fealiyyetde oldugundan Hakimlerin Prezident terefinden vezifeye teyin edilmesi de tez tez tenqid olunan ve mubahiseye sebeb olan bir meseledir Ali Mehkemeden asagida Apelyasiya daha sonra ise Rayon Seher Mehkemeleri durur Mehkemelerin bu uc seviyyesi birlikde federal mehkeme sisteminin esasini teskil edir Siyasi Partiyalar ve SeckilerAmerikan Siyasi sisteminde iki siyasi partiya Demokratlar ve Respublikacilar cox vaxt Boyuk Qedim Partiya da adlanir partiyalari feal rol oynayirlar Bu partiyalar cox qedim ve stabil partiyalardir Demokratlar 1824 cu ilde Respublikacilar partiyasi ise 1854 cu ilde yaradilmisdir Resmlerde ve teblig edici materiallarda Demokratlar Partiyasi esasen uzunqulaqla temsil olunarken Respublikacilar Partiyasi fil kimi tesvir olunur Bu simbollarin muellifi onlari uygun olaraq 1870 ve 1874 cu illerde yaratmis siyasi karikaturist Tomas Nastdir Hamileliyin qesden sonlandirilmasi olum cezasi hemcinslerin munasibetde olmasi ve kok huceyre tedqiqatlari kimi sosial meseleler bir cox Avropa olkelerinde duzgun hesab edilmese de Birlesmis Statlarda partiya siralarinda muzakire olunur Meselen Britaniyada bu tip meseleler sexsi secim hesab olunur ve seckiler zamani namizedler ve partiyalar arasindaki debatlarda daimi olaraq muzakire olunmur Birlesmis Statlarda qerb demokratiyasindan ferqli olaraq din siyasetin bir faktorudur Namizedler basqa bir yerde hetta Fransa kimi Katolik olkede qeribe gorune bilecek terzde oz dini inanclarini aciq sekilde ifade edirler ve dini qruplasmalar meselen Amerika Xristiyan Koalisiyasi bir cox Avropa olkelerinde burada Polsa istisnadir duzgun hesab edilmeyecek bir sekilde boyuk siyasi tezyiq gosterirler Birlesmis Statlarda siyasi partiyalar diger demokratik olkelerde oldugundan daha zeif siyasi qurumlardir Namizedlerin secimi zamani onlar diger olkelerdeki siyasi partiyalardan ferqli olaraq daha az aktivdirler ve seckiler zamani musteqil namizedlerden ve onlarin daha cox tesire malik olan kampaniyalaridan ferqli olaraq secki kampaniyalarinda daha az tesir gucune malikdirler Diger olkelerde seciciler siyaseti formalasdirarken ve partiyalara qosulmaqla onlarin namizedlerini secerken ABS de seciciler esas partiyalardan birinin terefdari kimi qeydiyyatdan kecir ve ilkin seckilerde istirak ederek esl seckilerde partiya namizedinin kim olacagini mueyyenlesdirmek ucun ses verir Amerika partiya sisteminin diger qeyri adi cehetlerinden biri odur ki dunyanin bir cox olkesinde qirmizi reng Solculari ve mavi reng Sagcilari temsil ederken Birlesmis Statlarda bunun tam eksidir Belelikle mavi statlar Demokratlaran ses veren qirmizi statlar ise adeten Respublikacilar terefinden idare olunan statlardir Federal SistemHer bir statin icraedici qanunverici ve mehkeme orqanlari var Icraedici hakimiyyetin bascisi birbasa secilen Qubernatordur Qanunverici hakimiyyet Senat ve Numayendeler Palatasindan ibaretdir birpalatali sistemi olan Nebraska istisnadir Mehkeme hakimiyyeti dovlet mehkeme sisteminden ibaretdir 50 stat vilayetlere bolunmusdur Her vilayetin oz mehkemesi var Konstitusiyada Prezident ve Konqres seckilerinin ne vaxt kecirileceyi deqiqlikle gosterilse de dovlet ve yerli seckilerin tarix ve saatlari dovlet terefinden deqiqlesdirilir Buna gore de Birlesmis Statlarda secki coxlugu var ve demek olar ki her zaman olkenin hansisa bir yerinde secki olur Federal seckiler kimi stat ve yerli seckilerde de en cox ses alan namizedin qelebe caldigi sistem tetbiq olunur Eyni zamanda bir cox statlar hakimiyyetin dorduncu qolu adlandirilan referendum kecirirler Bu yigilmis mueyyen miqdarda imza ve ya qanunverici orqanin qerari ile siyasi suali sesvermeye cixarmagi mumkun edir Kecen esr erzinde 3000 sorgu aparilmis ve bir cox gozel neticeler elde edilmisdir Yerli hokumet orqanlari3034 daire 9498 belediyye 6500 qesebe 13500 mekteb dairesi ve 35000 diger xususi daireler de daxil olmaqla 87000 yerli hokumet orqani vardir Yerli hokumet orqanlari polis ve yangindan muhafize sanitar qaydalar sehiyye tehsil ictimai neqliyyat ve menzil temin etmekle birbasa xalqin ehtiyaclarini qarsilayirlar Bezen iki ve ya daha artiq qesebe ve bir nece kendden ibaret olan daire erazi bolgusu olur Nyu York seheri cox boyuk olduguna gore her biri mueyyen huquqlara malik olan 5 rayona bolunur FerqleriABS federal hokumet sistemi konstitusiya ile yaradilmisdir Amerika vetendas muharibesinden beri Amerika siyasi sisteminde iki partiya ustunluk teski etmisdir Bunlar Demokrat Partiyasi ve Respublikacilar partiyasi olmusdur Diger partiyalar da hemise movcud olub Dunyanin inkisaf etmis demokratik sistemlerinden bir olan Amerikada 3 cu partiyalar az siyasi tesire malikdirler ABS siyasi sistemi ve inkisaf etmis demokratik sistemler arasindaki esas ferqler senatin yuksek qanunverici orqan kimi selahiyyeti Ali mehkemenin genis hakimiyyeti Qanunvericilik ve Icra Hakimiyyeti arasinda selahiyyet bolgusu ve iki esas partiyanin dominantligidir Konstitusiya ile yaradilan federal qurum Amerika hokumet sisteminin ustun cehetidir Ancaq paytaxtdan kenarda olan her bir sexs en azi 3 idareetme orqanina tabedir Federal hokumet stat hokumeti ve yerli hokumet Sonra ise buraya daireler belediyyeler ve xususi rayonlar daxildir IstinadlarXarici kecidlerABS hokumetinin resmi sayti ABS Azerbaycanda sefirliyi 2015 04 02 at the Wayback MachineVikianbarda elaqeli media fayllarHemcinin baxAmerika Birlesmis Statlari ABS prezidentlerinin siyahisiXarici kecidlerOverview Of The U S Political System American political system