Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
İnformasiya texnologiyası (ing. information technologies) — informasiya termini latınca "informatio" sözündən götürülmüş və obyekt, hadisə, fakt haqqında məlumat, xəbər verilməsi, nəyinsə izah edilməsi deməkdir. texnologiya sözü yunanca "techne" (ustalıq, bacarıq) və "logos" (öyrənmə, idrak) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır və istehsal proseslərinin yerinə yetirilməsi üçün üsullar və vasitələr haqqında biliklər toplusunun və həmin proseslərin özlərini ifadə edir.
İnformasiya texnologiyası verilənlərin toplanması, ötürülməsi və emalı üçün üsul və vasitələrdən istifadə etməklə tədqiq olunan obyektin, prosesin, hadisənin vəziyyəti haqqında informasiyanın (informasiya məhsulunun) alınması prosesidir.
İnformasiya texnologiyalarının tarixi
"İnformasiya texnologiyaları" istilahı təxminən 1970-х illərdə meydana gəldi. Amma onun əsas konsepsiyası daha əvvəl izlənilirdi. 20-ci əsr boyu ordular elektronika, kompüterlər и informasiya nəzəriyyəsini inkişaf etdirmək üçün müxtəlif sənaye sahələri ilə birləşdilər. Tarixən belə olub ki, ordular bu cür tədqiqatları stimullaşdırdılar, bununla da mexanikləşdirmə və hesablama texnikası sahəsində innovasiyaları təkan veridilər və maliyyələşdirdilər. 1971-ci ildə İT üçün əlamətdar hadisə baş verdi, belə ki, ilk e-poçt mesajı iki meynfreym arasında göndərildi. İlk kommersiya kompüteri ABŞ Siyahıyaalma Bürosu üçün C. Presper Ekkert и Con Moçli tərəfindən hazırlanmış UNIVAC I olmuşdur. 1970-ci illərin sonunda mikrokompüterlərin inkişafında yüksəliş olmuşdur, 1981-ci ildə isə IBM fərdi kompüteri dünyaya təqdim olundu. O vaxtdan bəri, hər biri daha kiçik ölçülü və daha güclü avadanlıqla səciyyələndirilmiş bir addımı təmsil edən dörd kompüter nəsli gəldi. Birinci nəsil vakuum borularından (vakuum diodlardan), ikinci və üçüncü nəsillər tranzistorlardan və inteqral sxemlərdən istifadə edirdi. Son nəsil olan dördüncü nəsil çox böyük miqyaslı inteqrasiya sxemləri (VLSI) kimi daha mürəkkəb sistemlərdən istifadə edir.
Məqsədi
İnformasiya texnologiyasında məqsəd insan tərəfindən analiz edilmək və onun əsasında qərar qəbul etmək üçün informasiya istehsalıdır. İnformasiya texnologiyası elmi-texniki tərəqqinin inkişafı, informasiya emalı üçün yeni texniki vasitələrin yaradılması ilə təyin olunan bir neçə təkamül mərhələsi keçmişdir. Müasir cəmiyyətdə informasiya emalı texnologiyasının əsas texniki vasitəsi texnoloji proseslərin işlənib hazırlanması və istifadə olunması konsepsiyasına, həmçinin nəticə informasiyanın keyfiyyətinə ciddi təsir etmiş kompüterlər hesab olunur. Kompüterlərin informasiya mühitində tətbiqi və telekommunikasiya vasitələrindən istifadə olunması informasiya texnologiyasının inkişafınıyeni mərhələyə çatdırdı. Bununla da yeni informasiya texnologiyaları mərhələsi başlandı.
Cəmiyyətin indiki inkişaf mərhələsində intensiv inkişaf edir və informasiya texnologiyalarının yayılmasının əhatə dairəsinin genişləndirilməsi. Müasir dünyada informasiya texnologiyaları həlledici əhəmiyyətə malikdir. Bu, onların yaydıqları ilə bağlıdır onun bütövlükdə cəmiyyətin inkişafına və bütün digər texnologiyalara təsiri. Məhz buna görə də bəzi dövlətlərin sosial-iqtisadi səviyyəsinin inkişafı informasiya texnologiyalarının inkişafı və yayılması ilə bağlıdır. Bütün dünyada informasiyaya ictimai maraq artır texnologiyalar. Bunu bir çoxlarının görünüşündən də görmək olar informasiya texnologiyaları ilə bağlı məsələlərə həsr olunmuş xüsusi nəşrlər; xüsusi bölmələrin ayrılması və informasiya texnologiyalarına həsr olunmuş digər nəşrlərdə başlıqlar; müxtəlif səviyyələrdə simpoziumların, konfransların, seminarların sayının əhəmiyyətli dərəcədə artması; üzrə proqramların formalaşdırılması və işlənib hazırlanması informasiya texnologiyaları.
