Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnternet xidmət provayderi (ing. Internet service provider, ISP) — internetə daxil olmaq, ondan istifadə və idarə etmək və ya orada iştirak etmək üçün xidmətlər göstərən təşkilat. ISP-lər müxtəlif formalarda təşkil edilə bilər. Məsələn, bu, kommersiya, , və ya başqa şəkildə özəl mülkiyyətə sahibdir.
Adətən ISP-lər tərəfindən təmin edilən internet xidmətlərinə internetə çıxış, , domen adının qeydiyyatı, veb-hostinq, "Usenet" xidməti və kolokasiya daxil ola bilər.
İnternet xidmət provayderi adətən istifadəçiyə internetdə mövcud olan hər şeyə çıxışı təmin edən giriş nöqtəsi və ya şlüz kimi xidmət edir. Belə bir şəbəkəni göz alma şəbəkəsi də adlandırmaq olar.
Tarixi
İnternet (orijinal olaraq ) dövlət tədqiqat laboratoriyaları və universitetlərin iştirakçı şöbələri arasında şəbəkə kimi hazırlanmışdır. Digər şirkətlər və təşkilatlar onurğa sütununa birbaşa əlaqə ilə, ya da digər əlaqəli şirkətlər vasitəsilə, bəzən UUCP kimi "" alətlərindən istifadə edərək qoşulurdular. 1980-ci illərin sonlarında internetdən kommersiya məqsədli istifadəsi baş tutmuşdur. Bəzi məhdudiyyətlər 1991-ci ildəümumdünya hörümçək torunun tətbiqindən qısa müddət sonra aradan qaldırılmışdır.
1980-ci illərdə "", "" və "America Online" (AOL) kimi onlayn xidmət provayderləri e-poçt mübadiləsi kimi internetə daxil olmaq üçün imkanlar təklif etməyə başlamışdılar. Buna baxmayaraq, geniş ictimaiyyət üçün internetə tam çıxış hələ hazır deyildi.
1989-cu ildə ilk internet provayderləri – aylıq ödəniş müqabilində ictimaiyyətə internetə birbaşa çıxış təklif edən şirkətlər Avstraliya və ABŞ-də yaradılmışdır. Massaçusets ştatının Bruklin şəhərində qurulmuş "" ABŞ-də ilk kommersiya məqsədli provayder olmuşdur. Onun ilk müştərisinə 1989-cu ilin noyabrında xidmət göstərilmişdir. Bu şirkətlər, ümumiyyətlə, öz müştərilərinə son mil bağlantılarını təmin etmək üçün ictimai telefon şəbəkəsindən istifadə edərək "dial-up" bağlantıları təklif edirdilər. "Dial-up" internet xidmət provayderləri üçün giriş maneələri aşağı səviyyədə idi və bir çox provayder meydana çıxdı.
Pirinq
İnternet xidmət provayderləri ilə məşğul ola bilərlər. Burada çoxsaylı ISP-lər pirinq nöqtələrində və ya internet mübadiləsi nöqtələrində (IXP) bir-birinə qoşulur. Bu, ötürülən verilənlər üçün bir-birindən ödəniş almadan hər bir şəbəkə arasında verilənlərin yönləndirilməsinə imkan verir. Əks halda bu verilənlər üçüncü yuxarı axın ISP-dən keçir.
Yuxarı axın tələb olunmayan və yalnız müştəriləri olan ISP-lər birinci səviyyə ISP adlanır.
Şəbəkə avadanlığı, proqram təminatı və spesifikasiyalar, eləcə də şəbəkə idarəetmə personalının təcrübəsi verilənlərin ən səmərəli marşrutla getməsini təmin etmək üçün vacibdir. Xərc və səmərəlilik arasında mübadilə etmək mümkündür.
