Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Liviya vətəndaş müharibəsi — 1969-cu ildən hakimiyyətdə olan Müəmmər Qəddafi və Ərəb Liqası, Avropa Birliyi, NATO və digər beynəlxalq təşkilatlar və dövlətlər tərfindən dəstəklənən Liviya Milli Keçid Şurası arasında baş vermiş hərbi münaqişə.
| Liviya vətəndaş müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
| Ərəb ölkələrində etiraz dalğası | |||
 Qəddafi əleyhdarlarının 1 martadək nəzarət etdiyi ərazi. (Zolaqlı xətlərlə: BMT müdaxiləsindən öncə itirilmiş ərazi)) Mart və avqust arasında döyüç gedən bölgələr. Üsyançıların avqust hücumunda ölkənin qərbində ələ keçirdiyi bölgələr. Üsyançıların oktyabrın 1-dək ələ keçirdiyi bölgələr. Qədddafinin son müdafiə mövqeləri.
 Döyüşlər. | |||
| Tarix | 15 fevral 2011 – 23 oktyabr 2011 | ||
| Yeri | Liviya | ||
| Səbəbi | Müəmmər Qəzzafinin 42 illik hökmdarlığı | ||
| Nəticəsi | Müəmmər Qəddafi rejimin devrilməsi • Liviya Milli Azadlıq Ordusunun ölkəyə nəzarəti ələ keçirməsi. • Müəmmər Qəddafinin üsyançılar tərəfindən öldürülməsi. • Hakimiyyətin Liviya Milli Keçid Şurasının əlinə keçməsi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
Münaqişə 2011-ci ilin fevral ayında вaş vermiş çıxışlar nəticəsində başladı. Bu çıxışlar Tunis və Misirdə yerli hakimiyyətlərin devrilməsilə nəticələnən tədbirlər səbəbilə başladı və qısa müddət ərzində vətəndaş müharibəsinə çevrildi. Qəddafinin əleyhdarları ölkənin şərqindəki bir sıra şəhərləri ələ keçirərək, Liviya qoşunları o cümlədədn də Afrikanın digər ölkələri, Çad Qvineya, Nigeriya, Kot-d'İvuardan olan muzdlularla amansız çarpışmalara girişdilər.}} Martın 5-də üsyançılar Liviya Milli Keçid Şurasının yaradıldığını və onun ölkədə legitim olan yeganə hakimiyyət mənbəyi olduğunu elan etdilər.
Beynəlxalq ictimaiyyət bir neçə ölkəni çıxmaq şərti ilə Qəddafi və ona sadiq qoşunların hərəkətlərini tənqid etmişdi. Beynəlxalq Cinayətlərə dair Məhkəmənin rəyinə əsasən, Qəddafi bəşəriyyətə qarşı cinayət törətməkdə ittiham edilə bilərdi. 2011-ci ilin fevralın 26-da BMT Təhlükəsizlik Şurası Qəddafi və ona sadiq insanlara qarşı olan 1970 saylı qətnamə qəbul etdi. Daha sonra martın 18-də qəbul edilmiş 1973 saylı qətnamə ilə Liviya üzərində uçuşsuz bölgə yaradılır və silahsız xalqın müdafiəsi üçün "beynəlxalq işqal güclərinin hansısa formada istınilən Liviya ərazisində mövcudluğu" istisna olmaqla, istənilən addıma yol verdirdi. Bundan sonra, Qəddafi qüvvələrinin nəzarət etdiyi obyektlər bombalamalara məruz qalmışdı.
Beynəlxalq qüvvələrin işə qarışması müharibənin gedişini dəyişdirdi. Avqustun sonu üsyançılar paytaxt Tripolini, oktyabrın 23-ü isə hökumətin son istinadgahı olan Sirt şəhərini ələ keçirdi.
Qəddafiyə ünvanlanmış müraciəti 213 professor, vəkil, həkim, mühəndis, sabiq diplomat və hərbçi imzalayıb. Onlar prezidenti "hakimiyyətdən imtinaya və hakimiyyətin dinc yolla keçidini təmin etməyə" çağırıb. Qeyd edək ki, Liviyada fevralın 17-nə kütləvi etiraz aksiyası təyin olunub. Qəddafiyə müraciət edən ziyalılar ondan bu aksiyaya maneə yaradılmamasını da istəyib: "Qəddafi və onun ailə üzvləri hakimiyyəti xalqın təmsilçilərinə güzəştə getməli, ölkədə liberalizmə, plüralizmə yönəlmiş hərəkata mane olmamalıdır. Tunis və Misirdə baş verənlərin təsirilə bu proses digər ölkələrdə də başlayıb".
Benqazi şəhərində küçələrə çıxan minlərlə insan Liviya Ərəb Cəmahiriyyəsinin lideri, polkovnik Müəmmər Qəzzafinin istefasını tələb edirlər. Bundan başqa, onlar həbsdə olan siyasi məhbusların azad edilməsini istəyirlər. Liviya dövlət televiziyası səhər saatlarından bəri Qəzzafinin dəstəkləyənlərin mitinq və yürüşlərindən görüntülər nümayiş etdirir.
Liviya lideri Misir prezidenti Hüsni Mübarək devrilməzdən bir həftə əvvəl xalqa müraciət edərək bildirmişdi ki, "qanuni hakimiyyətə qarşı etiraz aksiyalarına dözmək niyyətində deyil".
"Əl Qəmaa əl Ərəbi" bildirir ki, Benqazi küçələrindəki minlərlə liviyalı dağılmaq fikrində deyillər. Hüquq müdafiəçisi Əbu Səlimin azad edilməsini tələb edən nümayişçilərlə polis arasında toqquşma olub. Polis nümayişçilərə qarşı gözyaşardıcı qaz tətbiq edəndən sonra aksiya iştirakçıları onları daşa basıb.
Əl-Bayda şəhərində keçirilən nümayişdə yüzlərlə adam iştirak edib və bir neçə polis məntəqəsi yandırılıb. Əz-Zintan şəhərində də etiraz aksiyası keçirilib. Burada da bəzi polis məntəqələri yandırılıb. Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin istefasını tələb edən nümayişçilər şəhərin mərkəzində çadırlar qurublar.
Benqazi və Əl-Bayda şəhərində polis kütləyə qarşı odlu silahdan istifadə edib. Benqazidə şiddətli qarşıdurmanın baş verdiyi bildirilir. Qəzəblənmiş kütlə şəhər administrasiyası və polis binalarını daşa tutub.
Hökumət əleyhinə aksiyalarla yanaşı, Tripoli, Benqazi və Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin doğulduğu Sirt şəhərində hakimiyyətə dəstək xarakterli aksiyalar da keçirilib.
Müxalifətçilər Liviyanın şərqindəki Əl-Bayda şəhərini ələ keçiriblər. Şəhər polisi də onlara qoşulub. Bu barədə Liviyanın "Solideriti" hüquq-müdafiə qrupunun nümayəndəsi Cuma əl-Omami məlumat verib. Beləliklə, artıq Liviyanın 4 şəhərini etiraz dalğası bürüyüb. Bir neçə günlük etiraz aksiyaları zamanı həlak olanların sayı 24-ə çatıb.
Hökumət cavab tədbiri olaraq dövlət məmurlarının maaşlarını 2 dəfə artırıb və həbsdə olan 110 islamçını azad edib.
Liviyanın ikinci ən böyük şəhəri olan Benqazidə vəziyyət nəzarətdən çıxır. APA bu barədə "Əl-Cəzirə" telekanalına istinadən məlumat verir. Hazırda üsyan etmiş əhali polis məntəqələrini ələ keçirərək yandırır. Bəzi yerlərdə silahsız kütlə tankların yolunu kəsərək hərbçiləri öz tərəfinə keçməyə məcbur edib. Şəhərdə soyğun və talan başlayıb.
24 dekabr 1951 — 7 noyabr 1969
Bir qədər öncə ölkənin şərqindəki Əl-Bayda şəhəri nümayişçilərin əlinə keçib. Hazırda şəhər təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alınıb. Nümayişçilər onlara hücum edən iki polis nəfərini tutaraq asıblar.
Liviya polis nümayişçiləri dağıtmaq üçün odlu silahdan istifadə edir. Nəticədə 41 nəfər həlak olub.
Səhər saatlarından etibarən Liviya ərazisində İnternet şəbəkəsinə çıxış bağlanıb. APA-nın məlumatına görə, bu barədə internet trafikini izləmə qurumu olan Arbor Networks açıqlama yayıb. Qurumu bildirib ki, səhər saatlarından etibarən Liviya ərazisində internetə daxil olma trafiki sürətlə azalmaqdadır. Hazırda Liviya hökumətinin rəsmi saytına giriş mümkün deyil. Xatırladaq ki, fevralından 17-dən başlayaraq Liviyada kütləvi aksiyalar keçirilir. Aksiya iştirakçıları 1969-cu ildən ölkəni idarə edən Müəmmər Qəddafinin istefasını tələb edirlər
Liviya silahlı qüvvələrinin elit briqadası ölkənin ikinci ən böyük şəhəri olan Benqaziya qumbaraatanlardan istifadə edərək daxıl olub. APA-nın vz.ru saytına istinadən verdiyi xəbərə görə, şahidlərin sözlərinə görə, ordu şəhəri raket atəşinə tutub. Bildirilir ki, ordu ilə toqquşmalarda azı 40 nəfər həlak olub.
Qətərin "Al Jazeera" telekanalının birbaşa efirində Liviyanın Çindəki səfiri Hüseyn Sadiq əl-Müsrəti bildirib. Onun sözlərinə görə, Qəddafinin oğlanları arasında atışma olub. Səfir birbaşa efirdə istefa verdiyini də açıqlayıb.
Qeyd edək ki, Liviyada etiraz aksiyaları 1 həftədir davam edir. Aksiyaçılar 42 ildir, Liviyaya rəhbərlik edən Qəddafinin istefasını tələbə edilər. Hökumət qüvvələri ilə baş verən toqquşmalarda 233 nəfərin həlak olduğu bildirilir.
Liviya dövlət televiziyası ilə çıxış edən prezident Müəmməd Qəddafinin oğlu bəyan edib ki, dövlət başçısı ölkədədir və ordu onu tam müdafiə edir.
APA-nın məlumatına görə, Liviya liderinin oğlu bildirib ki, ordu Qəddafini müdafiə etmək üçün son gülləyədək döyüşəcək: "Mən vətəndaş müharibəsindən ehtiyatlanıram, bu müharibə neft səltənətini məhv edə bilər. Bəziləri Benqazidə hökumət yaratmaq, digərləri isə Əl-Baydada islam əmirliyi təsis etmək istəyir. Hər kəsin öz çevriliş planı var".
Ölkədə etiraz aksiyaları davam edir. Tripolinin mərkəzində yerləşən Yaşıl meydanda polislə nümayişçilər arasında toqquşmalar davam edir. Mənbələr şəhərdən aramsız atəş səsləri gəldiyini bildirir. Benqazidə təhlükəsizlik qüvvələrinin aksiya iştirakçılarına atəş açması nəticəsində ölənlərin sayı 233 nəfərə çatıb.
Liviyanın Benqazi şəhərində kütləvi etiraz aksiyası keçirən vətəndaşlarla polisin toqquşması nəticəsində 200 nəfər həlak olub, 800 nəfər yaralanıb.
Şəhər xəstəxanasının həkimlərinin dediklərinə görə, binada yaralılar üçün yer qalmasa da, adamları gətirməyə davam edirlər. Onların tam əksəriyyətinin vəziyyəti çox ağırdır. Liviya lideri Müəmmər Əl-Qəzzafinin əmri ilə şəhərə yeridilmiş hərbçilər nümayişçiləri zirehli avtomobillərlə əzir, pulemyotlardan atəşə tutur, helikopterlərdən açılan atəşlərlə vururlar. Nümayişçilərə snayperlər də atəş açır.
Liviyanın JANA dövlət informasiya agentlyii ölkədəki "stabilliyi pozmaq üçün gəlmiş onlarla əcnəbi cəsuslardan ibarət şəbəkənin zərərsizləşdirildiyi" barədə məlumat yayıb. Ölkədə müxtəlif ərəb ölkələrindən olan onlarla şəxs tutulub.Tutulanlar arasında Türkiyə vətəndaşları da var.
Liviyanın uzun müddətdir hakimiyyətdə olan lideri Müəmmar Qəddafinin hökuməti vaxtilə onu devirmək cəhdində günahlandırılan qrupun 110-dək döyüşçüsünü həbsdən azad etməklə ölkədə baş qaldırmış narazılığı yatırmağa çalışıb. Vaxtilə "Əl-Qaidə" qruplaşması ilə əlaqələrdə şübhəli bilinən Liviya İslam Döyüşçü Qrupunun cəmi 30 nəfəri həbsdə qalıb. Liviya liderinin oğlu Seyf əl-İslam Qəddafinin irəli sürdüyü bu təşəbbüs sülh planının bir hissəsidir.
Hökumət, həmçinin dövlət sektorunda çalışan işçilərin əmək haqqlarının 100 faizədək artırılmasını təklif edib. Anti-hökumət fəalları isə "Facebook" və "Twitter" sosial şəbəkələri ilə xalqı bu gün Müəmmar Qəddafinin istefası, Konstitusiyanın yaradılması, əsaslı siyasi və iqtisadi islahatların keçirilməsi tələbləri ilə nümayişlərə çağırıb. Liviya paytaxtında minlərlə etirazçı ilə hökumət qüvvələri arasında toqquşmalar baş verir, şəhərdə ilk dəfə atəş səsləri eşidilib.
Milli.Az xəbər portalı BBC-yə istinadən bildirir ki, bu barədə "Əl Cəzirə" telekanalı xəbər verir.
Reuter agentliyi isə Tripoli mərkəzindəki, otel işçilərinin birinə istinadən yazır ki, paytaxtın Yaşıl Meydanına yaxın ərazidə polis toplaşan kütləni dağıtmağa çalışaraq, göz yaşardıcı qazdan istifadə edir. "Human Rights Watch" təşkilatı zorakılıq nəticəsində ölənlərin sayının 230-dan artıq olduğunu bildirib.
Bu məlumatları dövlət televizyası ilə çıxış edən Liviya liderinin oğlu Səif Qəzzafi təkzib edib. O xarici medianı şişirtmələrdə təqsirləndirib. Səif Qəzzafi nümayişçilərə qarşı buraxılan səhvlərlə yanaşı müxalifəti ölkəni parçalamaqda ittiham edib.
Avropa İttifaqı Liviyanı təxirə salmadan etirazçılara qarşı zorakılığa son qoymağa çağırıb.
İttifaqın Xarici siyasət üzrə baş rəsmisi deyib ki, iqtidarla nümayişçilər arasında geniş əsaslı dialoq yaradılmalıdır. "Avropa İttifaqı Liviyada baş verənlər və nümayişçilər arasında ölüm hallarının yüksək olduğu barədə xəbərlərdən olduqca narahatdır ", – deyib Catherine Ashton.
27 ölkə adından danışan xanım Ashton deyib ki, Liviya vətəndaşlarının məlumat almaq haqqına hörmətlə yanaşaraq, "internet və mobil telefon şəbəkələrinə tətbiq edilən məhdudiyyətləri" ləğv etməlidir.
Avropa İttifaqı Liviyada baş verən hadisələr və nümayişçilər arasında ölüm hallarının yüksək olduğu barədə xəbərlərdən olduqca narahatdır.
Tripolidə "Allahu Əkbər" qışqıran nümayişçilər Müəmmər Qəzzafinin posterlərini daşa basıblar. Paytaxt Tripoli yaxınlığındakı Əz Zaviya şəhərində etirazçılar Müəmmər Qəzzafi administrasiyasına məxsus qonaq evinə od vurublar.
Dövlət televiziyası ilə Əl-Bayda şəhərindəki, talançılıq səhnələri nümayiş etdirilirb. Tobruk şəhərində minlərlə adam küçələrə çıxaraq hökumət əleyhinə şüarlar qışqırıb. Bir müddət sükut saxlayan dövlət televiziyası olayların işqılandırılmasına başlayıb.
TV Kanalı əsasən çıxışlar nəticəsində vurulan ziyanının miqyasından bəhs edib: "Şəxsi evlərlə yanaşı bir çox xəstəxana, bank, məhkəmə, polis və digər idarələrin binalarına od vurulub", – deyilir xəbərdə.
Bununla bərabər Böyük Respublika TV Kanalında ötən Çərşənbə Axşamından bəri Liviya şəhərlərinin vandalizmə məruz qaldığı qeyd olunub. Hökumət baş verənləri təxribat kimi dəyərləndirirək, bildirir ki, qarışıqlıqda Liviyanın sabitliyini pozmaqda maraqlı olan xarici qüvvələrin əli var.
Milli.Az xəbər portalının "Əl-Ərəbiyyə" telekanalına istinadən verdiyi məlumata görə, o, Venesuelaya qaçıb. Xatırladaq ki, Liviyanı bir neçə gündür hökumət əleyhinə aksiyalar bürüyüb. Hökumət qüvvələrilə müxalifət tərəfdarları arasında baş vermiş toqquşmalarda ölənlərin sayı durmadan artır. "Human Rights Watch" təşkilatının məlumatına görə, ölənlərin sayı 233 nəfərə çatıb. Müxalifət liderlərindən olan Muhamed Şallyuf Qəddafiyə və onun "quldur dəstəsinə" qarşı məhkəmə başlanmasının vacibliyini bəyan edib.
Liviya Dövlət Televiziyası aksiyaçıların nəzarətinə keçdi, bir neçə hökumət binası yandırılıb Liviyanın paytaxtı Tripolidə aksiyaçılar nəzarəti ələ keçirməkdədirlər. Lent.az-ın "Associated Press" agentliyinə istinadən verdiyi məlumata görə, artıq Liviya Dövlət Televiziyasının binası ələ keçirilib. Ölkə rəhbəri Müəmmər Qəzzafi rejiminə son qoyulmasını tələb edən aksiyaçılar bir neçə hökumət binasını da yandırıblar.
Liviyanın paytaxtı Tripolidə hökumət binası yanır. Yanğınsöndürənlər yanğını söndürməyə çalışırlar. Yanğının səbəbləri barədə məlumat verilmir.
Fevralın 21-də Liviyanın ikinci böyük şəhəri Benqazidə polis etirazçıların tərəfinə keçib. "Media forum" saytı "Əl-Cəzirə" telekanalına istinadla xəbər verir ki, indi Benqazi nümayişçilərin nəzarətindədir.
Fevralın 15-dən Liviyada xalq hərəkatı başlayıb. Nümayişçilər 1969-cu ildən hakimiyyətdə olan dövlət başçısı Müəmmər Qəzzafinin istefasını tələb edirlər. İndiyə qədər təkcə Benqazidə nümayişçilərlə təhlükəsizlik qüvvələri arasında qarşıdurmalarda 300 nəfərin həlak olduğu bildirilir.
Fevralın 21-də hökumətin təhlükəsizlik qüvvələri paytaxt Tripolini tərk edib. Rejim əleyhdarları Liviya hökumətinin binasını yandırıb. Paytaxtın beynəlxalq hava limanı müxalifətçilərin əlinə keçib. Şəhərdəki 21 fevral toqquşmalarında 65 nəfər həlak olub.
Liviya Hərbi Hava Qüvvələri hökumətin nəzarətindən çıxmış Benqazi şəhərində nümayişçilərə raket zərbələri endirib. BBC xəbər verir ki, aviasiya zərbələri şəxsi heyəti nümayişçilərin tərəfinə keçmiş hərbi bazaya endirilib. Nəticədə ölənlərin olub-olmadığı açıqlanmır.
"İTAR-TASS" xəbər verir ki, bu saatlarda nümayişçilər Tripoli Beynəlxalq aeroportunu da ələ keçirib. Nəticədə Liviyadakı türkləri Türkiyəyə aparmaq üçün Tripoliyə gələn təyyarə paytaxta eniş edə bilməyib. Hava limanının binası tamamilə nümayişçilərin nəzarətindədir.
Liviyanın Çindəki səfiri Sadiq əl Müsrəti ölkə başçısı Qəzzafinin siyasətinə etiraz əlaməti olaraq istefa verib.
"Reuters" bildirir ki, Liviya şəhərlərinin tam əksəriyyəti müxalifətçilərin əlindədir. Müxalifətçilər artıq silahlanıblar. Onlar polis və hərbçilərlə atışaraq paytaxt Tripolinin 4 məhəlləsini ələ keçiriblər.
Hakimiyyət dairələri isə etiraz aksiyalarına çıxan və müxalifətçilərə dəstək verənlərə qarşı çox sərt cəzalar tətbiq edir. Belə ki, müxalifətçilərə atəş açmaqdan imtina edən və aksiya iştirakçılarının tərəfinə keçən 150 əsgər tutulub. Onları güllələnmə gözləyir.
Müəmmər Qəzzafinin Benqazi şəhərindəki sarayını ələ keçirmək istəyən müxalifətçilərə prezidentə sadiq qalmış hərbçildər tank və toplardan atəş açıblar. Benqazidə nümayişçilərlə döyüşən polis və hərbçilərə Qəzzafinin oğulları Həmislə Səadi başçılıq edir. Onların Afrikanın müxtəlif ölkələrindən, xüsusilə də Çad və Zambiyadan muzdlu hərbçiləri köməyə çağırdıqları bildirilir.
"Əl Ərəbiyyə" bildirir ki, paytaxt Tripolinin cənubunda məskunlaşmış əl vərfalla tayfasının şeyxi Əkrəm əl Vərfalli də Qəzzafiyə qarşı çıxdığını bəyan edib.
Milli.Az xəbər portalı "Əl Cəzirə"yə istinadən bildirir ki, Liviyada əsl xaosdur. Paytaxt Tripolidə küçə döyüşləri gedir, ən azı 200 nəfər həlak olub. Hökumət və dövlət televiziyasının binasına hücum edilib.
Küçələrdəki yüz minlərlə nümayişçinin qarşısını ordu hissələri kəsib.
Liviya Ərəb Cəmahiriyyəsinin lideri Muəmmər Qəzzafinin harada olduğu dəqiq bəlli deyil. "Əl Ərəbiyyə" bildirir ki, müxalifətlə danışıqları onun oğlu, Seyf ül İslam Qəzzafi aparır. O, vətəndaşlara yeni liberal qanunlar və Konstitusiyaya dəyişikliklər vəd edib.
Tripoli küçələrindəki toqquşmalarda Cənubi Koreya vətəndaşları da yaralanıblar. Seyf ül İslam Qəzzafi bu gün dövlət televiziyası ilə çıxış edərək bildirib ki, ölkədə baş verən hadisələr Liviyanı bir neçə dövlətə parçalamaq istəyən qüvvələrin səylərinin nəticəsidir. "Baş verən hadisələrdə nümayişçilər və ordu səhvlər etdi. Polis, ordu, qəzəblənmiş insanlar və mövqelərini müdafiə edən əsgərlər yanlışlıqlara yol verdilər. Təbii ki, vətəndaşların narazılıq üçün əsasları vardı", – oğul Qəzzafi deyib.
Onun dediyinə görə, atası, ölkəni 41 ildən bəri idarə edən Müəmmər Qəzzafi diktator və müstəbid deyil: "Atamla Tunis və ya Misirin sabiq prezidentlərini müqayisə etmək olmaz".
Hakimiyyət daixilində isə ciddi çaxnaşma başlanıb. Liviyanın Ərəb Dövlətləri Liqası və Hindistandakı səfirləri Əbdülmunim əl Huni və Əli əs Əssaui Müəmmər Qəzzafinin yürütdüyü siyasətə etiraz əlaməti olaraq istefa verilblər. Ölkənin ən nüfuzlu tayfalarından olan əz Zauriyyə bəyan edib ki, Müəmmər Qəzzafi istefa verməsə, Qərb ölkələrinə neft satışını dayandıracaq.
Tayfanın başçısı, şeyx Fərah əz Zaur "Əl Ərəbiyyə"yə bildirib: "Qəzzafi artıq qardaşımız deyil. O, ölkəni tərk etməlidir".
Milli.Az xəbər portalının Rusiya KİV-nə istinadən verdiyi məlumata görə, prezident Müəmmər Qəzzafinin istefasını tələb edən kütlə ordu hissələrilə döyüşür. Xüsusilə paytaxt Tripoli küçələri əsl döyüş meydanına çevrilib. Hər tərəfdə qan ləkələri görmək mümkündür. Mobil rabitə, internet kəsilib. Ölən və yaralananlarla bağlı ziddiyyətli məlumatlar var. Bəzi mənbələr nəhəng şəhərlərdən olan Benqazidə 200-dən artıq insanın həlak olduğunu bildirir. Deyilənə görə, artıq orada ordu nümayişçilərin tərəfinə keçib.
Qəzzafinin harada olduğu dəqiq bilinmir. Bəzi məlumatlara görə, o, Venesuelaya qaçıb. Son məlumatlara görə, ölənlər arasında prezidentin bacısı oğlu da var.
Bu gecə Liviya rəhbəri Müəmmər Qəzzafi Liviya Dövlət Televiziyasının efirində peyda olub. 20 saniyə davam edən çıxışı zamanı Müəmmər Qəzzafi paytaxt Tripolini tərk etməsi barədə yayılan xəbərləri təkzib edib. O deyib ki, bu gün Yaşıl Meydanda yağış yağmasına baxmayaraq gənclər qarşısında çıxış etməsindən məmnun qalıb: "Mən hamının nəzərinə çatdırmaq istəyirəm ki, Tripolidəyəm. Venesuelaya getməmişəm. Bu itlərə – telekanallara inanmayın. Hələlik". Daha sonra Müəmmər Qəzzafi avtomobilin arxa oturacağına əyləşib. Milli paltarda olan Liviya prezidentinin əlində çətir olub.
Bu arada Liviya ordusunda hərbçilərin bir hissəsinin Müəmmər Qəzzafi əleyhdarlarının tərəfinə keçdiyi barədə xəbərlər yayılıb. Ümumdünya Müsəlman ittifaqının rəhbəri Şeyx Yusif əl-Kardavi də Liviya ordusunu öz xalqına qarşı silah çəkən Müəmmər Qəzzafiyə tabe olmamağa, onu fiziki cəhətdən məhv etməyə çağırıb. Eyni zamanda Liviyanın xarici ölkələrdəki səfirlərinə də Müəmmər Qəzzafi rejimini müdafiə etməməyə səsləyib. Bu gecə Misirin Tripolidəki səfirliyində avtomobil partladılıb. Şahidlərin sözlərinə görə, avtomobildə olan səfirlik əməkdaşları xilas ola bilməyiblər.
Dünya İslam Alimləri Birliyinin sədri, məşhur imam şeyx Yusif əl Qərdavi Liviya ordusunun hərbçilərinə müraciət edib. "Liviyada hər əsgəri, hər insanı əlinə kiçicik imkan düşən kimi tətiyi çəkərək Müəmmər Qəzzafini öldürməyə çağırıram", – Qərdavi deyib. O, Liviyadakı məscidlərin bütün imamlarından da müxalifətçiləri dəstəkləməyi istəyib.
"Əl Cəzirə" bildirir ki, Liviya Silahlı Qüvvələrinin 6 generalı müxalifətçilərin tərəfinə keçiblər. Onlar bütün hərbçiləri nümayişçilərə atəş açmamağa, xalqı dəstəkləməyə çağırıblar.
Bu arada "Africa Online"nin yaydığı məlumatda vurğulanır ki, Nigeriya və Qvineyada yayılan vərəqələrdə muzdlu hərbçilərə gündə 2 min dolların müqabilində Liviyaya yollanaraq Müəmmər Qəzzafi rejimini müdafiə etmək təklif edilir.
Liviyanın lideri polkovnik Müəmmər Qəzzafi isə xalqa müraciətində bildirib ki, heç yerə geğtməyib və ölkədədir. "Liviyadan çıxaraq Venesuelaya getməyim barədə quduz itlərin dediklərinə inanmayın", – maşında oturan, əlində çətir tutmuş Qəzzafi 22 saniyəlik müraciətində deyib.
Qəzzafiyə sadiq hərbi hissələrin təyyarə və helikopterləri Tripolinin müxalifətçilərin nəzarət etdi yi məhəllələrinə raket-bomba zərbələri endirirlər. BMT-nin baş katibi Pan Gi Mun Liviya lideri Müəmmar Qəzzafini dinc insanların bombardman edilməsini dayandırmağa çağırsa da, Tripoli bu gün 20 dəqiqə ərzində bombalanıb. Son məlumatlara görə, Liviyada həlak olanların sayı 470-ə, yaralıların sayı 820-ə çatıb.
Müxalifətçilərin Qəzzafinin sarayını ələ almaq cəhdləri uğurla başa çatmayıb. Hərbçilər 60 nümayişçini güllələyiblər. Liviya Xalqlar Sarayının (ölkə parlamenti) binasındakı yanğın da söndürülüb.
"Əs Şərq əl Əvsət" bildirir ki, hazırda Liviya ərazisinin əksər hissəsinə hakimiyyət faktiki olaraq nəzarət etmir. Ölkənin şərqindəki Benqazi, Misrat, Sirt, Tarxun, Tobruk, qərbində isə Zuvara və Əz Zaviya şəhərləri müxalifətin əlindədir. Şərqdə, Kirenaika bölgəsində hökumətə sadiq yalnız 2 briqada qalıb ki, onlara Müəmmər Qəzzafinin oğulları Həmis və Səadi başçılıq edirlər.
Etiraz nümayişlərini əl züvəyyə və əl vəfalla tayfaları dəstəkləyib. Arxaik Liviya cəmiyyətində isə bu, ordunun əksər hissəsinin xalqın tərəfinə keçməsinə yetər.
Liviya Ərəb Cəmahiriyyəsinin lideri Müəmmər Qəddafi az öncə dövlət televiziyası ilə xalqa müraciət edib. O, bildirib ki, ölkədəki yerli idarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri artırılacaq, dövlət büdcəsindən xərcləmələrə nəzarət gücləndirildəcək. "Liviyada baş verənlər "Əl Qaidə" kimi terror təşkilatları və Qərbin idarə etdiyi bəzi dəstələrin işləridir. Şəhərlərimizi xarabazara, xalqımızı zəlil insanlara, dövlətimizi isə parçalanmış ölkəyə çevirmək istəyən bu adamların məqsədləri xain, çirkin və murdardır. Bu murdar köpəklər, əlləri qana batmış cəlladlar bilməlidir ki, Liviya xalqı müstəqilliyi və stabilliyi uğrunda verdiyi qurbanları unutmayacaq. Şəhidlərin qanı yerdə qalmayacaq", – Qəddafi deyib. Dağıdılmış iqamətgahından danışan Qəddafi daha sonra bildirib ki, istefa vermək niyyətində deyil. "Mən Liviya inqilabının lideriyəm. İnqilab lideri isə prezident deyil ki, istefa versin. Hazırda Qərbin media vasitələri ölkəmizin dünyadakı imicini korlamağa çalışırlar. Lakin bu insanlar və qüvvələr bilməlidir ki, xaricdən təzyiqlərə boyun əyən, geri çəkilən deyiləm. Amerikaya və Böyuk Britaniyaya müqavimət göstərən biz liviyalılar təslim olmayacağıq", – Qəddafi söyləyib.Qəddafi daha sonra deyib: "Liviya inqilab istəmir. Muzdlu köpəklərin idarə etdiyi insanlar Liviyaya yox, İblisə xidmət edirlər. Mən ölkəni tərk edən deyiləm və burada şəhid kimi dünyamı dəyişəcəyəm". Son məlumata görə, toqquşmalar nəticəsində ölənlərin sayı 700 nəfəri ötüb. "Əl-Cəzirə" telekanalının məlumatına görə, minlərlə yaralı var. Bəzi mənbələr 1400-dək insanın itkin düşdüyünü bildirir.
Liviyanın paytaxtı Tripolidə təhlükəsizlik qüvvələri ilə toqquşmalar zamanı ölənlərin sayı 800 nəfərə çatıb. Bu barədə Haaqa tribunalının adı çəkilməyən üzvü bildirib. Qeyd edək ki, bundan əvvəl "əl-Ərəbiyyə" ölkədə 600 nəfərin öldürüldüyünü xəbər verirdi. "Human Rights Watch" isə fevralın 21-nə kimi 360 nəfərin öldürüldüyünü qeyd edirdi.
Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafi ölkənin neft kəmərlərinin partladılmasına hazırlıqla bağlı əmr verib. Bu barədə "Time" jurnalı Liviya hökumətinə yaxın mənbəyə istinadən məlumat yayıb. Neft kəmərlərinin və neft emalı zavodlarının partladılması Müəmmər Qəddafinin aksiya iştirakçılarına "Ya mən, ya xaos!" xarakterli mesajı olacaq. Neft kəmərləri və neft emalı zavodlarının partladılmasından sonra Müəmmər Qəddafi həbsxanalardakı radikal islamçı terrorçuları da azadlığa buraxmaq və bununla da ölkənin xaosa sürüklənməsini sürətləndirmək niyyətindədir. "Time" yazıb ki, hazırda Liviya prezidenti özünü kütləvi informasiya vasitələri və Qərb siyasətçiləri tərəfindən satılmış hesab edir. Jurnala məlumat verən mənbə onu da bildirib ki, hazırda Müəmmər Qəddafi öz tayfasına və ordunun 5 minlik personalına güvənir.
Liviyada Müəmmər Qəddafi əleyhdarları Tobruk şəhərinə nəzarəti tam ələ keçiriblər. Şəhərdə Müəmmər Qəddafinin şərəfinə qoyulmuş heykəl götürülüb. Şəhərdəki hərbi qarnizon da aksiyaçılar tərəfə keçib. Qarnizonun rəisi, general Soliman Mahmud əl-Obeyli deyib ki, Müəmmər Qəddafi xalqın etimadını itirib və Benqazi şəhərində hakimiyyətin dinc kütləyə atəş açılması barədə əmr verdiyini eşidəndən sonra xalqın tərəfinə keçib. General bildirib ki, Müəmmər Qəddafinin yaxın bir neçə gündə hakimiyyəti itirəcəyinə əmindir.
Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin tərəfdarları paytaxt Tripolinin Yaşıl meydanına toplaşmağa başlayıblar. İnsanlar qaval çalaraq şəhər küçələrində avtomobillərlə gəzir, yaşıl bayraq yelləyir, Müəmmər Qəddafinin portretlərini gəzdirir, "Xalqın iqtidarı, ya da ölüm!" şüarı səsləndirirlər. Tripolidə mağazaların çoxu bağlıdır, ancaq çörək mağazaları və yanacaqdoldurma məntəqələrinin önündə böyük növbələr var. Bu arada Liviyanın qərbindəki Misurata şəhərinə nəzarətin Müəmmər Qəddafi əleyhdarlarının əlinə keçdiyi barədə xəbər gəlib. Bu, hökumət əleyhdarlarının ölkənin qərbində ələ keçirdikləri ilk şəhərdir. Liviyanın şərqində isə ordunun böyük hissəsi Müəmmər Qəddafi əleyhdarlarının tərəfinə keçib.
Hazırda Liviyanın bütün dəniz və hava limanları açıqdır, ölkədə həyat tədricən normala dönür". Liviya lideri Müəmmər Qəzzafinin böyük oğlu Seyf ül-İslam belə bəyan edib. "Həyat əvvəlki axarına qayıdır, bütün dəniz və hava limanları, məktəblər açıqdır. Bu milli mübarizədə bütün liviyalılar birləşməlidirlər", deyə o dövlət televiziyası ilə çıxışında bildirib
"Əl-Kaidə" beynəlxalq terror şəbəkəsi Liviyanın şərqindəki Derna şəhərinin ərazisində islam əmirliyi elan edib. Bu barədə Liviya XİN başçısının müavini Xalid Kaim məlumat verib. ""Əl-Kaidə" şəbəkəsi Dernada əmirlik elan edərək keçmiş Quantanamo məhbusu Əbdülkərim əl-Həsədini əmir təyin edib", deyə Kaim Tripolidə Avropa Birliyi ölkələrinin səfirləri ilə görüşdə bildirib.
Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafiyə sadiq ordu bölmələri Zavaya şəhərinə hücum çəkib. Paytaxt Tripolidən 30 kilometr qərbdə yerləşən bu şəhərdə qiyamçılar məsciddə gizlənməyə çalışıblar. Müəmmər Qəddafinin şəxsi köməkçisi şəhərə gəlib və bildirib ki, silahlı şəxslər məsciddən çıxmasa, öldürüləcək. Daha sonra ordu bölmələri məscidə raket zərbəsi endirib. Məscid dağılıb.
Liviya lideri Müəmmar Qəddafi yenidən xalqa müraciət edib. Amma onun budəfəki müraciət telefon vasitəsilə baş tutub. Belə ki, Qəddafinin xalqa müraciət ediləcəyi haqda xəbər yayılan kimi Zaviyə şəhərində toqquşmalar baş verib. Hadisə nəticəsində ən azı 10 nəfər həlak olub. Çıxışı zamanı telefonla xalqa səslənən Qəddafi bunları deyib: "Liviya hər kəsin qibtə etdiyi, örnək aldığı bir ölkədir. Baş verən bütün hadisələrin kökündə "Əl-Qaidə"nin əli var. Elə ABŞ-də həmin insanlarla əlbirdir. Ölkəmiz bu insanlardan təmizlənməlidir". Qəddafi ötən çıxışda olduğu kimi bu dəfə də nümayişçiləri narkotik maddə qəbul etməkdə ittiham edib. Onun sözlərinə görə, küçələrə çıxıb etiraz edən bu insanlar ancaq narkotik maddənin təsiri altında belə addımı ata bilər. O həmçinin Ben Ladenlə birləşənlərə də xəbərdarlıq edib. Qəddafi ölkənin çətin vəziyyətdə olduğunu, bütün məktəb və bankların bağlandığını etiraf edib. O, liviyalılara səslənərək onları evlərinə geri dönməyə çağırıb: "Sizcə, Bin Laden ölənləri geri qaytara biləcək? 1000 nəfərin öldüyü Zaviyə bütün qəbilələrin paytaxtı hesab edilir. Bu üsyan davam etdikcə isə biz daha da zalım olacağıq".
Liviyada Müəmmər Qəddafiyə sadiq hərbi qüvvələrin açdığı atəş nəticəsində qətlə yetirilən aksiya iştirakçılarının cəsədləri təyyarələrə yüklənərək, boş səhralara atılır. Liviyanın BMT-dəki nümayəndəliyinin rəhbərinin müavini İbrahim Dabbasçi söyləyib. Şahidlər Müəmmər Qəddafinin muzdlu əsgərlərinin aksiyaçıların başından və sinəsindən nişan aldıqlarını və yalnız öldürmək məqsədilə atəş açdıqlarını söyləyirlər. Fransanın insan hüquqları üzrə səfiri Fransua Zimer isə bildirib ki, Müəmmər Qəddafi insanlıq əleyhinə cinayətə yol verir və fevralın 15-dən indiyə qədər öldürülənlərin sayı 2 min nəfərə çatıb.
İranın "PressTV" telekanalı Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafinin oğlu Saif əl-Arabın müxalifətçilərə qoşulub xəbərini yayıb. Müəmmər Qəddafi oğlu Saif əl-Araba güc strukturlarının loyallığını təmin etməyi və onların müxalifət tərəfinə keçməsinə yol verilməməsini tapşırıb. Ancaq o, fevralın 24-də Benqazidə aksiya iştirakçılarına qoşulub. "PressTV" telekanalı qeyd edib ki, Saif əl-Arabi atasının hakimiyyəti itirəcəyi halda özünü öldürmək, yaxud Cənubi Amerikaya qaçmaq variantı üzərində düşündüyünə işarə edib. Müəmmər Qəddafinin oğlunun müxalifət tərəfinə keçməsi barədə digər mənbələrdən məlumat daxil olmayıb.
Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin muzdlu silahlıları paytaxt Tripoli şəhərində nümayişçilərə atəş açıblar. Hadisə Cümə xütbəsindən sonra baş verib. Olayın şahidləri ölənlərin olduğunu bildiriblər. "Reuters" azı 5 nəfərin öldüyü haqda xəbər yayıb. Sakinlər deyiblər ki, təkcə etiraz aksiyalarına qatılanlara deyil, küçəyə çıxan hər kəsə atəş açılır.
Bu arada Müəmmər Qəzzafinin şəxsi tibb bacısı, Ukrayna vətəndaşı Qalina Kolotnitskaya onu tərk edərək yük təyyarəsi ilə Kiyevə qaçıb. Jurnalistlər Liviyada spirtli içkilərin qadağan olunmasına baxmayaraq gəmi bortuna sərxoş gəldiyini və pilotları "ata"nın ( Qəzzafini ölkədə qeyri=rəsmi belə adlandığı bildirilir) cəzalandırıldıracağını bildirib. Onu zorla sakitləşdirə biliblər. İndi qadının təyyarə reysləri üçün arzulonmaz şəxs elen edilməsi məsələsinə baxılır.
Üsyançıların qüvvələri Tripoliyə yaxınlaşırlar. Liviyada qanlı toqquşmalar davam edir. Ölkənin şərq hissəsinə nəzarəti tamamilə ələ keçirən üsyançılar paytaxt Tripoliyə yaxınlaşırlar. Bu gün paytaxt mərkəzini zirehli texnika ilə əhatəyə alan hərbçilər nümayişçilərə atəş açmağa başlayıblar. Paytaxta yaxın şəhər və kəndlərin artıq hökumət əleyhdarlarının əlinə keçdiyi bildirilir. Hökumətə bağlı əsgər və polislər də mövqe dəyişdirməyə davam edirlər. Ən son olaraq, Acdabiya şəhərində xidmətdə olan hərbçilərin və polislərin müxalifət sıralarına keçməsi xəbəri gəlib. Bölgədə nüfuzu olan tayfa liderlərinin bir hissəsinin də Qəddafiyə qarşı üsyana qalxdığı bildirilir.
Nümayişçilər paytaxt Tripoli uğrunda döyüşə başlayıb. Kütlə silahla dolu arsenalı ələ keçirib. Nəticədə silahlanmış nümayişçilər ordu ilə əsl müharibəyə başlayıb. Hazırda paytaxtda güllələr "yağış kimi yağır". Prezident Müəmmar Qəzzafini müdafiə edən qüvvələr nümayişçiləri güllələyir. Hələlik ölənlər və yaralanlar haqda məlumat verilmir. Tripoli aeroportu əcnəbilərlə doludur. Onlar ölkəni tərk etməyə çalışsalar da, hələ ki buna nail ola bilmir.
prezident Müammər Qəddafi paytaxt Tripolidə müqaviməti davam etdirir. Atışmaların davam etdiyi Mısrata şəhərində nümayişçilərin bir hərbi təyyarəni yerə endirdiyi və pilotları girov götürdüyü açıqlanıb. Benqazinin bir həftə öncə nümayişçilərin əlinə keçməsindən bəri isə şəhərdə bir çox iş yeri bağlıdır. Şəhərdə qida problemi yaşandığı, qiymətlərin iki dəfə artdığı, nümayişçilərin ən çox 2-3 həftə müqavimət göstərə biləcəyi, sonra qıtlıq başlayacağı bildirilir.
Bununla yanaşı, Müəmmər Qəddafini devirmək istəyən nümayişçilər arasında da ziddiyyətlər yaşanır. Benqazidə keçmiş ədliyyə nazirinin müvəqqəti hökumət qurduğunu açıqlamasından sonra bir qrup başqa nümayişçi Milli Liviya Şurasının yaradıldığını elan edib. Hər iki tərəf də nümayişçilərin onları təmsil etdiyini bildirir.
Nümayişçilərin əlində olan Zaviyə şəhərində isə hər an Müəmmər Qəddafi tərəfdarlarının əks hücuma keçməsi təhlükəsi yaşanır. Tripolinin 50 kilometrliyində yerləşən şəhər Müəmmər Qəddafiyə bağlı iki min nəfərlik polis və muzdlu tərəfindən mühasirədə saxlanır.
Son məlumatlara görə, Tripolinin bir hissəsi isə nümayişçilərin əlindədir. Bu səmtlərə hökumət qüvvələrinin girməsini əngəlləmək üçün yollarda barrikadalar qurulur. Müəmmər Qəddafi isə öz nəzarətində olan səmtlərdə xalqa pul paylayır. Ailə başına 400 dolları almaq üçün xalq bankların qarşısında növbədə dayanır.
Liviya güc strukturlarının əməkdaşları paytaxt Tripolidə hökumət əleyhinə nümayiş keçirən şəxslərə atəş açıblar. Bu barədə Liviyanın "Qureyna" qəzeti məlumat verir. "Nümayişçilər Cümə bazar meydanına yaxınlaşdıqda mülki geyimdə olan Qəzzafinin adamları onları yaxınlaşaraq atəş açıblar. Nəticədə nümayişçilərin bir qrupu həlak olub və yaralanıb", deyə qəzet bildirir
Paytaxt Tripoli yaxınlığındakı 2 şəhər uğrunda döyüş müxalifətçilərin qələbəsi ilə bitib. Beləliklə, Əz-Zaviyə və Misrat şəhərlərinə nəzarət tamamilə nümayişçilərin əlinə keçib. Əz-Zaviyə sakinlərindən biri "Associated Press"ə bildirib ki, ötən gecə hava qaraldıqdan sonra Qəzzafinin qüvvələri şəhərə iki istiqamətdən hücum edib. Lakin nümayişçilər tankları qumbaraatanlardan atəşə tutmaqla hücumları dəf edib. Məğlubiyyətilə barışan ordu tam geri çəkilib. Bununla yanaşı, şəhər ətrafında Qəzzafini dəstəkləyən çoxlu sayda hərbçi və muzdlular toplaşıb. Odur ki, yerli sakinlər hər an qanlı döyüşlərin başlaya biləcəyini söyləyir.
ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri dünyanın ən uzun aviadaşıyıcısı olan "USS Enterprise"si Liviya sahillərinə göndərib. Aviadaşıyıcı Liviyadakı vətəndaş müharibəsi ilə əlaqədar, Somali quldurları ilə mübarizə tapşırığından geri çağırılıb. Penntaqon fevralın 28-də Şimali Afrika sahillərində Hərbi Hava və Hərbi Dəniz qüvvələrinin yenidən qruplaşdırılacağını bildirib. ABŞ və Böyük Britaniya liderləri isə Liviyada müxalifəti qorumaq üçün hərbi gücə əl atacaqlarını istisna etməyiblər. Məsələn, Britaniyanın baş naziri Devid Kemeron Müəmmər Qəddafinin nümayişçilərə qarşı təyyarə və vertolyotlardan istifadə etdiyi təqdirdə, onun özünə qarşı da hava zərbələrindən istifadə olunacağını bəyan edib.
2 mart günü Liviyanın paytaxtı Tripolidə güclü partlayış baş verib
Liviya lideri Müəmmər Qəddafiyə sadiq hərbi qüvvələr ölkənin şərqində qiyamçıların nəzarət etdiyi bir neçə şəhərə hücuma keçib. Hökumət qüvvələri artıq Benqazidən 200 kilometr qərbdə, Aralıq dənizi sahilində yerləşən Marsa-əl-Breq şəhərində nəzarəti təmin ediblər. Şahidlərin bildirdiklərinə görə, küçə döyüşlərində ən azı 14 nəfər ölüb. Marsa-əl-Breq Liviyanın neft ixracı sahəsində vacib liman şəhəridir və şəhərin yaxınlığında beynəlxalq aeroport yerləşir. Şəhərdə böyük neft emalı, eyni zamanda maye qaz zavodu var.
"Əl-Cəzirə" telekanalı isə Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrin hazırda Acdabiya şəhərinə havadan zərbə endirdiyi barədə məlumat yayıb. Bu şəhərdə qiyamçılar hərbi baza və silah anbarını ələ keçiriblər. Qeyd edək ki, dünən Müəmmər Qəddafiyə sadiq hərbi qüvvələrin strateji əhəmiyyətə malik olan və paytaxt Tripolidən 50 kilometr qərbdə yerləşən Zaviy a şəhərini geri almaq cəhdlərinin nəticə verməyib. Ümumilikdə, Qəddafinin artıq 4 şəhərə nəzarəti bərpa etdiyi bildirilir.
Qəzzafini dəstəkləyən ordu hissələri müxalifətin nəzarətində olan bir sıra bölgələrə hücuma keçib. "RBK" xəbər verir ki, Tripolidən 800 kilometr şərqdə yerləşən Breqa limanı artıq prezident tərəfdarlarının nəzarətinə qayıdıb. Məlumata görə, limana nəzarəti ələ almaq üçün keçirilən əməliyyatda nümayişçilərə yenidən hava zərbələri endirilib.
Liviya ordusunun Quru Qoşunlarının komandanı müxalifətin tərəfinə keçib. "RBK" xəbər verir ki, o, 40 ildən artıqdır ölkəyə rəhbərlik edən Qəzzafiyə qarşı üsyana qalxmış xalqı dəstəklədiyini bəyan edib. "Yeganə hədəfimiz Liviyanı bu rejimdən xilas etməkdir. İnsanlar özləri özlərinə hökumət seçə bilməlidir", – deyə komandan Abdel Cəlil istefa qərarını açıqlayarkən bildirib.
Pakistan mətbuatı isə ABŞ, Britaniya və Fransanın xüsusi təyinatlılarını Liviyaya yeritdiyinə dair məlumat yayıb. Deyilənə görə, bu 3 ölkənin xüsusi təyinatlıları artıq Liviyanın şərq rayonlarındadır. Onların ABŞ və Fransanın hərbi gəmilərilə, daha sonra isə qayıqlarla Liviya ərazisinə gətirildiyi bildirilir. "Onların sayı yüzlərlədir. Məqsəd müxalifətin yaratdığı silahlı qüvvələrə təlim keçməkdir", – deyə məlumatda qeyd olunur.
"Sky News" bu saatlarla Tripolidə bir neçə güclü partlayışın baş verdiyinə dair məlumat yayıb. Partlayışlar nəticəsində ölən və ya yaralananların olub-olmadığı açıqlanmır. Partlayışların şəhərin müxtəlif hissələrində baş verdiyi və onların terror aktı olduğu bildirilir. Partlayışlar prezident Müəmmar Qəzzafinin yüzlərlə tərəfdarının toplaşdığı yerlərdə törədilib.
Tripolinin bir neçə kilometrliyində isə müxalifət tərəfdarları ilə ordu arasında şiddətli döyüşlər davam edir. Bu gün səhərdən indiyədək döyüşdə ən azı 5 müxalifət tərəfdarının öldüyü bildirilir.
Tripolidə bu günlərdə yaradılmış "Tripolinin qiyamçı gəncləri" təşkilatı yaxın vaxtlarda prezident Müəmmar Qəzzafiyə qarşı silahlı qiyama başlamağa hazırlaşır. Paytaxt sakinləri adından bəyanat verən qurum sabiq ədliyyə naziri Mustafa Abdel Calilin rəhbərliyilə yaradılmış müvəqqəti hökuməti dəstəklədiklərini açıqlayıb. Ölkənin böyük bir hissəsinə nəzarəti itirmiş Qəzzafi isə hələ ki Tripolini nəzarətdə saxlaya bilir. Bu gecə də paytaxt ətrafında nümayişçilərlə Qəzzafi tərəfdarları arasında toqquşlmalar olub. Müxalifətin yeni hökumət qurduğu Benqazi şəhərinin isə hər an aviasiya tərəfindən bombardman edilməsi təhlükəsi var. Bunu önləmək üçün şəhərdə Ali Hərbi Şura yaradılıb. Onun 15 üzvü var. Elə bu gecə Liviyanın daha 2 qərb şəhəri – Uceylan və Cumeyldə Liviyanın Qəzzafi hakimiyyətindən əvvəlki bayrağı qaldırılıb. Bu, şəhərlərin müxalifəti dəstəklədiyinin göstəricisidir.
Liviya lideri Müəmmər Qəddafi NATO və ABŞ-ni hədələyib. Lent.az-ın "Reuters" agentliyinə istinadən verdiyi məlumata görə, Müəmmər Qəddafi NATO və ABŞ Liviyaya müdaxilə edərsə, onları "İkinci Vyetnam" gözlədiyini bildirib.
Liviya lideri qeyd edib ki, milyonlarla tərəfdarına silah paylamağa hazırdır: "Biz 1 milyon, 2 milyon, 3 milyon insana silah paylayacağıq və "ikinci Vyetnam" başlayacaq. Bu, bizim üçün vacib deyil. Bundan sonra biz hamıya tüpürəcəyik".
Haaqadakı Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi bu gün Liviyada insanlıq əleyhinə cinayətlə bağlı daxil olan faktların rəsmi araşdırılmasına başladığını elan edib. Məhkəmənin prokuroru Luis Moren-Okamp deyib ki, gələn ilk informasiyaların öyrənilməsindən sonra belə qərar verilib.
Liviya İnsan Hüquqlarının Müdafiə Liqasının təmsilçisi Əli Zeidan isə deyib ki, Liviyada qiyam zamanı ölənlərin sayı 6 minə çata bilər. Onun sözlərinə görə, təkcə paytaxt Tripolidə ölənlərin sayı 3 minə çatıb.
"Əl-Cəzirə" telekanalı isə Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrin artıq Liviyanın şimal-qərbindəki Qasr-Qarian və Sabrat şəhərlərində nəzarəti ələ keçirdiyi barədə məlumat yayıb. Hazırda ölkənin şərqində olan və bir neçə xarici neft şirkətinin mənzil-qərargahının yerləşdiyi Marsa-Breqa şəhəri uğrunda döyüşlər gedir. Liviyada müxalifətçilər könüllü birliklərə silah təlimi keçir. Benqazi şəhərində toplaşan gənclərə silahdan necə istifadə edilməsi öyrədilir. Onlar Tripolini ələ keçirmək hazırlaşırlar.
Liviya Hərbi Hava Qüvvələrinin müxalifətçilərin nəzarətində olan Breqa şəhərini yenidən bombardman etməyə başladığı məlum olub. Qeyd edək ki, bu liman şəhəri artıq bir neçə gündür nümayişçilərin nəzarətindədir və Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələr onu geri qaytarmaq üçün əlindən gələni edir. Qəzzafinin oğlu Saif əl-İslam şəhərə aviasiya zərbələrinin endirildiyini təsdiqləyib. Bununla yanaşı o, iddia edib ki, bombardmanda məqsəd "insanları öldürmək yox, qorxutmaqdır". Şəhər sakinləri hələ dünən həyata keçirilmiş bombardmanın 12 nəfərin həyatına son qoyduğunu bildirir.
Liviya ordusu ölkənin qərbində nümayişçilərə qarşı genişmiqyaslı əməliyyatlara başlayıb. Nümayişçilərin nəzarətində olan şəhərləri geri qaytarmağa çalışan ordu onlara qarşı "son dərəcə amansız davranır". Nümayişçlər gülləbaran edilir, ordu bu zaman qumbaraatanlardan da istifadə edir. Xüsusilə paytaxt Tripoli yaxınlığındakı Əz-Zaviyə şəhəri uğrunda qanlı döyüşlər gedir. Artıq ən azı 10 nümayişçi həlak olub. Əməliyyatda 2 minədək əsgər və muzdlu döyüşçü, həmçinin 80-dək tank iştirak edir. Nümayişçilər isə "son damla qanlarınadək" vuruşacaqlarını bildirir.
Nümayişçilər Qəzzafi tərəfdarlarının nəzarətində olan daha 2 şəhəri ələ keçirməyə hazırlaşır. İsrail radiosunun şahidlərə istinadən verdiyi məlumata görə, bir sıra şəhərlərə nəzarət edən nümayişçilər hazırda Ras-Lanuf və Sirt şəhərləri uğrunda döyüşə hazırlaşır. Tripolinin 50 kilometrliyində yerləşən Əz-Haviyə şəhərinə nəzarət edən müxalifətçilər isə istənilən hücuma hazır olduqlarını, şəhəri hökumət qüvvələrinə verməyəcəklərini bildirir. Şəhər yaxınlığında hökumət qüvvələrinə məxsus zirehli maşınların, tankların, hərbi qüvvələrin toplandığı bildirilir.
Martın 4-də Liviyanın paytaxtı Tripolinin Tacura məhəlləsində yüzlərlə insan bir araya gələrək Liviya prezidenti Müəmmar Qəddafinin istefasını tələb edib. Etirazçılar "Qəddafi Allahın düşmənidir!", "Xalq hakimiyyətin devrilməsini istəyir!" kimi şüarlar səsləndirib. Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin qoşunları tankların dəstəyi ilə üsyançıların işğal etdiyi əz-Zəviyə şəhərinə girib. Şəhərə 15 tank və döyüş maşını girib, küçə döyüşləri gedir. Şahidlər bildirirlər ki, Qəddafinin qoşunları üsyançıların mövqelərini yararaq şəhərə daxil olsalar da, hələlik əsas obyektlərə üsyançılar nəzarət edirlər. Onlar Tripolidən 60 kilometr aralıda yerləşən bu şəhəri paytaxta hücum üçün platsdarm kimi istifadə etməyi planlaşdırırlarmış. Döyüşlərdə 50-yə kimi adam ölüb. z-Zaviyə şəhəri uğrunda döyüş gedir. "Əl-Ərəbiyyə" telekanalının məlumatına görə, şəhərə daxil olmuş tanklar yaşayış evlərini bombalayır. "Burada baş verənlər heç İraqda da görünməyib. Qəzzafinin tərəfdarları bütün növ artilleriyadan istifadə edir: tanklar, zirehli maşınlar… Bu, total soyqırımdır", – deyə şahidlərdən biri bildirir. Ordu və prezident Müəmmar Qəzzafini dəstəkləyən muzdlu döyüşçülərlə nümayişçilər arasında toqquşmalar isə davam edir. Son olaraq aviasiya günlərdir müxalifətin nəzarətində olan Benqaziyə daha bir neçə zərbə endirib. Nəticədə ən azı 17 nəfər həlak olub. Paytaxt Tripolidə küçələrə çıxan kütlə Qəzzafinin istefasını tələb edir. Liviyanın vacib neft ixracı limanı olan Ras-Lanuf şəhərinin isə gah hökumət qüvvələrinin, gah da müxalifət tərəfdarlarının nəzarətinə keçidiyinə dair xəbərlər yayılır.. Səhər saatlarından Liviya ordusu ilə əl-Zaviyə şəhəri uğrunda döyüşən nümayişçilər qələbə qazanıb. "Sky News" xəbər verir ki, tankların, pulemyotların istifadəsi ilə gedən döyüşlərin sonunda orrdu geri çəkilməli olub və şəhəri tərk edib. 2 nəfərin həlak olduğu rəsmən təsdiqlənib. "Ordu insanları güllələyirdi. Nümayişçilərin başına, sinəsinə atəş açılırdı. Onlar bizi qorxutmur, qətlə yetirir", – deyə şahidlərdən biri bildirir. O, toqquşmada ən azı 100 nəfərin öldüyünü, 500-dək yaralının olduğunu söyləyib. . Liviyada hökumət qoşunları Aralıq dənizi sahilində yerləşən iki iri şəhəri – Əz-Zəviyə və Misuratanı ələ keçiriblər. Hər iki şəhər fevralın sonlarında üsyançıların əlinə keçib. Fevralın 15-dən başlayaraq Liviya şəhərlərində dövlət başçısı Müəmmər Qəddafinin istefası tələbilə etiraz aksiyaları davam edir. Beynəlxalq təşkilatlarının fikrinə görə, hökumət nümayişləri amansızcasına yatırdır, təhlükəsizlik qüvvələri və xarici muzdlu əsgərlərlə toqquşmalarda altı min nəfərəcən insan həlak olub. Martın 6-sı boyunca Liviyada prezident Müəmmar Qəzzafini dəstəkləyən ordu ilə nümayişçilər arasında toqquşmalar davam edib. Hökumət qüvvələri paytaxt Tripolinin 200 kilometrliyində olan Misrat şəhərinə girsə də, bir qədər sonra yenidən şəhəri tərk etməli olub. Nümayişçilərin ciddi müqavimətilə üzləşən ordu şəhərdə duruş gətirə bilməyib. Ras-Lanuf şəhərində isə hökumət qüvvələrinin nümayişçiləri üstələdiyi bildirilir. Ötən gün ərzində bir neçə şəhərə nəzarətin Qəzzafi tərəfdarlarının əlinə keçdiyi qeyd olunur. Döyüşlər hazırda da davam edir. Bu zaman ordu tanklardan, artilleriyadan, hərbi vertolyot və təyyarələrdən fəal şəkildə istifadə edir. Son sutkada yalnız Misratda 20 nəfər həlak olub, 100-dək insan yaralanıb.
Liviya lideri Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr Ras-Lanuf portundan 50 kilometr şimal-qərbdə yerləşən Bin Cavad şəhərini qiyamçılardan geri alıb. LentLiviyanın şərqində bir neçə şəhər uğrunda Liviya ordusu və silahlılar arasında qanlı döyüşlər davam edir. Bu arada qiyamçılar Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrin nəzarət etdiyi Sirt şəhərini ələ keçirmək üçün hücuma başlayıblar. Hücumun qarşısını almaq üçün Liviya liderinin əmri ilə təyyarələr Ras-Lanuf şəhərini atəşə tuturlar. Qiyamçılar paytaxt Tripoliyə doğru hərəkət etməyə çalışırlar. Liviyanın sabiq baş naziri Azus əl-Talhi dövlət televiziyasının efirilə qiyamçılara müraciət edib və onları hökumətlə danışıqlara çağırıb. Sabiq hökumət başçısı qan tökülməsinə son qoyulması üçün bunun vacib olduğunu bildirib. Dövlət televiziyası prezident Müəmmar Qəzzafinin tam nəzarətində olduğundan danışıqlara çağırışın sırf hökumətin istəyi olduğu şübhə doğurmur. Müraciəti edən sabiq baş nazir hazırda Liviyanın BMT-dəki səfiridir.. Liviya lideri Müəmmar Qəzzafinin istefa verməyə razı olduğuna dair məlumat yayılıb. Londonda nəşr olunan ərəbdilli "Asharq Al-Awsat" qəzeti yazıb. Qəzetin iddiasına görə, Qəzzafi müxalifətin Benqazidə qurduğu hökumətə təqdim etdiyi məktubunda istefa verməsi üçün öz şərtlərini irəl sürüb. Başlıca şərt onun və ailəsinin təhlükəsizliyinə təminatın verilməsidir.
Zaviye və Misuratadakı qanlı döyüşlər hələdə davam edir. Bundan başqa Bin Cavad şəhərində baş verən silahlı münaqişə nəticəsində 7 nəfər ölüb, 50 nəfər isə yaralanıb. Bununla yanaşı Liviya hərbi hava qüvvələrinə məxsus təyyarələr Ras Lanuf şəhərini bombalyıb. Hökmət tərəfdarları ilə müxalifət arasında daha bir şiddətli döyüş Qəddafinin doğma şəhəri Sitredə gedir. Qəddafi ordusu ötən gündən bu şəhəri müxalifətçilərdən azad eləməyə çalışır.. Qəzzafinin qüvvələri şərqdəki Ras Lanuf şəhərinə həmlələrini davam etdirirlər. >əhər artilleriya atəşinə tutulur. Xəbərlərdə bölgəyə ağır silahların gətirildiyi bildirilir. Qəzzafipərəst qüvvələr şəhər ətrafındakı yol kəsişmələrindən silahlı müxalifəti sıxışdırib-çıxramağa səy göstərirlər. BBC müxbiri Liviya təayyrəsindən endirilən 4 bomba zərbəsindən birisi ilə evin darmadağın edildiyini xəbər verir. Qərbi Liviyada müxlifətin nəzarəti altında olan Zaviya və Misrata şəhərləri Qəzzafi qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alınıb. Bu arada NATO bölgəyə havadan nəzarətini artırır. Alyansa məxsus radar təyyarələri vasitsə ilə hava məkanına 24 saatlıq keşik çəkilir.. Tripolidə ötən gecə tərəfdarları qarşısında çıxış edən Qəzzafi "Liviyanın düşmələrini ölkənin əsarət altına salınmasına çalışmaqda" təqsirləndirib. Qəzzafi əmindir ki, Qərb Liviyanı Böyük Britaniya, Fransa və ya ABŞ-nin müstəmləkəsinə çevirmək istəyir. O, Avropa ölkələrinin artıq "Fars körfəzi və İraqın neft yataqlarına nəzarət etdiyini" söyləyib. Benqazi şəhərində qurulmuş müvəqqəti hökumətin üzvlərini "bir dəstə satqın" adlandıran Liviya prezidenti iddia edib ki, onlar ölkənin böyüklüyünə görə ikinci şəhərini "Böyük Britaniyanın nəzarətinə verməyə çalışır". Qəzzafi xalqın hələ də onu dəstəklədiyini bəyan edib. Liviya lideri Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr çətin döyüşlərdən sonra paytaxt Tripolidən 50 kilometr qərbdə yerləşən Al-Zaviya şəhərini alıb. Liviya Dövlət Televiziyası məlumat yayıb. Məlumatda bildirilir ki, şəhər "əl-Qaidə" terrorçularından tam azad olunub. Qeyd edək ki, Al-Zaviya şəhərinə hücum martın 8-də başlayıb. Hücumda hökumət qüvvələri 50 tankdan istifadə edib. Şahidlər bildiriblər ki, şəhər tamam dağıdılıb.. Liviyanın paytaxt Tripolinin 50 kilometrliyində yerləşən Əl-Zaviyə şəhərində küçələr tamam boşalıb. Səbəb günlərdir vətəndaş müharibəsinin getdiyi şəhərdə hökumətin binaların damına snayperlər yerləşdirməsidir. Onlar evlərini tərk edən hər kəsi dərhal vurur. Şahidlər bildirir ki, küçəyə çıxan insanın nümayişçi, yoxsa adi vətəndaş olmasından asılı olmayaraq, snayperlər onu dərhal öldürür. Odur ki, hazırda şəhərdə "ölü sükut" var. "Əl-Zaviyə donub. İnsanlar ölüləri basdıra bilmir. Heç kim küçəyə çıxmağa cəsarət etmir. Hətta səmada quş belə, uçmur", – deyə şahidlərdən biri bildirir.
Liviya lideri ilə bağlı çaşqınlıq doğuran məlumatlar yayıldı. Yunanıstan Müdafiə Nazirliyi bu gün Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin təyyarəsinin Yunanıstanın hava sahəsinə daxil olduğu və Misir istiqamətinə uçduğu barədə məlumat yayıb. Yunanıstan Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, "Libyan Airlines" şirkətinə məxsus "Faclon 900" markalı təyyarə Kirit adasının cənub-qərbində hava məkanına daxil olub. "RİA Novosti" isə Yunanıstan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahına istinadən yazıb ki, söhbət "Learjet" markalı təyyarədən gedir və təyyarə Malta adası üzərində uçub. Agentlik artıq təyyarənin Qahirəyə endiyini də yazıb. Tripolidən Qahirəyə uçan təyyarənin göyərtəsində kim olduğu barədə məlumat verilmir. "BBC" isə xəbər verir ki, bu, Müəmmər Qəddafiyə məxsus təyyarələrdən biridir.
Ras-Lanuf neft limanı başda olmaqla, bir sıra əraziləri nümayişçilərin nəzarətindən geri almış ordu növbəti genişmiqyaslı əməliyyata hazırlaşır. Məqsəd ölkənin şərq hissəsini tamamilə hökumətin nəzarətinə qaytarmaqdır. Liviya lideri Müəmmar Qəzzafinin oğlu Saif əl-İslam ABŞ və NATO-ya müraciət edərək, onları baş verənlərə müdaxilə etməməyə çağırıb. Oğul Qəzzafi bu halda liviyalıların "Amerika və NATO-ya qarşı vuruşacağını" bəyan edib. Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələr Ras-Lanufun 40 kilometrliyində yerləşən Sidra şəhərini də ələ keçirib. Liviyanın Qəzzafiyə sadiq qüvvələri ölkənin qərb və şərq bölgələrinin nəzarətini ələ keçirməyə çalışır. Mistara və Ras Lanuf şəhərləri havadan hücumlara məruz qalıb. Hər iki şəhər rəqib döyüşçülərin nəzarəti altındadır. Dünən xarici jurnalistlərə Zaviya şəhərində tur keçirməyə icazə verilmişdi. Şəhərdəki Qəzzafi tərəfdarları şüarlarla ölkə liderinə dəstəklərini bildiriblər.. Müəmmar Qəzzafiyə sadiq qoşunlar üsyançıların nəzarətindəki Breqa şəhərini ələ keçiriblər. Qəzzafinin hərbçiləri qərbdən hücuma keçərək Uqayla şəhəri və Breqadan 12 km aralıda olan Bişer kəndini də tutublar. Üsyançılar maşınlarla Acabiyya şəhərinə doğru geri çəkiiblər. Onlar həmin şəhərdən müxalifətin əsas müqavimət mərkəzləri olan Tobruk və Benqaziyə yollana bilərlər.. Qiyamçılar Breqa şəhərini yenidən ələ keçirdiklərini bəyan edib. Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələr şəhəri tərk edib. Məlumata görə, döyüş zamanı hökumət qüvvələrinə məxsus çoxlu sayda zirehli maşın məhv edilib, 20 hərbçi girov götürülüb. Daha 25 hərbçinin öldürüldüyü bildirilir. Hökumət qüvvələri günlərdir nümayişçilərin nəzarətində olan Breqi şəhərini də geri qaytarıb. Beləliklə də son bir neçə sutkada müxalifət daha bir şəhərə nəzarəti əldən verib. Nümayişçilərin nəzərəçarpacaq dərəcədə zəiflədiyi bildirilir. Onların mövqelərinə yerdən və havadan zərbələr endirilir. Qiyamçılar Benqazini yanacaqla təmin edən limana daxil olub, Qəddafiyə sadiq qüvvələr Misurata şəhərini mühasirəyə alıb
Liviyada qiyamçılar prezident Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr üzərində ilk ciddi uğur qazanıblar. Liviya Milli Keçid Şurasının qüvvələri Benqazini yanacaq və enerji ilə təmin edən limana daxil olublar. Qiyamçıların dəstələri uğurlu manevr edərək Müəmmər Qəddafiyə sadiq taboru aldadıb və onu mühasirəyə alıb. 25 hərbçi əsir götürülüb. Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr Marsa-əl-Breqa şəhərindən 20 kilometr kənarlaşdırılıb. Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrin hücuma keçdiyi Misurata şəhərində isə vəziyyət gərgin olaraq qalır. Şəhərdə su və ərzaq məhsulları çatışmır. Bu arada Müəmmər Qəddafi Rusiya, Çin və Hindistan şirkətlərini Liviyanın nefti-qaz sektoruna sərmayə qoymağa dəvət edib. Müəmmər Qəddafi bu təklifi həmin ölkələrin Tripolidəki səfirləri ilə görüş zamanı səsləndirib. Səfirlərlə görüşün Liviyada böhranlı vəziyyətin davam etdiyi dövrdə baş tutması diqqət çəkib.
