Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aviadaşıyıcı — göyərtə aviasiyasiyası daşıyan hərbi gəmi
Özünü qorumaq üçün aviadaşıyıcılarda və qurğuları da olur. Aviadaşıyıcılardan ilk dəfə Birinci dünya müharibəsində istifadə etməyə başlamışlar. İkinci dünya müharibəsində onlar ABŞ, Yaponiya və Böyük Britaniya donanmasının əsas zərbə qüvvəsini təşkil edirdi. Müharibə illərində cəmi 194 aviadaşıyıcı düzəldilmişdir. Müasir aviadaşıyıcıda uçus-eniş zolağı, katapultlar, göyərtəaltı anqarlar və digər imkanlar var.
Enerji qurğusuna görə adi və atom aviadaşıyıcıları var. Aviadaşıyıcıdan donanma qüvvələrini məhv etmək, sahil obyektlərini dağıtmaq, okean (dəniz) kommunikasiyasını qorumaq və s. üçün istifadə edilir.
Fərqli xüsusiyyətlər
Təyyarə daşıyıcılarında uçuş göyərtəsi və hava gəmilərinin və ya vertolyotların uçuşu, enişi və bazasını təmin edən digər vasitələr (xüsusən də, anqarlar, təyyarələrə xidmət və yanacaqdoldurma üçün texniki vasitələr) və uçuşa nəzarət və dəstəkləmə vasitələri mövcuddur. Təyyarənin gəminin uçuş göyərtəsindən çıxarılması həm başlama gücləndiricilərinin, həm də buraxılış katapultlarının istifadəsi ilə və onlardan istifadə edilmədən həyata keçirilə bilər. Başlatma qurğuları və ya katapultlar həm uçuş göyərtəsində, həm də sözdə künc göyərtəsində (ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin təyyarə daşıyıcılarında olduğu kimi) və yalnız künc göyərtəsində (Fırtına layihəsinin Rusiya təyyarə daşıyıcılarında planlaşdırıldığı kimi) yerləşə bilər. Təyyarənin gəminin uçuş göyərtəsindən çıxarılması həm başlama gücləndiricilərinin, həm də buraxılış katapultlarının istifadəsi ilə və onlardan istifadə edilmədən həyata keçirilə bilər. Başlatma qurğuları və / və ya katapultlar həm uçuş göyərtəsində, həm də sözdə künc göyərtəsində (ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin təyyarə daşıyıcılarında olduğu kimi) və yalnız künc göyərtəsində (Fırtına layihəsinin Rusiya təyyarə daşıyıcılarında planlaşdırıldığı kimi) yerləşə bilər. Təyyarələri havaya qaldıranda və yerə enərkən istənilən təyyarə gəmisi küləyə qarşı maksimum sürətlə hərəkət edir. Təyyarə gəmisindən təyyarələrin uçuşları, gəminin ölçüsünə və dizayn xüsusiyyətlərinə görə, 3–7 baldan çox olmayan dəniz dalğaları ilə mümkündür. Eniş zamanı təyyarənin yürüşünün azaldılması aerofinişer vasitəsi ilə əldə edilir, bunun üçün göyərtəyə eniş edən təyyarə öz çəngəllə ilişib qalır. Müdafiə silahları kimi, təyyarə daşıyıcılarında: orta və kiçik çaplı zenit-artilleriya, gəmi-hava sinifinin zenit-raket silahları (ZURO)
Aparıcı təyyarə gəmisi tətil qrupları, təyyarə daşıyıcıları, okeanların istənilən bölgəsində əhəmiyyətli qüvvələri cəmləşdirə bilən əməliyyat və taktiki yüksək mobil döyüş birləşmələrinə sahibdirlər.