Hüquqi məsuliyyətləri
Bir çox ölkələrdə internet xidmət provayderlərindən qanuni olaraq hüquq-mühafizə orqanlarına ISP tərəfindən ötürülən məlumatların bir qismini və ya hamısını izləmək icazəsi tələb olunur. Bəzi ölkələrdə ISP-lər lazım gəldiyi halda hökumətin girişinə icazə verilsin deyə istifadəçilərin baxış tarixçəsini özündə saxlamalıdır. Bundan əlavə, bəzi ölkələrdə ISP-lər kəşfiyyat agentlikləri tərəfindən monitorinq edilir. ABŞ-də kimi tanınan Milli Təhlükəsizlik Agentliyi proqramı internet istifadəçilərinin trafikinin geniş monitorinqini təmin edir. Müasir internet provayderləri öz şəbəkələrinə geniş spektrli müşahidə və paket iyləmə avadanlıqlarını birləşdirir. Bu, məlumatları hüquq-mühafizə orqanlarına və kəşfiyyat şəbəkələrinə ötürür.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "What is an Internet Service Provider?". WhatIsMyIPAddress.com (ingilis). 2020-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-30.
- Outreach: The Internet 2014-01-18 at the Wayback Machine, U. S. National Science Foundation, "In March 1991, the NSFNET acceptable use policy was altered to allow commercial traffic."
- "Web history timeline". 2014-03-11. 2015-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 21 September 2015.
- Clarke, Roger. "Origins and Nature of the Internet in Australia". 9 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 21 January 2014.
- Gerson & Ryan A Primer on Internet Exchange Points for Policymakers and Non-Engineers 2020-04-05 at the Wayback Machine Working Paper, August 11, 2012
- . masters.donntu.org. 2021-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-26.
- NSA PRISM Creates Stir, But Appears Legal 2014-01-25 at the Wayback Machine. InformationWeek. Retrieved on 2014–03–12.
- "Obama's Speech on N.S.A. Phone Surveillance". The New York Times. 17 January 2014. 20 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 21 January 2014.
- "New KGB Takes Internet by SORM". Mother Jones. 18 March 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 2 February 2015.
Əlavə ədəbiyyat
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Xarici keçidlər
- Telecommunications Ownership and Control (TOSCO) dataset on the ownership of internet service providers.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Internet xidmet provayderi ing Internet service provider ISP internete daxil olmaq ondan istifade ve idare etmek ve ya orada istirak etmek ucun xidmetler gosteren teskilat ISP ler muxtelif formalarda teskil edile biler Meselen bu kommersiya ve ya basqa sekilde ozel mulkiyyete sahibdir Son istifadeciden tutmus seviyye 3 2 ISP lere qeder internet elaqesi secimleri Menhettende internete cixis temin etmek ucun fiber qurasdirir Adeten ISP ler terefinden temin edilen internet xidmetlerine internete cixis domen adinin qeydiyyati veb hostinq Usenet xidmeti ve kolokasiya daxil ola biler Internet xidmet provayderi adeten istifadeciye internetde movcud olan her seye cixisi temin eden giris noqtesi ve ya sluz kimi xidmet edir Bele bir sebekeni goz alma sebekesi de adlandirmaq olar TarixiInternet orijinal olaraq dovlet tedqiqat laboratoriyalari ve universitetlerin istirakci sobeleri arasinda sebeke kimi hazirlanmisdir Diger sirketler ve teskilatlar onurga sutununa birbasa elaqe ile ya da diger elaqeli sirketler vasitesile bezen UUCP kimi aletlerinden istifade ederek qosulurdular 1980 ci illerin sonlarinda internetden kommersiya meqsedli istifadesi bas tutmusdur Bezi mehdudiyyetler 1991 ci ildeumumdunya horumcek torunun tetbiqinden qisa muddet sonra aradan qaldirilmisdir 1980 ci illerde ve America Online AOL kimi onlayn xidmet