Şiddətli döyüşlərdən sonra müxalifət tərəfdarları yenidən Marsa əl Breqa limanını ələ keçiriblər. Hökumət qüvvələri geri çəkilməli olub. Qiyamçılar bu zaman ələ keçirdikləri zirehli texnika və silah-sursatdan istifadə etməklə, mövqelərini bir qədər möhkəmlədib. Məlumata görə, döyüş zamanı Qəzzafini dəstəkləyən onlar hərbçi mühasirəyə düşüb və qiyamçılara təslim olub. Nümayişçilər Ras-Lanuf şəhərini yenidən ələ keçirmək üçün hücuma hazırlaşır. Tripolinin 40 kilometrliyində yerləşən Əz-Zaviyə şəhəri uğrunda da şiddətli döyüş gedir.
Müəmmar Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələr müxalifəti getdikcə sıxışdırmaqdadır. Bu gün səhər saatlarında hökumət qüvvələri Tunislə sərhəddə yerləşən və bir müddətdir qiyamçıların nəzarətində olan Zuvara şəhərinə girib. Şəhərə zirehli texnika yeridilib. Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələrin ölkənin şərqində də nümayişçilərə hücumu davam edir. Onlar Marsa-əl-Breqa şəhərini tam nəzarətə götürüb.
Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr qiyamçıların son dayağı olan Benqazi şəhərinə hücuma başlayıb. LentLiviya Dövlət Televiziyası dünən 1 həftədir ki, döyüşlərin getdiyi Adcabiya şəhərinin hökumət qüvvələrinin nəzarətinə keçdiyi barədə məlumat yayıb. Bu arada Müəmmər Qəddafi Qərbi də hədələyib. O deyib ki, Qərbin neft şirkətlərinə artıq etibar etmirlər: "Onlar bizə qarşı olaylarda iştirak etdilər. Yalnız Almaniya gələcəkdə Liviya ilə neft müqaviləsi bağlaya bilər. Biz əsasən Rusiya, Çin və Hindistanın neft şirkətləri ilə müqavilə bağlayacağıq".
Qiyamçıların son qalası olan Benqaziyə hücumların başladığı bir vaxtda Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafi Qərb dövlətlərini açıq hədələyib. LentMüəmmər Qəddafi İtaliyanın "İl Giornale" qəzetinə açıqlamasında deyib ki, Liviyaya hava hücumu təklifi ilə çıxış edən Fransa prezidenti Nikola Sarkozinin psixikasında pozğunluq var. Liviya prezidenti Nikola Sarkozinin söylədiklərini yalnız bir dəlinin söyləyə biləcəyini vurğulayıb. O, İtaliyanın baş naziri Silvio Berluskonin davranışı qarşısında da şoka düşdüyünü dilə gətirib: "Özümü xəyanətə uğramış hiss etdim. Artıq heç bir şəkildə İtaliya və Silvio Berluskoni ilə əlaqəm yoxdur. İtaliyada hökumət dəyişəndən sonra bu ölkə ilə yenidən dialoqa başlaya bilərəm". Benqaziyə hücumun başladığını nəzərə çatdıran Müəmmər Qəddafi bu şəhərdəki silahlıların əl-Qaidə terror təşkilatının lideri Üsamə bin Ladenin tərəfdarı olduğunu vurğulayıb: "Onlar sadəcə hücum etməyi və öldürməyi düşünürlər. Xalq onlardan qorxur və mənim xilas etməyimi istəyir. Üsyançıların heç bir ümidi yoxdur. Ya qaçacaq, ya da təslim olacaqlar. Qiyamçıların qurduğu Şuranın heç bir əhəmiyyəti yoxdur, "əl-Qaidə" onlardan istifadə edir. Bəzi hərbçilər də onlarla birgə idilər və bizə heç bir alternativləri olmadıqlarını açıqladılar. O hərbçilər ya qaçacaq, ya da boğazları kəsiləcəkdi. Ona görə də qiyamçıların yanında yer almaq məcburiyyətində qalıblar. Silahlarını endirərlərsə, onlar əvf ediləcəklər". Liviya lideri onu da deyib ki, əgər Qərb dövlətləri onlara qarşı İraqdakı kimi davranarlarsa, bu gün savaşdıqları "əl-Qaidə" ilə ittifaqa daxil olar və cihad elan edər.
Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr paytaxt Tripolidən 200 kilometr şərqdə yerləşən Misrata şəhərinə daxil olub. Ölkənin üçüncü böyük şəhərinin bütün kommunikasiyası sıradan çıxarılıb. Hücum saat 06:00 radələrində şəhərin güclü artilleriya atəşinə tutulmasından sonra başlayıb. Şəhərə tanklarla 3 istiqamətdən hücum olub. Müşahidələr Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrin yaxın günlərdə müxalifətin əsas qalası olan Benqazi şəhərini də ələ keçirməsini qaçılmaz sayırlar.
Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin oğlu Seyf əl-İslam ordunun qiyamçıların mərkəzi sayılan Benqazi şəhərinə yaxınlaşdığını söyləyib. Seyf əl-İslam deyib ki, 48 saatdan sonra hər şey sona çatacaq, qiyamçıların işi bitəcək. Liviya səmasında uçuşlara qadağa qoyulması barədə mümkün qərara gəlincə, Seyf əl-İslam qeyd edib ki, bununla bağlı istənilən qərar gecikib, çünki artıq hərbi əməliyyatlar başa çatır. Bu arada Liviyada müxalifət də özünü itirib. Qiyamçıların liderlərindən biri bildirib ki, Qərb köməkdən imtina etməklə onları satdı. Xatırladaq ki, martın 15-də qiyamçılar ciddi məğlubiyyətə uğrayıblar. Onlar yalnız neft mərkəzi sayılan Marsa əl-Breqanı deyil, 100 min əhalisi olan Adcabiya şəhərinə də nəzarəti itiriblər. Qiyamçılar son güllələrinə qədər döyüşəcəklərini bəyan etsələr də, Adcabiyanı almaq üçün Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələrə bir neçə saat yetərli olub. Bu şəhərin alınması hökumət qüvvələri üçün Benqazi və Tobruk şəhərlərinə yolu açıb. Hazırda Müəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr Misrata şəhəri uğrunda döyüşlər aparır. Diqqət çəkən digər məqam odur ki, bu şəhərlərdə xalq kütlələri hökumət qüvvələrini alqışlarla və bayraqlarla qarşılayır.
Liviya lideri Müammar Qəzzafiyə bağlı qüvvələrin zirehli birliklərlə hava və dəniz qüvvələrinin dəstəyi ilə bəzi şəhərləri ələ keçirməsi müxalifəti çətin vəziyyətə salıb. Qəzzaafiyə bağlı qüvvələrin Zuvaraya yönəlik hava hücumunda dörd nəfərin öldüyü bildirilir. Təhlükəsizlik qüvvələri irəliləməyə davam edərkən müxalifətin qalası olan Binqazi şəhərində həyəcan siqnalı verilib. Qəzzafiyə bağlı qüvvələr xüsusilə Binqazinin qarşısında önəmli strateji nöqtə olan Əjdəbiyə şəhərini havadan bombardman edir. Əjdəbiyyə təslim olacağı təqdirdə Qəzzafiyə bağlı qüvvələrin Binqaziyə girməsinin an məsələsi olduğu bildirilir. Liviya Milli Şurasının sözçüsü Abdulcəlil Qərbə üz tutaraq "Liviya hava sahəsi uçuşa yasaq bölgə elan edilməzsə və Suriyadan silah gətirdiyi iddia edilən Qəzzafi gəmiləri yoxlamadan keçirilməzsə, Liviyada böyük bir fəlakət yaşanacaq" deyib. İngiltərə xarici işlər naziri Uilyan Hague isə Qəzzafinin ölkəyə nəzarəti ələ keçirməsinin liviyalılar üçün kabus olacağını deyib. Rusiya isə Qəzzafi və ailəsinin bu ölkənin torpaqlarına girməsini qadağan edib.
Liviyada müxalifətin son və əsas qalası olan Benqazidə yaşayan 2 əsas tayfa prezident Müəmmər Qəddafini dəstəkləyir. Liviya Dövlət Televiziyasının yaydığı informasiyada qeyd olunur ki, Tarxulla və Varfalla tayfalarının təmsilçiləri telekanala zəng açaraq Müəmmər Qəddafini dəstəklədiklərini bəyan ediblər. Hökumət qüvvələri isə Benqazi istiqamətində irəliləməkdə davam edir.
hökumət qüvvələri Benqazinin girişinə çatıb. Müxalifət isə "lazımi səviyyədə silahlandıqlarını və şəhərin müdafiəsi üçün ölümə hazır olduqlarını" bəyan edib. Artıq Benqazi aeroportunu bombalayan 2 qırıcı qiyamçılar tərəfindən vurulub. Hər iki pilot həlak olub. Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi Benqazidəki heyətini oradan çıxarıb. Qurum döyüşlər zamanı əməkdaşlarının həlak olacağından ehtiyatlanır. Gecədən səhərədək Acdabiya şəhəri uğrunda getmiş döyüşlərdə isə ən azı 30 nəfər həlak olub, 100-dək müxalifət tərəfdarı yaralanıb. Liviya aviasiyası Benqazi aeroportunu bombalamağa başlayıb. Qeyd edək ki, aeroport şəhərin 10 kilometrliyində yerləşir. Bundan əvvəl şəhər sakinləri əməliyyata başlanacağı haqda xəbərdar olunub və onlardan şəhəri tərk etmələri istənilib. Lakin müxalifəti dəstəkləyən əhali Benqazidən çıxmaqdan imtina edib. Bunun ardınca aviasiya aeroporta zərbələr endirməyə başlayıb. Liviya lideri Müəmmar Qəzzafi bu gün Misrat şəhərinin qiyamçıların əlindən alınması üçün həlledici döyüşün olacağını bəyan edib. Milli.Az xəbər portalının "RBK"ya istinadən verdiyi məlumata görə, o, ölkənin qərbində nümayişçilərin nəzarətində qalmış yeganə şəhər olan Misratın ələ keçirilməsindən sonra Benqazi uğrunda əməliyyata başlanacağını söyləyib.
Qəzzafi hədəfin rəqiblərin tərksilah edilməsi olduğunu bildirib. "Biz güc tətbiq etsəydik, bütün ölkə ərazisinə nəzarəti bircə günə ələ ala bilərdik", – deyə Qəzzafi qeyd edib: "Məqsədimiz silahlı qruplaşmaları tədricən tərksilah etməkdir".
Liviya lideri Müəmmar Qəzzafini dəstəkləyən ordu müxalifətin nəzarətində olan Benqazini ələ keçirmək üçün əməliyyata başlayıb. Qəzzafini dəstəkləyən qüvvələr Benqaziyə 3 tərəfdən hücuma keçib. Şahidlər bildirir ki, qiyamçılar şəhərdə yaratdıqları müvəqqəti hökumətin binasına gedən yola beton maneələr yığır. Toqquşmalarda artıq 9 nəfərin həlak olduğu bildirilir.Ordu şəhərin qərbinə bitişik qəsəbəyə girib. "Reuters" isə qiyamçıların Benqazi üzərində hökumət qüvvələrinə məxsus 1 hərbi vertolyotu vurduğunu yazır. Benqazinin mərkəzinin artilleriya atəşinə tutulduğu bildirilir.
Liviya lideri Müəmmar Qəzzafinin qüvvələri üsyançıların Tunis sərhədi yaxınlığında tutduğu Zintan şəhərini hücum etməklə ələ keçirməyə çalışırlar. Şəhər ağır silahlardan atəşə tutulub. Ötən günlər ərzində Qəzzaafi rejimi iki dəfə atəşkəs haqqında elan edib, lakin hər dəfə polkovnikə sadiq qoşunlar müvəqqəti barışığı pozublar.
Liviya müxalifəti bildirib ki, onlar ölkənin şərqə yerləşən Marsa el-Breqa şəhərini ələ keçiriblər. Üsyançılar geri çəkilən Liviya lideri Müəmmar Qəddafinin qüvvələrini izləyirlər. İki həftə əvvəl, Qəddafi qoşunları üsyançıların mühüm neft limanı olan Marsa el-Breqadan çıxarmışdılar.
Müəmmər Qəddafinin rəhbərlik etdiyi Liviya hökuməti Afrika Birliyinin ötən gün Efiopiyanın paytaxtı Ədis-Əbəbə şəhərində keçirilən iclasında belə bir təkliflə çıxış edib. İclasa qatılan Liviya heyətinin üzvü, keçmiş baş nazir Abdulati Əl-Übeydi Qəddafi hökumətinin böhranın həlli üçün Afrika Birliyinin təklif etdiyi "yol xəritəsi"ni həyata keçirməyə hazır olduğunu ifadə edib. O, həmçinin Afrika Birliyini demokratik seçkilərin keçirilməsi üçün keçid dövrünün müəyyənləşdirilməsinə yardımçı olmağa çağırıb.
Liviyada üsyançılar Ras-Lanuf limanı və neft terminalını ələ keçirərək Müəmmar Qəzzafiyə sadiq qoşunları oradan vurub çıxarıblar.Üsyançılar uzun sürən döyüşlərdən sonra Əcabiyyə şəhəri və Breqa limanını da alıblar. Onların dediklərinə görə, həmin şəhərlər müxalitfətin tam nəzarətindədir. Qəzzafiyə sadiq qüvvələr Liviya liderinin doğulduğu şəhər olan Sirtə tərəf geri çəkilib.
Liviyadakı müxalifət qüvvələri ölkə lideri Müəmmar Qəzzafinin doğma şəhəri Sirti ələ keçiriblər. Beynəlxalq koalisiya qüvvələri Sirt şəhərinə aviazərbələr endiribdlər. Qəzzafiyə sadiq qoşunların hava hücumundan müdafiə qüvvələri cavab atəşi açmayıblar.
Liviyada üsyançılar Müəmmər Qəzzafiyə sadiq ordunun neftlə zəngin liman şəhəri Ras-Lanufa yaxınlaşdıqca oranı tərk etməli oldublar. Hökumətpərəst qüvvələrin üsyançılara qarşı raket və qumbaralardan istifadə edərək, ağır zərbələr endirdikləri və çox sayda üsyançının maşınlarda ölkənin şərqinə doğru qaçdıqları deyilir. Qəzzafi ordusu tank və artilleriyanın köməyi ilə sürətlə qərbə doğru irəliləyən qiyamçıların hücumunu dayandırmağa nail oldu. Geri çəkilən müxalifət döyüşçüləri müttəfiqlərdən havadan dəstək istəyiblər.
Loyalist qüvvələr həmçinin ölkənin qərbində sonuncu müxalifət dayağı olan Misratanı mühasirədə saxlamaqda davam edirlər. Müxalifətçilər hökumət qüvvələrinin şəhər mərkəzində mülki vətəndaşlara arabir atəş açdıqlarını xəbər verir.
Liviya lideri Müəmmar Qəzzafiyə loyal qüvvələr qiyamçıların nəzarətində olan Misurat şəhərini bombardman edir. şəhər səhər saatlarından başlayaraq artilleriya atəşinə tutulur və bombardman hazırda da davam edir. Lakin ordu şəhərə girə bilmir. Qiyamçılar Misuratın bombalanması nəticəsində 20 dinc sakinin öldüyünü bildirir.
Liviyada dövlət lideri Müəmmar Qəzzafiyə sadiq qoşunlar əks-hücuma keçiblər. Onlar Aralıq dənizinin sahilindəki strateji önəmə malik Ras Lanuf şəhərini və neft terminalını ələ keçirəndən sonra Bin Cavad və Breqa şəhərlərini də üsyançılardan alıblar. Bununla belə, "Reuters" bildirir ki, Ras Lanuf və Breqa şəhərlərində üsyançılarla hökumət qoşunları arasında döyüşlər davam edir. Ölkə müxalifətini birləşdirən Milli Şura isə bəyan edib ki, Müəmmar Qəzzafi hakimiyyətinin "cəmi bir neçə gün ömrü qalıb".
Müvəqqəti hökumətin qurulması
Liviyanın "Kurina" qəzetinin internet-versiyasının məlumatına görə Liviyanın keçmiş ədliyyə naziri Benqazidə alternativ müvəqqəti hökumət qurulmasına başlaması barəsində məlumar verib. Cəlil ədliyyə naziri postundan fevralın 21-də istefa verərək Müəmmar Qəzzafi tərəfindən etiraz iştirakçılarına qəddar reaksiya verməsinə etiraz etmişdi.
Abdel Cəlil xarici köməyə də ümid etdiyini bildirir. Liviyanın ABŞ-dəki səfiri Əli Audcili artıq müvəqqəti hökuməti dəstəklədiyini elan edib. O bir müddət əvvəl Qəzzafi rejimi ilə bütün əlaqələri kəsdiyini elan etmişdi.
Beynəlxalq münasibət
İttifaqın Xarici İşlər Nazirləri görüşü ilə bağlı Finlandiyanın baş diplomatı açıqlama verib. Alexander Stubb deyib ki, Liviya olayları İttifaqın ardıcıl siyasətə malik olmadığını nümayiş etdirib: "Dünya boyu və xüsusilə də qərbdə bu olayların yenidən dəyərləndirilməsi baş verir. Biz burada maraqlar və dəyərlər arasında balans müəyyən etməyə çalışırıq. Şimali afrika olayları neft, maliyyə və eyni zamanda qeyri qanuni qaçqınların qəfil axını ilə bağlıdır. Eyni zamanda biz demokratiya, azadlıqlar və insan haqları haqqında danışırıq. Bu mənada olayların geniş dəyərləndirilməsi aparılır"
Fevralın 23-də Liviya iğtişaşları ilə bağlı ilk dəfə şərh verən Obama deyib ki, Liviya hakimiyyəti Müəmmər Qəddafi rejimi əleyhinə etiraz edənlərə qarşı zorakılıq işlədilməsinə görə məsuliyyət daşımalıdır. Barak Obama deyib ki, onlar beynəlxalq qurumlarla birlikdə Liviya böhranına qarşı ümumi cavab yolunu axtarmağı planlaşdırıblar. ABŞ prezidenti göstəriş verib ki, onun milli təhlükəsizlik komandası Liviyada seçkilər üzrə təkliflər hazırlasın. Həmin gün Avropa Birliyinin rəsmiləri də Qəddafi rejiminə mümkün cavab tədbirləri kimi sanksiyalar təklif ediblər.
ABŞ "Liviya ilə diplomatik əlaqələri kəsməyib". Bu barədə dövlət katibinin köməkçisinin müavini Canet Sanderson bəyan edib.
Birləşmiş Ştatlar Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin öz xalqının inamını itirdiyini hesab edirlər və Liviya hökumətinə qarşı sanksiyalar paketi hazırlayırlar. Bu barədə Ağ Evin mətbuat katibi Cey Karni bəyan edib. "Belə görünür ki, Qəddafi xalqının etimadını itirib. O vətəndaşlara qarşı zorakılıq tətbiq olunmasına sakit baxır, liviyalıların nəzərində onun hakimiyyətinin qanuniliyi sıfıra enib", deyə Karni bildirib.
ABŞ prezidenti Barak Obama Liviya lideri Müəmmər Qəddafiyə, onun ailə üzvləri və hökumətinə qarşı birtərəfli qaydada maliyyə sanksiyalarının tətbiq olunması barədə fərman imzalayıb. "Mən ABŞ prezidenti Barak Obama hesab edirəm ki, polkovnik Müəmmər Qəddafi, onun hökuməti və ən yaxın silahdaşları silahdan, muzdlu əsgərlərdən və əsassız zorakılıqdan istifadə edərək Liviya xalqına qarşı yolverilməz addımlar atıblar. Mən həmçinin hesab edirəm ki, Qəddafi, onun ailəsinin, hökumətinin üzvləri və ən yaxın silahdaşları Liviyanın dövlət əmlakı qorunmasa, onu ələ keçirə bilərlər", deyə prezidentin əmrində bildirilir. Fərmana əsasən, Qəddafi, onun hökuməti və dörd qohumunun bütün əmlakı və bank hesabları dondurulur, Liviya hökuməti ilə bütün bank əməliyyatlarına qadağa qoyulur. "Bundan əlavə, ABŞ dövlət katibi Liviyaya müdafiə sənayesi mallarının idxalına və bu ölkəyə müdafiə sahəsində xidmət göstərməyə icazə verən bütün mövcud lisenziyaları dondurur", deyə Obamanın əmrində vurğulanır.
ABŞ prezidenti Barak Obama Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla telefon söhbətində dinc əhaliyə qarşı silah tətbiq etdiyinə görə Liviya hökumətini məsuliyyətə cəlb etmək istiqamətində birgə addımları müzakirə edib. Bu barədə Ağ Evin mətbuat xidməti məlumat yayıb. Məlumatda bildirilir ki, Obama və Ərdoğan Liviya hökumətinin öz xalqına qarşı zorakılığa əl atması faktını pisləyiblər və belə vəziyyəti dözülməz adlandırıblar. "Onlar Liviyadakı vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin etmək və Liviya hökumətini məsuliyyətə cəlb etmək üçün ABŞ və Türkiyənin əlində olan imkanları müzakirə ediblər. Söhbətdə həmçinin Liviya xalqına humanitar yardım göstərilməsinin vacibliyi qeyd olunub", deyə məlumatda vurğulanır.
BMT baş katibi Pan Gi Mun BMT Təhlükəsizlik Şurasını Liviyada zorakılığına son qoymaq üçün konkret tədbirlər görməyə çağırıb. "Mən sizi geniş tədbirlər spektrini nəzərdən keçirməyə çağırıram", deyə o bildirib. Pan Gi Munun sözlərinə görə, BMT TŞ üzvü olan ölkələrin bəzi təklifləri ticarət sanksiyalarının tətbiqini, ayrı-ayrı şəxslərinin hərəkətinin qadağan olunmasını və onların bank hesablarının dondurulmasını nəzərdə tutur.
BMT Təhlükəsizlik Şurası 26 fevral 2011-ci il tarixində Liviya rəhbərliyinə qarşı sanksiya tətbiqi təklifi barəsində qətnamə edib. Qətnamədə Liviyaya qarşı hərbi embarqonun tətbiqi, ölkə rəhbərlərinin xaricdəki hesablarının dondurulması və onların xaricə səfərlərinə qadağa qoyulması təklif edilir.
Qərarda göstərilir ki, dinc Liviya vətəndaşlarına qarşı hücumlar "bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirilə bilər". Bu hal isə Haaqadakı Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən baxıla bilər.
Avropa Birliyi Liviyada dinc nümayişçilərə qarşı əsassız güc tətbiqinə görə məsuliyyət daşıyan Müəmmar Qəddafi və onun ailə üzvlərinə qarşı sanksiyalar paketini razılaşdırıb. Məlumatı "Frans Press" agentliyi Brüsseldəki diplomatik mənbəyə istinadən yayıb. Məlumata görə, sanksiyalar Liviyaya silah və xüsusi vasitələrin satışına embarqo qoyulmasını, eləcə də Qəddafi klanının nümayəndələrinin Avropa Birliyi ölkələrinə səfərlərinin qadağan edilməsini, onları Avropa ölkələrindəki bank hesablarının dondurulmasını nəzərdə tutur. Hazırda ekspertlər qrupu sanksiya razılaşmasının ayrı-ayrı detalları üzərində işləyir. Almaniya hökumətindəki mənbə bildirib ki, sanksiyaların gələn həftənin əvvəlindən qüvvəyə minəcək. Fevralın 24-də BMT-nin baş katibi Pan Gi Mun bildirmişdi ki, Təhlükəsizlik Şurası Liviyadakı vəziyyətə reaksiya verəcək. O, Liviyaya qarşı beynəlxalq sanksiyaların tətbiqinin mümkünlüyü ilə bağlı suala cavab verməkdən yayınıb.
Qəddafi rejiminə qarşı sərt münasibəti Çexiya da dəstəkləyib. Praqa Liviyadakı zorakılıqları qətiyyətlə pisləyib və bəyan edib ki, Çexiya sanksiyalar məsələsində Avropa Birliyinin qərarlarına əməl edəcək. "Qəddafinin davranışı yolverilməzdir və cəzalandırılmalıdır", – deyə Çexiya baş nazirinin birinci müavini, xarici işlər naziri Karel Şvartsberq bildirib.
ABŞ NATO-dakı tərəfdaşları ilə Liviyada Müəmmar Qəzzafi rejiminin hərbi müdaxilə ilə devrilməsi imkanlarını müzakirə edir. ABŞ-nin hərbi gəmiləri Liviya sahillərinə yaxınlaşmaqdadır. Birləşmiş Ştatların BMT-dəki nümayəndəsi Syuzan Rays Vaşinqtonun Liviya müxalifəti ilə əlaqələr qurduğunu bildirib. ABŞ-nin BMT-dəki səfiri Syuzan Rays bildirib. "Biz problemin həlli üçün bütün mümkün variantları müttəfiqlərimizlə müzakirə edirik", – deyə diplomat qeyd edib. Qəzzafinin ölkəyə rəhbərlik etmək iqtidarında olmadığını bildirən Rays Liviya liderinin reallıqdan uzaq düşdüyünü söyləyib.
Avropa Komissiyasının prezidenti Joze Manuel Barrozu Liviya lideri Müəmmar Qəddafini istefaya çağırıb. Onun sözlərinə görə, Qəddafi həll yolunun bir hissəsi deyil, əksinə problemin bir hissəsidir: "Artıq Qəddafinin getmək vaxtı çatıb". Avropa Komissarı Qəddafini dinc əhaliyə qarşı silah tətbiqini isə tamamilə yolverilməz olduğunu deyib.
ABŞ prezidenti Barak Obama yenidən Liviyadakı vəziyyət haqda danışıb. O, Qəzzafini hakimiyyətdən imtinaya çağırıb. "Zorakılığa son qoyulmalıdır. Müəmmar Qəzzafi legitimliyini itirib və hakimiyyətdən getməlidir", – deyə Ağ Ev sahibi qeyd edib: "Liviya xalqına qarşı zorakılıq edənlər buna görə məsuliyyət daşıyır". Obama Vaşinqtonun diqqətini böhranın humanitar tərəfinə yönəltdiyini deyib. Lakin o, böhranan aradan qaldırılması üçün hərbi müdaxilə variantını da istisna etməyib: "ABŞ humanitar böhranlara dərhal reaksiya vermək üçün bütün imkanlara malik olmalıdır".
Liviyanın Benqazi şəhərində müxalifət tərəfindən formalaşdırılmış Milli Keçid Şurası Paris tərəfindən rəsmən Liviya hökuməti kimi tanınıb. Fransa prezidenti Nikola Sarkozi bəyan edib. Paris Liviya ilə bağlı bu qərarı vermiş ilk ölkədir. Fransa bununla da, faktiki olaraq, rəsmi Tripoli ilə bütün əlaqələri kəsib.. Fransa prezidenti Nikola Sarkozi ilə Böyük Britaniyanın baş naziri Devid Kemeron Avropa Birliyinə üzv olan bütün dövlətləri bu addımı atmağa çağırıblar. Qeyd edək ki, bundan neçə saat əvvəl Fars körfəzi ərəb dövlətlərinin əməkdaşlıq şurası Müəmmar Qəzzafi rejimini legitimliyini itirmiş hakimiyyət kimi tanıyıb. ABŞ-nin Liviya müxalifətinin qurduğu Milli Şuranı hökumət kimi tanımağa hazır olduğunu isə Birləşmiş Ştatların dövlət katibi Hillari Klinton bəyan edib. Eyni mövqeni İtaliyanın xarici işlər naziri Franko Frattini də ortaya qoyub.
Avropa Birliyi (AB) artıq Liviyanın Müəmmar Qəzzafi rejimini tərəfdaşı saymır və qiyamçıları ölkənin yeni hökuməti kimi tanıyır. AB prezidenti Herman van Rompey bəyan edib. "Zorakılıqda günahı olan hər kəs bunun ciddi nəticələrinə hazır olmalıdır", – deyə o, qeyd edib. Rompey bəyan edib ki, AB artıq Liviyada müxalifətin formalaşdırdığı Milli Şuranı özünün qanuni tərəfdaşı sayır: "Rejim azadlıq tələb edən xalqa qarşı çıxıb. Problemin bir adı var: Qəzzafi! O, getməlidir. AB yekdilliklə bu qərarı dəstəkləyir. Biz Liviyanın hazırkı rejiminin getməsi üçün təzyiqləri artırmalıyıq". Ərəb liqası bu gün Qahirədə toplantı keçirib, Liviyadakı durumu nəzərdən keçirib. Qurum Qəzzafi ordusunun rəqib döyüşçülərə havadan hücumuna mane olmaq üçün uçuşlara yasaq zona yaradılması məsələsini müzakirə edib. Liviyanın təmsilçisi yığıncaqdan kənarlaşdırılıb. Dünən Liviyadakı durumla bağlı ABŞ dövlət baçısı Barak Obama bildirib ki, Amerika müttəfiqləri ilə bərabər Liviya lideri Müəmmar Qəzzafini cilovlamağa çalışır. Prezident Qəzzafinin opponentlərinə qarşı hücumlarına cavab vermək üçün bütün variantların nəzərdən keçirildiyini bəyan edib.
BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası Liviyada insan hüquqları sahəsində pozuntuların araşdırılması üçün 3 nəfərdən ibarət komissiya təşkil edib. Bunu şuranın prezidenti Siasak Fuangkekeou bəyan edib. Şura bundan əlavə Liviyanın şuradakı üzvlüyünü ləvğ edib. Liviyanın müxalifət qüvvələri Liviya lideri Müəmmər Qəzzafinin insanları işgəncələr, uzunmüddətli cəzalar və digər zorakılıqlara məruz qoyduğunu iddia edir. Bu iddiaların araşdırılması üçün Misirin insan hüquqları eksperti Şərif Bassioni, Çikaqodan professor Asma Xader və kanadalı vəkil Filip Kirş təyin edilib. Komissiya işinə gələn iki həftə ərzində başlamalı, iyun ayında İnsan Hüquqları Şurasına hesabat təqdim etməlidır.
BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası Liviya üzərində uçuşsuz zonanın yaradılmasına və Liviya rəhbərliyinə qarşı daha sərt sanksiyalara çağırıb. Şura bunun Ərəb Liqasının belə bir zonanın yaradılması barədə xahişi ilə əlaqədar etdiyini vurğulayıb. Bununla belə, Təhlükəsizlik Şurasının daxilində Liviyaya hərbi müdaxilə məsələsində ciddi fikir ayrılığı qalır. BMT diplomatları deyirlər ki, qətnamə Liviya üzərində bütün uçuşları qadağan etməli və üzv ölkələr Tripolinin qətnamənin tələbini yerinə yetirməsini təmin etməlidirlər. Onlar deyirlər ki, ilk növbədə belə bir zonanın yaradılmasında ərəb ölkələrinin iştirakı məqsəduyğun sayılır. Məhz bu məqamı vurğulamaq üçün əsasən Britaniya və Fransa tərəfindən cizgilənmiş qətnamə layihəsinin tərtibində Livan da iştirak edib. Buna baxmayaraq Liviyaya hərbi müdaxiləyə müxalif olanlar var və bunlar heç də təkcə Rusiya və Çin deyil. Almaniya da bildirir ki, uçuşsuz zona barəsində bir çox suallar açıq qalıb. Amerikalılar isə hələlik öz mövqelərini açıqlamayıblar. Vaxtsa gedir. Alınan son xəbərlərə görə Qəzzafi qüvvələri ilə üsyançılar arasında döyüşlər hazırda üsyançıların son istehkamı olan Benqazi şəhərinin yaxınlığında baş verir.
BMT Təhlükəsizlik Şurası Liviyada qeyri-uçuş zonasının tətbiqini müzakirə etmək üçün bir araya gəlib. Müəmmər Qəzzafiyə sadiq qüvvələr üsyançı istehkamlarına hücumları davam etdirirlər. ABŞ dövlət katibi Hillari Klinton deyib ki, o, günün sonunadək qətnamənin qəbul olunacağını güman edir. Ərəb Liqasının dəstəyi ilə qətnaməni Britaniya, Fransa və Livan təqdim ediblər. Bəzi Qərb dövlətləri qətnamənin tezliklə qəbul edilməsi istiqamətində çalışır və qeyri-uçuş zonasından əlavə üsyançılara yardım göstərmək üçün başqa ölçüləri nəzərdən keçirirlər. Son günlərdə yüngül silahlanmış dağınıq müxalifət qüvvələri təyyarələr, tanklar və ağır texnika ilə silahlanmış Qəzzafi ordusunun qarşısında dəfələrlə geri çəkiliblər.
Beynəlxalq müdaxilə
BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası Liviya hava məkanında uçuşlara qadağan olunan zonanın yaradılması barədə qərar qəbul edib. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsində hərbi əməliyyatların mümkünlüyü və Liviya Mərkəzi Bankının və neft şirkətinin hesablarının dondurulması imkanları qeyd olunub. Bu tədbirlər müxalifətin nəzarəti altında olan şəhərin bombardman olmasının və yerli dinc əhalinin qətlə yetirilməsinin qarşının alınmasına yönəlib.Təhlükəsizlik Şurasının 15 üzvündən 10-u qətnamənin lehinə səs verib.
Pilotsuz təyyarələr vasitəsilə həyata keçiriləcək ilk reydlərin yaxın saatlarda başlaması istisna olunmur. Qəzetin mənbəsi bildirir ki, Müəmmar Qəzzafinin tərəfdarları müxalifətin nəzarətində olan Benqazidə əməliyyatlara başlayarsa, Qərb dövlətləri BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsinin icrasına başlaya bilər. Xatırladaq ki, dünən BMT TŞ Liviyaya qarşı hərbi əməliyyatlara başlanmasına icazə verən qətnamə qəbul edib. "Axşam saatlarında Britaniya Hərbi Hava Qüvvələrinin Liviyanı bombalaması mümkündür. İlkin mərhələdə ona Qətər və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri aviasiyasının da dəstək verməsi gözlənilir", – deyə məlumatda bildirilir.
ABŞ aviasiyası Liviyanın Hava Hücumundan Müdafiə sistemini sıradan çıxarıb. ABŞ Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin nümayəndəsi bəyan edib: "Müəmmar Qəzzafinin HHM quvvələri qismən iflic vəziyyətinə salınıb. Amma hələ Liviyanın quru qoşunlarının bunun əvəzində nə edəcəyini söyləmək çətindir". ABŞ-yə məxsus "B-2" qırıcıları Liviyanın əsas aerodromuna 40-dək bomba atıb. Amerika və Britaniyanın gəmiləri və sualtı qayıqları isə Liviyadakı hədəflərə 100-dən artıq zərbə endirib.
Liviya lideri Müzmmar Qəzzafi ölkəsini bombardman edən Qərbə "alov püskürüb". o, Qərbə "uzun-uzadı müharibə" vəd edib. "Biz torpaqlarımızı tərk etməyəcəyik. Biz onları azad edəcəyik", – deyə Qəzzafi bildirib. Əhaliyə silah paylamağa başladıqlarını deyən Qəzzafi deyib: "İşğalçıların məğlubiyyəti qaçılmazdır. Qərb Hitler və Mussolini kimi çökəcək".