1960-cı illərdən bəri, raket silahlarının inkişafı ilə əlaqədar olaraq, donanmanın əsas diqqəti çəkən gücü kimi təyyarə daşıyıcılarının strateji əhəmiyyəti xeyli azaldı. Təyyarə daşıyıcıları aşağıdakılara bölünür:
- yerdəyişmə: ağır və yüngül;
- məqsəd və döyüş tapşırıqlarına görə: hücum, karvan, sualtı qayıq və helikopter daşıyıcılarına. Ağır bir təyyarə daşıyıcısı, ən azı 75.000 ton, gövdə uzunluğu ən azı 300 m, eni təxminən 40 m, uçuş sürəti 33 düyünədək, 2800 ÷ 3300 nəfərlik bir heyət var. 90-a qədər təyyarə və vertolyot yerləşdirə və 120-yə qədər təyyarə və vertolyot daşıya bilir. Yüngül bir təyyarə gəmisinin yerdəyişməsi 27000 tona qədər, gövdə uzunluğu 210 ÷ 270 m, eni 24 ÷ 32 m-ə qədər, gəmi sürəti 34 düyünə qədər, heyət 1300 ÷ 1400 nəfərə qədərdir. 30-a qədər təyyarə və vertolyot daşıya bilir. Hücum — ümumiyyətlə ağır bir təyyarə daşıyıcısı, tez-tez bir nüvə stansiyası. Ağır zərbə nüvə daşıyıcıları ABŞ və Britaniya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin vuruşan gücünün əsasını təşkil edir. Donanmanın vəzifələrini dəstəkləmək üçün, habelə sahil quru hədəflərindəki hərəkətləri təmin etmək üçün yüksək dənizlərdə düşmən təyyarələri ilə mübarizə üçün tətil daşıyıcı birləşmələrin tərkibinə daxil edilmişdir. Bəzi əsaslı təyyarələr nüvə və raket silahlarının istifadəsi üçün hazırlanmışdır. Gəmi-yer raketləri uçuş uçuşlarından istifadə edərək atılır. Konvoy hava gəmisi, ümumiyyətlə, hava qrupunun qüvvələri tərəfindən bir karvanın döyüş qoruması üçün hazırlanmış yüngül bir təyyarə daşıyıcısıdır. Bir qayda olaraq, bir karvan təyyarə gəmisinin yerdəyişməsi 25 min tona qədər, uzunluğu — 200 m-ə qədər, eni — 20 m, kruiz sürəti — 15–20 düyün, ekipaj — 1000–1100 nəfər, 50-yə qədər təyyarə və vertolyot daşıyır. Sualtı əleyhinə müdafiə təyyarəsi daşıyıcısı (sualtı qayığa qarşı təyyarə daşıyıcısı) — bazaya qarşı sualtı qayıqlara və helikopterlərə uyğunlaşdırılmış və sualtı qayıqlarla işləmək üçün hazırlanmış ağır və ya yüngül bir təyyarə daşıyıcısı. Sualtı əleyhinə təyyarə gəmisinin heyətində 1700–2800 nəfər var. Helikopter daşıyıcısı — 40–50 helikopterə əsaslanmaq üçün xüsusi uyğunlaşdırılmış bir təyyarə daşıyıcısı. Bir vertolyot daşıyıcısının yerdəyişməsi — 15.000 tona qədər, sürəti — 20 düyünədək, heyət — 1000 ÷ 1200. Çox vaxt vertolyot daşıyıcıları sualtı qayıqlara qarşı təyyarə daşıyıcısı rolunu oynayır. Çox vaxt vertolyot daşıyıcılarına təyyarə daşıyıcıları (ümumiyyətlə vertolyot daşıyıcıları) eniş gəmiləri də deyirlər, bu ümumiyyətlə doğru deyil — buna baxmayaraq eniş
Hal-hazırda təyyarə daşıyıcıları ən böyük istismar olunan hərbi gəmidir. Müasir bir təyyarə daşıyıcısının göyərtəsində döyüşçülər, hücum təyyarələri, yanacaqdoldurma təyyarələri, havadan əvvəlcədən xəbərdarlıq və idarəetmə təyyarələri, sualtı qayıqlara qarşı hava gəmiləri, kəşfiyyat təyyarələri və elektron döyüş təyyarələri ola bilər. Bununla yanaşı, təyyarə gəmisində axtarış-xilasetmə, kəşfiyyat, sualtı qayıq və nəqliyyat vasitələri olan bir qrup helikopter var.
Müasir bir təyyarə gəmisi güclü bir elektrik stansiyasına (nüvə elektrik stansiyaları olan demək olar ki, bütün ağır təyyarə daşıyıcıları) malikdir və böyük bir reaktiv yanacaq və təyyarə təchizatı daşıyır, bu da təyyarə gəmisinin sahildən çox uzaq bir müddətdə işləməsinə imkan verir.