provayderleri e poct mubadilesi kimi internete daxil olmaq ucun imkanlar teklif etmeye baslamisdilar Buna baxmayaraq genis ictimaiyyet ucun internete tam cixis hele hazir deyildi 1989 cu ilde ilk internet provayderleri ayliq odenis muqabilinde ictimaiyyete internete birbasa cixis teklif eden sirketler Avstraliya ve ABS de yaradilmisdir Massacusets statinin Bruklin seherinde qurulmus ABS de ilk kommersiya meqsedli provayder olmusdur Onun ilk musterisine 1989 cu ilin noyabrinda xidmet gosterilmisdir Bu sirketler umumiyyetle oz musterilerine son mil baglantilarini temin etmek ucun ictimai telefon sebekesinden istifade ederek dial up baglantilari teklif edirdiler Dial up internet xidmet provayderleri ucun giris maneeleri asagi seviyyede idi ve bir cox provayder meydana cixdi PirinqEsas meqale Internet xidmet provayderleri ile mesgul ola bilerler Burada coxsayli ISP ler pirinq noqtelerinde ve ya internet mubadilesi noqtelerinde IXP bir birine qosulur Bu oturulen verilenler ucun bir birinden odenis almadan her bir sebeke arasinda verilenlerin yonlendirilmesine imkan verir Eks halda bu verilenler ucuncu yuxari axin ISP den kecir Yuxari axin teleb olunmayan ve yalniz musterileri olan ISP ler birinci seviyye ISP adlanir Sebeke avadanligi proqram teminati ve spesifikasiyalar elece de sebeke idareetme personalinin tecrubesi verilenlerin en semereli marsrutla getmesini temin etmek ucun vacibdir Xerc ve semerelilik arasinda mubadile etmek mumkundur Huquqi mesuliyyetleriBir cox olkelerde internet xidmet provayderlerinden qanuni olaraq huquq muhafize orqanlarina ISP terefinden oturulen melumatlarin bir qismini ve ya hamisini izlemek icazesi teleb olunur Bezi olkelerde ISP ler lazim geldiyi halda hokumetin girisine icaze verilsin deye istifadecilerin baxis tarixcesini ozunde saxlamalidir Bundan elave bezi olkelerde ISP ler kesfiyyat agentlikleri terefinden monitorinq edilir ABS de kimi taninan Milli Tehlukesizlik Agentliyi proqrami internet istifadecilerinin trafikinin genis monitorinqini temin edir Muasir internet provayderleri oz sebekelerine genis spektrli musahide ve paket iyleme avadanliqlarini birlesdirir Bu melumatlari huquq muhafize orqanlarina ve kesfiyyat sebekelerine oturur Hemcinin baxInternet hostinq xidmeti Mezmun catdirilma sebekesi Cografi bloklama Sebeke xidmeti provayderiIstinadlar What is an Internet Service Provider WhatIsMyIPAddress com ingilis 2020 06 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 30 Outreach The Internet 2014 01 18 at the Wayback Machine U S National Science Foundation In March 1991 the NSFNET acceptable use policy was altered to allow commercial traffic Web history timeline 2014 03 11 2015 07 29 tarixinde Istifade tarixi 21 September 2015 Clarke Roger Origins and Nature of the Internet in Australia 9 February 2021 tarixinde Istifade tarixi 21 January 2014 Gerson amp Ryan A Primer on Internet Exchange Points for Policymakers and Non Engineers 2020 04 05 at the Wayback Machine Working Paper August 11 2012 masters donntu org 2021 02 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 26 NSA PRISM Creates Stir But Appears Legal 2014 01 25 at the Wayback Machine InformationWeek Retrieved on 2014 03 12 Obama s Speech on N S A Phone Surveillance The New York Times 17 January 2014 20 January 2014 tarixinde Istifade tarixi 21 January 2014 New KGB Takes Internet by SORM Mother Jones 18 March 2015 tarixinde Istifade tarixi 2 February 2015 Elave edebiyyatIsmayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Xarici kecidlerTelecommunications Ownership and Control TOSCO dataset on the ownership of internet service providers