Liviya səmasının blokadaya alınması məqsədilə yaradılmış beynəlxalq koalisiya qüvvələrinin birgə əməliyyatı zamanı nəzərdə tutulmuş 22 hədəfdən 20-i vurulub. Liviyanın səmasının blokadaya alınması barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1973 saylı qətnaməni qəbul etməsindən sonra ABŞ, Fransa, İtaliya, Kanada və s. ölkələr koalisiya yaradıblar. Fransızlar, amerikalılar və ingilislərin Liviyaya zərbələrinə Səudiyyə Ərəbistanı və Qətər də qoşula biləcəklərini bəyan ediblər. Afrika İttifaqı, Türkiyə, Rusiya, Çin, Hindistan, Ərəb Dövlətləri Liqası bombardmanları qətiyyətlə pisləyib. Liviya lideri Muəmmar Qəzzafiyə sadiq qüvvələr isə Misurata şəhərinə hücumu davam etdirirlər. Üsyançıların əlində olan şəhərin mərkəzində Qəzzafinin tankları peyda olub.
ABŞ Hərbi-Hava Qüvvələrinin 3 "Stealth B-2" bombardmançı təyyarəsi Liviyadakı Əl Məhran aviabazasına 40 bomba atıb. "Gözəgörünməz" adlandırılan həmin təyyarələrin bu günün sonunadək Liviyadakı daha bir bazanı bombalayacaqları gözlənilir.
Fransanın xarici işlər naziri Alen Jüppe bildirib ki, Liviya lideri Müəmmar Qəzzafi dinc əhaliyə hücumlara son qoymayınca, qoşunlarını üsyançılara qarşı mövqelərdən çıxarmayınca bombardmanlar davam etdiriləcək. Kanada, İspaniya və Danimarkanın hərbi təyyarələri Liviyaya qarşı yeni zərbələrdə iştirak etmək üçün Aralıq dənizindəki aviabazalara gətirilir.
Qəzzafi rejimi hərbi bazalar və nəqliyyyat qovşaqlarının yanında mülki əhalini yerləşdirərək "canlı qalxan"lar yaradır. Qəzzafinin komanda məntəqəsinin yerləşdiyi Bab əl Əziziyyə bunkerinin yanında indi yüzlərlə liviyalı var. Liviyanın kütləvi informasiya vasitələri bildirirlər ki, Qəzzafi rejminə qarşı beynəlxalq əməliyyat başlanandan bəri bombardmanlarda ən azı 48 nəfər həlak olub.
Qəzzafi rejiminə qarşı hazırlanmış "Odisseya. Sübh" əməliyyatı ABŞ-nin 1991-ci ildən bəri qatıldığı ən mühüm hərbi əməliyyatların ssenarisi üzrə keçirilir. "Bloomberg" bildirir ki, əməliyyyatın əvvəlində "Tomahawk" qanadlı raketlərindən istifadə edilərək aviasiyaya "yol" açılıb. Liviyadakı 20 hədəfə 110 belə raket buraxılıb. Beynəlxalq koalisiyanın başlıca hədəfi Qəzzafiyə sadiq qoşunların əlində olan və 300 km məsafədəki hədəfləri vura bilən "SA-5" raket sistemləri olub. Bundan başqa, Qərbin təyyarələrinin hədəfləri arasında Liviyanın 50 "SA-6" raket sistemləri, 30 "hava-torpaq" sistemi və 15 radar sistemi var. Bu sistemlər Aralıq dənizi sahillərindədir. Liviyanın Hava Hücumundan Müdafəi Qüvvələrində 5 zenit-raket alayı və 3 zenit-raket briqadası var. Onlar S-200 "Anqara", S-75 "Dvina", "Osa" və "Kvadrat" zenit-raket kompleksləri ilə təchiz olunublar.
"Reuters" bildirir ki, əməliyyatın növbəti mərhələlərində Liviyanın hava səmasında patrul uçuşlarında olan qırıcıların elə səmada yanacaqla təmiantı, pilotsuz təyyarələrlə nəzarət və müşahidənin təminatı, kəşfiyyatçı təyyarələrin uçuşları, radar qurğularının məhv edilməsi nəzərdə tutulub. Bütün bunlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə Liviyanın qapadılmış səmasının patrul nəzarəti üçündür.
Liviyaya qarşı əməliyyatlarda ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Fransa və İtaliya iştirak edir. Liviyadakı mövqelərə ilk zərbələri Fransa Hərbi-Hava Qüvvələrinin "Miraj" təyyarələri endirib. Bundan başqa, Liviyanın səmasında uçuşsuz zonanın təminatı üçün Siciliyadakı aviabazada Norveç və Danimarkannın hərbi təyyarələri yerləşdirilib.
"Əl Cəzirə" bildirir ki, Müəmmar Qəzzafi isə Tunisə nümayəndə heyəti yollayıb. Qəzzafi, onun ailə üzvləri və ölkə rəhbərliyi hazırda gizli yeraltı bunkerlərdədir. AFP bildirir ki, Liviyaya qarşı hərbi aksiyanı həyata keçirən koalisiya ölkələri bu gün səhər ölkəni hərbi-dəniz blokadasına alıblar. Blokadanın təminatında 20 döyüş gəmisi və sualtı qayıq iştirak edir. Təxminən 2 saatdan sonra həmin gəmilərə Fransanın aviadaşıyıcı gəmisi və 3 freqatı da qatılacaq.
Milli.Az xəbər portalı "Əl Cəzirə"yə istinadən bildirir ki, beynəlxalq koalisiyanın hava zərbələri nəticəsində Liviyanın paytaxtı Tripolidə Muəmmar Qəzzafinin iqamətgahıının ərazisindəki ən iri bina dağıdılıb. Bu bina Qəzzafiyə sadiq qüvvələrin komanda mərkəzi və qərargahı idi. Bina Qəzzafinin fəxri qonaqları qəbul etdiyi çadırdan 50 metr aralıdadır. Üçmərtəbəli binanın yerindən qara tüstülər qalxır. Binanın yanına Muəmmar Qəzzafinin tərəfdarları toplanıblar. Qəzzafinin özünün harada olduğu isə bilinmir.
AFP bildirir ki, ABŞ Silahlı Qüüvvələrinin Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsi Qəzzafinin hədəfə alınmadığını bəyan edib. Vise-admiral Bill Qortninin sözlərinə görə, Qəzzafinin iqamətgahı və sarayı "koalisiya qüvvələrinin zərərsizləşdirməyi nəzərdə tutduğu obyektlər arasında deyil".
Dünən axşam və bu gün səhər Tripolinin bombardmanı davam edib. Liviya Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələri şəhər səmasını koalisiya qüvvələrinin təyyarələrindən qorumaq üçün sürəkli atəş açıblar. ABŞ, Britaniya, Fransa, İtaliya, Kanada və s. ölkələrdən ibarət koalisiyanın qüvvələri Qəzzafinin Benqazi şəhəri yaxınığında toplaşmış zirehli texnikasına zərbələr endirib. Koalisiya qüvvələri Liviyanın HHM obyektlərinə artıq 124 qanadlı raket buraxıb. Böyük Britaniya Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin sualtı qayığı da Liviyaya zərbələr endirir. Britaniya Müdafiə Nazirliyinin rəsmimi general-mayor Con Lorimer BBC-yə bildirib ki, Aralıq dənizindəki "Trafalqar" sualtı qayığından Liviyaya "Tomahawk" qanadlı raketləri buraxılıb.
"Əl Ərəbiyyə" bildirir ki, Liviyada vətəndaş müharibəsi başlayandan bəri 8 min insan həlak olub. Ekspertlər isə beynəlxalq koalisiyanın Liviyaya hərbi müdaxilə ilə bağlı dəqiq planının olmadığını bildirir.
Hələlik "Odissey. Şəfəq" planının üç mərhələsi müəyyənləşib.
- İlkin mərhələdə əsasən hava hücumundan müdafiə obyektləri olmaqla 31 hədəf bombalanıb.
- İkinci mərhələnin hədəfləri Liviyada iki hərbi-hava bazası və Qəzzafinin Tripolidəki iqamətgahıdır.
- Son mərhələdə isə koalisiya qüvələri Qəzzafiyə sadiq qoşunlara zərbələr endirməyi planlaşdırır.
Liviyaya qarşı əməliyyatlarda 3 "B-2" bombardmançı, 56 qırıcı-bombardmançı təyyarələrdən istifadə olunur. Hava zərbələri F-16, F-18, "Rafale", "Tayfun", "Tornado", "Mirage 2000" təyyarələri ilə endirilir.
Kosovo və Bosniya-Hersoqovina mediasında yer alan xəbərlərə görə, Müəmmar Qəzzafini indi 1500-ə yaxın serb muzdludan ibarət xüsusi dəstə qoruyur. Həmin serblərə general Ratko Mladiçin rəhbərlik etdiyi vurğulanır. Kosovoda və Bosniyada insanlara divan tutmuş Mladiçin dəstələri çoxsaylı qətliamlar törədiblər. Mladiçlə yanaşı, onun "çetnik" deyilən muzdlularının əksəriyyəti beynəlxalq axtarışdadır.
Avropa ölkələri arasında BMT-nin tətbiq etdiyi uçuşa qadağa zonasının təmin olunması məqsədilə ABŞ-nin başçılığı ilə koalisiya qüvvələrinin Liviyaya hava və raket hücumları ilə bağlı fikri ayrılıqları yaranıb. Uşuşa qadağa zonasında əməliyyatlara nəzarətin ələ alınması ilə bağlı gün Brüsseldə keçirilən müzakirələ zamanı NATO-nun 28 üzvü konsensus əldə edə bilməyib. NATO üzvü Türkiyə bildirib ki, Ankara hərbi əməliyyatlarda iştirak etmək üçün bir sıra irəli sürüb.
Səudiyyə Ərəbistanında səfərdə olan Rəcəp Tayyib Ərdoğan deyib ki, NATO-nun əməliyyatı işöala çevrilməməlidir. Rusiyanın Baş naziri Vladimir Putin uçuşa qadağa zonasını kəskin tənqid edib. Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev isə baş nazirini tənqid edərək, onun şərhlərini qəbuledilməz adlandırıb. NATO üzvü Almaniya koalisiyada iştirak etməmək qərarını müdafiə edib.
NATO artıq Liviyaya silah tədarükünə dair embarqonun əməl olunması ilə bağlı əməliyyat aparır. NATO-nun Avropadakı Birləşmiş Silahlı Qüvvələr Komandanlığı yanında strateji planlaşdırma üzrə direktoru briqada generalı Pyer Sen-Aman bildirib. "NATO artıq əməliyyat aparır", – o, Brüsseldə jurnalistlərə deyib.
Çərşənbə axşamı NATO-nun baş katibi Anders foq Rasmusen Şimali Atlantika Alyansının BMT Təhlükəsizlik Şurasının Liviyaya silah tədarükünə dair embarqoya nəzarətlə bağlı qətnaməsinin icrasının təmin olunmasına dair qərar qəbul etməsi haqqında məlumatı verib.
NATO generalı onu da bildirib ki, "Birləşmiş müdafiəçi" kodu ilə əməliyyat aparılan zaman NATO dənizçiləri Mərkəzi Aralıq dənizindən keçəcək və göyərtələrində silah və muzdluların olması ilə bağlı şübhəli gəmiləri yoxlayacaqlar. Sen-Aman deyib ki, ümumilikdə əməliyyat 10 freqat (Kanada, İspaniya, Böyük Britaniya, Yunanıstan, İtaliya və ABŞ-dən bir, Türkiyədən dörd), üç sualtı gəmi (İspaniya, İtaliya və Türkiyədən bir), iki köməkçi gəmi (İtaliya və Türkiyə), eləcə də bir komanda gəmisi (İtaliya) ilə həyata keçiriləcək. Liviya lideri Müəmmar Qəzzafinin Tripolidəki iqamətgahı növbəti dəfə koalisiya qüvvələrinin bombardmanına məruz qalıb.
Liviya hərbi hava qüvvələri və havadan müdafiə qoşunları müstəqil döyüş qüvvəsi kimi daha mövcud deyil. Bunu Böyük Britaniyanın aviasiya vitse-marşalı Qreq Baquell (Greg Bagwell) bilidirib. Onun sözlərinə görə, artıq koalisiya təyyarələri praktiki olaraq maneəsiz Liviya səmasında uça bilər.
Liviyada həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlara komandanlığı NATO öz üzərinə götürüb. Bunu NATO-nun baş katibi Anders Foq Rasmussen bəyan edib.
Müttəfiqlər fəal surətdə Liviyaya quru hücumu planının üzərində işləyirlər. Bu barədə "RİA Novosti"yə Rusiya kəşfiyyatındakı yüksək rütbəli mənbə məlumat verib.
"Müxtəlif kanallardan aldığımız məlumat onu göstərir ki, NATO ölkələri Böyük Britaniya və ABŞ-nin fəal iştirakı ilə Liviya ərazisində quru əməliyyatı planının üzərində işləyirlər. Belə görünür ki, quru əməliyyatı hava bombardmanları və raket zərbələrinin Qəzzafi rejimini süqut etməyə məcbur edə bilmədiyi təqdirdə başlayacaq", deyə mənbə bildirib. Onun sözlərinə görə, əgər Liviyadakı hadisələr məhz bu ssenari üzrə inkişaf etsə, quru əməliyyatının aprelin sonları – mayın əvvəllərində başlanması planlaşdırılır.
Müəmmar Qəzzafi ölkəsinə qarşı aparılan hərbi əməliyyatları pisləyərək Liviyaya dair Londonda keçirilmiş konfransın iştirakçılarını hərbi əməliyyatlara xitam verməyə səsləyib. "Liviyaya qarşı aparılan barbar və şərəf gətirməyən hücumu dayandırın, Liviyanı liviyaylıların ixtiyarına verin. Siz hər an insan itkisini artıran, insan qırğını ilə nəticələnən əməliyyatlarla məşğulsunuz", – Qəzzafi deyib.
Daha sonra o, ölkəsinin hazırkı vəziyyətini İkinci Dünya müharibə illərində Hitlerin Londonu bombalaması ilə müqayisə edib: "Siz, Avropa və ABŞ bilmirsiniz ki, bu barbarlıqla dolu və məşum müharibə Hitlerin Avropaya işğalçılıq hücumunu və Böyük Britaniyanı bombalamsını xatırladır?!"
Liviya lideri söyləyib: "Nə üçün siz "Əl-Qaidə" kimi beynəlxalq terrorçuluqla məşğul olan qruplaşmaları bombardman etmirsiniz?! Qoyun, Liviya ilə bağlı böhranla Afrika Şurası məşğul olsun. Liviya bu Şuranın bütün qərarlarını qəbul edir".
Maliyyə sanksiyaları
ABŞ-nin Maliyyə Nazirliyi Liviya dövlətinə və ölkə başçısı Müəmmər Qəzzafiyə məxsus 30 milyard dollarlıq vəsaiti – nağd pulu və qiymətli kağızı dondurub. "Media forum" saytının məlumatına görə, nazirliyin nümayəndəsi Devid Koen deyib ki, bu, ABŞ tarixində misli görünməmiş iri həcmdə dondurmadır.
Fevralın 27-də BMT Təhlükəsizlik Şurası Qəzzafi, ailə üzvləri və yaxın silahdaşlarının ölkədən çıxmasını yasaqlayan qətnamə qəbul edib. Sanksiyanın başqa bəndlərinə görə, Qəzzafi və qohumlarının xaricdəki bütün hesabları dondurulur, Liviyaya bütün növ silahların satışı yasaqlanır, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə dinc sakinlərin öldürülməsini araşdırmaq tapşırılır.
Avropa Birliyi də fevralın 28-də Qazzafiyə, onun ailə üzvlərinə və ətrafındakı şəxslərə sanksiyalar tətbiq edib. Sanksiyalar Liviyaya silahın və xüsisi vasitələrin satışına embarqonu, Qəzzafi klanı təmsilçilərinin Avropa Birliyi ölkələrinə səfərinə yasağı, onların hesablarının dondurulmasını nəzərdə tutur.
Müəmmar Qəzzafi rejiminin nümayişçilərə qarşı amansız davranışına etiraz olaraq, Qəzzafi, onun ailəsinin 5 üzvü də daxil olmaqla, 26 nəfərin birlik ölkələrinə səfərləri qadağan olunub. Onların Avropa ölkələrindəki aktivlərinə isə həbs qoyulub. Avropa Birliyi Liviyaya silah-sursat satışını da qadağan edib.
NATO alyansda Liviya lideri Müəmmar Qəzzafiyə qarşı beynəlxalq hərbi kampaniyaya nəzarətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, BMT-nin Liviyaya qarşı tətbiq etdiyi silah embarqosuna əmək etməyə razı olub. NATO-nun Baş katibi general Anders Foq Rasmussen deyib ki, Liviyaya qeyri-qanuni silah daşımaqda şübhəli bilinən gəmilərin ələ keçirilməsi məqsədilə alyansın Aralıq dənizində gəmiləri və təyyarələri fəaliyyətə keçir. Rasmussenin sözlərinə görə, NATO üzrə müttəfiqlər BMT-nin Liviya üzərində sanksiyalaşdırığı uçuşlara qadağa zonasının təmin edilməsinə yardım etmək üçün hazırlanan planları yekunlaşdırıb.
İsveç hakimiyyəti Liviya lideri Müəmmar Qəzzafiyə məxsus olduğu bildirilən 1,6 milyard dollar həcmində aktivlərin dondurulması barədə qərar qəbul edib. Lakin "Al Jazeera" telekanalının məlumatına görə, İsveçdə Qəzzafiyə bağlı daha böyük aktivlər ola bilər. Bundan əvvəl ABŞ, Avstriya, Almaniya və digər Qərb ölkələri şəxsən Qəzzafiyə, eləcə də Liviyaya məxsus pul vəsaitlərinin dondurulması barədə qərar qəbul etdiklərini açıqlayıblar. Bu ölkələr Liviya liderinə qarşı nəzərdə tutulan digər sanksiyaların, o cümlədən, Müəmmar Qəzzafiyə səfər qadağasının qoyulmasına başlayıblar.
Avropa İttifaqının rəhbərləri Liviya məmurları və müəssisələr, o cümlədən iri neft şirkətləri haqqında yeni sanksiyalar tətbiq etmək niyyətindədir. Sanksiyaların tətbiqi barədə qərarın yaxın saatlarda qəbul olunacağı gözlənilir. Martın 24-dən etibarən isə sözügedən sanksiyalar qüvvəyə minəcək.
Humanitar böhran
BMT bildirir ki, son 10 gündə Liviyanı 75 min adam tərk etməyə məcbur olub. Zorakılıqdan xilas olmaq məqsədilə Tunis sərhədinə üz tutan bu adamların axını humanitar böhran yaradıb. BMT-nin Qaçqınlar üzrə Baş Komissarlığının sözçüsü Melissa Fleming deyib ki, martın 1-də daha 10-15 min nəfərin sərhədi keçməsi gözlənilir.
Günlərdir davam edən vətəndaş müharibəsi üzündən ölkəni tərk etmiş qaçqınların sayı 140 minə çatıb. "Əl-Cəzirə" xəbər verir ki, onların təxminən yarısı Tunisə üz tutub. Humanitar təşkilatlardan bildirirlər ki, ölkədən axın durmadan davam edir. Tunis hökuməti son 2 sutkada Liviyadan bu ölkəyə 75 minədək qaçqının gəldiyini açıqlayıb.
Liviyada Qəddafiyə sadiq qüvvələrlə üsyançılar arasındakı toqquşmalardan qaçaraq Tunisə keçən və ümumilikdə Misirli olan minlərlə insan səhiyyə, yaşayış yeri və yeyinti-ərzaq problemləri ilə qarşılaşıb. İnsanlar gecələri küçələrdə yatır. Qadın və uşaqların böyük hissəsi isə əsgərlər tərəfindən qurulan çadırlarda yerləşdirilib. Keçid məntəqəsində gərginlik hökm sürür. Xalq keçid məntəqəsindəki problemlərə etiraz edərkən, əsgərlər də tez-tez kütləni dağıtmaq üçün havaya atəş açır. Məlumatlara görə martın 2-dək Liviyanı 180 min insan tərk edib.
İnsan hüquqları pozuntuları
Muəmmər Qəddafiyə sadiq qüvvələr digər vətəndaşlarla bərabər 540 tələbəni oğurlayıb. Universitet tələbələri Misratada yerləşən tələbə şəhərciyindəki yataqxanalardan oğurlanıb. Tələbələrlə yanaşı, hökumət əleyhinə olan etirazçılar da Qəddafinin qüvvələri tərəfindən oğurlanmışdır. Oğurlanmış insanların taleləri naməlum olaraq qalır. Liviyanın "Əl-Rəqib" insan haqları təşkilatı insan haqlarının rejim tərəfindən pozulmasını kəskin pisləmiş və xəbərdarlıq etdib ki, Qəddafi oğurlanmış insanları ona hücum olan təqdirdə canlı sədd kimi istifadə edə bilər.
Liviya lideri Müəmmar Qəzzafini dəstəkləyən ordu dinc sakinlərə qarşı zorakılıq edir, onları ələ salır və alçaldır. Rejimə qarşı çıxan şəxslərə qarşı seksual zorakılıq da adət halını alıb. Yayılmış videogörüntülərdən birində Qəzzafi hərbçilərinin əl-qolunu bağlayaraq yük maşınına doldurduğu müxalifət tərəfdarları ilə necə davrandığı açıq şəkildə görünür…
Azərbaycan
Azərbaycanın Liviyadakı səfirliyi bu gün 12 soydaşımızı vətənə göndərməyə hazırlaşır. Bu barədə APA-ya Azərbaycanın Liviyadakı səfiri Ağasəlim Şükürov məlumat verib. Onun sözlərinə görə, ölkədə vəziyyət gərgin olaraq qalmaqdadır: "Bir çoxları ölkəni tərk etməyə çalışır, buna görə də Tripoli hava limanı gərgin iş rejimində çalışır. Hələlik Liviyada olan Azərbaycan vətəndaşlarından baş verən hadisələrdə zərər çəkən yoxdur. Səfirlik ölkədən çıxmaq istəyən bütün soydaşlarımızı Vətənə göndərmək üçün lazımi səylər göstərir".Qeyd edək ki, səfirliyimizin əməkdaşlarının ailə üzvləri də daxil olmaqla Liviyada cəmi 20 Azərbaycan vətəndaşı var: "Biz vətəndaşlarımızı çıxarmaq üçün səylərimizi əsirgəmirik. Lakin aeroportda ölkədən getmək istəyən 4-5 min nəfər toplaşıb. Heç də bütün təyyarələrə uçuş icazəsi verilmir, hətta çarter reyslərinin hamısı həyata keçirilmir. Liviyadakı MDB ölkələrinin səfirlikləri ilə belə razılığa gəlmişik ki, vətəndaşlarımızın Liviyadan çıxarılması prosesini birlikdə həyata keçirək. Əgər təyyarələrin havaya qalxmasına icazə verilsə, bəlkə bu gün 12 Azərbaycan vətəndaşını ölkəmizə göndərə bildik".
Azərbaycanın 10 vətəndaşı Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin təyyarəsi ilə Liviyadan Kiyevə evakuasiya olunub.
Daha 14 Azərbaycan vətəndaşı Ukraynaya məxsus təyyarə ilə Liviyadan evakuasiya olunub.
Digər bəzi səbəblər
Daxili fərqliliklər
Ölkə 3 əsas vahiddən ibarətdir: Kirenaika, Triplotaniya və Fəssan. Onların birləşməsindən yaranan Liviya dövləti çox vaxt “süni dövlət” də adlandırılır. İkinci Dünya Savaşı ərəfəsində Kirenaika və Tripolitaniya ingilis, Fəssan isə fransız təsir dairəsində idi.
Liviya olaylarında qəbilələrin rolu. Mütəxəssislərin fikirləri
Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə almaniyalı mütəxəssis Mixail Lüdersin fikrinə görə:
Əgər Qərbi Liviya qəbilələri Qəddafini dəstəkləməkdən imtina etməsəydilər, üsyançılar uğur qazana bilməzdi. Tripolinin tutulması üsyançıların hərbi qüvvəsindən daha çox Benqazidəki Milli Keçid Şurasının Qərb qəbilələrinin son həftə və günlərdə apardığı gərgin danışıqların nəticəsi idi. Onlar qərara gəldilər:
1.Kifayət qədər sadiq qüvvəsi qalmayan Qəddafini müdafiə etmək anlamsızdır.
2.NATO hava qüvvələrinin qarşısında dayanmaq imkansızdır.
Qəddafinin sona qədər Tripolini müdafiə etməsini tapşırdığı Tripoli Şəhər Komendantı satqınlıq edərək üsyançıların keçidi üçün yollar açdı.
Liviyadakı on illər əvvəl baş vermiş qəbilələrarası ziddiyyətləri nəzərə alsaq, onların vahid məxrəcə gələrək Qəddafinin müdafiəsindən çəkilmələrini anlamaq çətindir. Ehtimal olunur ki, MKŞ qəbilələri öz tərəfinə çəkmək üçün strateji güzəştlərə gedib, kabinetdə yer sözü vermib və ya rüşvət ödəyib.
MKŞ Tripoli təcrübəsini Qəddafinin doğma şəhəri Sirtedə də həyata keçirib. 1 sentyabrdan başlayan danışıqlarda şəhər rəhbərliyindən mübarizəsiz təslim olmaq istənilib, əks halda şəhərin güllə yağmuruna tutulacağı bildirilib. BBC məlumat verirdi ki, onlar “durumlarının ümidsiz olduğunu” anlasalar da, “Qəddafiyə loyal polkovniklər”in qarşını ala bilmirlər.
Qəbilələrarası qarşıdurmalarda Əlcəzair izləri:
Ehtimal olunur ki, Əlcəzir yüzlərlə kilometrlik sərhədləri boyu Liviyanın qərbində yaşayan Ərəb və Bərbər qəbilələrinin üzərində iş apararaq onları xaosa sürükləmişdir. Digər pozucu qüvvə isə Əl-Qaidənin “Ərəb Məğribi ölkələrindəki bölmələri” olmuşdur. Beləliklə, Əlcəzair-Liviya sərhədində Əfqan-Pakistan modelli daimi münaqişə ocağı yaradılır. Liviyanın hərbi dairələrinə yaxın olan “LExpression” qəzeti “Tripoli düşdü, Əl-Qaidə qələbə qazanır” adlı başlıqla xəbər yayımlamışdı.
Təzaddan belə bir sual yaranır ki, İslamist Terrorizmə qarşı olan Əlcəzair Afrikanın qocaman dövləti olan Liviyadakı qeyri-stabilliyi niyə dəstəkləyir? Bu barədə fikir haçalanması var. Almaniya KİV məlumatına görə, Əlcəzair Xarici İşlər İdarəsinin rəhbəri Murad Mədəlsi Paris sammiti ərəfəsində bildirib ki, onların ölkəsi MKŞ-nı tanımağa hazırdır. Əslində, onlar Şuranı yaranan kimi dərhal tanımağı düşünürdülər, lakin bu qurumun Liviyanın bütün bölgələrinin maraqlarını təmin etdiyinə əmin deyildilər. O, Qəddafinin ailəsinin bir qisminin Əlcəzairdə sığınacaq tapmasına baxmayaraq, özünün bu ölkədə olması ehtimalını rədd etdi. Əlcəzair rəhbərliyinin qəribə manevrləri, dəyişkən və öncədən sezilməyən mövqeyi onun Avropa dövlətlərinin XİN-lərinin təhriki ilə bu addımları atdığını düşünməyə əsas verir.
Qəbilələrin arealı və Neft amili
Liviya qəbilələrinin hər biri fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Qəddafinin 42 illik diktaturası ölkənin qərbində dövründə 3 əsas qəbilə önə çıxırdı. 1. Varfalla - ən böyük qəbilə. 2. Qəddaf – Qəddafinin qəbiləsi. 3. Maqarxa. Ölkənin şərqində qəbilələr daha sıx, neft ehtiyatı və infrastruktur daha böyükdür. Əsas neft mənbələrə: Murzuk, Sirte və Kirenaikadadır. 5 neft emalı müəssisəsindən 4-ü, 6 terminaldan 5-i şərqdədir. Sirtdən Tobruka uzanan 800 km-lik sahil zolağı neftin hasilat, emal və ixrac bölgəsidir. Müharibə nəticəsində neft müəssisələri və kəmərləri az zərər çəkilib və qısa müddətdə bərpa olunub. Problem bunda deyil, məsələ orasındadır ki, neftli torpaqlarda qarışıq və çoxsaylı qəbilələr var (Мугарбах, Авакуир, Абиид, Дарза, Арафах, Бараза, Абайдат, Цувайях, Фавахир, Майбрах, Авайлах, Минифах). Beləliklə, qəbilələrin 85-90%-i neft gəlirlərinin bölünməsində birbaşa iştirak edir. Onları Qəddafiyə qarşı mübarizəsinin əsas səbəblərindən biri də budur. Mayns Coğrafiya İnstitutunun rəhbəri, Ərəb Dünyasını Araşdırma Mərkəzinin sədri, Ərəb Şərqi üzrə mütəxəssis Günter Mayer əsas qarşıdurmanın Tripolitaniya və Kirenaika arasında əsas ixrac qüvvəsi uğrunda olduğunu bildirir. Qərbi qəbilələr Qəddafinin dəstəkçiləri olmuş, şərqə isə yad münasibət bəslənmişdir. Əsas neft potensialı Şərqdə olsa da, kapitalın mənimsənməsi qərbə gedirdi. Üsyanın vektoru isə paysız Şərqdən, hakim Qərbə uzanırdı. Qəddafinin qəbiləsi qərbdə yaşayır və ölkə zənginliklərinin əsas sahibi idi. Gəlirlərin bölüşdürülməsindəki qeyri-bərabərlik qəbilələrarası zidiyyətləri dərinləşdirirdi. Mayer qəbilələrin sayının 130-140 olduğunu bildirir.
Diktatura yenidən qayıda bilərmi?
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Qərbi Almaniyada həyata keçirilən islahatlar olardı. Diktaturadan qurtulmuş Qərbi Almaniyada DeNatsifikasiya həyata keçirildi. Keçmiş rejimin bütün qalıqları büsbütün məhv edildi. Gələcəyə doğru irəliləmək üçün keçmişlə hesablaşmaq mühüm amildir. Xalqa qarşı törədilən cinayətlərdə iştirak etmiş və cəmiyyətdə kök atmış zümrənin ictimai həyatdan yığışdırılmaması demokratiyanın gələcyinə böyük təhlükə törədir. Keçmiş Sovet məkanında baş verənlər inqilab dövrü yaşayan liviyalılar üçün bir ibrət dərsi olmaldır. Bu məkanda sabiq kommunistlərin ictimai-siyasi həyatdan yığışdırılmaması onlara siyasətə, az sonra isə hakimiyyətə qayıtmağa yardım etdi. Milli siyasi elita yenidən formalaşmayınca köhnə əllərin yeni hakimiyyətə qayıtması təhlükəsi kifayət qədər realdır. Bu mənada İraqda həyata keçirilən DeBəəsifikasiya da optimal nümunədir. Qəddafi hakimiyyətini təmsil edən zümrənin üzvləri qanuna müvafiq şəkildə siyasətdən tamamilə təcrid olunmayınca Liviyada diktaturanın bərpa olma şansları güclü olaraq qalacaq. Əlbəttə, bütün bunlardan öncə xalqa qarşı saysız-hesabsız cinayətlər törətmiş Qəddafinin yaxın çevrəsi yeni demokratik hökumət tərəfindən sərt cəzalandırılmalıdır.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Швеция утвердила отправку истребителей на войну в Ливии 2020-10-26 at the Wayback Machine//,01.04.2011 г.
- Самолеты ВВС Катара движутся к Ливии, чтобы участвовать в военной операции 2012-01-11 at the Wayback Machine//Новости@Mail.ru,20.03.2011 г.[https://web.archive.org/web/20201022123605/https://www.gazeta.ru/news/lenta/2011/03/20/n_1755461.shtml Arxivləşdirilib 2020-10-22 at the Wayback Machine Самолеты ВВС Катара движутся к Ливии, чтобы участвовать в военной операции]//,20.03.2011 г.
- ОАЭ направит в Ливию 12 боевых самолетов 2013-11-12 at the Wayback Machine//Росбалт, 25.03.2011 г.
- Иорданские ВВС примут участие в ливийской операции 2011-04-10 at the Wayback Machine//MIGnews,06.04.2011 г.
- Ближний Восток: Египет начал поставлять оружие ливийским повстанцам 2016-05-13 at the Wayback Machine//,18.03.2011 г.
- Иван Яковина Вести с Татуина 2020-10-26 at the Wayback Machine//, 21.04.2011 г.
- Франция начала снабжать оружием ливийских повстанцев 2011-09-05 at the Wayback Machine//, 29.06.2011 La France a parachuté des armes aux rebelles libyens 2011-11-05 at the Wayback Machine//Le Figaro — International (fr.) 28.06.2011
- "Qatar trains anti-Gadhafi rebels in use of anti-tank weapons". 2011-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- Дмитрий Рогозин обвинил НАТО в участии в гражданской войне в Ливии. 2013-11-12 at the Wayback Machine//РБК, 23.08.2011 г. [https://web.archive.org/web/20190203005506/https://utro.ru/news/2011/08/23/993926.shtml Arxivləşdirilib 2019-02-03 at the Wayback Machine копия]
- Zaxar Radov В Ливии на стороне правительства воюет немало зимбабвийцев 2019-05-30 at the Wayback Machine//,01.03.2011
- "Sudan: Govt Deploys Troops to Borders With Libya". 2011-08-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-07-31.
- . 2011-09-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-31.
- Сирия шлет Каддафи оружие и боеприпасы 2018-10-28 at the Wayback Machine// ИА , 14/03/2011
- . 2018-07-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-31.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- Елена Мотренко У ливийских повстанцев новый лидер[ölü keçid]//«Комсомольская правда-Иваново», 23.03.2011 г.
- ntdtv.ru Оппозиция Ливии хочет получать доход от нефти 2023-07-26 at the Wayback Machine//«», 30.05.2011 г.
- . 31 January 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 September 2012.
- "New cabinet takes shape in Libya". 2011-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- Staff. "Libya's Opposition Leadership Comes into Focus". Stratfor (via ). 8 March 2011. 4 December 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 26 March 2011.
- Thu, 29 Sep 2011, 18:49 GMT+3[ölü keçid]
- "Rebels Forced from Libyan Oil Port". BBC News. 10 March 2011. 29 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 September 2012. (#invalid_param_val)
- "Abdel Fattah Younes dead". Al Jazeera. 28 July 2011. 29 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 18 September 2012.
- Staff. "The Battle for Libya: The Colonel Fights Back – Colonel Muammar Qaddafi Is Trying to Tighten His Grip on the West, While the Rebels' Inexperience Leaves Them Vulnerable in the East". The Economist. 10 March 2011. 21 March 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 26 March 2011.
- Staff. . . 30 March 2011. 7 April 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 March 2011.
- Staff. "Profile: Libyan rebel commander Abdel Hakim Belhaj". BBC News. 5 September 2011. 5 September 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2011.
- Staff. "Henchman Belgacem al Abaaj captured, but no sign of Gaddafi". . 25 September 2011. 3 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 September 2011.
- "Behind Qatar's Intervention In Libya". 2011-10-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- . 2011-10-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- "Bani Walid mostly controlled by NTC forces, fighting continues in Sirte". 2019-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- Командовать войсками НАТО в Ливии будет канадский генерал 2011-08-04 at the Wayback Machine//,25.03.2011 г.
- "BBC News — Libyan forces 'capture Gaddafi'". 2021-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- . 16 March 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 September 2012.
- . 2011-10-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- Fighting rages for control of Gadhafi desert redoubt[ölü keçid]
- "After a day of intense fighting, anti-Gadhafi forces pull back". 2012-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- "Gaddafi Son Confirmed Dead, TNC Forces March Into Bani Walid". 2011-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- "Capture of Gaddafi's General — Mahdi al-Arabi". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- "Arrest of Abu Zaid Dorda". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-18.