İnformasiya texnologiyaları, hər hansı digər texnologiya kimi, məqsədlərinizə çatmağa kömək edən bir vasitədir. Müxtəlif növ problemlərin həllində bütün istifadəçilərin peşəkar hazırlığının səviyyəsi informasiya texnologiyalarından istifadənin effektivliyini müəyyən edir. Buna görə də əsl açardır informasiya texnologiyaları "nə?", "nə vaxt?", "necə?" suallarına cavab verməyə imkan verən bacarıq və biliklərdir. və niyə?". Onların istədiyiniz nəticəni əldə etmək üçün lazımdır. "İnformasiya texnologiyası" leksik vahidi ilə birləşir onun semantikasını, müxtəlif problemlərin həllində müxtəlif fəaliyyət sahələrində istifadə olunan bir çox növ informasiya texnologiyalarının əhəmiyyətini. Hər bir informasiya texnologiyasının özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Bununla belə, spesifikliyindən asılı olmayaraq, hər bir texnologiya növü ümumi komponentlər dəsti var (proseslər, üsullar, alətlər, sistem, fəaliyyət və s.). Bu, "informasiya texnologiyası"nın ümumi konsepsiyasının tərifini formalaşdırmağa imkan verir.
İnformasiya texnologiyaları sistem tərəfindən təşkil edilmiş kəmiyyət və proseslərin, metodların və vasitələrin nizamlı məcmusudur informasiyanın keyfiyyət transformasiyası. İnformasiya texnologiyalarının məqsədi verilən məlumat məhsullarını və xidmətlərini mümkün qədər aşağı qiymətə əldə etməkdir. İnformasiya texnologiyalarının vəzifələri:
— səmərəli istehsalı inkişaf etdirmək və istifadə etmək və
texnoloji informasiya prosesləri;
— informasiyanın transformasiyasının optimal üsul və vasitələrini işləyib hazırlamaq;
— informasiya istehsalının istehsal qabiliyyətini təmin etmək.
İnformasiya texnologiyaları adi və tanış üsul və vasitələrdən sənaye alətlərinə keçidi təmin edir.
İnkişaf prinsipləri
İnformasiya texnologiyalarının üç əsas prinsip üzrə inkişaf edir:
- kompüterdə interaktiv rejimində iş;
- proqram məhsullarının qarşılıqlı əlaqələndirilməsi;
- proqramlaşmada həm verilənlərin, həm də məsələnin qoyuluşunun dəyişdirilməsi prosesinin çevikliyi.
Xüsusiyyətləri
- Emal obyekti verilənlərdir;
- Məqsəd informasiyanın alınmasıdır;
- Emal prosesinin vasitələri proqram və aparat təminatıdır;
- Verilənlərin emal prosesləri ardıcıl əməliyyatlara bölünür.
Növləri
Hazırkı dövrdə mövcud olan informasiya texnologiyalarını iki əsas növə ayırmaq olar:
- verilənlərin emalı texnologiyası
- idarəetmənin informasiya təminatı texnologiyası.
Verilənlərin emalı texnologiyası lazımi ilkin verilənlərə malik olan, emal üçün alqoritmlər və digər standart proseduralar olan yaxşı strukturlaşdırılmış məsələlərin həlli üçün nəzərdə tutulur. Bu səviyyədə informasiya texnologiyalarının və sistemlərinin tətbiqi əmək məhsuldarlığını artırır, onu hesablama əməliyyatlarından azad edir və bəzi hallarda işçilərin sayını azaldır. İdarəetmənin informasiya təminatı texnologiyasının əsas məqsədi təşkilatın qərar qəbuletmə ilə bağlı olan bütün həmkarlarının informasiya tələbatını ödəməkdir. Həmin texnologiya idarəetmənin istənilən səviyyəsində faydalı ola bilər. Müasir kompüterlərdə informasiyanın işlənməsi aşağıdakı ardıcıllıqla yerinə yetirilir. Əvvəlcə tədqiq olunan obyekt və ya proses ətraflı olaraq araşdırıldıqdan sonra əsas təsiredici amillər seçilərək toplanılır. Əldə olunan bu məlumatlar kompüterə daxil edilir. Daxil edilmiş məlumatlar ümumi qanunlar əsasında sistemləşdirilir və emala göndərilir. Emal prosesindən sonra alınmış nəticələr çıxış qurğularına və ya informasiya daşıyıcılarına göndərilir.
