Üçüncü əsr böhranı ("Hərbi Anarxiya" və ya "İmperator Böhranı" da adlandırılır) eramızın 235–284-cü illəri arasında Roma imperiyasında eyni vaxtda baş verən üç böhran nəticəsində sarsıldığı və az qala dağıldığı dövrə verilən addır. Bu böhranlara xarici işğallar, vətəndaş müharibəsi və iqtisadi süqut daxildir. İnstitutlarda, cəmiyyətdə, iqtisadi həyatda və ən son dinlərdə baş verən dəyişikliklər o qədər dərin və əsaslı idi ki, "Üçüncü Əsr Böhranı" getdikcə daha çox klassik antik dövrü Orta əsrlər və ya Son Antik dövrdən ayıran dövr kimi görünür.
Üçüncü əsr böhranı | ||||
---|---|---|---|---|
| ||||
Tarix | 235–284 (49 il) | |||
Yeri | Roma imperiyası | |||
Nəticəsi | Roma imperiyasının qələbəsi; Roma imperatoru Aurelian həm Palmira, həm də Qalliya imperiyalarını fəth etdi. Böhran Diokletianın yüksəlişi və 284-cü ildə onun islahatları ilə sona çatdı. | |||
Münaqişə tərəfləri | ||||
| ||||
Komandan(lar) | ||||
| ||||
Ümumi itkilər | ||||
| ||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Böhran 235-ci ildə İmperator Aleksandr Severusun öz qoşunları tərəfindən öldürülməsi ilə başladı. Sonrakı 50 il ərzində İmperiya barbar basqınlarını, vətəndaş müharibələrini, kəndli üsyanlarını və siyasi qeyri-sabitliyi bir yerdə gördü və bu xaosdan istifadə edən onlarla insan dövlət rəhbərliyinə gəlmək üçün amansız rəqabətə girişdi. Roma sikkələrinin tərkibindəki qızılın miqdarının aşağı salınması hadisəsi öz növbəsində valyutanın ucuzlaşmasına və iqtisadi iflasa səbəb olmuşdur. Ərazilərdəki Roma komandirləri bu böhran mühitindən istifadə edərək müstəqil hərəkət etməyə başlamışdırlar.
Təxminən yarım əsrlik bu dövrdə üç böhran birləşdi ki, bunların hər biri təkbaşına imperiya üçün təhlükə yaradırdı: bu böhranlara xarici işğallar, vətəndaş müharibələri və yüksək hiperinflyasiyanı yaşayan iqtisadiyyat daxil idi. Normal şəraitdə sona çatmalı olan imperiya bir sıra zəhmətkeş imperatorlarun əziyyəti, həmçinin 284-cü ildə Diokletianın imperiyanı iki yerə bölmək cəhdi və digər islahatlar sayəsində sağ qalmağı ömrünü bir qədər də uzatmağı bacarmışdır.
Bu dövrdə imperiyanın başına təxminən 20–25 nəfər gəlmişdir, lakin faktiki sayı mübahisə mövzusudur, çünki eyni vaxtda bir çox adam taxta iddia edirdi. Onların əksəriyyəti imperiyanın bütünündə və ya bir hissəsində hakimiyyəti ələ keçirmiş, orta hesabla cəmi iki-üç il hakimiyyətdə olmuş, döyüş məğlubiyyəti, sui-qəsd və ya öz əcəli ilə ölməsi nəticəsində hakimiyyətini itirmiş görkəmli generallar idilər. Daha sonra Aurelian (AD 270–275) imperiyanı hərbi cəhətdən yenidən birləşdirmişdir. Böhran Diokletian 284-cü ildə Roma imperatorluğunun hökumətini yenidən qurması ilə sona çatmışdır. Bu, Romaya daha 150 il iqtisadi və hərbi cəhətdən sabit formada yaşamağa imkan vermişdir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ucuncu esr bohrani Herbi Anarxiya ve ya Imperator Bohrani da adlandirilir eramizin 235 284 cu illeri arasinda Roma imperiyasinda eyni vaxtda bas veren uc bohran neticesinde sarsildigi ve az qala dagildigi dovre verilen addir Bu bohranlara xarici isgallar vetendas muharibesi ve iqtisadi suqut daxildir Institutlarda cemiyyetde iqtisadi heyatda ve en son dinlerde bas veren deyisiklikler o qeder derin ve esasli idi ki Ucuncu Esr Bohrani getdikce daha cox klassik antik dovru Orta esrler ve ya Son Antik dovrden ayiran dovr kimi gorunur Ucuncu esr bohrani271 ci ilde parcalanmis imperiyaTarix 235 284 49 il Yeri Roma imperiyasiNeticesi Roma imperiyasinin qelebesi Roma imperatoru Aurelian hem Palmira hem de Qalliya imperiyalarini feth etdi Bohran Diokletianin yukselisi ve 284 cu ilde onun islahatlari ile sona catdi Munaqise terefleriRoma imperiyasi Qalliya imperiyasi Palmira imperiyasiQotlar Qedim germanlar VandallarKomandan lar Gallienus II Claudius Aurelianus Marcus Aurelius Marius Victorinus I TetricusCnivaUmumi itkiler Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bohran 235 ci ilde Imperator Aleksandr Severusun oz qosunlari terefinden oldurulmesi ile basladi Sonraki 50 il erzinde Imperiya barbar basqinlarini vetendas muharibelerini kendli usyanlarini ve siyasi qeyri sabitliyi bir yerde gordu ve bu xaosdan istifade eden onlarla insan dovlet rehberliyine gelmek ucun amansiz reqabete girisdi Roma sikkelerinin terkibindeki qizilin miqdarinin asagi salinmasi hadisesi oz novbesinde valyutanin ucuzlasmasina ve iqtisadi iflasa sebeb olmusdur Erazilerdeki Roma komandirleri bu bohran muhitinden istifade ederek musteqil hereket etmeye baslamisdirlar Texminen yarim esrlik bu dovrde uc bohran birlesdi ki bunlarin her biri tekbasina imperiya ucun tehluke yaradirdi bu bohranlara xarici isgallar vetendas muharibeleri ve yuksek hiperinflyasiyani yasayan iqtisadiyyat daxil idi Normal seraitde sona catmali olan imperiya bir sira zehmetkes imperatorlarun eziyyeti hemcinin 284 cu ilde Diokletianin imperiyani iki yere bolmek cehdi ve diger islahatlar sayesinde sag qalmagi omrunu bir qeder de uzatmagi bacarmisdir Bu dovrde imperiyanin basina texminen 20 25 nefer gelmisdir lakin faktiki sayi mubahise movzusudur cunki eyni vaxtda bir cox adam taxta iddia edirdi Onlarin ekseriyyeti imperiyanin butununde ve ya bir hissesinde hakimiyyeti ele kecirmis orta hesabla cemi iki uc il hakimiyyetde olmus doyus meglubiyyeti sui qesd ve ya oz eceli ile olmesi neticesinde hakimiyyetini itirmis gorkemli generallar idiler Daha sonra Aurelian AD 270 275 imperiyani herbi cehetden yeniden birlesdirmisdir Bohran Diokletian 284 cu ilde Roma imperatorlugunun hokumetini yeniden qurmasi ile sona catmisdir Bu Romaya daha 150 il iqtisadi ve herbi cehetden sabit formada yasamaga imkan vermisdir