- сил, верных Каддафи 2023-07-26 at the Wayback Machine//BBC Russian, 21.07.2011 г.
- Libya Live Blog — March 24 2011-03-24 at the Wayback Machine//Al Jazeera Staff in Africa,24 March 2011. Retrieved 30 August 2011.
- «Libya: France Jet Destroys Pro-Gaddafi Plane» 2011-03-26 at the Wayback Machine.// BBC News,24 March 2011 Retrieved 30 August 2011.
- В Ливии к «Одиссее. Рассвет» присоединился «Объединенный защитник» 2014-04-28 at the Wayback Machine//, 26 Марта 2011
- Gaddafi’s military capabilities 2011-03-06 at the Wayback Machine//Al Jazeera English,03.03.2011 г.
- «Gadhafi Asks Obama To Call Off NATO Military Campaign» 2012-01-19 at the Wayback Machine// CTV News, 6 April 2011. Retrieved 27 August 2011.
- Libya: How the opposing sides are armed 2020-05-04 at the Wayback Machine//BBC News Africa, 23 August 2011
- Анатолий Цыганок Интервенция США и НАТО в Ливии 2011-09-06 at the Wayback Machine//Фонд стратегической культуры,20.03.2011 г.
- Виктор Баранец В каком состоянии «воздушный щит» Каддафи? 2011-03-24 at the Wayback Machine//,21.03.2011 г.
- Гражданская война в Ливии. Сюжет 2011-03-14 at the Wayback Machine//
- Алексей Калабанов Наёмники Каддафи зачищают Ливию 2011-02-28 at the Wayback Machine//газета «Утро», 25.02.2011 г.
- . 2011-02-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-16.
- . 2011-02-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-16.
- . 2011-02-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- Liviya prezidentinin oğlu: "Müəmmər Qəddafi ölkədədir və ordu onu müdafiə edir"[ölü keçid]
- . 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- "Qəddafi güzəştə getdi". 2016-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-17.
- . 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- 2011-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2011-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- LİVİYANIN İKİNCİ BÖYÜK ŞƏHƏRİ NÜMAYİŞÇİLƏRİN NƏZARƏTİNƏ KEÇDİ[ölü keçid]
- . 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-21.
- . 2020-09-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-22.
- . 2011-02-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-22.
- . 2011-02-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-22.
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
- . 2011-02-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
- . 2011-02-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
- "Liviyanin_butun__214376.html Qəzzafinin oğlu: "Liviyanın bütün dəniz və hava limanları açıqdır"[ölü keçid]
- "El-Kaide"_Liviyanin_sherqinde_islam__214368.html "Əl-Kaidə" Liviyanın şərqində islam əmirliyi elan edib[ölü keçid]
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-24.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-24.
- "İsveçrə Qəddafinin hesablarını dondurdu". 2012-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "2 min insan meyidi". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "Число погибших в Ливии оценили в 2 тысячи человек". 2016-08-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "Иранский канал сообщил о переходе сына Каддафи на сторону оппозиции". 2016-08-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-02-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "В Триполи открыли огонь по манифестантам". 2021-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "Arxivlənmiş surət". 2012-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2011-03-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- "Американцы направили к берегам Ливии авианосец "Энтерпрайз"". 2016-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- "USS Enterprise on its way to Libya as America and Britain ramp up threats to enforce no-fly zone above Gaddafi". 2021-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-02.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-02.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-02.
- . 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- . 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-04.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-04.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-04.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-04.
- "Антиправительственные протесты начались в Триполи". 2021-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-04.
- . 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-05.
- . 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-05.
- . 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-05.
- . 2011-03-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- . 2011-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- . 2011-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- . 2011-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- . 2011-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- . 2011-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- . 2011-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- Qəzzafi gözünü yumdu, ağzını açdı[ölü keçid]
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-09.
- . 2011-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-12.
- . 2011-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- . 2011-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- . 2011-03-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- . 2011-03-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-15.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- [Qəddafinin oğlu: 48 saatdan sonra qiyamçıların işi bitəcək]
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- . 2011-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-17.
- . 2011-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-17.
- . 2011-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-17.
- . 2011-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- . 2011-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- Liviya müxalifəti Marsa el-Breqa şəhərini ələ keçirib[ölü keçid]
- Liviya hökuməti üsyançılarla dialoqa hazır olduğunu bəyan edib[ölü keçid]
- . 2011-04-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- Liviyalı üsyançılar Qəzzafinin doğma şəhərini tutdular[ölü keçid]
- . 2011-04-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- Liviyada qanlı döyüşlər davam edir[ölü keçid]
- Qəzzafi əks-hücuma keçib[ölü keçid]
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-27.
- . 2011-02-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-22.
- "Barak Obama: "Liviyadakı zorakılıq biabırçı və yolverilməzdir"". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-25.
- "ABSh_Liviya__214659.html Dövlət Departamenti: "ABŞ Liviya ilə diplomatik əlaqələri kəsməyib"[ölü keçid]
- "Qeddafi_Liviya__214660.html Ağ Ev: "Qəddafi Liviya xalqının etimadını itirib"[ölü keçid]
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2016-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- "Liviyada__214653.html Pan Gi Mun: "Liviyada zorakılığın dayandırılması üçün konkret tədbirlər lazımdır"[ölü keçid]
- "Arxivlənmiş surət". 2022-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-27.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2011-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-11.
- . 2011-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-11.
- . 2011-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-12.
- . 2011-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- . 2011-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-14.
- Liviya barədə qətnamə layihəsi Təhlükəsizlik Şurasına verildi[ölü keçid]
- . 2011-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-18.
- . 2011-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-18.
- . 2011-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-18.
- . 2011-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- . 2011-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- . 2011-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- . 2011-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- . 2011-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- NATO Liviyaya silah tədarükünə dair embarqoya əməl olunması üzrə əməliyyat aparır[ölü keçid]
- Qəzzafinin iqamətgahı yenidən bombardman olunub[ölü keçid]
- Liviya HHQ-i məhv edildb?[ölü keçid]
- Vurulan, bombalanan, vuruşan Liviya[ölü keçid]
- Liviyaya quru hücumu aprelin sonlarında başlaya bilər[ölü keçid]
- . 2011-04-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- ABŞ TARİXİNDƏ GÖRÜNMƏMİŞ QƏRAR: LİVİYA DÖVLƏTİNƏ və QƏZZAFİYƏ MƏXSUS 30 MİLYARD DOLLARLIQ VƏSAİT DONDURULDU[ölü keçid]
- . 2011-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-11.
- . 2011-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- İsveçdə Qəzzafini 1,6 milyard dolları dondurulub[ölü keçid]
- Avropa İttifaqı Liviyaya qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edəcək[ölü keçid]
- "Liviya sakinləri Tunisə qaçır". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- "Число беженцев из Ливии достигло 180 тысяч". 2011-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- . 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-03.
- . 2011-04-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-04.
- Bu gün 12 azərbaycanlı Liviyadan evakuasiya edilə bilər[ölü keçid]
- . 2011-02-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-24.
- . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-24.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
- . 2011-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Liviya vetendas muharibesi 1969 cu ilden hakimiyyetde olan Muemmer Qeddafi ve Ereb Liqasi Avropa Birliyi NATO ve diger beynelxalq teskilatlar ve dovletler terfinden desteklenen Liviya Milli Kecid Surasi arasinda bas vermis herbi munaqise Liviya vetendas muharibesiEreb olkelerinde etiraz dalgasi Qeddafi eleyhdarlarinin 1 martadek nezaret etdiyi erazi Zolaqli xetlerle BMT mudaxilesinden once itirilmis erazi Mart ve avqust arasinda doyuc geden bolgeler Usyancilarin avqust hucumunda olkenin qerbinde ele kecirdiyi bolgeler Usyancilarin oktyabrin 1 dek ele kecirdiyi bolgeler Qedddafinin son mudafie movqeleri Yurusler Doyusler Tarix 15 fevral 2011 23 oktyabr 2011Yeri LiviyaSebebi Muemmer Qezzafinin 42 illik hokmdarligiNeticesi Muemmer Qeddafi rejimin devrilmesi Liviya Milli Azadliq Ordusunun olkeye nezareti ele kecirmesi Muemmer Qeddafinin usyancilar terefinden oldurulmesi Hakimiyyetin Liviya Milli Kecid Surasinin eline kecmesi Munaqise terefleri Liviyali qebileler Herbi komek Isvec Qeter BEE Iordaniya Silah techizati Misir Qeter Fransa Herbi telimatcilar Qeter Qeddafinin terefdarlari Liviya qebileleri Herbi komek Zimbabve Darfur usyancilari Silah techizati Suriya ElcezairKomandan lar Milli Kecid Surasi Mustafa Abdul Celil Suranin sedri neft senayesi naziri mudafie naziri Silahli quvvelerin komandirleri general general general general polkovnik NATO nun desteyi Muemmer Qeddafi Qeddafinin ogullari Seyful Islam Qeddafi Xamis el Qeddafi komandiri Motesim Qeddafi Sedi Qeddafi Diger komandirler mudafie naziri herbi kesfiyyat reisi gizli polisin reisi qerargah resinin muavini milli k sfiyyatin bascisi zam nachalnika sekretnoj policii milli tehlukesizlik naziri donanma komandani general aviasiya komandani general qosunlarin cenub qruplasmasinin bascisi quru qosunlari komandani general general general polis komandani Qeddafinin sexsi qvardiyasinin komandani Robert Muqabe herbcilerini Qeddafiye komek gostermek ucun yollamisdi Tereflerin quvvesi17000 24 mart diger melumatlara gore 35 000 40 000 konullu 31 mart 1000 doyuscu esminesleri ve Los Anceles tipli sualti qayiqlar ve Ohayo tipli sualti qayiqlar aviadasiyici 3 B 2 F 15 F 16 Eurofighter Typhoon 25 herbi gemi ve sualti qayiq 50 qirici ve kesfiyyatci 10 000 12 000 diger melumatlarda 20 000 den 45 000 dek 39 divizion zenit raket kompleksi 36 divizion S 125M zenit raket kompleksi 140 Kvadrat zenit raket kompleksi S 200 dord divizion 20 Osa zenit raket kompleksi 27 zenit raket kompleksi 14 Su 24 36 90 50 29 Miraj F 1 23000 HHQ sexsi heyetiItkiler1 642 2 133 esger oldurulub 589 667 esger oldurulub Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMunaqise 2011 ci ilin fevral ayinda vas vermis cixislar neticesinde basladi Bu cixislar Tunis ve Misirde yerli hakimiyyetlerin devrilmesile neticelenen tedbirler sebebile basladi ve qisa muddet erzinde vetendas muharibesine cevrildi Qeddafinin eleyhdarlari olkenin serqindeki bir sira seherleri ele kecirerek Liviya qosunlari o cumlededn de Afrikanin diger olkeleri Cad Qvineya Nigeriya Kot d Ivuardan olan muzdlularla amansiz carpismalara girisdiler Martin 5 de usyancilar Liviya Milli Kecid Surasinin yaradildigini ve onun olkede legitim olan yegane hakimiyyet menbeyi oldugunu elan etdiler Beynelxalq ictimaiyyet bir nece olkeni cixmaq serti ile Qeddafi ve ona sadiq qosunlarin hereketlerini tenqid etmisdi Beynelxalq Cinayetlere dair Mehkemenin reyine esasen Qeddafi beseriyyete qarsi cinayet toretmekde ittiham edile bilerdi 2011 ci ilin fevralin 26 da BMT Tehlukesizlik Surasi Qeddafi ve ona sadiq insanlara qarsi olan 1970 sayli qetname qebul etdi Daha sonra martin 18 de qebul edilmis 1973 sayli qetname ile Liviya uzerinde ucussuz bolge yaradilir ve silahsiz xalqin mudafiesi ucun beynelxalq isqal guclerinin hansisa formada istinilen Liviya erazisinde movcudlugu istisna olmaqla istenilen addima yol verdirdi Bundan sonra Qeddafi quvvelerinin nezaret etdiyi obyektler bombalamalara meruz qalmisdi Beynelxalq quvvelerin ise qarismasi muharibenin gedisini deyisdirdi Avqustun sonu usyancilar paytaxt Tripolini oktyabrin 23 u ise hokumetin son istinadgahi olan Sirt seherini ele kecirdi Muemmer Qezzafi Qeddafiye unvanlanmis muracieti 213 professor vekil hekim muhendis sabiq diplomat ve herbci imzalayib Onlar prezidenti hakimiyyetden imtinaya ve hakimiyyetin dinc yolla kecidini temin etmeye cagirib Qeyd edek ki Liviyada fevralin 17 ne kutlevi etiraz aksiyasi teyin olunub Qeddafiye muraciet eden ziyalilar ondan bu aksiyaya manee yaradilmamasini da isteyib Qeddafi ve onun aile uzvleri hakimiyyeti xalqin temsilcilerine guzeste getmeli olkede liberalizme pluralizme yonelmis herekata mane olmamalidir Tunis ve Misirde bas verenlerin tesirile bu proses diger olkelerde de baslayib Benqazi seherinde kucelere cixan minlerle insan Liviya Ereb Cemahiriyyesinin lideri polkovnik Muemmer Qezzafinin istefasini teleb edirler Bundan basqa onlar hebsde olan siyasi mehbuslarin azad edilmesini isteyirler Liviya dovlet televiziyasi seher saatlarindan beri Qezzafinin destekleyenlerin mitinq ve yuruslerinden goruntuler numayis etdirir Liviya lideri Misir prezidenti Husni Mubarek devrilmezden bir hefte evvel xalqa muraciet ederek bildirmisdi ki qanuni hakimiyyete qarsi etiraz aksiyalarina dozmek niyyetinde deyil El Qemaa el Erebi bildirir ki Benqazi kucelerindeki minlerle liviyali dagilmaq fikrinde deyiller Huquq mudafiecisi Ebu Selimin azad edilmesini teleb eden numayiscilerle polis arasinda toqqusma olub Polis numayiscilere qarsi gozyasardici qaz tetbiq edenden sonra aksiya istirakcilari onlari dasa basib El Bayda seherinde kecirilen numayisde yuzlerle adam istirak edib ve bir nece polis menteqesi yandirilib Ez Zintan seherinde de etiraz aksiyasi kecirilib Burada da bezi polis menteqeleri yandirilib Liviya lideri Muemmer Qeddafinin istefasini teleb eden numayisciler seherin merkezinde cadirlar qurublar Benqazi ve El Bayda seherinde polis kutleye qarsi odlu silahdan istifade edib Benqazide siddetli qarsidurmanin bas verdiyi bildirilir Qezeblenmis kutle seher administrasiyasi ve polis binalarini dasa tutub Hokumet eleyhine aksiyalarla yanasi Tripoli Benqazi ve Liviya lideri Muemmer Qeddafinin doguldugu Sirt seherinde hakimiyyete destek xarakterli aksiyalar da kecirilib Muxalifetciler Liviyanin serqindeki El Bayda seherini ele keciribler Seher polisi de onlara qosulub Bu barede Liviyanin Solideriti huquq mudafie qrupunun numayendesi Cuma el Omami melumat verib Belelikle artiq Liviyanin 4 seherini etiraz dalgasi buruyub Bir nece gunluk etiraz aksiyalari zamani helak olanlarin sayi 24 e catib Hokumet cavab tedbiri olaraq dovlet memurlarinin maaslarini 2 defe artirib ve hebsde olan 110 islamcini azad edib Liviyanin ikinci en boyuk seheri olan Benqazide veziyyet nezaretden cixir APA bu barede El Cezire telekanalina istinaden melumat verir Hazirda usyan etmis ehali polis menteqelerini ele kecirerek yandirir Bezi yerlerde silahsiz kutle tanklarin yolunu keserek herbcileri oz terefine kecmeye mecbur edib Seherde soygun ve talan baslayib Birlesmis Liviya Kralligin bayragi 24 dekabr 1951 7 noyabr 1969 Bir qeder once olkenin serqindeki El Bayda seheri numayiscilerin eline kecib Hazirda seher tehlukesizlik quvveleri terefinden muhasireye alinib Numayisciler onlara hucum eden iki polis neferini tutaraq asiblar Liviya polis numayiscileri dagitmaq ucun odlu silahdan istifade edir Neticede 41 nefer helak olub Seher saatlarindan etibaren Liviya erazisinde Internet sebekesine cixis baglanib APA nin melumatina gore bu barede internet trafikini izleme qurumu olan Arbor Networks aciqlama yayib Qurumu bildirib ki seher saatlarindan etibaren Liviya erazisinde internete daxil olma trafiki suretle azalmaqdadir Hazirda Liviya hokumetinin resmi saytina giris mumkun deyil Xatirladaq ki fevralindan 17 den baslayaraq Liviyada kutlevi aksiyalar kecirilir Aksiya istirakcilari 1969 cu ilden olkeni idare eden Muemmer Qeddafinin istefasini teleb edirler Liviya silahli quvvelerinin elit briqadasi olkenin ikinci en boyuk seheri olan Benqaziya qumbaraatanlardan istifade ederek daxil olub APA nin vz ru saytina istinaden verdiyi xebere gore sahidlerin sozlerine gore ordu seheri raket atesine tutub Bildirilir ki ordu ile toqqusmalarda azi 40 nefer helak olub Qeterin Al Jazeera telekanalinin birbasa efirinde Liviyanin Cindeki sefiri Huseyn Sadiq el Musreti bildirib Onun sozlerine gore Qeddafinin oglanlari arasinda atisma olub Sefir birbasa efirde istefa verdiyini de aciqlayib Qeyd edek ki Liviyada etiraz aksiyalari 1 heftedir davam edir Aksiyacilar 42 ildir Liviyaya rehberlik eden Qeddafinin istefasini telebe ediler Hokumet quvveleri ile bas veren toqqusmalarda 233 neferin helak oldugu bildirilir Liviya dovlet televiziyasi ile cixis eden prezident Muemmed Qeddafinin oglu beyan edib ki dovlet bascisi olkededir ve ordu onu tam mudafie edir APA nin melumatina gore Liviya liderinin oglu bildirib ki ordu Qeddafini mudafie etmek ucun son gulleyedek doyusecek Men vetendas muharibesinden ehtiyatlaniram bu muharibe neft seltenetini mehv ede biler Bezileri Benqazide hokumet yaratmaq digerleri ise El Baydada islam emirliyi tesis etmek isteyir Her kesin oz cevrilis plani var Olkede etiraz aksiyalari davam edir Tripolinin merkezinde yerlesen Yasil meydanda polisle numayisciler arasinda toqqusmalar davam edir Menbeler seherden aramsiz ates sesleri geldiyini bildirir Benqazide tehlukesizlik quvvelerinin aksiya istirakcilarina ates acmasi neticesinde olenlerin sayi 233 nefere catib Liviyanin Benqazi seherinde kutlevi etiraz aksiyasi keciren vetendaslarla polisin toqqusmasi neticesinde 200 nefer helak olub 800 nefer yaralanib Seher xestexanasinin hekimlerinin dediklerine gore binada yaralilar ucun yer qalmasa da adamlari getirmeye davam edirler Onlarin tam ekseriyyetinin veziyyeti cox agirdir Liviya lideri Muemmer El Qezzafinin emri ile sehere yeridilmis herbciler numayiscileri zirehli avtomobillerle ezir pulemyotlardan atese tutur helikopterlerden acilan ateslerle vururlar Numayiscilere snayperler de ates acir Liviyanin JANA dovlet informasiya agentlyii olkedeki stabilliyi pozmaq ucun gelmis onlarla ecnebi cesuslardan ibaret sebekenin zerersizlesdirildiyi barede melumat yayib Olkede muxtelif ereb olkelerinden olan onlarla sexs tutulub Tutulanlar arasinda Turkiye vetendaslari da var Liviyanin uzun muddetdir hakimiyyetde olan lideri Muemmar Qeddafinin hokumeti vaxtile onu devirmek cehdinde gunahlandirilan qrupun 110 dek doyuscusunu hebsden azad etmekle olkede bas qaldirmis naraziligi yatirmaga calisib Vaxtile El Qaide qruplasmasi ile elaqelerde subheli bilinen Liviya Islam Doyuscu Qrupunun cemi 30 neferi hebsde qalib Liviya liderinin oglu Seyf el Islam Qeddafinin ireli surduyu bu tesebbus sulh planinin bir hissesidir Hokumet hemcinin dovlet sektorunda calisan iscilerin emek haqqlarinin 100 faizedek artirilmasini teklif edib Anti hokumet feallari ise Facebook ve Twitter sosial sebekeleri ile xalqi bu gun Muemmar Qeddafinin istefasi Konstitusiyanin yaradilmasi esasli siyasi ve iqtisadi islahatlarin kecirilmesi telebleri ile numayislere cagirib Liviya paytaxtinda minlerle etirazci ile hokumet quvveleri arasinda toqqusmalar bas verir seherde ilk defe ates sesleri esidilib Milli Az xeber portali BBC ye istinaden bildirir ki bu barede El Cezire telekanali xeber verir Reuter agentliyi ise Tripoli merkezindeki otel iscilerinin birine istinaden yazir ki paytaxtin Yasil Meydanina yaxin erazide polis toplasan kutleni dagitmaga calisaraq goz yasardici qazdan istifade edir Human Rights Watch teskilati zorakiliq neticesinde olenlerin sayinin 230 dan artiq oldugunu bildirib Bu melumatlari dovlet televizyasi ile cixis eden Liviya liderinin oglu Seif Qezzafi tekzib edib O xarici mediani sisirtmelerde teqsirlendirib Seif Qezzafi numayiscilere qarsi buraxilan sehvlerle yanasi muxalifeti olkeni parcalamaqda ittiham edib Avropa Ittifaqi Liviyani texire salmadan etirazcilara qarsi zorakiliga son qoymaga cagirib Ittifaqin Xarici siyaset uzre bas resmisi deyib ki iqtidarla numayisciler arasinda genis esasli dialoq yaradilmalidir Avropa Ittifaqi Liviyada bas verenler ve numayisciler arasinda olum hallarinin yuksek oldugu barede xeberlerden olduqca narahatdir deyib Catherine Ashton 27 olke adindan danisan xanim Ashton deyib ki Liviya vetendaslarinin melumat almaq haqqina hormetle yanasaraq internet ve mobil telefon sebekelerine tetbiq edilen mehdudiyyetleri legv etmelidir Avropa Ittifaqi Liviyada bas veren hadiseler ve numayisciler arasinda olum hallarinin yuksek oldugu barede xeberlerden olduqca narahatdir Tripolide Allahu Ekber qisqiran numayisciler Muemmer Qezzafinin posterlerini dasa basiblar Paytaxt Tripoli yaxinligindaki Ez Zaviya seherinde etirazcilar Muemmer Qezzafi administrasiyasina mexsus qonaq evine od vurublar Dovlet televiziyasi ile El Bayda seherindeki talanciliq sehneleri numayis etdirilirb Tobruk seherinde minlerle adam kucelere cixaraq hokumet eleyhine suarlar qisqirib Bir muddet sukut saxlayan dovlet televiziyasi olaylarin isqilandirilmasina baslayib TV Kanali esasen cixislar neticesinde vurulan ziyaninin miqyasindan behs edib Sexsi evlerle yanasi bir cox xestexana bank mehkeme polis ve diger idarelerin binalarina od vurulub deyilir xeberde Bununla beraber Boyuk Respublika TV Kanalinda oten Cersenbe Axsamindan beri Liviya seherlerinin vandalizme meruz qaldigi qeyd olunub Hokumet bas verenleri texribat kimi deyerlendirirek bildirir ki qarisiqliqda Liviyanin sabitliyini pozmaqda maraqli olan xarici quvvelerin eli var Milli Az xeber portalinin El Erebiyye telekanalina istinaden verdiyi melumata gore o Venesuelaya qacib Xatirladaq ki Liviyani bir nece gundur hokumet eleyhine aksiyalar buruyub Hokumet quvvelerile muxalifet terefdarlari arasinda bas vermis toqqusmalarda olenlerin sayi durmadan artir Human Rights Watch teskilatinin melumatina gore olenlerin sayi 233 nefere catib Muxalifet liderlerinden olan Muhamed Sallyuf Qeddafiye ve onun quldur destesine qarsi mehkeme baslanmasinin vacibliyini beyan edib Liviya Dovlet Televiziyasi aksiyacilarin nezaretine kecdi bir nece hokumet binasi yandirilib Liviyanin paytaxti Tripolide aksiyacilar nezareti ele kecirmekdedirler Lent az in Associated Press agentliyine istinaden verdiyi melumata gore artiq Liviya Dovlet Televiziyasinin binasi ele kecirilib Olke rehberi Muemmer Qezzafi rejimine son qoyulmasini teleb eden aksiyacilar bir nece hokumet binasini da yandiriblar Liviyanin paytaxti Tripolide hokumet binasi yanir Yanginsondurenler yangini sondurmeye calisirlar Yanginin sebebleri barede melumat verilmir Fevralin 21 de Liviyanin ikinci boyuk seheri Benqazide polis etirazcilarin terefine kecib Media forum sayti El Cezire telekanalina istinadla xeber verir ki indi Benqazi numayiscilerin nezaretindedir Fevralin 15 den Liviyada xalq herekati baslayib Numayisciler 1969 cu ilden hakimiyyetde olan dovlet bascisi Muemmer Qezzafinin istefasini teleb edirler Indiye qeder tekce Benqazide numayiscilerle tehlukesizlik quvveleri arasinda qarsidurmalarda 300 neferin helak oldugu bildirilir Fevralin 21 de hokumetin tehlukesizlik quvveleri paytaxt Tripolini terk edib Rejim eleyhdarlari Liviya hokumetinin binasini yandirib Paytaxtin beynelxalq hava limani muxalifetcilerin eline kecib Seherdeki 21 fevral toqqusmalarinda 65 nefer helak olub Liviya Herbi Hava Quvveleri hokumetin nezaretinden cixmis Benqazi seherinde numayiscilere raket zerbeleri endirib BBC xeber verir ki aviasiya zerbeleri sexsi heyeti numayiscilerin terefine kecmis herbi bazaya endirilib Neticede olenlerin olub olmadigi aciqlanmir ITAR TASS xeber verir ki bu saatlarda numayisciler Tripoli Beynelxalq aeroportunu da ele kecirib Neticede Liviyadaki turkleri Turkiyeye aparmaq ucun Tripoliye gelen teyyare paytaxta enis ede bilmeyib Hava limaninin binasi tamamile numayiscilerin nezaretindedir Liviyanin Cindeki sefiri Sadiq el Musreti olke bascisi Qezzafinin siyasetine etiraz elameti olaraq istefa verib Reuters bildirir ki Liviya seherlerinin tam ekseriyyeti muxalifetcilerin elindedir Muxalifetciler artiq silahlaniblar Onlar polis ve herbcilerle atisaraq paytaxt Tripolinin 4 mehellesini ele keciribler Hakimiyyet daireleri ise etiraz aksiyalarina cixan ve muxalifetcilere destek verenlere qarsi cox sert cezalar tetbiq edir Bele ki muxalifetcilere ates acmaqdan imtina eden ve aksiya istirakcilarinin terefine kecen 150 esger tutulub Onlari gullelenme gozleyir Muemmer Qezzafinin Benqazi seherindeki sarayini ele kecirmek isteyen muxalifetcilere prezidente sadiq qalmis herbcilder tank ve toplardan ates aciblar Benqazide numayiscilerle doyusen polis ve herbcilere Qezzafinin ogullari Hemisle Seadi basciliq edir Onlarin Afrikanin muxtelif olkelerinden xususile de Cad ve Zambiyadan muzdlu herbcileri komeye cagirdiqlari bildirilir El Erebiyye bildirir ki paytaxt Tripolinin cenubunda meskunlasmis el verfalla tayfasinin seyxi Ekrem el Verfalli de Qezzafiye qarsi cixdigini beyan edib Milli Az xeber portali El Cezire ye istinaden bildirir ki Liviyada esl xaosdur Paytaxt Tripolide kuce doyusleri gedir en azi 200 nefer helak olub Hokumet ve dovlet televiziyasinin binasina hucum edilib Kucelerdeki yuz minlerle numayiscinin qarsisini ordu hisseleri kesib Liviya Ereb Cemahiriyyesinin lideri Muemmer Qezzafinin harada oldugu deqiq belli deyil El Erebiyye bildirir ki muxalifetle danisiqlari onun oglu Seyf ul Islam Qezzafi aparir O vetendaslara yeni liberal qanunlar ve Konstitusiyaya deyisiklikler ved edib Tripoli kucelerindeki toqqusmalarda Cenubi Koreya vetendaslari da yaralaniblar Seyf ul Islam Qezzafi bu gun dovlet televiziyasi ile cixis ederek bildirib ki olkede bas veren hadiseler Liviyani bir nece dovlete parcalamaq isteyen quvvelerin seylerinin neticesidir Bas veren hadiselerde numayisciler ve ordu sehvler etdi Polis ordu qezeblenmis insanlar ve movqelerini mudafie eden esgerler yanlisliqlara yol verdiler Tebii ki vetendaslarin naraziliq ucun esaslari vardi ogul Qezzafi deyib Onun dediyine gore atasi olkeni 41 ilden beri idare eden Muemmer Qezzafi diktator ve mustebid deyil Atamla Tunis ve ya Misirin sabiq prezidentlerini muqayise etmek olmaz Hakimiyyet daixilinde ise ciddi caxnasma baslanib Liviyanin Ereb Dovletleri Liqasi ve Hindistandaki sefirleri Ebdulmunim el Huni ve Eli es Essaui Muemmer Qezzafinin yurutduyu siyasete etiraz elameti olaraq istefa verilbler Olkenin en nufuzlu tayfalarindan olan ez Zauriyye beyan edib ki Muemmer Qezzafi istefa vermese Qerb olkelerine neft satisini dayandiracaq Tayfanin bascisi seyx Ferah ez Zaur El Erebiyye ye bildirib Qezzafi artiq qardasimiz deyil O olkeni terk etmelidir Milli Az xeber portalinin Rusiya KIV ne istinaden verdiyi melumata gore prezident Muemmer Qezzafinin istefasini teleb eden kutle ordu hisselerile doyusur Xususile paytaxt Tripoli kuceleri esl doyus meydanina cevrilib Her terefde qan lekeleri gormek mumkundur Mobil rabite internet kesilib Olen ve yaralananlarla bagli ziddiyyetli melumatlar var Bezi menbeler neheng seherlerden olan Benqazide 200 den artiq insanin helak oldugunu bildirir Deyilene gore artiq orada ordu numayiscilerin terefine kecib Qezzafinin harada oldugu deqiq bilinmir Bezi melumatlara gore o Venesuelaya qacib Son melumatlara gore olenler arasinda prezidentin bacisi oglu da var Bu gece Liviya rehberi Muemmer Qezzafi Liviya Dovlet Televiziyasinin efirinde peyda olub 20 saniye davam eden cixisi zamani Muemmer Qezzafi paytaxt Tripolini terk etmesi barede yayilan xeberleri tekzib edib O deyib ki bu gun Yasil Meydanda yagis yagmasina baxmayaraq gencler qarsisinda cixis etmesinden memnun qalib Men haminin nezerine catdirmaq isteyirem ki Tripolideyem Venesuelaya getmemisem Bu itlere telekanallara inanmayin Helelik Daha sonra Muemmer Qezzafi avtomobilin arxa oturacagina eylesib Milli paltarda olan Liviya prezidentinin elinde cetir olub Bu arada Liviya ordusunda herbcilerin bir hissesinin Muemmer Qezzafi eleyhdarlarinin terefine kecdiyi barede xeberler yayilib Umumdunya Muselman ittifaqinin rehberi Seyx Yusif el Kardavi de Liviya ordusunu oz xalqina qarsi silah ceken Muemmer Qezzafiye tabe olmamaga onu fiziki cehetden mehv etmeye cagirib Eyni zamanda Liviyanin xarici olkelerdeki sefirlerine de Muemmer Qezzafi rejimini mudafie etmemeye sesleyib Bu gece Misirin Tripolideki sefirliyinde avtomobil partladilib Sahidlerin sozlerine gore avtomobilde olan sefirlik emekdaslari xilas ola bilmeyibler Dunya Islam Alimleri Birliyinin sedri meshur imam seyx Yusif el Qerdavi Liviya ordusunun herbcilerine muraciet edib Liviyada her esgeri her insani eline kicicik imkan dusen kimi tetiyi cekerek Muemmer Qezzafini oldurmeye cagiriram Qerdavi deyib O Liviyadaki mescidlerin butun imamlarindan da muxalifetcileri desteklemeyi isteyib El Cezire bildirir ki Liviya Silahli Quvvelerinin 6 generali muxalifetcilerin terefine kecibler Onlar butun herbcileri numayiscilere ates acmamaga xalqi desteklemeye cagiriblar Bu arada Africa Online nin yaydigi melumatda vurgulanir ki Nigeriya ve Qvineyada yayilan vereqelerde muzdlu herbcilere gunde 2 min dollarin muqabilinde Liviyaya yollanaraq Muemmer Qezzafi rejimini mudafie etmek teklif edilir Liviyanin lideri polkovnik Muemmer Qezzafi ise xalqa muracietinde bildirib ki hec yere gegtmeyib ve olkededir Liviyadan cixaraq Venesuelaya getmeyim barede quduz itlerin dediklerine inanmayin masinda oturan elinde cetir tutmus Qezzafi 22 saniyelik muracietinde deyib Qezzafiye sadiq herbi hisselerin teyyare ve helikopterleri Tripolinin muxalifetcilerin nezaret etdi yi mehellelerine raket bomba zerbeleri endirirler BMT nin bas katibi Pan Gi