İnkişafı və tarixi
İnformasiya texnologiyalarının yaranması XX əsrin 60-cı illərinə təsadüf edir. Bu zaman ilk yaradılmağa və təkmilləşməyə başlamışdır. İnternetin inkişafı, yeni-yeni proqram və sistemlərin yaradılması, qloballaşma XX əsrin 90-cı illərindən informasiya texnologiyalarının inkişafının daha sürətlə getməsini göstərir. İnformatika, eləcə də informasiya texnologiyaları elmi inkişaf etdikcə yeni-yeni elmi terminlər, anlayışlar da meydana gəlmiş və gündəlik həyata daxil olmuşdur. Bunlara misal olaraq: İnfokommunikasiya, , , , informasiya cəmiyyəti, və xidmətləri, bilik bazası, , telekonfrans, , , spam, provayder, host, çat, meynfreym, LAN, WAN, XML, HTTP və s. göstərmək olar.
PHP, Perl, ASP, , Java və s. vasitəsilə veb-saytlar yaradılır. MySQL, Microsoft SQL Server, Oracle proqramları ilə verilənlər bazası (VB) və verilənlər bazasının İdarəetmə sistemləri, SQL, , vasitəsilə verilənlərin idarəsi yerinə yetirilir.
Mənbə
- R. M. Əliquliyev, Ə. Q. Əliyev. İqtisadi proseslərdə informasiya texnologiyaları. Bakı, Elm, 2002, 48 səh.
- Əlövsət Qaracaoğlu Əliyev. İnformasiya elminin tarixi, predmeti, məqsədi və onun cəmiyyətdəki rolu və vəzifələri. AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "İnformasiya texnologiyası anlayışı". kayzen.az. 2018-05-12 tarixində .
- "Information Technology: History, Practice and Implications for Development" (PDF). escholarship.org. 2023-04-04 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-04.
- "7 лучших электронных книг 2021 года". yavitrina.ru. 2022-10-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-04.
- "UNIVAC, the first commercially produced digital computer, is dedicated". history.com. 2023-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-04.
- "Informasiya texnologiyaları prinsipləri". melumatlar.az.
Xarici keçidlər
- BMT-nın İnformasiya Texnologiyalarına aid saytı
- İnformasiya Texnologiyalarına aid elmi sayt
- Техническая документация разработка техдокументации по ГОСТ без бумаги и расстояний
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Informasiya texnologiyasi ing information technologies informasiya termini latinca informatio sozunden goturulmus ve obyekt hadise fakt haqqinda melumat xeber verilmesi neyinse izah edilmesi demekdir texnologiya sozu yunanca techne ustaliq bacariq ve logos oyrenme idrak sozlerinin birlesmesinden yaranmisdir ve istehsal proseslerinin yerine yetirilmesi ucun usullar ve vasiteler haqqinda bilikler toplusunun ve hemin proseslerin ozlerini ifade edir Metadatadan melumatlari elde etmek ucun muxtelif metodoloji yanasmalarin vizuallasdirilmasi Informasiya texnologiyasi verilenlerin toplanmasi oturulmesi ve emali ucun usul ve vasitelerden istifade etmekle tedqiq olunan obyektin prosesin hadisenin veziyyeti haqqinda informasiyanin informasiya mehsulunun alinmasi prosesidir Informasiya texnologiyalarinin tarixi Informasiya texnologiyalari istilahi texminen 1970 h illerde meydana geldi Amma onun esas konsepsiyasi daha evvel izlenilirdi 20 ci esr boyu ordular elektronika komputerler i informasiya nezeriyyesini inkisaf etdirmek ucun muxtelif senaye saheleri ile birlesdiler Tarixen bele olub ki ordular bu cur tedqiqatlari stimullasdirdilar bununla da mexaniklesdirme ve hesablama texnikasi sahesinde innovasiyalari tekan veridiler ve maliyyelesdirdiler 1971 ci ilde IT ucun elametdar hadise bas verdi bele ki ilk e poct mesaji iki meynfreym arasinda gonderildi Ilk kommersiya komputeri ABS Siyahiyaalma Burosu ucun C Presper Ekkert i Con Mocli terefinden hazirlanmis UNIVAC I olmusdur 1970 ci illerin sonunda mikrokomputerlerin inkisafinda yukselis olmusdur 1981 ci ilde ise IBM ferdi komputeri dunyaya teqdim olundu O vaxtdan beri her biri daha kicik