Təyyarə daşıyıcılarının vəzifələrinə çox vaxt daxildir:
- yürüşdə və əməliyyat teatrında hava birləşmələri və dəniz birləşmələrinin müdafiə;
- sahil zonasında quru qüvvələrinin hava dəstəyi;
- düşmənin hava hücumundan müdafiə və yerli hava üstünlüyünə nail olmaq, düşmən gəmilərinin məhv edilməsi. Nüvə sürət sistemi ilə müasir bir təyyarə daşıyıcısının qurulmasının dəyəri təqribən 4–6 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilir. (Düzdür, ABŞ bu yaxınlarda "rekord" qoydu — yeni bir təyyarə daşıyıcısının hazırlanması 13 milyard dollara başa gəldi.) Hər bir təyyarə daşıyıcısının saxlanması aylıq dəyəri (işçilərin əmək haqqı xaric) 10 milyon dolları aşır. (Doğrudur, Amerika Birləşmiş Ştatlarının xaricindəki yerüstü Amerika hava bazalarının bütün şəbəkəsinin saxlanması xərcləri fonunda ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bütün təyyarə daşıyıcılarının saxlanmasının ümumi dəyəri nisbətən təvazökar görünür.)
Hal-hazırda yalnız on ştatın donanmalarında təyyarə daşıyıcıları, daha üçü potensial təyyarə daşıyıcılarıdır (rəsmi olaraq, universal eniş vertolyot daşıyıcı gəmiləri). Daha az ölkədə gəmiqayırma sənayesi təyyarə daşıyıcıları və ya təyyarə daşıyıcıları qura bildi.
Aşağıdakı cədvəldə təhlili iki amili nəzərə almalı olan xülasə məlumat verilir: UDC UDC'yi Fransız Mistral, İspan Juan Carlos və Koreyanın Dokdo kimi sayaraq, vertolyot daşıyıcılarının məhdud rolunu oynayır, yerdəyişmə, hava qanadları və hava hücumu baxımından müqayisə olunmayan daşıyıcıları müqayisə edir "Sovet İttifaqı Donanmasının admiralı Kuznetsov" və Taylandın "Chakri Narubet" və ya Braziliyanın "São Paulo".
| Ölkə | ehtiyatda silahlanmışdir | Tikilir | Cəmi |
|---|---|---|---|
 Birləşmiş Krallıq | 1 | 1 | 2 |
 Hindistan | 1 | 2 | 3 |
 İspaniya | 1 | 0 | 1 |
 Rusiya | 1 | 0 | 1 |
 Braziliya | 1 | 0 | 1 |
 Tailand | 1 | 0 | 1 |
 Cənubi Koreya | 1 | 1 | 2 |
 Fransa | 1+1 | 1+1 | 2+2 |
 İtaliya | 2 | 1 | 2 |
 ABŞ | 12 | 1+3 | 16 |
 Misir | 2 | 0 | 2 |
 Yaponiya | 3 | 1 | 4 |
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Təyyarə daşıyıcılarının təsviri, dizayn fərqləri, yaranma tarixi və döyüş istifadəsi 2020-05-26 at the Wayback Machine
- Təyyarə gəmisi: donanmanın ən güclü seqmentinin tarixi və perspektivləri 2014-05-17 at the Wayback Machine
- Авианосцы и их вооружение 2019-10-18 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aviadasiyici goyerte aviasiyasiyasi dasiyan herbi gemiHMS Argus dunyada ilk duz goyerteli teyyare dasiyicisidirRusiya donanmasinin admirali Kuznetsov Ozunu qorumaq ucun aviadasiyicilarda ve qurgulari da olur Aviadasiyicilardan ilk defe Birinci dunya muharibesinde istifade etmeye baslamislar Ikinci dunya muharibesinde onlar ABS Yaponiya ve Boyuk Britaniya donanmasinin esas zerbe quvvesini teskil edirdi Muharibe illerinde cemi 194 aviadasiyici duzeldilmisdir Muasir aviadasiyicida ucus enis zolagi katapultlar goyertealti anqarlar ve diger imkanlar var Enerji qurgusuna gore adi ve atom aviadasiyicilari var Aviadasiyicidan donanma quvvelerini mehv etmek sahil obyektlerini dagitmaq okean deniz kommunikasiyasini qorumaq ve s ucun istifade edilir Ferqli xususiyyetlerTeyyare dasiyicilarinda ucus goyertesi ve hava gemilerinin ve ya vertolyotlarin ucusu enisi ve bazasini temin eden diger vasiteler xususen de anqarlar teyyarelere xidmet ve yanacaqdoldurma ucun texniki vasiteler ve ucusa nezaret ve destekleme vasiteleri movcuddur Teyyarenin geminin ucus goyertesinden