Mun Liviya lideri Muemmar Qezzafini dinc insanlarin bombardman edilmesini dayandirmaga cagirsa da Tripoli bu gun 20 deqiqe erzinde bombalanib Son melumatlara gore Liviyada helak olanlarin sayi 470 e yaralilarin sayi 820 e catib Muxalifetcilerin Qezzafinin sarayini ele almaq cehdleri ugurla basa catmayib Herbciler 60 numayiscini gulleleyibler Liviya Xalqlar Sarayinin olke parlamenti binasindaki yangin da sondurulub Es Serq el Evset bildirir ki hazirda Liviya erazisinin ekser hissesine hakimiyyet faktiki olaraq nezaret etmir Olkenin serqindeki Benqazi Misrat Sirt Tarxun Tobruk qerbinde ise Zuvara ve Ez Zaviya seherleri muxalifetin elindedir Serqde Kirenaika bolgesinde hokumete sadiq yalniz 2 briqada qalib ki onlara Muemmer Qezzafinin ogullari Hemis ve Seadi basciliq edirler Etiraz numayislerini el zuveyye ve el vefalla tayfalari destekleyib Arxaik Liviya cemiyyetinde ise bu ordunun ekser hissesinin xalqin terefine kecmesine yeter Liviya Ereb Cemahiriyyesinin lideri Muemmer Qeddafi az once dovlet televiziyasi ile xalqa muraciet edib O bildirib ki olkedeki yerli idareetme orqanlarinin selahiyyetleri artirilacaq dovlet budcesinden xerclemelere nezaret guclendirildecek Liviyada bas verenler El Qaide kimi terror teskilatlari ve Qerbin idare etdiyi bezi destelerin isleridir Seherlerimizi xarabazara xalqimizi zelil insanlara dovletimizi ise parcalanmis olkeye cevirmek isteyen bu adamlarin meqsedleri xain cirkin ve murdardir Bu murdar kopekler elleri qana batmis celladlar bilmelidir ki Liviya xalqi musteqilliyi ve stabilliyi ugrunda verdiyi qurbanlari unutmayacaq Sehidlerin qani yerde qalmayacaq Qeddafi deyib Dagidilmis iqametgahindan danisan Qeddafi daha sonra bildirib ki istefa vermek niyyetinde deyil Men Liviya inqilabinin lideriyem Inqilab lideri ise prezident deyil ki istefa versin Hazirda Qerbin media vasiteleri olkemizin dunyadaki imicini korlamaga calisirlar Lakin bu insanlar ve quvveler bilmelidir ki xaricden tezyiqlere boyun eyen geri cekilen deyilem Amerikaya ve Boyuk Britaniyaya muqavimet gosteren biz liviyalilar teslim olmayacagiq Qeddafi soyleyib Qeddafi daha sonra deyib Liviya inqilab istemir Muzdlu kopeklerin idare etdiyi insanlar Liviyaya yox Iblise xidmet edirler Men olkeni terk eden deyilem ve burada sehid kimi dunyami deyiseceyem Son melumata gore toqqusmalar neticesinde olenlerin sayi 700 neferi otub El Cezire telekanalinin melumatina gore minlerle yarali var Bezi menbeler 1400 dek insanin itkin dusduyunu bildirir Liviyanin paytaxti Tripolide tehlukesizlik quvveleri ile toqqusmalar zamani olenlerin sayi 800 nefere catib Bu barede Haaqa tribunalinin adi cekilmeyen uzvu bildirib Qeyd edek ki bundan evvel el Erebiyye olkede 600 neferin oldurulduyunu xeber verirdi Human Rights Watch ise fevralin 21 ne kimi 360 neferin oldurulduyunu qeyd edirdi Liviya prezidenti Muemmer Qeddafi olkenin neft kemerlerinin partladilmasina hazirliqla bagli emr verib Bu barede Time jurnali Liviya hokumetine yaxin menbeye istinaden melumat yayib Neft kemerlerinin ve neft emali zavodlarinin partladilmasi Muemmer Qeddafinin aksiya istirakcilarina Ya men ya xaos xarakterli mesaji olacaq Neft kemerleri ve neft emali zavodlarinin partladilmasindan sonra Muemmer Qeddafi hebsxanalardaki radikal islamci terrorculari da azadliga buraxmaq ve bununla da olkenin xaosa suruklenmesini suretlendirmek niyyetindedir Time yazib ki hazirda Liviya prezidenti ozunu kutlevi informasiya vasiteleri ve Qerb siyasetcileri terefinden satilmis hesab edir Jurnala melumat veren menbe onu da bildirib ki hazirda Muemmer Qeddafi oz tayfasina ve ordunun 5 minlik personalina guvenir Liviyada Muemmer Qeddafi eleyhdarlari Tobruk seherine nezareti tam ele keciribler Seherde Muemmer Qeddafinin serefine qoyulmus heykel goturulub Seherdeki herbi qarnizon da aksiyacilar terefe kecib Qarnizonun reisi general Soliman Mahmud el Obeyli deyib ki Muemmer Qeddafi xalqin etimadini itirib ve Benqazi seherinde hakimiyyetin dinc kutleye ates acilmasi barede emr verdiyini esidenden sonra xalqin terefine kecib General bildirib ki Muemmer Qeddafinin yaxin bir nece gunde hakimiyyeti itireceyine emindir Liviya lideri Muemmer Qeddafinin terefdarlari paytaxt Tripolinin Yasil meydanina toplasmaga baslayiblar Insanlar qaval calaraq seher kucelerinde avtomobillerle gezir yasil bayraq yelleyir Muemmer Qeddafinin portretlerini gezdirir Xalqin iqtidari ya da olum suari seslendirirler Tripolide magazalarin coxu baglidir ancaq corek magazalari ve yanacaqdoldurma menteqelerinin onunde boyuk novbeler var Bu arada Liviyanin qerbindeki Misurata seherine nezaretin Muemmer Qeddafi eleyhdarlarinin eline kecdiyi barede xeber gelib Bu hokumet eleyhdarlarinin olkenin qerbinde ele kecirdikleri ilk seherdir Liviyanin serqinde ise ordunun boyuk hissesi Muemmer Qeddafi eleyhdarlarinin terefine kecib Hazirda Liviyanin butun deniz ve hava limanlari aciqdir olkede heyat tedricen normala donur Liviya lideri Muemmer Qezzafinin boyuk oglu Seyf ul Islam bele beyan edib Heyat evvelki axarina qayidir butun deniz ve hava limanlari mektebler aciqdir Bu milli mubarizede butun liviyalilar birlesmelidirler deye o dovlet televiziyasi ile cixisinda bildirib El Kaide beynelxalq terror sebekesi Liviyanin serqindeki Derna seherinin erazisinde islam emirliyi elan edib Bu barede Liviya XIN bascisinin muavini Xalid Kaim melumat verib El Kaide sebekesi Dernada emirlik elan ederek kecmis Quantanamo mehbusu Ebdulkerim el Hesedini emir teyin edib deye Kaim Tripolide Avropa Birliyi olkelerinin sefirleri ile gorusde bildirib Liviya prezidenti Muemmer Qeddafiye sadiq ordu bolmeleri Zavaya seherine hucum cekib Paytaxt Tripoliden 30 kilometr qerbde yerlesen bu seherde qiyamcilar mescidde gizlenmeye calisiblar Muemmer Qeddafinin sexsi komekcisi sehere gelib ve bildirib ki silahli sexsler mescidden cixmasa oldurulecek Daha sonra ordu bolmeleri mescide raket zerbesi endirib Mescid dagilib Liviya lideri Muemmar Qeddafi yeniden xalqa muraciet edib Amma onun budefeki muraciet telefon vasitesile bas tutub Bele ki Qeddafinin xalqa muraciet edileceyi haqda xeber yayilan kimi Zaviye seherinde toqqusmalar bas verib Hadise neticesinde en azi 10 nefer helak olub Cixisi zamani telefonla xalqa seslenen Qeddafi bunlari deyib Liviya her kesin qibte etdiyi ornek aldigi bir olkedir Bas veren butun hadiselerin kokunde El Qaide nin eli var Ele ABS de hemin insanlarla elbirdir Olkemiz bu insanlardan temizlenmelidir Qeddafi oten cixisda oldugu kimi bu defe de numayiscileri narkotik madde qebul etmekde ittiham edib Onun sozlerine gore kucelere cixib etiraz eden bu insanlar ancaq narkotik maddenin tesiri altinda bele addimi ata biler O hemcinin Ben Ladenle birlesenlere de xeberdarliq edib Qeddafi olkenin cetin veziyyetde oldugunu butun mekteb ve banklarin baglandigini etiraf edib O liviyalilara seslenerek onlari evlerine geri donmeye cagirib Sizce Bin Laden olenleri geri qaytara bilecek 1000 neferin olduyu Zaviye butun qebilelerin paytaxti hesab edilir Bu usyan davam etdikce ise biz daha da zalim olacagiq Liviyada Muemmer Qeddafiye sadiq herbi quvvelerin acdigi ates neticesinde qetle yetirilen aksiya istirakcilarinin cesedleri teyyarelere yuklenerek bos sehralara atilir Liviyanin BMT deki numayendeliyinin rehberinin muavini Ibrahim Dabbasci soyleyib Sahidler Muemmer Qeddafinin muzdlu esgerlerinin aksiyacilarin basindan ve sinesinden nisan aldiqlarini ve yalniz oldurmek meqsedile ates acdiqlarini soyleyirler Fransanin insan huquqlari uzre sefiri Fransua Zimer ise bildirib ki Muemmer Qeddafi insanliq eleyhine cinayete yol verir ve fevralin 15 den indiye qeder oldurulenlerin sayi 2 min nefere catib Iranin PressTV telekanali Liviya prezidenti Muemmer Qeddafinin oglu Saif el Arabin muxalifetcilere qosulub xeberini yayib Muemmer Qeddafi oglu Saif el Araba guc strukturlarinin loyalligini temin etmeyi ve onlarin muxalifet terefine kecmesine yol verilmemesini tapsirib Ancaq o fevralin 24 de Benqazide aksiya istirakcilarina qosulub PressTV telekanali qeyd edib ki Saif el Arabi atasinin hakimiyyeti itireceyi halda ozunu oldurmek yaxud Cenubi Amerikaya qacmaq varianti uzerinde dusunduyune isare edib Muemmer Qeddafinin oglunun muxalifet terefine kecmesi barede diger menbelerden melumat daxil olmayib Liviya lideri Muemmer Qeddafinin muzdlu silahlilari paytaxt Tripoli seherinde numayiscilere ates aciblar Hadise Cume xutbesinden sonra bas verib Olayin sahidleri olenlerin oldugunu bildiribler Reuters azi 5 neferin olduyu haqda xeber yayib Sakinler deyibler ki tekce etiraz aksiyalarina qatilanlara deyil kuceye cixan her kese ates acilir Bu arada Muemmer Qezzafinin sexsi tibb bacisi Ukrayna vetendasi Qalina Kolotnitskaya onu terk ederek yuk teyyaresi ile Kiyeve qacib Jurnalistler Liviyada spirtli ickilerin qadagan olunmasina baxmayaraq gemi bortuna serxos geldiyini ve pilotlari ata nin Qezzafini olkede qeyri resmi bele adlandigi bildirilir cezalandirildiracagini bildirib Onu zorla sakitlesdire bilibler Indi qadinin teyyare reysleri ucun arzulonmaz sexs elen edilmesi meselesine baxilir Usyancilarin quvveleri Tripoliye yaxinlasirlar Liviyada qanli toqqusmalar davam edir Olkenin serq hissesine nezareti tamamile ele keciren usyancilar paytaxt Tripoliye yaxinlasirlar Bu gun paytaxt merkezini zirehli texnika ile ehateye alan herbciler numayiscilere ates acmaga baslayiblar Paytaxta yaxin seher ve kendlerin artiq hokumet eleyhdarlarinin eline kecdiyi bildirilir Hokumete bagli esger ve polisler de movqe deyisdirmeye davam edirler En son olaraq Acdabiya seherinde xidmetde olan herbcilerin ve polislerin muxalifet siralarina kecmesi xeberi gelib Bolgede nufuzu olan tayfa liderlerinin bir hissesinin de Qeddafiye qarsi usyana qalxdigi bildirilir Numayisciler paytaxt Tripoli ugrunda doyuse baslayib Kutle silahla dolu arsenali ele kecirib Neticede silahlanmis numayisciler ordu ile esl muharibeye baslayib Hazirda paytaxtda gulleler yagis kimi yagir Prezident Muemmar Qezzafini mudafie eden quvveler numayiscileri gulleleyir Helelik olenler ve yaralanlar haqda melumat verilmir Tripoli aeroportu ecnebilerle doludur Onlar olkeni terk etmeye calissalar da hele ki buna nail ola bilmir prezident Muammer Qeddafi paytaxt Tripolide muqavimeti davam etdirir Atismalarin davam etdiyi Misrata seherinde numayiscilerin bir herbi teyyareni yere endirdiyi ve pilotlari girov goturduyu aciqlanib Benqazinin bir hefte once numayiscilerin eline kecmesinden beri ise seherde bir cox is yeri baglidir Seherde qida problemi yasandigi qiymetlerin iki defe artdigi numayiscilerin en cox 2 3 hefte muqavimet gostere bileceyi sonra qitliq baslayacagi bildirilir Bununla yanasi Muemmer Qeddafini devirmek isteyen numayisciler arasinda da ziddiyyetler yasanir Benqazide kecmis edliyye nazirinin muveqqeti hokumet qurdugunu aciqlamasindan sonra bir qrup basqa numayisci Milli Liviya Surasinin yaradildigini elan edib Her iki teref de numayiscilerin onlari temsil etdiyini bildirir Numayiscilerin elinde olan Zaviye seherinde ise her an Muemmer Qeddafi terefdarlarinin eks hucuma kecmesi tehlukesi yasanir Tripolinin 50 kilometrliyinde yerlesen seher Muemmer Qeddafiye bagli iki min neferlik polis ve muzdlu terefinden muhasirede saxlanir Son melumatlara gore Tripolinin bir hissesi ise numayiscilerin elindedir Bu semtlere hokumet quvvelerinin girmesini engellemek ucun yollarda barrikadalar qurulur Muemmer Qeddafi ise oz nezaretinde olan semtlerde xalqa pul paylayir Aile basina 400 dollari almaq ucun xalq banklarin qarsisinda novbede dayanir Liviya guc strukturlarinin emekdaslari paytaxt Tripolide hokumet eleyhine numayis keciren sexslere ates aciblar Bu barede Liviyanin Qureyna qezeti melumat verir Numayisciler Cume bazar meydanina yaxinlasdiqda mulki geyimde olan Qezzafinin adamlari onlari yaxinlasaraq ates aciblar Neticede numayiscilerin bir qrupu helak olub ve yaralanib deye qezet bildirir Paytaxt Tripoli yaxinligindaki 2 seher ugrunda doyus muxalifetcilerin qelebesi ile bitib Belelikle Ez Zaviye ve Misrat seherlerine nezaret tamamile numayiscilerin eline kecib Ez Zaviye sakinlerinden biri Associated Press e bildirib ki oten gece hava qaraldiqdan sonra Qezzafinin quvveleri sehere iki istiqametden hucum edib Lakin numayisciler tanklari qumbaraatanlardan atese tutmaqla hucumlari def edib Meglubiyyetile barisan ordu tam geri cekilib Bununla yanasi seher etrafinda Qezzafini destekleyen coxlu sayda herbci ve muzdlular toplasib Odur ki yerli sakinler her an qanli doyuslerin baslaya bileceyini soyleyir ABS Herbi Deniz Quvveleri dunyanin en uzun aviadasiyicisi olan USS Enterprise si Liviya sahillerine gonderib Aviadasiyici Liviyadaki vetendas muharibesi ile elaqedar Somali quldurlari ile mubarize tapsirigindan geri cagirilib Penntaqon fevralin 28 de Simali Afrika sahillerinde Herbi Hava ve Herbi Deniz quvvelerinin yeniden qruplasdirilacagini bildirib ABS ve Boyuk Britaniya liderleri ise Liviyada muxalifeti qorumaq ucun herbi guce el atacaqlarini istisna etmeyibler Meselen Britaniyanin bas naziri Devid Kemeron Muemmer Qeddafinin numayiscilere qarsi teyyare ve vertolyotlardan istifade etdiyi teqdirde onun ozune qarsi da hava zerbelerinden istifade olunacagini beyan edib 2 mart gunu Liviyanin paytaxti Tripolide guclu partlayis bas verib Liviya lideri Muemmer Qeddafiye sadiq herbi quvveler olkenin serqinde qiyamcilarin nezaret etdiyi bir nece sehere hucuma kecib Hokumet quvveleri artiq Benqaziden 200 kilometr qerbde Araliq denizi sahilinde yerlesen Marsa el Breq seherinde nezareti temin edibler Sahidlerin bildirdiklerine gore kuce doyuslerinde en azi 14 nefer olub Marsa el Breq Liviyanin neft ixraci sahesinde vacib liman seheridir ve seherin yaxinliginda beynelxalq aeroport yerlesir Seherde boyuk neft emali eyni zamanda maye qaz zavodu var El Cezire telekanali ise Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelerin hazirda Acdabiya seherine havadan zerbe endirdiyi barede melumat yayib Bu seherde qiyamcilar herbi baza ve silah anbarini ele keciribler Qeyd edek ki dunen Muemmer Qeddafiye sadiq herbi quvvelerin strateji ehemiyyete malik olan ve paytaxt Tripoliden 50 kilometr qerbde yerlesen Zaviy a seherini geri almaq cehdlerinin netice vermeyib Umumilikde Qeddafinin artiq 4 sehere nezareti berpa etdiyi bildirilir Qezzafini destekleyen ordu hisseleri muxalifetin nezaretinde olan bir sira bolgelere hucuma kecib RBK xeber verir ki Tripoliden 800 kilometr serqde yerlesen Breqa limani artiq prezident terefdarlarinin nezaretine qayidib Melumata gore limana nezareti ele almaq ucun kecirilen emeliyyatda numayiscilere yeniden hava zerbeleri endirilib Liviya ordusunun Quru Qosunlarinin komandani muxalifetin terefine kecib RBK xeber verir ki o 40 ilden artiqdir olkeye rehberlik eden Qezzafiye qarsi usyana qalxmis xalqi desteklediyini beyan edib Yegane hedefimiz Liviyani bu rejimden xilas etmekdir Insanlar ozleri ozlerine hokumet sece bilmelidir deye komandan Abdel Celil istefa qerarini aciqlayarken bildirib Pakistan metbuati ise ABS Britaniya ve Fransanin xususi teyinatlilarini Liviyaya yeritdiyine dair melumat yayib Deyilene gore bu 3 olkenin xususi teyinatlilari artiq Liviyanin serq rayonlarindadir Onlarin ABS ve Fransanin herbi gemilerile daha sonra ise qayiqlarla Liviya erazisine getirildiyi bildirilir Onlarin sayi yuzlerledir Meqsed muxalifetin yaratdigi silahli quvvelere telim kecmekdir deye melumatda qeyd olunur Sky News bu saatlarla Tripolide bir nece guclu partlayisin bas verdiyine dair melumat yayib Partlayislar neticesinde olen ve ya yaralananlarin olub olmadigi aciqlanmir Partlayislarin seherin muxtelif hisselerinde bas verdiyi ve onlarin terror akti oldugu bildirilir Partlayislar prezident Muemmar Qezzafinin yuzlerle terefdarinin toplasdigi yerlerde toredilib Tripolinin bir nece kilometrliyinde ise muxalifet terefdarlari ile ordu arasinda siddetli doyusler davam edir Bu gun seherden indiyedek doyusde en azi 5 muxalifet terefdarinin olduyu bildirilir Tripolide bu gunlerde yaradilmis Tripolinin qiyamci gencleri teskilati yaxin vaxtlarda prezident Muemmar Qezzafiye qarsi silahli qiyama baslamaga hazirlasir Paytaxt sakinleri adindan beyanat veren qurum sabiq edliyye naziri Mustafa Abdel Calilin rehberliyile yaradilmis muveqqeti hokumeti desteklediklerini aciqlayib Olkenin boyuk bir hissesine nezareti itirmis Qezzafi ise hele ki Tripolini nezaretde saxlaya bilir Bu gece de paytaxt etrafinda numayiscilerle Qezzafi terefdarlari arasinda toqquslmalar olub Muxalifetin yeni hokumet qurdugu Benqazi seherinin ise her an aviasiya terefinden bombardman edilmesi tehlukesi var Bunu onlemek ucun seherde Ali Herbi Sura yaradilib Onun 15 uzvu var Ele bu gece Liviyanin daha 2 qerb seheri Uceylan ve Cumeylde Liviyanin Qezzafi hakimiyyetinden evvelki bayragi qaldirilib Bu seherlerin muxalifeti desteklediyinin gostericisidir Liviya lideri Muemmer Qeddafi NATO ve ABS ni hedeleyib Lent az in Reuters agentliyine istinaden verdiyi melumata gore Muemmer Qeddafi NATO ve ABS Liviyaya mudaxile ederse onlari Ikinci Vyetnam gozlediyini bildirib Liviya lideri qeyd edib ki milyonlarla terefdarina silah paylamaga hazirdir Biz 1 milyon 2 milyon 3 milyon insana silah paylayacagiq ve ikinci Vyetnam baslayacaq Bu bizim ucun vacib deyil Bundan sonra biz hamiya tupureceyik Haaqadaki Beynelxalq Cinayet Mehkemesi bu gun Liviyada insanliq eleyhine cinayetle bagli daxil olan faktlarin resmi arasdirilmasina basladigini elan edib Mehkemenin prokuroru Luis Moren Okamp deyib ki gelen ilk informasiyalarin oyrenilmesinden sonra bele qerar verilib Liviya Insan Huquqlarinin Mudafie Liqasinin temsilcisi Eli Zeidan ise deyib ki Liviyada qiyam zamani olenlerin sayi 6 mine cata biler Onun sozlerine gore tekce paytaxt Tripolide olenlerin sayi 3 mine catib El Cezire telekanali ise Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelerin artiq Liviyanin simal qerbindeki Qasr Qarian ve Sabrat seherlerinde nezareti ele kecirdiyi barede melumat yayib Hazirda olkenin serqinde olan ve bir nece xarici neft sirketinin menzil qerargahinin yerlesdiyi Marsa Breqa seheri ugrunda doyusler gedir Liviyada muxalifetciler konullu birliklere silah telimi kecir Benqazi seherinde toplasan genclere silahdan nece istifade edilmesi oyredilir Onlar Tripolini ele kecirmek hazirlasirlar Liviya Herbi Hava Quvvelerinin muxalifetcilerin nezaretinde olan Breqa seherini yeniden bombardman etmeye basladigi melum olub Qeyd edek ki bu liman seheri artiq bir nece gundur numayiscilerin nezaretindedir ve Qezzafini destekleyen quvveler onu geri qaytarmaq ucun elinden geleni edir Qezzafinin oglu Saif el Islam sehere aviasiya zerbelerinin endirildiyini tesdiqleyib Bununla yanasi o iddia edib ki bombardmanda meqsed insanlari oldurmek yox qorxutmaqdir Seher sakinleri hele dunen heyata kecirilmis bombardmanin 12 neferin heyatina son qoydugunu bildirir Liviya ordusu olkenin qerbinde numayiscilere qarsi genismiqyasli emeliyyatlara baslayib Numayiscilerin nezaretinde olan seherleri geri qaytarmaga calisan ordu onlara qarsi son derece amansiz davranir Numayiscler gullebaran edilir ordu bu zaman qumbaraatanlardan da istifade edir Xususile paytaxt Tripoli yaxinligindaki Ez Zaviye seheri ugrunda qanli doyusler gedir Artiq en azi 10 numayisci helak olub Emeliyyatda 2 minedek esger ve muzdlu doyuscu hemcinin 80 dek tank istirak edir Numayisciler ise son damla qanlarinadek vurusacaqlarini bildirir Numayisciler Qezzafi terefdarlarinin nezaretinde olan daha 2 seheri ele kecirmeye hazirlasir Israil radiosunun sahidlere istinaden verdiyi melumata gore bir sira seherlere nezaret eden numayisciler hazirda Ras Lanuf ve Sirt seherleri ugrunda doyuse hazirlasir Tripolinin 50 kilometrliyinde yerlesen Ez Haviye seherine nezaret eden muxalifetciler ise istenilen hucuma hazir olduqlarini seheri hokumet quvvelerine vermeyeceklerini bildirir Seher yaxinliginda hokumet quvvelerine mexsus zirehli masinlarin tanklarin herbi quvvelerin toplandigi bildirilir Martin 4 de Liviyanin paytaxti Tripolinin Tacura mehellesinde yuzlerle insan bir araya gelerek Liviya prezidenti Muemmar Qeddafinin istefasini teleb edib Etirazcilar Qeddafi Allahin dusmenidir Xalq hakimiyyetin devrilmesini isteyir kimi suarlar seslendirib Liviya lideri Muemmer Qeddafinin qosunlari tanklarin desteyi ile usyancilarin isgal etdiyi ez Zeviye seherine girib Sehere 15 tank ve doyus masini girib kuce doyusleri gedir Sahidler bildirirler ki Qeddafinin qosunlari usyancilarin movqelerini yararaq sehere daxil olsalar da helelik esas obyektlere usyancilar nezaret edirler Onlar Tripoliden 60 kilometr aralida yerlesen bu seheri paytaxta hucum ucun platsdarm kimi istifade etmeyi planlasdirirlarmis Doyuslerde 50 ye kimi adam olub z Zaviye seheri ugrunda doyus gedir El Erebiyye telekanalinin melumatina gore sehere daxil olmus tanklar yasayis evlerini bombalayir Burada bas verenler hec Iraqda da gorunmeyib Qezzafinin terefdarlari butun nov artilleriyadan istifade edir tanklar zirehli masinlar Bu total soyqirimdir deye sahidlerden biri bildirir Ordu ve prezident Muemmar Qezzafini destekleyen muzdlu doyusculerle numayisciler arasinda toqqusmalar ise davam edir Son olaraq aviasiya gunlerdir muxalifetin nezaretinde olan Benqaziye daha bir nece zerbe endirib Neticede en azi 17 nefer helak olub Paytaxt Tripolide kucelere cixan kutle Qezzafinin istefasini teleb edir Liviyanin vacib neft ixraci limani olan Ras Lanuf seherinin ise gah hokumet quvvelerinin gah da muxalifet terefdarlarinin nezaretine kecidiyine dair xeberler yayilir Seher saatlarindan Liviya ordusu ile el Zaviye seheri ugrunda doyusen numayisciler qelebe qazanib Sky News xeber verir ki tanklarin pulemyotlarin istifadesi ile geden doyuslerin sonunda orrdu geri cekilmeli olub ve seheri terk edib 2 neferin helak oldugu resmen tesdiqlenib Ordu insanlari gulleleyirdi Numayiscilerin basina sinesine ates acilirdi Onlar bizi qorxutmur qetle yetirir deye sahidlerden biri bildirir O toqqusmada en azi 100 neferin olduyunu 500 dek yaralinin oldugunu soyleyib Liviyada hokumet qosunlari Araliq denizi sahilinde yerlesen iki iri seheri Ez Zeviye ve Misuratani ele keciribler Her iki seher fevralin sonlarinda usyancilarin eline kecib Fevralin 15 den baslayaraq Liviya seherlerinde dovlet bascisi Muemmer Qeddafinin istefasi telebile etiraz aksiyalari davam edir Beynelxalq teskilatlarinin fikrine gore hokumet numayisleri amansizcasina yatirdir tehlukesizlik quvveleri ve xarici muzdlu esgerlerle toqqusmalarda alti min neferecen insan helak olub Martin 6 si boyunca Liviyada prezident Muemmar Qezzafini destekleyen ordu ile numayisciler arasinda toqqusmalar davam edib Hokumet quvveleri paytaxt Tripolinin 200 kilometrliyinde olan Misrat seherine girse de bir qeder sonra yeniden seheri terk etmeli olub Numayiscilerin ciddi muqavimetile uzlesen ordu seherde durus getire bilmeyib Ras Lanuf seherinde ise hokumet quvvelerinin numayiscileri ustelediyi bildirilir Oten gun erzinde bir nece sehere nezaretin Qezzafi terefdarlarinin eline kecdiyi qeyd olunur Doyusler hazirda da davam edir Bu zaman ordu tanklardan artilleriyadan herbi vertolyot ve teyyarelerden feal sekilde istifade edir Son sutkada yalniz Misratda 20 nefer helak olub 100 dek insan yaralanib Liviya lideri Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler Ras Lanuf portundan 50 kilometr simal qerbde yerlesen Bin Cavad seherini qiyamcilardan geri alib LentLiviyanin serqinde bir nece seher ugrunda Liviya ordusu ve silahlilar arasinda qanli doyusler davam edir Bu arada qiyamcilar Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelerin nezaret etdiyi Sirt seherini ele kecirmek ucun hucuma baslayiblar Hucumun qarsisini almaq ucun Liviya liderinin emri ile teyyareler Ras Lanuf seherini atese tuturlar Qiyamcilar paytaxt Tripoliye dogru hereket etmeye calisirlar Liviyanin sabiq bas naziri Azus el Talhi dovlet televiziyasinin efirile qiyamcilara muraciet edib ve onlari hokumetle danisiqlara cagirib Sabiq hokumet bascisi qan tokulmesine son qoyulmasi ucun bunun vacib oldugunu bildirib Dovlet televiziyasi prezident Muemmar Qezzafinin tam nezaretinde oldugundan danisiqlara cagirisin sirf hokumetin isteyi oldugu subhe dogurmur Muracieti eden sabiq bas nazir hazirda Liviyanin BMT deki sefiridir Liviya lideri Muemmar Qezzafinin istefa vermeye razi olduguna dair melumat yayilib Londonda nesr olunan erebdilli Asharq Al Awsat qezeti yazib Qezetin iddiasina gore Qezzafi muxalifetin Benqazide qurdugu hokumete teqdim etdiyi mektubunda istefa vermesi ucun oz sertlerini irel surub Baslica sert onun ve ailesinin tehlukesizliyine teminatin verilmesidir Zaviye ve Misuratadaki qanli doyusler helede davam edir Bundan basqa Bin Cavad seherinde bas veren silahli munaqise neticesinde 7 nefer olub 50 nefer ise yaralanib Bununla yanasi Liviya herbi hava quvvelerine mexsus teyyareler Ras Lanuf seherini bombalyib Hokmet terefdarlari ile muxalifet arasinda daha bir siddetli doyus Qeddafinin dogma seheri Sitrede gedir Qeddafi ordusu oten gunden bu seheri muxalifetcilerden azad elemeye calisir Qezzafinin quvveleri serqdeki Ras Lanuf seherine hemlelerini davam etdirirler gt eher artilleriya atesine tutulur Xeberlerde bolgeye agir silahlarin getirildiyi bildirilir Qezzafiperest quvveler seher etrafindaki yol kesismelerinden silahli muxalifeti sixisdirib cixramaga sey gosterirler BBC muxbiri Liviya teayyresinden endirilen 4 bomba zerbesinden birisi ile evin darmadagin edildiyini xeber verir Qerbi Liviyada muxlifetin nezareti altinda olan Zaviya ve Misrata seherleri Qezzafi quvveleri terefinden muhasireye alinib Bu arada NATO bolgeye havadan nezaretini artirir Alyansa mexsus radar teyyareleri vasitse ile hava mekanina 24 saatliq kesik cekilir Tripolide oten gece terefdarlari qarsisinda cixis eden Qezzafi Liviyanin dusmelerini olkenin esaret altina salinmasina calismaqda teqsirlendirib Qezzafi emindir ki Qerb Liviyani Boyuk Britaniya Fransa ve ya ABS nin mustemlekesine cevirmek isteyir O Avropa olkelerinin artiq Fars korfezi ve Iraqin neft yataqlarina nezaret etdiyini soyleyib Benqazi seherinde qurulmus muveqqeti hokumetin uzvlerini bir deste satqin adlandiran Liviya prezidenti iddia edib ki onlar olkenin boyukluyune gore ikinci seherini Boyuk Britaniyanin nezaretine vermeye calisir Qezzafi xalqin hele de onu desteklediyini beyan edib Liviya lideri Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler cetin doyuslerden sonra paytaxt Tripoliden 50 kilometr qerbde yerlesen Al Zaviya seherini alib Liviya Dovlet Televiziyasi melumat yayib Melumatda bildirilir ki seher el Qaide terrorcularindan tam azad olunub Qeyd edek ki Al Zaviya seherine hucum martin 8 de baslayib Hucumda hokumet quvveleri 50 tankdan istifade edib Sahidler bildiribler ki seher tamam dagidilib Liviyanin paytaxt Tripolinin 50 kilometrliyinde yerlesen El Zaviye seherinde kuceler tamam bosalib Sebeb gunlerdir vetendas muharibesinin getdiyi seherde hokumetin binalarin damina snayperler yerlesdirmesidir Onlar evlerini terk eden her kesi derhal vurur Sahidler bildirir ki kuceye cixan insanin numayisci yoxsa adi vetendas olmasindan asili olmayaraq snayperler onu derhal oldurur Odur ki hazirda seherde olu sukut var El Zaviye donub Insanlar oluleri basdira bilmir Hec kim kuceye cixmaga cesaret etmir Hetta semada qus bele ucmur deye sahidlerden biri bildirir Liviya lideri ile bagli casqinliq doguran melumatlar yayildi Yunanistan Mudafie Nazirliyi bu gun Liviya lideri Muemmer Qeddafinin teyyaresinin Yunanistanin hava sahesine daxil oldugu ve Misir istiqametine ucdugu barede melumat yayib Yunanistan Mudafie Nazirliyi bildirib ki Libyan Airlines sirketine mexsus Faclon 900 markali teyyare Kirit adasinin cenub qerbinde hava mekanina daxil olub RIA Novosti ise Yunanistan Silahli Quvvelerinin Bas Qerargahina istinaden yazib ki sohbet Learjet markali teyyareden gedir ve teyyare Malta adasi uzerinde ucub Agentlik artiq teyyarenin Qahireye endiyini de yazib Tripoliden Qahireye ucan teyyarenin goyertesinde kim oldugu barede melumat verilmir BBC ise xeber verir ki bu Muemmer Qeddafiye mexsus teyyarelerden biridir Ras Lanuf neft limani basda olmaqla bir sira erazileri numayiscilerin nezaretinden geri almis ordu novbeti genismiqyasli emeliyyata hazirlasir Meqsed olkenin serq hissesini tamamile hokumetin nezaretine qaytarmaqdir Liviya lideri Muemmar Qezzafinin oglu Saif el Islam ABS ve NATO ya muraciet ederek onlari bas verenlere mudaxile etmemeye cagirib Ogul Qezzafi bu halda liviyalilarin Amerika ve NATO ya qarsi vurusacagini beyan edib Qezzafini destekleyen quvveler Ras Lanufun 40 kilometrliyinde yerlesen Sidra seherini de ele kecirib Liviyanin Qezzafiye sadiq quvveleri olkenin qerb ve serq bolgelerinin nezaretini ele kecirmeye calisir Mistara ve Ras Lanuf seherleri havadan hucumlara meruz qalib Her iki seher reqib doyusculerin nezareti altindadir Dunen xarici jurnalistlere Zaviya seherinde tur kecirmeye icaze verilmisdi Seherdeki Qezzafi terefdarlari suarlarla olke liderine desteklerini bildiribler Muemmar Qezzafiye sadiq qosunlar usyancilarin nezaretindeki Breqa seherini ele keciribler Qezzafinin herbcileri qerbden hucuma kecerek Uqayla seheri ve Breqadan 12 km aralida olan Biser kendini de tutublar Usyancilar masinlarla Acabiyya seherine dogru geri cekiibler Onlar hemin seherden muxalifetin esas muqavimet merkezleri olan Tobruk ve Benqaziye yollana bilerler Qiyamcilar Breqa seherini yeniden ele kecirdiklerini beyan edib Qezzafini destekleyen quvveler seheri terk edib Melumata gore doyus zamani hokumet quvvelerine mexsus coxlu sayda zirehli masin mehv edilib 20 herbci girov goturulub Daha 25 herbcinin oldurulduyu bildirilir Hokumet quvveleri gunlerdir numayiscilerin nezaretinde olan Breqi seherini de geri qaytarib Belelikle de son bir nece sutkada muxalifet daha bir sehere nezareti elden verib Numayiscilerin nezerecarpacaq derecede zeiflediyi bildirilir Onlarin movqelerine yerden ve havadan zerbeler endirilir Qiyamcilar Benqazini yanacaqla temin eden limana daxil olub Qeddafiye sadiq quvveler Misurata seherini muhasireye alib Liviyada qiyamcilar prezident Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler uzerinde ilk ciddi ugur qazaniblar Liviya Milli Kecid Surasinin quvveleri Benqazini yanacaq ve enerji ile temin eden limana daxil olublar Qiyamcilarin desteleri ugurlu manevr ederek Muemmer Qeddafiye sadiq taboru aldadib ve onu muhasireye alib 25 herbci esir goturulub Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler Marsa el Breqa seherinden 20 kilometr kenarlasdirilib Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelerin hucuma kecdiyi Misurata seherinde ise veziyyet gergin olaraq qalir Seherde su ve erzaq mehsullari catismir Bu arada Muemmer Qeddafi Rusiya Cin ve Hindistan sirketlerini Liviyanin nefti qaz sektoruna sermaye qoymaga devet edib Muemmer Qeddafi bu teklifi hemin olkelerin Tripolideki sefirleri ile gorus zamani seslendirib Sefirlerle gorusun Liviyada bohranli veziyyetin davam etdiyi dovrde bas tutmasi diqqet cekib Siddetli doyuslerden sonra muxalifet terefdarlari yeniden Marsa el Breqa limanini ele keciribler Hokumet quvveleri geri cekilmeli olub Qiyamcilar