olculu ve daha guclu avadanliqla seciyyelendirilmis bir addimi temsil eden dord komputer nesli geldi Birinci nesil vakuum borularindan vakuum diodlardan ikinci ve ucuncu nesiller tranzistorlardan ve inteqral sxemlerden istifade edirdi Son nesil olan dorduncu nesil cox boyuk miqyasli inteqrasiya sxemleri VLSI kimi daha murekkeb sistemlerden istifade edir MeqsediInformasiya texnologiyasinda meqsed insan terefinden analiz edilmek ve onun esasinda qerar qebul etmek ucun informasiya istehsalidir Informasiya texnologiyasi elmi texniki tereqqinin inkisafi informasiya emali ucun yeni texniki vasitelerin yaradilmasi ile teyin olunan bir nece tekamul merhelesi kecmisdir Muasir cemiyyetde informasiya emali texnologiyasinin esas texniki vasitesi texnoloji proseslerin islenib hazirlanmasi ve istifade olunmasi konsepsiyasina hemcinin netice informasiyanin keyfiyyetine ciddi tesir etmis komputerler hesab olunur Komputerlerin informasiya muhitinde tetbiqi ve telekommunikasiya vasitelerinden istifade olunmasi informasiya texnologiyasinin inkisafiniyeni merheleye catdirdi Bununla da yeni informasiya texnologiyalari merhelesi baslandi Cemiyyetin indiki inkisaf merhelesinde intensiv inkisaf edir ve informasiya texnologiyalarinin yayilmasinin ehate dairesinin genislendirilmesi Muasir dunyada informasiya texnologiyalari helledici ehemiyyete malikdir Bu onlarin yaydiqlari ile baglidir onun butovlukde cemiyyetin inkisafina ve butun diger texnologiyalara tesiri Mehz buna gore de bezi dovletlerin sosial iqtisadi seviyyesinin inkisafi informasiya texnologiyalarinin inkisafi ve yayilmasi ile baglidir Butun dunyada informasiyaya ictimai maraq artir texnologiyalar Bunu bir coxlarinin gorunusunden de gormek olar informasiya texnologiyalari ile bagli meselelere hesr olunmus xususi nesrler xususi bolmelerin ayrilmasi ve informasiya texnologiyalarina hesr olunmus diger nesrlerde basliqlar muxtelif seviyyelerde simpoziumlarin konfranslarin seminarlarin sayinin ehemiyyetli derecede artmasi uzre proqramlarin formalasdirilmasi ve islenib hazirlanmasi informasiya texnologiyalari Informasiya texnologiyalari her hansi diger texnologiya kimi meqsedlerinize catmaga komek eden bir vasitedir Muxtelif nov problemlerin hellinde butun istifadecilerin pesekar hazirliginin seviyyesi informasiya texnologiyalarindan istifadenin effektivliyini mueyyen edir Buna gore de esl acardir informasiya texnologiyalari ne ne vaxt nece suallarina cavab vermeye imkan veren bacariq ve biliklerdir ve niye Onlarin istediyiniz neticeni elde etmek ucun lazimdir Informasiya texnologiyasi leksik vahidi ile birlesir onun semantikasini muxtelif problemlerin hellinde muxtelif fealiyyet sahelerinde istifade olunan bir cox nov informasiya texnologiyalarinin ehemiyyetini Her bir informasiya texnologiyasinin ozunemexsus xususiyyetleri var Bununla bele spesifikliyinden asili olmayaraq her bir texnologiya novu umumi komponentler desti var prosesler usullar aletler sistem fealiyyet ve s Bu informasiya texnologiyasi nin umumi konsepsiyasinin terifini formalasdirmaga imkan verir Informasiya texnologiyalari sistem terefinden teskil edilmis kemiyyet ve proseslerin metodlarin ve vasitelerin nizamli mecmusudur informasiyanin keyfiyyet transformasiyasi Informasiya texnologiyalarinin meqsedi verilen melumat mehsullarini ve xidmetlerini mumkun qeder asagi qiymete elde etmekdir Informasiya texnologiyalarinin vezifeleri semereli istehsali inkisaf etdirmek ve istifade etmek ve texnoloji informasiya prosesleri informasiyanin transformasiyasinin optimal usul ve vasitelerini isleyib hazirlamaq informasiya istehsalinin istehsal qabiliyyetini temin etmek Informasiya texnologiyalari adi ve tanis usul ve vasitelerden senaye aletlerine kecidi