cixarilmasi hem baslama guclendiricilerinin hem de buraxilis katapultlarinin istifadesi ile ve onlardan istifade edilmeden heyata kecirile biler Baslatma qurgulari ve ya katapultlar hem ucus goyertesinde hem de sozde kunc goyertesinde ABS Herbi Deniz Quvvelerinin teyyare dasiyicilarinda oldugu kimi ve yalniz kunc goyertesinde Firtina layihesinin Rusiya teyyare dasiyicilarinda planlasdirildigi kimi yerlese biler Teyyarenin geminin ucus goyertesinden cixarilmasi hem baslama guclendiricilerinin hem de buraxilis katapultlarinin istifadesi ile ve onlardan istifade edilmeden heyata kecirile biler Baslatma qurgulari ve ve ya katapultlar hem ucus goyertesinde hem de sozde kunc goyertesinde ABS Herbi Deniz Quvvelerinin teyyare dasiyicilarinda oldugu kimi ve yalniz kunc goyertesinde Firtina layihesinin Rusiya teyyare dasiyicilarinda planlasdirildigi kimi yerlese biler Teyyareleri havaya qaldiranda ve yere enerken istenilen teyyare gemisi kuleye qarsi maksimum suretle hereket edir Teyyare gemisinden teyyarelerin ucuslari geminin olcusune ve dizayn xususiyyetlerine gore 3 7 baldan cox olmayan deniz dalgalari ile mumkundur Enis zamani teyyarenin yurusunun azaldilmasi aerofiniser vasitesi ile elde edilir bunun ucun goyerteye enis eden teyyare oz cengelle ilisib qalir Mudafie silahlari kimi teyyare dasiyicilarinda orta ve kicik capli zenit artilleriya gemi hava sinifinin zenit raket silahlari ZURO Aparici teyyare gemisi tetil qruplari teyyare dasiyicilari okeanlarin istenilen bolgesinde ehemiyyetli quvveleri cemlesdire bilen emeliyyat ve taktiki yuksek mobil doyus birlesmelerine sahibdirler 1960 ci illerden beri raket silahlarinin inkisafi ile elaqedar olaraq donanmanin esas diqqeti ceken gucu kimi teyyare dasiyicilarinin strateji ehemiyyeti xeyli azaldi Teyyare dasiyicilari asagidakilara bolunur yerdeyisme agir ve yungul meqsed ve doyus tapsiriqlarina gore hucum karvan sualti qayiq ve helikopter dasiyicilarina Agir bir teyyare dasiyicisi en azi 75 000 ton govde uzunlugu en azi 300 m eni texminen 40 m ucus sureti 33 duyunedek 2800 3300 neferlik bir heyet var 90 a qeder teyyare ve vertolyot yerlesdire ve 120 ye qeder teyyare ve vertolyot dasiya bilir Yungul bir teyyare gemisinin yerdeyismesi 27000 tona qeder govde uzunlugu 210 270 m eni 24 32 m e qeder gemi sureti 34 duyune qeder heyet 1300 1400 nefere qederdir 30 a qeder teyyare ve vertolyot dasiya bilir Hucum umumiyyetle agir bir teyyare dasiyicisi tez tez bir nuve stansiyasi Agir zerbe nuve dasiyicilari ABS ve Britaniya Herbi Deniz Quvvelerinin vurusan gucunun esasini teskil edir Donanmanin vezifelerini desteklemek ucun habele sahil quru hedeflerindeki hereketleri temin etmek ucun yuksek denizlerde dusmen teyyareleri ile mubarize ucun tetil dasiyici birlesmelerin terkibine daxil edilmisdir Bezi esasli teyyareler nuve ve raket silahlarinin istifadesi ucun hazirlanmisdir Gemi yer raketleri ucus ucuslarindan istifade ederek atilir Konvoy hava gemisi umumiyyetle hava qrupunun quvveleri terefinden bir karvanin doyus qorumasi ucun hazirlanmis yungul bir teyyare dasiyicisidir Bir qayda olaraq bir karvan teyyare gemisinin yerdeyismesi 25 min tona qeder uzunlugu 200 m e qeder eni 20 m kruiz sureti 15 20 duyun ekipaj 1000 1100 nefer 50 ye qeder teyyare ve vertolyot dasiyir Sualti eleyhine mudafie teyyaresi dasiyicisi sualti qayiga qarsi teyyare dasiyicisi bazaya qarsi sualti qayiqlara ve helikopterlere uygunlasdirilmis ve sualti qayiqlarla islemek