bu zaman ele kecirdikleri zirehli texnika ve silah sursatdan istifade etmekle movqelerini bir qeder mohkemledib Melumata gore doyus zamani Qezzafini destekleyen onlar herbci muhasireye dusub ve qiyamcilara teslim olub Numayisciler Ras Lanuf seherini yeniden ele kecirmek ucun hucuma hazirlasir Tripolinin 40 kilometrliyinde yerlesen Ez Zaviye seheri ugrunda da siddetli doyus gedir Muemmar Qezzafini destekleyen quvveler muxalifeti getdikce sixisdirmaqdadir Bu gun seher saatlarinda hokumet quvveleri Tunisle serhedde yerlesen ve bir muddetdir qiyamcilarin nezaretinde olan Zuvara seherine girib Sehere zirehli texnika yeridilib Qezzafini destekleyen quvvelerin olkenin serqinde de numayiscilere hucumu davam edir Onlar Marsa el Breqa seherini tam nezarete goturub Liviya prezidenti Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler qiyamcilarin son dayagi olan Benqazi seherine hucuma baslayib LentLiviya Dovlet Televiziyasi dunen 1 heftedir ki doyuslerin getdiyi Adcabiya seherinin hokumet quvvelerinin nezaretine kecdiyi barede melumat yayib Bu arada Muemmer Qeddafi Qerbi de hedeleyib O deyib ki Qerbin neft sirketlerine artiq etibar etmirler Onlar bize qarsi olaylarda istirak etdiler Yalniz Almaniya gelecekde Liviya ile neft muqavilesi baglaya biler Biz esasen Rusiya Cin ve Hindistanin neft sirketleri ile muqavile baglayacagiq Qiyamcilarin son qalasi olan Benqaziye hucumlarin basladigi bir vaxtda Liviya prezidenti Muemmer Qeddafi Qerb dovletlerini aciq hedeleyib LentMuemmer Qeddafi Italiyanin Il Giornale qezetine aciqlamasinda deyib ki Liviyaya hava hucumu teklifi ile cixis eden Fransa prezidenti Nikola Sarkozinin psixikasinda pozgunluq var Liviya prezidenti Nikola Sarkozinin soylediklerini yalniz bir delinin soyleye bileceyini vurgulayib O Italiyanin bas naziri Silvio Berluskonin davranisi qarsisinda da soka dusduyunu dile getirib Ozumu xeyanete ugramis hiss etdim Artiq hec bir sekilde Italiya ve Silvio Berluskoni ile elaqem yoxdur Italiyada hokumet deyisenden sonra bu olke ile yeniden dialoqa baslaya bilerem Benqaziye hucumun basladigini nezere catdiran Muemmer Qeddafi bu seherdeki silahlilarin el Qaide terror teskilatinin lideri Usame bin Ladenin terefdari oldugunu vurgulayib Onlar sadece hucum etmeyi ve oldurmeyi dusunurler Xalq onlardan qorxur ve menim xilas etmeyimi isteyir Usyancilarin hec bir umidi yoxdur Ya qacacaq ya da teslim olacaqlar Qiyamcilarin qurdugu Suranin hec bir ehemiyyeti yoxdur el Qaide onlardan istifade edir Bezi herbciler de onlarla birge idiler ve bize hec bir alternativleri olmadiqlarini aciqladilar O herbciler ya qacacaq ya da bogazlari kesilecekdi Ona gore de qiyamcilarin yaninda yer almaq mecburiyyetinde qaliblar Silahlarini endirerlerse onlar evf edilecekler Liviya lideri onu da deyib ki eger Qerb dovletleri onlara qarsi Iraqdaki kimi davranarlarsa bu gun savasdiqlari el Qaide ile ittifaqa daxil olar ve cihad elan eder Liviya prezidenti Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler paytaxt Tripoliden 200 kilometr serqde yerlesen Misrata seherine daxil olub Olkenin ucuncu boyuk seherinin butun kommunikasiyasi siradan cixarilib Hucum saat 06 00 radelerinde seherin guclu artilleriya atesine tutulmasindan sonra baslayib Sehere tanklarla 3 istiqametden hucum olub Musahideler Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelerin yaxin gunlerde muxalifetin esas qalasi olan Benqazi seherini de ele kecirmesini qacilmaz sayirlar Liviya lideri Muemmer Qeddafinin oglu Seyf el Islam ordunun qiyamcilarin merkezi sayilan Benqazi seherine yaxinlasdigini soyleyib Seyf el Islam deyib ki 48 saatdan sonra her sey sona catacaq qiyamcilarin isi bitecek Liviya semasinda ucuslara qadaga qoyulmasi barede mumkun qerara gelince Seyf el Islam qeyd edib ki bununla bagli istenilen qerar gecikib cunki artiq herbi emeliyyatlar basa catir Bu arada Liviyada muxalifet de ozunu itirib Qiyamcilarin liderlerinden biri bildirib ki Qerb komekden imtina etmekle onlari satdi Xatirladaq ki martin 15 de qiyamcilar ciddi meglubiyyete ugrayiblar Onlar yalniz neft merkezi sayilan Marsa el Breqani deyil 100 min ehalisi olan Adcabiya seherine de nezareti itiribler Qiyamcilar son gullelerine qeder doyuseceklerini beyan etseler de Adcabiyani almaq ucun Muemmer Qeddafiye sadiq quvvelere bir nece saat yeterli olub Bu seherin alinmasi hokumet quvveleri ucun Benqazi ve Tobruk seherlerine yolu acib Hazirda Muemmer Qeddafiye sadiq quvveler Misrata seheri ugrunda doyusler aparir Diqqet ceken diger meqam odur ki bu seherlerde xalq kutleleri hokumet quvvelerini alqislarla ve bayraqlarla qarsilayir Liviya lideri Muammar Qezzafiye bagli quvvelerin zirehli birliklerle hava ve deniz quvvelerinin desteyi ile bezi seherleri ele kecirmesi muxalifeti cetin veziyyete salib Qezzaafiye bagli quvvelerin Zuvaraya yonelik hava hucumunda dord neferin olduyu bildirilir Tehlukesizlik quvveleri irelilemeye davam ederken muxalifetin qalasi olan Binqazi seherinde heyecan siqnali verilib Qezzafiye bagli quvveler xususile Binqazinin qarsisinda onemli strateji noqte olan Ejdebiye seherini havadan bombardman edir Ejdebiyye teslim olacagi teqdirde Qezzafiye bagli quvvelerin Binqaziye girmesinin an meselesi oldugu bildirilir Liviya Milli Surasinin sozcusu Abdulcelil Qerbe uz tutaraq Liviya hava sahesi ucusa yasaq bolge elan edilmezse ve Suriyadan silah getirdiyi iddia edilen Qezzafi gemileri yoxlamadan kecirilmezse Liviyada boyuk bir felaket yasanacaq deyib Ingiltere xarici isler naziri Uilyan Hague ise Qezzafinin olkeye nezareti ele kecirmesinin liviyalilar ucun kabus olacagini deyib Rusiya ise Qezzafi ve ailesinin bu olkenin torpaqlarina girmesini qadagan edib Liviyada muxalifetin son ve esas qalasi olan Benqazide yasayan 2 esas tayfa prezident Muemmer Qeddafini destekleyir Liviya Dovlet Televiziyasinin yaydigi informasiyada qeyd olunur ki Tarxulla ve Varfalla tayfalarinin temsilcileri telekanala zeng acaraq Muemmer Qeddafini desteklediklerini beyan edibler Hokumet quvveleri ise Benqazi istiqametinde irelilemekde davam edir hokumet quvveleri Benqazinin girisine catib Muxalifet ise lazimi seviyyede silahlandiqlarini ve seherin mudafiesi ucun olume hazir olduqlarini beyan edib Artiq Benqazi aeroportunu bombalayan 2 qirici qiyamcilar terefinden vurulub Her iki pilot helak olub Beynelxalq Qirmizi Xac Komitesi Benqazideki heyetini oradan cixarib Qurum doyusler zamani emekdaslarinin helak olacagindan ehtiyatlanir Geceden seheredek Acdabiya seheri ugrunda getmis doyuslerde ise en azi 30 nefer helak olub 100 dek muxalifet terefdari yaralanib Liviya aviasiyasi Benqazi aeroportunu bombalamaga baslayib Qeyd edek ki aeroport seherin 10 kilometrliyinde yerlesir Bundan evvel seher sakinleri emeliyyata baslanacagi haqda xeberdar olunub ve onlardan seheri terk etmeleri istenilib Lakin muxalifeti destekleyen ehali Benqaziden cixmaqdan imtina edib Bunun ardinca aviasiya aeroporta zerbeler endirmeye baslayib Liviya lideri Muemmar Qezzafi bu gun Misrat seherinin qiyamcilarin elinden alinmasi ucun helledici doyusun olacagini beyan edib Milli Az xeber portalinin RBK ya istinaden verdiyi melumata gore o olkenin qerbinde numayiscilerin nezaretinde qalmis yegane seher olan Misratin ele kecirilmesinden sonra Benqazi ugrunda emeliyyata baslanacagini soyleyib Qezzafi hedefin reqiblerin terksilah edilmesi oldugunu bildirib Biz guc tetbiq etseydik butun olke erazisine nezareti birce gune ele ala bilerdik deye Qezzafi qeyd edib Meqsedimiz silahli qruplasmalari tedricen terksilah etmekdir Liviya lideri Muemmar Qezzafini destekleyen ordu muxalifetin nezaretinde olan Benqazini ele kecirmek ucun emeliyyata baslayib Qezzafini destekleyen quvveler Benqaziye 3 terefden hucuma kecib Sahidler bildirir ki qiyamcilar seherde yaratdiqlari muveqqeti hokumetin binasina geden yola beton maneeler yigir Toqqusmalarda artiq 9 neferin helak oldugu bildirilir Ordu seherin qerbine bitisik qesebeye girib Reuters ise qiyamcilarin Benqazi uzerinde hokumet quvvelerine mexsus 1 herbi vertolyotu vurdugunu yazir Benqazinin merkezinin artilleriya atesine tutuldugu bildirilir Liviya lideri Muemmar Qezzafinin quvveleri usyancilarin Tunis serhedi yaxinliginda tutdugu Zintan seherini hucum etmekle ele kecirmeye calisirlar Seher agir silahlardan atese tutulub Oten gunler erzinde Qezzaafi rejimi iki defe ateskes haqqinda elan edib lakin her defe polkovnike sadiq qosunlar muveqqeti barisigi pozublar Liviya muxalifeti bildirib ki onlar olkenin serqe yerlesen Marsa el Breqa seherini ele keciribler Usyancilar geri cekilen Liviya lideri Muemmar Qeddafinin quvvelerini izleyirler Iki hefte evvel Qeddafi qosunlari usyancilarin muhum neft limani olan Marsa el Breqadan cixarmisdilar Muemmer Qeddafinin rehberlik etdiyi Liviya hokumeti Afrika Birliyinin oten gun Efiopiyanin paytaxti Edis Ebebe seherinde kecirilen iclasinda bele bir teklifle cixis edib Iclasa qatilan Liviya heyetinin uzvu kecmis bas nazir Abdulati El Ubeydi Qeddafi hokumetinin bohranin helli ucun Afrika Birliyinin teklif etdiyi yol xeritesi ni heyata kecirmeye hazir oldugunu ifade edib O hemcinin Afrika Birliyini demokratik seckilerin kecirilmesi ucun kecid dovrunun mueyyenlesdirilmesine yardimci olmaga cagirib Liviyada usyancilar Ras Lanuf limani ve neft terminalini ele kecirerek Muemmar Qezzafiye sadiq qosunlari oradan vurub cixariblar Usyancilar uzun suren doyuslerden sonra Ecabiyye seheri ve Breqa limanini da aliblar Onlarin dediklerine gore hemin seherler muxalitfetin tam nezaretindedir Qezzafiye sadiq quvveler Liviya liderinin doguldugu seher olan Sirte teref geri cekilib Liviyadaki muxalifet quvveleri olke lideri Muemmar Qezzafinin dogma seheri Sirti ele keciribler Beynelxalq koalisiya quvveleri Sirt seherine aviazerbeler endiribdler Qezzafiye sadiq qosunlarin hava hucumundan mudafie quvveleri cavab atesi acmayiblar Liviyada usyancilar Muemmer Qezzafiye sadiq ordunun neftle zengin liman seheri Ras Lanufa yaxinlasdiqca orani terk etmeli oldublar Hokumetperest quvvelerin usyancilara qarsi raket ve qumbaralardan istifade ederek agir zerbeler endirdikleri ve cox sayda usyancinin masinlarda olkenin serqine dogru qacdiqlari deyilir Qezzafi ordusu tank ve artilleriyanin komeyi ile suretle qerbe dogru irelileyen qiyamcilarin hucumunu dayandirmaga nail oldu Geri cekilen muxalifet doyusculeri muttefiqlerden havadan destek isteyibler Loyalist quvveler hemcinin olkenin qerbinde sonuncu muxalifet dayagi olan Misratani muhasirede saxlamaqda davam edirler Muxalifetciler hokumet quvvelerinin seher merkezinde mulki vetendaslara arabir ates acdiqlarini xeber verir Liviya lideri Muemmar Qezzafiye loyal quvveler qiyamcilarin nezaretinde olan Misurat seherini bombardman edir seher seher saatlarindan baslayaraq artilleriya atesine tutulur ve bombardman hazirda da davam edir Lakin ordu sehere gire bilmir Qiyamcilar Misuratin bombalanmasi neticesinde 20 dinc sakinin olduyunu bildirir Liviyada dovlet lideri Muemmar Qezzafiye sadiq qosunlar eks hucuma kecibler Onlar Araliq denizinin sahilindeki strateji oneme malik Ras Lanuf seherini ve neft terminalini ele kecirenden sonra Bin Cavad ve Breqa seherlerini de usyancilardan aliblar Bununla bele Reuters bildirir ki Ras Lanuf ve Breqa seherlerinde usyancilarla hokumet qosunlari arasinda doyusler davam edir Olke muxalifetini birlesdiren Milli Sura ise beyan edib ki Muemmar Qezzafi hakimiyyetinin cemi bir nece gun omru qalib Muveqqeti hokumetin qurulmasiLiviyanin Kurina qezetinin internet versiyasinin melumatina gore Liviyanin kecmis edliyye naziri Benqazide alternativ muveqqeti hokumet qurulmasina baslamasi baresinde melumar verib Celil edliyye naziri postundan fevralin 21 de istefa vererek Muemmar Qezzafi terefinden etiraz istirakcilarina qeddar reaksiya vermesine etiraz etmisdi Abdel Celil xarici komeye de umid etdiyini bildirir Liviyanin ABS deki sefiri Eli Audcili artiq muveqqeti hokumeti desteklediyini elan edib O bir muddet evvel Qezzafi rejimi ile butun elaqeleri kesdiyini elan etmisdi Beynelxalq munasibetIttifaqin Xarici Isler Nazirleri gorusu ile bagli Finlandiyanin bas diplomati aciqlama verib Alexander Stubb deyib ki Liviya olaylari Ittifaqin ardicil siyasete malik olmadigini numayis etdirib Dunya boyu ve xususile de qerbde bu olaylarin yeniden deyerlendirilmesi bas verir Biz burada maraqlar ve deyerler arasinda balans mueyyen etmeye calisiriq Simali afrika olaylari neft maliyye ve eyni zamanda qeyri qanuni qacqinlarin qefil axini ile baglidir Eyni zamanda biz demokratiya azadliqlar ve insan haqlari haqqinda danisiriq Bu menada olaylarin genis deyerlendirilmesi aparilir Fevralin 23 de Liviya igtisaslari ile bagli ilk defe serh veren Obama deyib ki Liviya hakimiyyeti Muemmer Qeddafi rejimi eleyhine etiraz edenlere qarsi zorakiliq isledilmesine gore mesuliyyet dasimalidir Barak Obama deyib ki onlar beynelxalq qurumlarla birlikde Liviya bohranina qarsi umumi cavab yolunu axtarmagi planlasdiriblar ABS prezidenti gosteris verib ki onun milli tehlukesizlik komandasi Liviyada seckiler uzre teklifler hazirlasin Hemin gun Avropa Birliyinin resmileri de Qeddafi rejimine mumkun cavab tedbirleri kimi sanksiyalar teklif edibler ABS Liviya ile diplomatik elaqeleri kesmeyib Bu barede dovlet katibinin komekcisinin muavini Canet Sanderson beyan edib Birlesmis Statlar Liviya lideri Muemmer Qeddafinin oz xalqinin inamini itirdiyini hesab edirler ve Liviya hokumetine qarsi sanksiyalar paketi hazirlayirlar Bu barede Ag Evin metbuat katibi Cey Karni beyan edib Bele gorunur ki Qeddafi xalqinin etimadini itirib O vetendaslara qarsi zorakiliq tetbiq olunmasina sakit baxir liviyalilarin nezerinde onun hakimiyyetinin qanuniliyi sifira enib deye Karni bildirib ABS prezidenti Barak Obama Liviya lideri Muemmer Qeddafiye onun aile uzvleri ve hokumetine qarsi birterefli qaydada maliyye sanksiyalarinin tetbiq olunmasi barede ferman imzalayib Men ABS prezidenti Barak Obama hesab edirem ki polkovnik Muemmer Qeddafi onun hokumeti ve en yaxin silahdaslari silahdan muzdlu esgerlerden ve esassiz zorakiliqdan istifade ederek Liviya xalqina qarsi yolverilmez addimlar atiblar Men hemcinin hesab edirem ki Qeddafi onun ailesinin hokumetinin uzvleri ve en yaxin silahdaslari Liviyanin dovlet emlaki qorunmasa onu ele kecire bilerler deye prezidentin emrinde bildirilir Fermana esasen Qeddafi onun hokumeti ve dord qohumunun butun emlaki ve bank hesablari dondurulur Liviya hokumeti ile butun bank emeliyyatlarina qadaga qoyulur Bundan elave ABS dovlet katibi Liviyaya mudafie senayesi mallarinin idxalina ve bu olkeye mudafie sahesinde xidmet gostermeye icaze veren butun movcud lisenziyalari dondurur deye Obamanin emrinde vurgulanir ABS prezidenti Barak Obama Turkiyenin bas naziri Receb Tayyib Erdoganla telefon sohbetinde dinc ehaliye qarsi silah tetbiq etdiyine gore Liviya hokumetini mesuliyyete celb etmek istiqametinde birge addimlari muzakire edib Bu barede Ag Evin metbuat xidmeti melumat yayib Melumatda bildirilir ki Obama ve Erdogan Liviya hokumetinin oz xalqina qarsi zorakiliga el atmasi faktini pisleyibler ve bele veziyyeti dozulmez adlandiriblar Onlar Liviyadaki vetendaslarinin tehlukesizliyini temin etmek ve Liviya hokumetini mesuliyyete celb etmek ucun ABS ve Turkiyenin elinde olan imkanlari muzakire edibler Sohbetde hemcinin Liviya xalqina humanitar yardim gosterilmesinin vacibliyi qeyd olunub deye melumatda vurgulanir BMT bas katibi Pan Gi Mun BMT Tehlukesizlik Surasini Liviyada zorakiligina son qoymaq ucun konkret tedbirler gormeye cagirib Men sizi genis tedbirler spektrini nezerden kecirmeye cagiriram deye o bildirib Pan Gi Munun sozlerine gore BMT TS uzvu olan olkelerin bezi teklifleri ticaret sanksiyalarinin tetbiqini ayri ayri sexslerinin hereketinin qadagan olunmasini ve onlarin bank hesablarinin dondurulmasini nezerde tutur BMT Tehlukesizlik Surasi 26 fevral 2011 ci il tarixinde Liviya rehberliyine qarsi sanksiya tetbiqi teklifi baresinde qetname edib Qetnamede Liviyaya qarsi herbi embarqonun tetbiqi olke rehberlerinin xaricdeki hesablarinin dondurulmasi ve onlarin xarice seferlerine qadaga qoyulmasi teklif edilir Qerarda gosterilir ki dinc Liviya vetendaslarina qarsi hucumlar beseriyyete qarsi cinayet kimi qiymetlendirile biler Bu hal ise Haaqadaki Beynelxalq Mehkeme terefinden baxila biler Avropa Birliyi Liviyada dinc numayiscilere qarsi esassiz guc tetbiqine gore mesuliyyet dasiyan Muemmar Qeddafi ve onun aile uzvlerine qarsi sanksiyalar paketini razilasdirib Melumati Frans Press agentliyi Brusseldeki diplomatik menbeye istinaden yayib Melumata gore sanksiyalar Liviyaya silah ve xususi vasitelerin satisina embarqo qoyulmasini elece de Qeddafi klaninin numayendelerinin Avropa Birliyi olkelerine seferlerinin qadagan edilmesini onlari Avropa olkelerindeki bank hesablarinin dondurulmasini nezerde tutur Hazirda ekspertler qrupu sanksiya razilasmasinin ayri ayri detallari uzerinde isleyir Almaniya hokumetindeki menbe bildirib ki sanksiyalarin gelen heftenin evvelinden quvveye minecek Fevralin 24 de BMT nin bas katibi Pan Gi Mun bildirmisdi ki Tehlukesizlik Surasi Liviyadaki veziyyete reaksiya verecek O Liviyaya qarsi beynelxalq sanksiyalarin tetbiqinin mumkunluyu ile bagli suala cavab vermekden yayinib Qeddafi rejimine qarsi sert munasibeti Cexiya da destekleyib Praqa Liviyadaki zorakiliqlari qetiyyetle pisleyib ve beyan edib ki Cexiya sanksiyalar meselesinde Avropa Birliyinin qerarlarina emel edecek Qeddafinin davranisi yolverilmezdir ve cezalandirilmalidir deye Cexiya bas nazirinin birinci muavini xarici isler naziri Karel Svartsberq bildirib ABS NATO daki terefdaslari ile Liviyada Muemmar Qezzafi rejiminin herbi mudaxile ile devrilmesi imkanlarini muzakire edir ABS nin herbi gemileri Liviya sahillerine yaxinlasmaqdadir Birlesmis Statlarin BMT deki numayendesi Syuzan Rays Vasinqtonun Liviya muxalifeti ile elaqeler qurdugunu bildirib ABS nin BMT deki sefiri Syuzan Rays bildirib Biz problemin helli ucun butun mumkun variantlari muttefiqlerimizle muzakire edirik deye diplomat qeyd edib Qezzafinin olkeye rehberlik etmek iqtidarinda olmadigini bildiren Rays Liviya liderinin realliqdan uzaq dusduyunu soyleyib Avropa Komissiyasinin prezidenti Joze Manuel Barrozu Liviya lideri Muemmar Qeddafini istefaya cagirib Onun sozlerine gore Qeddafi hell yolunun bir hissesi deyil eksine problemin bir hissesidir Artiq Qeddafinin getmek vaxti catib Avropa Komissari Qeddafini dinc ehaliye qarsi silah tetbiqini ise tamamile yolverilmez oldugunu deyib ABS prezidenti Barak Obama yeniden Liviyadaki veziyyet haqda danisib O Qezzafini hakimiyyetden imtinaya cagirib Zorakiliga son qoyulmalidir Muemmar Qezzafi legitimliyini itirib ve hakimiyyetden getmelidir deye Ag Ev sahibi qeyd edib Liviya xalqina qarsi zorakiliq edenler buna gore mesuliyyet dasiyir Obama Vasinqtonun diqqetini bohranin humanitar terefine yoneltdiyini deyib Lakin o bohranan aradan qaldirilmasi ucun herbi mudaxile variantini da istisna etmeyib ABS humanitar bohranlara derhal reaksiya vermek ucun butun imkanlara malik olmalidir Liviyanin Benqazi seherinde muxalifet terefinden formalasdirilmis Milli Kecid Surasi Paris terefinden resmen Liviya hokumeti kimi taninib Fransa prezidenti Nikola Sarkozi beyan edib Paris Liviya ile bagli bu qerari vermis ilk olkedir Fransa bununla da faktiki olaraq resmi Tripoli ile butun elaqeleri kesib Fransa prezidenti Nikola Sarkozi ile Boyuk Britaniyanin bas naziri Devid Kemeron Avropa Birliyine uzv olan butun dovletleri bu addimi atmaga cagiriblar Qeyd edek ki bundan nece saat evvel Fars korfezi ereb dovletlerinin emekdasliq surasi Muemmar Qezzafi rejimini legitimliyini itirmis hakimiyyet kimi taniyib ABS nin Liviya muxalifetinin qurdugu Milli Surani hokumet kimi tanimaga hazir oldugunu ise Birlesmis Statlarin dovlet katibi Hillari Klinton beyan edib Eyni movqeni Italiyanin xarici isler naziri Franko Frattini de ortaya qoyub Avropa Birliyi AB artiq Liviyanin Muemmar Qezzafi rejimini terefdasi saymir ve qiyamcilari olkenin yeni hokumeti kimi taniyir AB prezidenti Herman van Rompey beyan edib Zorakiliqda gunahi olan her kes bunun ciddi neticelerine hazir olmalidir deye o qeyd edib Rompey beyan edib ki AB artiq Liviyada muxalifetin formalasdirdigi Milli Surani ozunun qanuni terefdasi sayir Rejim azadliq teleb eden xalqa qarsi cixib Problemin bir adi var Qezzafi O getmelidir AB yekdillikle bu qerari destekleyir Biz Liviyanin hazirki rejiminin getmesi ucun tezyiqleri artirmaliyiq Ereb liqasi bu gun Qahirede toplanti kecirib Liviyadaki durumu nezerden kecirib Qurum Qezzafi ordusunun reqib doyusculere havadan hucumuna mane olmaq ucun ucuslara yasaq zona yaradilmasi meselesini muzakire edib Liviyanin temsilcisi yigincaqdan kenarlasdirilib Dunen Liviyadaki durumla bagli ABS dovlet bacisi Barak Obama bildirib ki Amerika muttefiqleri ile beraber Liviya lideri Muemmar Qezzafini cilovlamaga calisir Prezident Qezzafinin opponentlerine qarsi hucumlarina cavab vermek ucun butun variantlarin nezerden kecirildiyini beyan edib BMT nin Insan Huquqlari Surasi Liviyada insan huquqlari sahesinde pozuntularin arasdirilmasi ucun 3 neferden ibaret komissiya teskil edib Bunu suranin prezidenti Siasak Fuangkekeou beyan edib Sura bundan elave Liviyanin suradaki uzvluyunu levg edib Liviyanin muxalifet quvveleri Liviya lideri Muemmer Qezzafinin insanlari isgenceler uzunmuddetli cezalar ve diger zorakiliqlara meruz qoydugunu iddia edir Bu iddialarin arasdirilmasi ucun Misirin insan huquqlari eksperti Serif Bassioni Cikaqodan professor Asma Xader ve kanadali vekil Filip Kirs teyin edilib Komissiya isine gelen iki hefte erzinde baslamali iyun ayinda Insan Huquqlari Surasina hesabat teqdim etmelidir BMT nin Tehlukesizlik Surasi Liviya uzerinde ucussuz zonanin yaradilmasina ve Liviya rehberliyine qarsi daha sert sanksiyalara cagirib Sura bunun Ereb Liqasinin bele bir zonanin yaradilmasi barede xahisi ile elaqedar etdiyini vurgulayib Bununla bele Tehlukesizlik Surasinin daxilinde Liviyaya herbi mudaxile meselesinde ciddi fikir ayriligi qalir BMT diplomatlari deyirler ki qetname Liviya uzerinde butun ucuslari qadagan etmeli ve uzv olkeler Tripolinin qetnamenin telebini yerine yetirmesini temin etmelidirler Onlar deyirler ki ilk novbede bele bir zonanin yaradilmasinda ereb olkelerinin istiraki meqseduygun sayilir Mehz bu meqami vurgulamaq ucun esasen Britaniya ve Fransa terefinden cizgilenmis qetname layihesinin tertibinde Livan da istirak edib Buna baxmayaraq Liviyaya herbi mudaxileye muxalif olanlar var ve bunlar hec de tekce Rusiya ve Cin deyil Almaniya da bildirir ki ucussuz zona baresinde bir cox suallar aciq qalib Amerikalilar ise helelik oz movqelerini aciqlamayiblar Vaxtsa gedir Alinan son xeberlere gore Qezzafi quvveleri ile usyancilar arasinda doyusler hazirda usyancilarin son istehkami olan Benqazi seherinin yaxinliginda bas verir BMT Tehlukesizlik Surasi Liviyada qeyri ucus zonasinin tetbiqini muzakire etmek ucun bir araya gelib Muemmer Qezzafiye sadiq quvveler usyanci istehkamlarina hucumlari davam etdirirler ABS dovlet katibi Hillari Klinton deyib ki o gunun sonunadek qetnamenin qebul olunacagini guman edir Ereb Liqasinin desteyi ile qetnameni Britaniya Fransa ve Livan teqdim edibler Bezi Qerb dovletleri qetnamenin tezlikle qebul edilmesi istiqametinde calisir ve qeyri ucus zonasindan elave usyancilara yardim gostermek ucun basqa olculeri nezerden kecirirler Son gunlerde yungul silahlanmis daginiq muxalifet quvveleri teyyareler tanklar ve agir texnika ile silahlanmis Qezzafi ordusunun qarsisinda defelerle geri cekilibler Beynelxalq mudaxileBMT nin Tehlukesizlik Surasi Liviya hava mekaninda ucuslara qadagan olunan zonanin yaradilmasi barede qerar qebul edib BMT Tehlukesizlik Surasinin qetnamesinde herbi emeliyyatlarin mumkunluyu ve Liviya Merkezi Bankinin ve neft sirketinin hesablarinin dondurulmasi imkanlari qeyd olunub Bu tedbirler muxalifetin nezareti altinda olan seherin bombardman olmasinin ve yerli dinc ehalinin qetle yetirilmesinin qarsinin alinmasina yonelib Tehlukesizlik Surasinin 15 uzvunden 10 u qetnamenin lehine ses verib Pilotsuz teyyareler vasitesile heyata kecirilecek ilk reydlerin yaxin saatlarda baslamasi istisna olunmur Qezetin menbesi bildirir ki Muemmar Qezzafinin terefdarlari muxalifetin nezaretinde olan Benqazide emeliyyatlara baslayarsa Qerb dovletleri BMT Tehlukesizlik Surasinin qetnamesinin icrasina baslaya biler Xatirladaq ki dunen BMT TS Liviyaya qarsi herbi emeliyyatlara baslanmasina icaze veren qetname qebul edib Axsam saatlarinda Britaniya Herbi Hava Quvvelerinin Liviyani bombalamasi mumkundur Ilkin merhelede ona Qeter ve Birlesmis Ereb Emirlikleri aviasiyasinin da destek vermesi gozlenilir deye melumatda bildirilir ABS aviasiyasi Liviyanin Hava Hucumundan Mudafie sistemini siradan cixarib ABS Milli Tehlukesizlik Xidmetinin numayendesi beyan edib Muemmar Qezzafinin HHM quvveleri qismen iflic veziyyetine salinib Amma hele Liviyanin quru qosunlarinin bunun evezinde ne edeceyini soylemek cetindir ABS ye mexsus B 2 qiricilari Liviyanin esas aerodromuna 40 dek bomba atib Amerika ve Britaniyanin gemileri ve sualti qayiqlari ise Liviyadaki hedeflere 100 den artiq zerbe endirib Liviya lideri Muzmmar Qezzafi olkesini bombardman eden Qerbe alov puskurub o Qerbe uzun uzadi muharibe ved edib Biz torpaqlarimizi terk etmeyeceyik Biz onlari azad edeceyik deye Qezzafi bildirib Ehaliye silah paylamaga basladiqlarini deyen Qezzafi deyib Isgalcilarin meglubiyyeti qacilmazdir Qerb Hitler ve Mussolini kimi cokecek Liviya semasinin blokadaya alinmasi meqsedile yaradilmis beynelxalq koalisiya quvvelerinin birge emeliyyati zamani nezerde tutulmus 22 hedefden 20 i vurulub Liviyanin semasinin blokadaya alinmasi barede BMT Tehlukesizlik Surasinin 1973 sayli qetnameni qebul etmesinden sonra ABS Fransa Italiya Kanada ve s olkeler koalisiya yaradiblar Fransizlar amerikalilar ve ingilislerin Liviyaya zerbelerine Seudiyye Erebistani ve Qeter de qosula bileceklerini beyan edibler Afrika Ittifaqi Turkiye Rusiya Cin Hindistan Ereb Dovletleri Liqasi bombardmanlari qetiyyetle pisleyib Liviya lideri Muemmar Qezzafiye sadiq quvveler ise Misurata seherine hucumu davam etdirirler Usyancilarin elinde olan seherin merkezinde Qezzafinin tanklari peyda olub ABS Herbi Hava Quvvelerinin 3 Stealth B 2 bombardmanci teyyaresi Liviyadaki El Mehran aviabazasina 40 bomba atib Gozegorunmez adlandirilan hemin teyyarelerin bu gunun sonunadek Liviyadaki daha bir bazani bombalayacaqlari gozlenilir Fransanin xarici isler naziri Alen Juppe bildirib ki Liviya lideri Muemmar Qezzafi dinc ehaliye hucumlara son qoymayinca qosunlarini usyancilara qarsi movqelerden cixarmayinca bombardmanlar davam etdirilecek Kanada Ispaniya ve Danimarkanin herbi teyyareleri Liviyaya qarsi yeni zerbelerde istirak etmek ucun Araliq denizindeki aviabazalara getirilir Qezzafi rejimi herbi bazalar ve neqliyyyat qovsaqlarinin yaninda mulki ehalini yerlesdirerek canli qalxan lar yaradir Qezzafinin komanda menteqesinin yerlesdiyi Bab el Eziziyye bunkerinin yaninda indi yuzlerle liviyali var Liviyanin kutlevi informasiya vasiteleri bildirirler ki Qezzafi rejmine qarsi beynelxalq emeliyyat baslanandan beri bombardmanlarda en azi 48 nefer helak olub Qezzafi rejimine qarsi hazirlanmis Odisseya Subh emeliyyati ABS nin 1991 ci ilden beri qatildigi en muhum herbi emeliyyatlarin ssenarisi uzre kecirilir Bloomberg bildirir ki emeliyyyatin evvelinde Tomahawk qanadli raketlerinden istifade edilerek aviasiyaya yol acilib Liviyadaki 20 hedefe 110 bele raket buraxilib Beynelxalq koalisiyanin baslica hedefi Qezzafiye sadiq qosunlarin elinde olan ve 300 km mesafedeki hedefleri vura bilen SA 5 raket sistemleri olub Bundan basqa Qerbin teyyarelerinin hedefleri arasinda Liviyanin 50 SA 6 raket sistemleri 30 hava torpaq sistemi ve 15 radar sistemi var Bu sistemler Araliq denizi sahillerindedir Liviyanin Hava Hucumundan Mudafei Quvvelerinde 5 zenit raket alayi ve 3 zenit raket briqadasi var Onlar S 200 Anqara S 75 Dvina Osa ve Kvadrat zenit raket kompleksleri ile techiz olunublar Reuters bildirir ki emeliyyatin novbeti merhelelerinde Liviyanin hava semasinda patrul ucuslarinda olan qiricilarin ele semada yanacaqla temianti pilotsuz teyyarelerle nezaret ve musahidenin teminati kesfiyyatci teyyarelerin ucuslari radar qurgularinin mehv edilmesi nezerde tutulub Butun bunlar BMT Tehlukesizlik Surasinin qerari ile Liviyanin qapadilmis semasinin patrul nezareti ucundur Liviyaya qarsi emeliyyatlarda ABS Boyuk Britaniya Kanada Fransa ve Italiya istirak edir Liviyadaki movqelere ilk zerbeleri Fransa Herbi Hava Quvvelerinin Miraj teyyareleri endirib Bundan basqa Liviyanin semasinda ucussuz zonanin teminati ucun Siciliyadaki aviabazada Norvec ve Danimarkannin herbi teyyareleri yerlesdirilib El Cezire bildirir ki Muemmar Qezzafi ise Tunise numayende heyeti yollayib Qezzafi onun aile uzvleri ve olke rehberliyi hazirda gizli yeralti bunkerlerdedir AFP bildirir ki Liviyaya qarsi herbi aksiyani heyata keciren koalisiya olkeleri bu gun seher olkeni herbi deniz blokadasina aliblar Blokadanin teminatinda 20 doyus gemisi ve sualti qayiq istirak edir Texminen 2 saatdan sonra hemin gemilere Fransanin aviadasiyici gemisi ve 3 freqati da qatilacaq Milli Az xeber portali El Cezire ye istinaden bildirir ki beynelxalq koalisiyanin hava zerbeleri neticesinde Liviyanin paytaxti Tripolide Muemmar Qezzafinin iqametgahiinin erazisindeki en iri bina dagidilib Bu bina Qezzafiye sadiq quvvelerin komanda merkezi ve qerargahi idi Bina Qezzafinin fexri qonaqlari qebul etdiyi cadirdan 50 metr aralidadir Ucmertebeli binanin yerinden qara tustuler qalxir Binanin yanina Muemmar Qezzafinin terefdarlari toplaniblar Qezzafinin ozunun harada oldugu ise bilinmir AFP bildirir ki ABS Silahli Quuvvelerinin Birlesmis Qerargah Reisleri Komitesi Qezzafinin hedefe alinmadigini beyan edib Vise admiral Bill Qortninin sozlerine gore Qezzafinin iqametgahi ve sarayi koalisiya quvvelerinin zerersizlesdirmeyi nezerde tutdugu obyektler arasinda deyil Dunen axsam ve bu gun seher Tripolinin bombardmani davam edib Liviya Hava Hucumundan Mudafie Quvveleri seher semasini koalisiya quvvelerinin teyyarelerinden qorumaq ucun surekli ates aciblar ABS Britaniya Fransa Italiya Kanada ve s olkelerden ibaret koalisiyanin quvveleri Qezzafinin Benqazi seheri yaxiniginda toplasmis zirehli texnikasina zerbeler endirib Koalisiya quvveleri Liviyanin HHM obyektlerine artiq 124 qanadli raket buraxib Boyuk Britaniya Herbi Deniz Quvvelerinin sualti qayigi da Liviyaya zerbeler endirir Britaniya Mudafie Nazirliyinin resmimi general mayor Con Lorimer BBC ye bildirib ki Araliq denizindeki Trafalqar sualti qayigindan Liviyaya Tomahawk qanadli raketleri buraxilib El Erebiyye bildirir ki Liviyada vetendas muharibesi baslayandan beri 8 min insan helak olub Ekspertler ise beynelxalq koalisiyanin Liviyaya herbi mudaxile ile bagli deqiq planinin olmadigini bildirir Helelik Odissey Sefeq planinin uc merhelesi mueyyenlesib Ilkin merhelede esasen hava hucumundan mudafie obyektleri olmaqla 31 hedef bombalanib Ikinci merhelenin hedefleri Liviyada iki herbi hava