temin edir Inkisaf prinsipleriInformasiya texnologiyalarinin uc esas prinsip uzre inkisaf edir komputerde interaktiv rejiminde is proqram mehsullarinin qarsiliqli elaqelendirilmesi proqramlasmada hem verilenlerin hem de meselenin qoyulusunun deyisdirilmesi prosesinin cevikliyi XususiyyetleriEmal obyekti verilenlerdir Meqsed informasiyanin alinmasidir Emal prosesinin vasiteleri proqram ve aparat teminatidir Verilenlerin emal prosesleri ardicil emeliyyatlara bolunur NovleriHazirki dovrde movcud olan informasiya texnologiyalarini iki esas nove ayirmaq olar verilenlerin emali texnologiyasi idareetmenin informasiya teminati texnologiyasi Verilenlerin emali texnologiyasi lazimi ilkin verilenlere malik olan emal ucun alqoritmler ve diger standart proseduralar olan yaxsi strukturlasdirilmis meselelerin helli ucun nezerde tutulur Bu seviyyede informasiya texnologiyalarinin ve sistemlerinin tetbiqi emek mehsuldarligini artirir onu hesablama emeliyyatlarindan azad edir ve bezi hallarda iscilerin sayini azaldir Idareetmenin informasiya teminati texnologiyasinin esas meqsedi teskilatin qerar qebuletme ile bagli olan butun hemkarlarinin informasiya telebatini odemekdir Hemin texnologiya idareetmenin istenilen seviyyesinde faydali ola biler Muasir komputerlerde informasiyanin islenmesi asagidaki ardicilliqla yerine yetirilir Evvelce tedqiq olunan obyekt ve ya proses etrafli olaraq arasdirildiqdan sonra esas tesiredici amiller secilerek toplanilir Elde olunan bu melumatlar komputere daxil edilir Daxil edilmis melumatlar umumi qanunlar esasinda sistemlesdirilir ve emala gonderilir Emal prosesinden sonra alinmis neticeler cixis qurgularina ve ya informasiya dasiyicilarina gonderilir Inkisafi ve tarixiInformasiya texnologiyalarinin yaranmasi XX esrin 60 ci illerine tesaduf edir Bu zaman ilk yaradilmaga ve tekmillesmeye baslamisdir Internetin inkisafi yeni yeni proqram ve sistemlerin yaradilmasi qloballasma XX esrin 90 ci illerinden informasiya texnologiyalarinin inkisafinin daha suretle getmesini gosterir Informatika elece de informasiya texnologiyalari elmi inkisaf etdikce yeni yeni elmi terminler anlayislar da meydana gelmis ve gundelik heyata daxil olmusdur Bunlara misal olaraq Infokommunikasiya informasiya cemiyyeti ve xidmetleri bilik bazasi telekonfrans spam provayder host cat meynfreym LAN WAN XML HTTP ve s gostermek olar PHP Perl ASP Java ve s vasitesile veb saytlar yaradilir MySQL Microsoft SQL Server Oracle proqramlari ile verilenler bazasi VB ve verilenler bazasinin Idareetme sistemleri SQL vasitesile verilenlerin idaresi yerine yetirilir MenbeR M Eliquliyev E Q Eliyev Iqtisadi proseslerde informasiya texnologiyalari Baki Elm 2002 48 seh Elovset Qaracaoglu Eliyev Informasiya elminin tarixi predmeti meqsedi ve onun cemiyyetdeki rolu ve vezifeleri AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu Ismayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Hemcinin baxInformasiya Texnologiyalari InstitutuIstinadlar Informasiya texnologiyasi anlayisi kayzen az 2018 05 12 tarixinde Information Technology History Practice and Implications for Development PDF escholarship org 2023 04 04 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 04 04 7 luchshih elektronnyh knig 2021 goda yavitrina ru 2022 10 11 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 04 UNIVAC the first commercially produced digital computer is dedicated history com 2023 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 04 Informasiya texnologiyalari prinsipleri melumatlar az Xarici kecidlerBMT nin Informasiya Texnologiyalarina aid sayti Informasiya Texnologiyalarina aid elmi sayt Tehnicheskaya dokumentaciya razrabotka tehdokumentacii po GOST bez bumagi i rasstoyanij