ucun hazirlanmis agir ve ya yungul bir teyyare dasiyicisi Sualti eleyhine teyyare gemisinin heyetinde 1700 2800 nefer var Helikopter dasiyicisi 40 50 helikoptere esaslanmaq ucun xususi uygunlasdirilmis bir teyyare dasiyicisi Bir vertolyot dasiyicisinin yerdeyismesi 15 000 tona qeder sureti 20 duyunedek heyet 1000 1200 Cox vaxt vertolyot dasiyicilari sualti qayiqlara qarsi teyyare dasiyicisi rolunu oynayir Cox vaxt vertolyot dasiyicilarina teyyare dasiyicilari umumiyyetle vertolyot dasiyicilari enis gemileri de deyirler bu umumiyyetle dogru deyil buna baxmayaraq enis Hal hazirda teyyare dasiyicilari en boyuk istismar olunan herbi gemidir Muasir bir teyyare dasiyicisinin goyertesinde doyusculer hucum teyyareleri yanacaqdoldurma teyyareleri havadan evvelceden xeberdarliq ve idareetme teyyareleri sualti qayiqlara qarsi hava gemileri kesfiyyat teyyareleri ve elektron doyus teyyareleri ola biler Bununla yanasi teyyare gemisinde axtaris xilasetme kesfiyyat sualti qayiq ve neqliyyat vasiteleri olan bir qrup helikopter var Muasir bir teyyare gemisi guclu bir elektrik stansiyasina nuve elektrik stansiyalari olan demek olar ki butun agir teyyare dasiyicilari malikdir ve boyuk bir reaktiv yanacaq ve teyyare techizati dasiyir bu da teyyare gemisinin sahilden cox uzaq bir muddetde islemesine imkan verir Teyyare dasiyicilarinin vezifelerine cox vaxt daxildir yurusde ve emeliyyat teatrinda hava birlesmeleri ve deniz birlesmelerinin mudafie sahil zonasinda quru quvvelerinin hava desteyi dusmenin hava hucumundan mudafie ve yerli hava ustunluyune nail olmaq dusmen gemilerinin mehv edilmesi Nuve suret sistemi ile muasir bir teyyare dasiyicisinin qurulmasinin deyeri teqriben 4 6 milyard ABS dollari hecminde qiymetlendirilir Duzdur ABS bu yaxinlarda rekord qoydu yeni bir teyyare dasiyicisinin hazirlanmasi 13 milyard dollara basa geldi Her bir teyyare dasiyicisinin saxlanmasi ayliq deyeri iscilerin emek haqqi xaric 10 milyon dollari asir Dogrudur Amerika Birlesmis Statlarinin xaricindeki yerustu Amerika hava bazalarinin butun sebekesinin saxlanmasi xercleri fonunda ABS Herbi Deniz Quvvelerinin butun teyyare dasiyicilarinin saxlanmasinin umumi deyeri nisbeten tevazokar gorunur Hal hazirda yalniz on statin donanmalarinda teyyare dasiyicilari daha ucu potensial teyyare dasiyicilaridir resmi olaraq universal enis vertolyot dasiyici gemileri Daha az olkede gemiqayirma senayesi teyyare dasiyicilari ve ya teyyare dasiyicilari qura bildi Asagidaki cedvelde tehlili iki amili nezere almali olan xulase melumat verilir UDC UDC yi Fransiz Mistral Ispan Juan Carlos ve Koreyanin Dokdo kimi sayaraq vertolyot dasiyicilarinin mehdud rolunu oynayir yerdeyisme hava qanadlari ve hava hucumu baximindan muqayise olunmayan dasiyicilari muqayise edir Sovet Ittifaqi Donanmasinin admirali Kuznetsov ve Taylandin Chakri Narubet ve ya Braziliyanin Sao Paulo Olke ehtiyatda silahlanmisdir Tikilir CemiBirlesmis Kralliq 1 1 2Hindistan 1 2 3Ispaniya 1 0 1Rusiya 1 0 1Braziliya 1 0 1Tailand 1 0 1Cenubi Koreya 1 1 2Fransa 1 1 1 1 2 2Italiya 2 1 2ABS 12 1 3 16Misir 2 0 2Yaponiya 3 1 4IstinadlarXarici kecidlerVikianbarda Aviadasiyici ile elaqeli mediafayllar var Teyyare dasiyicilarinin tesviri dizayn ferqleri yaranma tarixi ve doyus istifadesi 2020 05 26 at the Wayback Machine Teyyare gemisi donanmanin en guclu seqmentinin tarixi ve perspektivleri 2014 05 17 at the Wayback Machine Avianoscy i ih vooruzhenie 2019 10 18 at the Wayback Machine