bazasi ve Qezzafinin Tripolideki iqametgahidir Son merhelede ise koalisiya quveleri Qezzafiye sadiq qosunlara zerbeler endirmeyi planlasdirir Liviyaya qarsi emeliyyatlarda 3 B 2 bombardmanci 56 qirici bombardmanci teyyarelerden istifade olunur Hava zerbeleri F 16 F 18 Rafale Tayfun Tornado Mirage 2000 teyyareleri ile endirilir Kosovo ve Bosniya Hersoqovina mediasinda yer alan xeberlere gore Muemmar Qezzafini indi 1500 e yaxin serb muzdludan ibaret xususi deste qoruyur Hemin serblere general Ratko Mladicin rehberlik etdiyi vurgulanir Kosovoda ve Bosniyada insanlara divan tutmus Mladicin desteleri coxsayli qetliamlar toredibler Mladicle yanasi onun cetnik deyilen muzdlularinin ekseriyyeti beynelxalq axtarisdadir Avropa olkeleri arasinda BMT nin tetbiq etdiyi ucusa qadaga zonasinin temin olunmasi meqsedile ABS nin basciligi ile koalisiya quvvelerinin Liviyaya hava ve raket hucumlari ile bagli fikri ayriliqlari yaranib Ususa qadaga zonasinda emeliyyatlara nezaretin ele alinmasi ile bagli gun Brusselde kecirilen muzakirele zamani NATO nun 28 uzvu konsensus elde ede bilmeyib NATO uzvu Turkiye bildirib ki Ankara herbi emeliyyatlarda istirak etmek ucun bir sira ireli surub Seudiyye Erebistaninda seferde olan Recep Tayyib Erdogan deyib ki NATO nun emeliyyati isoala cevrilmemelidir Rusiyanin Bas naziri Vladimir Putin ucusa qadaga zonasini keskin tenqid edib Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev ise bas nazirini tenqid ederek onun serhlerini qebuledilmez adlandirib NATO uzvu Almaniya koalisiyada istirak etmemek qerarini mudafie edib NATO artiq Liviyaya silah tedarukune dair embarqonun emel olunmasi ile bagli emeliyyat aparir NATO nun Avropadaki Birlesmis Silahli Quvveler Komandanligi yaninda strateji planlasdirma uzre direktoru briqada generali Pyer Sen Aman bildirib NATO artiq emeliyyat aparir o Brusselde jurnalistlere deyib Cersenbe axsami NATO nun bas katibi Anders foq Rasmusen Simali Atlantika Alyansinin BMT Tehlukesizlik Surasinin Liviyaya silah tedarukune dair embarqoya nezaretle bagli qetnamesinin icrasinin temin olunmasina dair qerar qebul etmesi haqqinda melumati verib NATO generali onu da bildirib ki Birlesmis mudafieci kodu ile emeliyyat aparilan zaman NATO denizcileri Merkezi Araliq denizinden kececek ve goyertelerinde silah ve muzdlularin olmasi ile bagli subheli gemileri yoxlayacaqlar Sen Aman deyib ki umumilikde emeliyyat 10 freqat Kanada Ispaniya Boyuk Britaniya Yunanistan Italiya ve ABS den bir Turkiyeden dord uc sualti gemi Ispaniya Italiya ve Turkiyeden bir iki komekci gemi Italiya ve Turkiye elece de bir komanda gemisi Italiya ile heyata kecirilecek Liviya lideri Muemmar Qezzafinin Tripolideki iqametgahi novbeti defe koalisiya quvvelerinin bombardmanina meruz qalib Liviya herbi hava quvveleri ve havadan mudafie qosunlari musteqil doyus quvvesi kimi daha movcud deyil Bunu Boyuk Britaniyanin aviasiya vitse marsali Qreq Baquell Greg Bagwell bilidirib Onun sozlerine gore artiq koalisiya teyyareleri praktiki olaraq maneesiz Liviya semasinda uca biler Liviyada heyata kecirdiyi herbi emeliyyatlara komandanligi NATO oz uzerine goturub Bunu NATO nun bas katibi Anders Foq Rasmussen beyan edib Muttefiqler feal suretde Liviyaya quru hucumu planinin uzerinde isleyirler Bu barede RIA Novosti ye Rusiya kesfiyyatindaki yuksek rutbeli menbe melumat verib Muxtelif kanallardan aldigimiz melumat onu gosterir ki NATO olkeleri Boyuk Britaniya ve ABS nin feal istiraki ile Liviya erazisinde quru emeliyyati planinin uzerinde isleyirler Bele gorunur ki quru emeliyyati hava bombardmanlari ve raket zerbelerinin Qezzafi rejimini suqut etmeye mecbur ede bilmediyi teqdirde baslayacaq deye menbe bildirib Onun sozlerine gore eger Liviyadaki hadiseler mehz bu ssenari uzre inkisaf etse quru emeliyyatinin aprelin sonlari mayin evvellerinde baslanmasi planlasdirilir Muemmar Qezzafi olkesine qarsi aparilan herbi emeliyyatlari pisleyerek Liviyaya dair Londonda kecirilmis konfransin istirakcilarini herbi emeliyyatlara xitam vermeye sesleyib Liviyaya qarsi aparilan barbar ve seref getirmeyen hucumu dayandirin Liviyani liviyaylilarin ixtiyarina verin Siz her an insan itkisini artiran insan qirgini ile neticelenen emeliyyatlarla mesgulsunuz Qezzafi deyib Daha sonra o olkesinin hazirki veziyyetini Ikinci Dunya muharibe illerinde Hitlerin Londonu bombalamasi ile muqayise edib Siz Avropa ve ABS bilmirsiniz ki bu barbarliqla dolu ve mesum muharibe Hitlerin Avropaya isgalciliq hucumunu ve Boyuk Britaniyani bombalamsini xatirladir Liviya lideri soyleyib Ne ucun siz El Qaide kimi beynelxalq terrorculuqla mesgul olan qruplasmalari bombardman etmirsiniz Qoyun Liviya ile bagli bohranla Afrika Surasi mesgul olsun Liviya bu Suranin butun qerarlarini qebul edir Maliyye sanksiyalariABS nin Maliyye Nazirliyi Liviya dovletine ve olke bascisi Muemmer Qezzafiye mexsus 30 milyard dollarliq vesaiti nagd pulu ve qiymetli kagizi dondurub Media forum saytinin melumatina gore nazirliyin numayendesi Devid Koen deyib ki bu ABS tarixinde misli gorunmemis iri hecmde dondurmadir Fevralin 27 de BMT Tehlukesizlik Surasi Qezzafi aile uzvleri ve yaxin silahdaslarinin olkeden cixmasini yasaqlayan qetname qebul edib Sanksiyanin basqa bendlerine gore Qezzafi ve qohumlarinin xaricdeki butun hesablari dondurulur Liviyaya butun nov silahlarin satisi yasaqlanir Beynelxalq Cinayet Mehkemesine dinc sakinlerin oldurulmesini arasdirmaq tapsirilir Avropa Birliyi de fevralin 28 de Qazzafiye onun aile uzvlerine ve etrafindaki sexslere sanksiyalar tetbiq edib Sanksiyalar Liviyaya silahin ve xusisi vasitelerin satisina embarqonu Qezzafi klani temsilcilerinin Avropa Birliyi olkelerine seferine yasagi onlarin hesablarinin dondurulmasini nezerde tutur Muemmar Qezzafi rejiminin numayiscilere qarsi amansiz davranisina etiraz olaraq Qezzafi onun ailesinin 5 uzvu de daxil olmaqla 26 neferin birlik olkelerine seferleri qadagan olunub Onlarin Avropa olkelerindeki aktivlerine ise hebs qoyulub Avropa Birliyi Liviyaya silah sursat satisini da qadagan edib NATO alyansda Liviya lideri Muemmar Qezzafiye qarsi beynelxalq herbi kampaniyaya nezaretle bagli fikir ayriliqlarina baxmayaraq BMT nin Liviyaya qarsi tetbiq etdiyi silah embarqosuna emek etmeye razi olub NATO nun Bas katibi general Anders Foq Rasmussen deyib ki Liviyaya qeyri qanuni silah dasimaqda subheli bilinen gemilerin ele kecirilmesi meqsedile alyansin Araliq denizinde gemileri ve teyyareleri fealiyyete kecir Rasmussenin sozlerine gore NATO uzre muttefiqler BMT nin Liviya uzerinde sanksiyalasdirigi ucuslara qadaga zonasinin temin edilmesine yardim etmek ucun hazirlanan planlari yekunlasdirib Isvec hakimiyyeti Liviya lideri Muemmar Qezzafiye mexsus oldugu bildirilen 1 6 milyard dollar hecminde aktivlerin dondurulmasi barede qerar qebul edib Lakin Al Jazeera telekanalinin melumatina gore Isvecde Qezzafiye bagli daha boyuk aktivler ola biler Bundan evvel ABS Avstriya Almaniya ve diger Qerb olkeleri sexsen Qezzafiye elece de Liviyaya mexsus pul vesaitlerinin dondurulmasi barede qerar qebul etdiklerini aciqlayiblar Bu olkeler Liviya liderine qarsi nezerde tutulan diger sanksiyalarin o cumleden Muemmar Qezzafiye sefer qadagasinin qoyulmasina baslayiblar Avropa Ittifaqinin rehberleri Liviya memurlari ve muessiseler o cumleden iri neft sirketleri haqqinda yeni sanksiyalar tetbiq etmek niyyetindedir Sanksiyalarin tetbiqi barede qerarin yaxin saatlarda qebul olunacagi gozlenilir Martin 24 den etibaren ise sozugeden sanksiyalar quvveye minecek Humanitar bohranBMT bildirir ki son 10 gunde Liviyani 75 min adam terk etmeye mecbur olub Zorakiliqdan xilas olmaq meqsedile Tunis serhedine uz tutan bu adamlarin axini humanitar bohran yaradib BMT nin Qacqinlar uzre Bas Komissarliginin sozcusu Melissa Fleming deyib ki martin 1 de daha 10 15 min neferin serhedi kecmesi gozlenilir Gunlerdir davam eden vetendas muharibesi uzunden olkeni terk etmis qacqinlarin sayi 140 mine catib El Cezire xeber verir ki onlarin texminen yarisi Tunise uz tutub Humanitar teskilatlardan bildirirler ki olkeden axin durmadan davam edir Tunis hokumeti son 2 sutkada Liviyadan bu olkeye 75 minedek qacqinin geldiyini aciqlayib Liviyada Qeddafiye sadiq quvvelerle usyancilar arasindaki toqqusmalardan qacaraq Tunise kecen ve umumilikde Misirli olan minlerle insan sehiyye yasayis yeri ve yeyinti erzaq problemleri ile qarsilasib Insanlar geceleri kucelerde yatir Qadin ve usaqlarin boyuk hissesi ise esgerler terefinden qurulan cadirlarda yerlesdirilib Kecid menteqesinde gerginlik hokm surur Xalq kecid menteqesindeki problemlere etiraz ederken esgerler de tez tez kutleni dagitmaq ucun havaya ates acir Melumatlara gore martin 2 dek Liviyani 180 min insan terk edib Insan huquqlari pozuntulariMuemmer Qeddafiye sadiq quvveler diger vetendaslarla beraber 540 telebeni ogurlayib Universitet telebeleri Misratada yerlesen telebe seherciyindeki yataqxanalardan ogurlanib Telebelerle yanasi hokumet eleyhine olan etirazcilar da Qeddafinin quvveleri terefinden ogurlanmisdir Ogurlanmis insanlarin taleleri namelum olaraq qalir Liviyanin El Reqib insan haqlari teskilati insan haqlarinin rejim terefinden pozulmasini keskin pislemis ve xeberdarliq etdib ki Qeddafi ogurlanmis insanlari ona hucum olan teqdirde canli sedd kimi istifade ede biler Liviya lideri Muemmar Qezzafini destekleyen ordu dinc sakinlere qarsi zorakiliq edir onlari ele salir ve alcaldir Rejime qarsi cixan sexslere qarsi seksual zorakiliq da adet halini alib Yayilmis videogoruntulerden birinde Qezzafi herbcilerinin el qolunu baglayaraq yuk masinina doldurdugu muxalifet terefdarlari ile nece davrandigi aciq sekilde gorunur AzerbaycanAzerbaycanin Liviyadaki sefirliyi bu gun 12 soydasimizi vetene gondermeye hazirlasir Bu barede APA ya Azerbaycanin Liviyadaki sefiri Agaselim Sukurov melumat verib Onun sozlerine gore olkede veziyyet gergin olaraq qalmaqdadir Bir coxlari olkeni terk etmeye calisir buna gore de Tripoli hava limani gergin is rejiminde calisir Helelik Liviyada olan Azerbaycan vetendaslarindan bas veren hadiselerde zerer ceken yoxdur Sefirlik olkeden cixmaq isteyen butun soydaslarimizi Vetene gondermek ucun lazimi seyler gosterir Qeyd edek ki sefirliyimizin emekdaslarinin aile uzvleri de daxil olmaqla Liviyada cemi 20 Azerbaycan vetendasi var Biz vetendaslarimizi cixarmaq ucun seylerimizi esirgemirik Lakin aeroportda olkeden getmek isteyen 4 5 min nefer toplasib Hec de butun teyyarelere ucus icazesi verilmir hetta carter reyslerinin hamisi heyata kecirilmir Liviyadaki MDB olkelerinin sefirlikleri ile bele raziliga gelmisik ki vetendaslarimizin Liviyadan cixarilmasi prosesini birlikde heyata kecirek Eger teyyarelerin havaya qalxmasina icaze verilse belke bu gun 12 Azerbaycan vetendasini olkemize gondere bildik Azerbaycanin 10 vetendasi Ukrayna Mudafie Nazirliyinin teyyaresi ile Liviyadan Kiyeve evakuasiya olunub Daha 14 Azerbaycan vetendasi Ukraynaya mexsus teyyare ile Liviyadan evakuasiya olunub Diger bezi sebeblerDaxili ferqlilikler Olke 3 esas vahidden ibaretdir Kirenaika Triplotaniya ve Fessan Onlarin birlesmesinden yaranan Liviya dovleti cox vaxt suni dovlet de adlandirilir Ikinci Dunya Savasi erefesinde Kirenaika ve Tripolitaniya ingilis Fessan ise fransiz tesir dairesinde idi Liviya olaylarinda qebilelerin rolu Mutexessislerin fikirleri Yaxin Serq ve Simali Afrika uzre almaniyali mutexessis Mixail Ludersin fikrine gore Eger Qerbi Liviya qebileleri Qeddafini desteklemekden imtina etmeseydiler usyancilar ugur qazana bilmezdi Tripolinin tutulmasi usyancilarin herbi quvvesinden daha cox Benqazideki Milli Kecid Surasinin Qerb qebilelerinin son hefte ve gunlerde apardigi gergin danisiqlarin neticesi idi Onlar qerara geldiler 1 Kifayet qeder sadiq quvvesi qalmayan Qeddafini mudafie etmek anlamsizdir 2 NATO hava quvvelerinin qarsisinda dayanmaq imkansizdir Qeddafinin sona qeder Tripolini mudafie etmesini tapsirdigi Tripoli Seher Komendanti satqinliq ederek usyancilarin kecidi ucun yollar acdi Liviyadaki on iller evvel bas vermis qebilelerarasi ziddiyyetleri nezere alsaq onlarin vahid mexrece gelerek Qeddafinin mudafiesinden cekilmelerini anlamaq cetindir Ehtimal olunur ki MKS qebileleri oz terefine cekmek ucun strateji guzestlere gedib kabinetde yer sozu vermib ve ya rusvet odeyib MKS Tripoli tecrubesini Qeddafinin dogma seheri Sirtede de heyata kecirib 1 sentyabrdan baslayan danisiqlarda seher rehberliyinden mubarizesiz teslim olmaq istenilib eks halda seherin gulle yagmuruna tutulacagi bildirilib BBC melumat verirdi ki onlar durumlarinin umidsiz oldugunu anlasalar da Qeddafiye loyal polkovnikler in qarsini ala bilmirler Qebilelerarasi qarsidurmalarda Elcezair izleri Ehtimal olunur ki Elcezir yuzlerle kilometrlik serhedleri boyu Liviyanin qerbinde yasayan Ereb ve Berber qebilelerinin uzerinde is apararaq onlari xaosa suruklemisdir Diger pozucu quvve ise El Qaidenin Ereb Megribi olkelerindeki bolmeleri olmusdur Belelikle Elcezair Liviya serhedinde Efqan Pakistan modelli daimi munaqise ocagi yaradilir Liviyanin herbi dairelerine yaxin olan LExpression qezeti Tripoli dusdu El Qaide qelebe qazanir adli basliqla xeber yayimlamisdi Tezaddan bele bir sual yaranir ki Islamist Terrorizme qarsi olan Elcezair Afrikanin qocaman dovleti olan Liviyadaki qeyri stabilliyi niye destekleyir Bu barede fikir hacalanmasi var Almaniya KIV melumatina gore Elcezair Xarici Isler Idaresinin rehberi Murad Medelsi Paris sammiti erefesinde bildirib ki onlarin olkesi MKS ni tanimaga hazirdir Eslinde onlar Surani yaranan kimi derhal tanimagi dusunurduler lakin bu qurumun Liviyanin butun bolgelerinin maraqlarini temin etdiyine emin deyildiler O Qeddafinin ailesinin bir qisminin Elcezairde siginacaq tapmasina baxmayaraq ozunun bu olkede olmasi ehtimalini redd etdi Elcezair rehberliyinin qeribe manevrleri deyisken ve onceden sezilmeyen movqeyi onun Avropa dovletlerinin XIN lerinin tehriki ile bu addimlari atdigini dusunmeye esas verir Qebilelerin areali ve Neft amili Liviya qebilelerinin her biri ferqli xususiyyetlere malikdir Qeddafinin 42 illik diktaturasi olkenin qerbinde dovrunde 3 esas qebile one cixirdi 1 Varfalla en boyuk qebile 2 Qeddaf Qeddafinin qebilesi 3 Maqarxa Olkenin serqinde qebileler daha six neft ehtiyati ve infrastruktur daha boyukdur Esas neft menbelere Murzuk Sirte ve Kirenaikadadir 5 neft emali muessisesinden 4 u 6 terminaldan 5 i serqdedir Sirtden Tobruka uzanan 800 km lik sahil zolagi neftin hasilat emal ve ixrac bolgesidir Muharibe neticesinde neft muessiseleri ve kemerleri az zerer cekilib ve qisa muddetde berpa olunub Problem bunda deyil mesele orasindadir ki neftli torpaqlarda qarisiq ve coxsayli qebileler var Mugarbah Avakuir Abiid Darza Arafah Baraza Abajdat Cuvajyah Favahir Majbrah Avajlah Minifah Belelikle qebilelerin 85 90 i neft gelirlerinin bolunmesinde birbasa istirak edir Onlari Qeddafiye qarsi mubarizesinin esas sebeblerinden biri de budur Mayns Cografiya Institutunun rehberi Ereb Dunyasini Arasdirma Merkezinin sedri Ereb Serqi uzre mutexessis Gunter Mayer esas qarsidurmanin Tripolitaniya ve Kirenaika arasinda esas ixrac quvvesi ugrunda oldugunu bildirir Qerbi qebileler Qeddafinin destekcileri olmus serqe ise yad munasibet beslenmisdir Esas neft potensiali Serqde olsa da kapitalin menimsenmesi qerbe gedirdi Usyanin vektoru ise paysiz Serqden hakim Qerbe uzanirdi Qeddafinin qebilesi qerbde yasayir ve olke zenginliklerinin esas sahibi idi Gelirlerin bolusdurulmesindeki qeyri beraberlik qebilelerarasi zidiyyetleri derinlesdirirdi Mayer qebilelerin sayinin 130 140 oldugunu bildirir Diktatura yeniden qayida bilermi Ikinci Dunya Muharibesinden sonra Qerbi Almaniyada heyata kecirilen islahatlar olardi Diktaturadan qurtulmus Qerbi Almaniyada DeNatsifikasiya heyata kecirildi Kecmis rejimin butun qaliqlari busbutun mehv edildi Geleceye dogru irelilemek ucun kecmisle hesablasmaq muhum amildir Xalqa qarsi toredilen cinayetlerde istirak etmis ve cemiyyetde kok atmis zumrenin ictimai heyatdan yigisdirilmamasi demokratiyanin gelecyine boyuk tehluke toredir Kecmis Sovet mekaninda bas verenler inqilab dovru yasayan liviyalilar ucun bir ibret dersi olmaldir Bu mekanda sabiq kommunistlerin ictimai siyasi heyatdan yigisdirilmamasi onlara siyasete az sonra ise hakimiyyete qayitmaga yardim etdi Milli siyasi elita yeniden formalasmayinca kohne ellerin yeni hakimiyyete qayitmasi tehlukesi kifayet qeder realdir Bu menada Iraqda heyata kecirilen DeBeesifikasiya da optimal numunedir Qeddafi hakimiyyetini temsil eden zumrenin uzvleri qanuna muvafiq sekilde siyasetden tamamile tecrid olunmayinca Liviyada diktaturanin berpa olma sanslari guclu olaraq qalacaq Elbette butun bunlardan once xalqa qarsi saysiz hesabsiz cinayetler toretmis Qeddafinin yaxin cevresi yeni demokratik hokumet terefinden sert cezalandirilmalidir IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Shveciya utverdila otpravku istrebitelej na vojnu v Livii 2020 10 26 at the Wayback Machine 01 04 2011 g Samolety VVS Katara dvizhutsya k Livii chtoby uchastvovat v voennoj operacii 2012 01 11 at the Wayback Machine Novosti Mail ru 20 03 2011 g https web archive org web 20201022123605 https www gazeta ru news lenta 2011 03 20 n 1755461 shtml Arxivlesdirilib 2020 10 22 at the Wayback Machine Samolety VVS Katara dvizhutsya k Livii chtoby uchastvovat v voennoj operacii 20 03 2011 g OAE napravit v Liviyu 12 boevyh samoletov 2013 11 12 at the Wayback Machine Rosbalt 25 03 2011 g Iordanskie VVS primut uchastie v livijskoj operacii 2011 04 10 at the Wayback Machine MIGnews 06 04 2011 g Blizhnij Vostok Egipet nachal postavlyat oruzhie livijskim povstancam 2016 05 13 at the Wayback Machine 18 03 2011 g Ivan Yakovina Vesti s Tatuina 2020 10 26 at the Wayback Machine 21 04 2011 g Franciya nachala snabzhat oruzhiem livijskih povstancev 2011 09 05 at the Wayback Machine 29 06 2011 La France a parachute des armes aux rebelles libyens 2011 11 05 at the Wayback Machine Le Figaro International fr 28 06 2011 Qatar trains anti Gadhafi rebels in use of anti tank weapons 2011 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Dmitrij Rogozin obvinil NATO v uchastii v grazhdanskoj vojne v Livii 2013 11 12 at the Wayback Machine RBK 23 08 2011 g https web archive org web 20190203005506 https utro ru news 2011 08 23 993926 shtml Arxivlesdirilib 2019 02 03 at the Wayback Machine kopiya Zaxar Radov V Livii na storone pravitelstva voyuet nemalo zimbabvijcev 2019 05 30 at the Wayback Machine 01 03 2011 Sudan Govt Deploys Troops to Borders With Libya 2011 08 03 tarixinde Istifade tarixi 2012 07 31 2011 09 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 07 31 Siriya shlet Kaddafi oruzhie i boepripasy 2018 10 28 at the Wayback Machine IA 14 03 2011 2018 07 30 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 07 31 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 09 18 Elena Motrenko U livijskih povstancev novyj lider olu kecid Komsomolskaya pravda Ivanovo 23 03 2011 g ntdtv ru Oppoziciya Livii hochet poluchat dohod ot nefti 2023 07 26 at the Wayback Machine 30 05 2011 g 31 January 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 September 2012 New cabinet takes shape in Libya 2011 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Staff Libya s Opposition Leadership Comes into Focus Stratfor via 8 March 2011 4 December 2011 tarixinde Istifade tarixi 26 March 2011 Thu 29 Sep 2011 18 49 GMT 3 olu kecid Rebels Forced from Libyan Oil Port BBC News 10 March 2011 29 January 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 September 2012 invalid param val Abdel Fattah Younes dead Al Jazeera 28 July 2011 29 July 2011 tarixinde Istifade tarixi 18 September 2012 Staff The Battle for Libya The Colonel Fights Back Colonel Muammar Qaddafi Is Trying to Tighten His Grip on the West While the Rebels Inexperience Leaves Them Vulnerable in the East The Economist 10 March 2011 21 March 2011 tarixinde Istifade tarixi 26 March 2011 Staff 30 March 2011 7 April 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 March 2011 Staff Profile Libyan rebel commander Abdel Hakim Belhaj BBC News 5 September 2011 5 September 2011 tarixinde Istifade tarixi 5 September 2011 Staff Henchman Belgacem al Abaaj captured but no sign of Gaddafi 25 September 2011 3 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 September 2011 Behind Qatar s Intervention In Libya 2011 10 02 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 2011 10 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 09 18 Bani Walid mostly controlled by NTC forces fighting continues in Sirte 2019 04 20 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Komandovat vojskami NATO v Livii budet kanadskij general 2011 08 04 at the Wayback Machine 25 03 2011 g BBC News Libyan forces capture Gaddafi 2021 02 24 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 16 March 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 September 2012 2011 10 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 09 18 Fighting rages for control of Gadhafi desert redoubt olu kecid After a day of intense fighting anti Gadhafi forces pull back 2012 11 10 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Gaddafi Son Confirmed Dead TNC Forces March Into Bani Walid 2011 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Capture of Gaddafi s General Mahdi al Arabi 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 Arrest of Abu Zaid Dorda 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 18 sil vernyh Kaddafi 2023 07 26 at the Wayback Machine BBC Russian 21 07 2011 g Libya Live Blog March 24 2011 03 24 at the Wayback Machine Al Jazeera Staff in Africa 24 March 2011 Retrieved 30 August 2011 Libya France Jet Destroys Pro Gaddafi Plane 2011 03 26 at the Wayback Machine BBC News 24 March 2011 Retrieved 30 August 2011 V Livii k Odissee Rassvet prisoedinilsya Obedinennyj zashitnik 2014 04 28 at the Wayback Machine 26 Marta 2011 Gaddafi s military capabilities 2011 03 06 at the Wayback Machine Al Jazeera English 03 03 2011 g Gadhafi Asks Obama To Call Off NATO Military Campaign 2012 01 19 at the Wayback Machine CTV News 6 April 2011 Retrieved 27 August 2011 Libya How the opposing sides are armed 2020 05 04 at the Wayback Machine BBC News Africa 23 August 2011 Anatolij Cyganok Intervenciya SShA i NATO v Livii 2011 09 06 at the Wayback Machine Fond strategicheskoj kultury 20 03 2011 g Viktor Baranec V kakom sostoyanii vozdushnyj shit Kaddafi 2011 03 24 at the Wayback Machine 21 03 2011 g Grazhdanskaya vojna v Livii Syuzhet 2011 03 14 at the Wayback Machine Aleksej Kalabanov Nayomniki Kaddafi zachishayut Liviyu 2011 02 28 at the Wayback Machine gazeta Utro 25 02 2011 g 2011 02 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 16 2011 02 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 16 2011 02 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 Liviya prezidentinin oglu Muemmer Qeddafi olkededir ve ordu onu mudafie edir olu kecid 2011 02 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 Qeddafi guzeste getdi 2016 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 17 2011 02 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2011 02 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 LIVIYANIN IKINCI BOYUK SEHERI NUMAYISCILERIN NEZARETINE KECDI olu kecid 2011 02 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 21 2020 09 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 22 2011 02 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 22 2011 02 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 22 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 23 2011 02 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 23 2011 02 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 23 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 23 Liviyanin butun 214376 html Qezzafinin oglu Liviyanin butun deniz ve hava limanlari aciqdir olu kecid El Kaide Liviyanin sherqinde islam 214368 html El Kaide Liviyanin serqinde islam emirliyi elan edib olu kecid 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 24 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 24 Isvecre Qeddafinin hesablarini dondurdu 2012 02 03 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 2 min insan meyidi 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 Chislo pogibshih v Livii ocenili v 2 tysyachi chelovek 2016 08 15 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 Iranskij kanal soobshil o perehode syna Kaddafi na storonu oppozicii 2016 08 15 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 2011 02 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 V Tripoli otkryli ogon po manifestantam 2021 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 Arxivlenmis suret 2012 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 03 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 25 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2011 03 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 Amerikancy napravili k beregam Livii avianosec Enterprajz 2016 03 09 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 01 USS Enterprise on its way to Libya as America and Britain ramp up threats to enforce no fly zone above Gaddafi 2021 09 07 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 02 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 02 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 02 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 03 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 04 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 04 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 04 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 04 Antipravitelstvennye protesty nachalis v Tripoli 2021 08 02 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 04 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 05 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 05 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 05 2011 03 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 2011 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 2011 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 2011 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 2011 03 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 2011 03 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 2011 03 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 Qezzafi gozunu yumdu agzini acdi olu kecid 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 09 2011 03 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 12 2011 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 2011 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 2011 03 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 2011 03 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 15 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 Qeddafinin oglu 48 saatdan sonra qiyamcilarin isi bitecek 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 2011 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 16 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 17 2011 03 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 17 2011 03 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 17 2011 03 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 2011 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 Liviya muxalifeti Marsa el Breqa seherini ele kecirib olu kecid Liviya hokumeti usyancilarla dialoqa hazir oldugunu beyan edib olu kecid 2011 04 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 Liviyali usyancilar Qezzafinin dogma seherini tutdular olu kecid 2011 04 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 Liviyada qanli doyusler davam edir olu kecid Qezzafi eks hucuma kecib olu kecid Arxivlenmis suret 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 27 2011 02 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 22 Barak Obama Liviyadaki zorakiliq biabirci ve yolverilmezdir 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 25 ABSh Liviya 214659 html Dovlet Departamenti ABS Liviya ile diplomatik elaqeleri kesmeyib olu kecid Qeddafi Liviya 214660 html Ag Ev Qeddafi Liviya xalqinin etimadini itirib olu kecid 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2016 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 Liviyada 214653 html Pan Gi Mun Liviyada zorakiligin dayandirilmasi ucun konkret tedbirler lazimdir olu kecid Arxivlenmis suret 2022 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 27 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2011 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 03 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 11 2011 03 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 11 2011 03 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 12 2011 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 2011 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 14 Liviya barede qetname layihesi Tehlukesizlik Surasina verildi olu kecid 2011 03 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 18 2011 03 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 18 2011 03 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 18 2011 03 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 2011 03 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 2011 03 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 2011 03 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 2011 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 NATO Liviyaya silah tedarukune dair embarqoya emel olunmasi uzre emeliyyat aparir olu kecid Qezzafinin iqametgahi yeniden bombardman olunub olu kecid Liviya HHQ i mehv edildb olu kecid Vurulan bombalanan vurusan Liviya olu kecid Liviyaya quru hucumu aprelin sonlarinda baslaya biler olu kecid 2011 04 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 ABS TARIXINDE GORUNMEMIS QERAR LIVIYA DOVLETINE ve QEZZAFIYE MEXSUS 30 MILYARD DOLLARLIQ VESAIT DONDURULDU olu kecid 2011 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 11 2011 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 Isvecde Qezzafini 1 6 milyard dollari dondurulub olu kecid Avropa Ittifaqi Liviyaya qarsi yeni sanksiyalar tetbiq edecek olu kecid Liviya sakinleri Tunise qacir 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 01 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 03 Chislo bezhencev iz Livii dostiglo 180 tysyach 2011 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 03 2011 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 03 2011 04 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 04 Bu gun 12 azerbaycanli Liviyadan evakuasiya edile biler olu kecid 2011 02 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 23 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 24 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 24 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 2011 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 26 Vikianbarda Liviyada vetendas muharibesi ile elaqeli mediafayllar var