Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çivizadə Muhiddin Mehmed Əfəndi (1476 və ya 1477, Muğla ili – 19 sentyabr 1547, Konstantinopol) — Osmanlı alimi, müdərrisi və şeyxülislamı. Sultan Murad dövrünün şeyxülislamlarından Hacı Mehmed Əfəndinin atasıdır.
| Çivizadə Mehmed Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Sadullah Sədi Əfəndi |
| Sonrakı | Əbdülqədir Həmidi Çələbi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1476 və ya 1477 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | Çivizadə Hacı Mehmed Əfəndi |
Həyatı
Hicri 881-ci ildə (1476/77) dünyaya gəlmişdir. Mentəşəli müdərris və xəttat Çivi İlyas Əfəndinin oğludur. Kiçik yaşlarında atası vəfat etmiş, bu səbəbdən İstanbula gələrək burada əmisinin himayəsində böyümüşdür. İlk təhsilini Molla Bali, Tacizadə Sədi Çələbi və Fənərizadə Muhiddin Əfəndidən aldı. Ardından Qara Bali Əfəndinin müridi oldu. Bir müddət sonra dərs verməyə başlayan Çivizadə Ədirnədə Bəylərbəyi, Bursada Əhməd Paşa və Fərhadiyyə mədrəsələrində müdərrislik etdi və bu illərdə diqqətləri öz üzərinə çəkdi. Əhməd Paşanın yeni inşa etdirdiyi Çorlu mədrəsəsinə baş müdərris olaraq seçilsə də, qısa müddət sonra Misir bəylərbəyi seçilən Əhməd Paşanın burada üsyan başlatması səbəbilə paşanın Çorludakı mədrəsəsində dərs verməkdən imtina etdi və İstanbula qayıtdı. İstanbulda Mahmud Paşa mədrəsəsində, Ədirnədə Üç şərəfəli mədrəsə və İstanbulda Sahn-ı Səman mədrəsəsində müdərris oldu. Sonuncu vəzifə yerində ikən o illərdə edam edilən Oğlan şeyx olaraq tanınan İsmayıl Məşuqinin ələ keçirilərək mühakimə olunmasında önəmli rol oynadı.
Çivizadə Muhiddin Əfəndi daha sonra qazı olaraq 1527-ci ildə Misirə göndərildi. Burada bir çox məscid və mədrəsəni təmir etdirmiş, bu səbəblə yerli əhalinin rəğbətini qazanmışdır. 1537-ci ildə Anadolu başqazısı olan Çivizadə, Sadullah Sədi Əfəndinin vəfatının ardından 21 fevral 1539 tarixində şeyxülislamlığa gətirildi. 3 il 9 ay davam edən şeyxülislamlığının ardından 1542-ci ildə 200 axca təqaüdlə vəzifədən alındı və vəzifədən alınan ilk şeyxülislam oldu. Vəzifədən alınmasına isə tarixçilər müxtəlif səbəblər göstərir. Bu səbəblər arasında ən tutarlıları isə İbn əl-Ərəbi, Mövlanə Cəlaləddin Rumi kimi İslam dünyasının ən tanınmış şəxsiyyətlərini ciddi şəkildə tənqid etməsi və pulun vəqf edilməsi məsələsinə qarşı çıxmasıdır. Belə ki, bu məsələlər səbəbilə üləma zümrəsində güclü qarşıdurmalar baş vermiş, başda Əbusuud Əfəndi olmaqla bir çox alimlə fikir ayrılığına düşmüşdür. Hətta Rumeli qazəsgəri olan Əbusuud Əfəndi fikirlərinə qarşı olduğu şeyxülislamın bu məsələlərə dair fətvalarından bəzilərini divan məclisinə təqdim edərək bu mübahisəni dövlət məsələsi halına çevirmişdir. Bütün bu hadisələri yaxından izləyən dövrün padşahı Sultan Süleyman Qanuni isə üləmaların və vəzirlərin toplanmasını və bu məsələnin həll edilməsini əmr etdi. Nəticədə Çivizadə Muhiddin Əfəndinin səhv fikirdə olduğuna qərar verilmişdir.
Vəzifədən alındıqdan sonra oğlu Mehmed Əfəndi ilə birlikdə 1543-cü ildə həcc ziyarətinə gedən Çivizadə qayıtdıqdan sonra ikinci dəfə Sahn-ı Səman mədrəsəsinə müdərris təyin edildi. 1545-ci ildə Əbusuud Əfəndinin şeyxülislam olmasıyla onun yerinə Rumeli başqazısı seçildi. Ancaq bu vəzifədə ikən sabiq şeyxülislamlardan olan İbn-i Kamal Əfəndini bəzi fikirləri səbəbilə tənqid etməsi üləma zümrəsindən olan bir çox insanı narazı saldı. Bu məsələ şeyxülislam Əbusuud Əfəndiyə bildirildi və bu məsələ haqqında padşaha məlumat verməsi istənildi. Sultan Süleyman Qanuni isə Çivizadənin şeyxülislam tərəfindən mühakimə edilməsini əmr etmiş, nəticədə edam edilməyindən qorxan Çivizadə çavuşlarından birinin evində gizləndi. Nəhayət, çavuşun vasitəçiliyi ilə gedən müzakirələrdə Çivizadə bağışlandı və vəzifəsində qaldı. Ancaq günorta saatlarında keçirilən divan məclisində halı pisləşdi və oradaca vəfat etdi (19 sentyabr 1547). Fateh məscidində Əbusuud Əfəndi tərəfindən qılınan cənazə namazının ardından Əyyub Sultan türbəsi yaxınlığına dəfn edildi.
Əsərləri
- Fetâvâ
- Risâle fi’l-hudûd ve’t-ta‘zîr
- Risâle fî vakfi’d-derâhîm ve’d-denânîr alâ Risâleti Ebi’s-Suûd
- Risâle fi’l-mesh ale’l-huffeyn
- Risâle fî hakkı’d-deverân
Mənbə
- Lutfî Paşa, Tevârîh-i Âl-i Osmân, İstanbul 1341, s. 390–392;
- Taşköprizâde, eş-Şekāǿik, s. 446–447;
- Mecdî, Şekāik Tercümesi, s. 446–448;
- Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 89, 292;
- Peçuylu İbrâhim, Târih, I, 49;
- Keşfü’z-zunûn, I, 848, 1229;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 19–21;
- Sicill-i Osmânî, IV, 344–345;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 361–363;
- Brockelmann, GAL Suppl., II, 642;
- Danişmend, Kronoloji, V, 112–113;
- Şerafettin Tuncay, Çivizâde Ailesi (lisans tezi, 1950), İÜ Ktp., nr. 1872;
- R. C. Repp, The Muftī of Istanbul, Oxford 1986, s. 244 vd.;
- E. Mandaville, "Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire", IJMES, X (1979), s. 291 vd.;
- M. Cavid Baysun, "Çivi-zâde", İA, III, 438–439;
- V. L. Ménage, "Ciwi-zāde", EI² (İng.), II, 56–57.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Civizade Muhiddin Mehmed Efendi 1476 ve ya 1477 Mugla ili 19 sentyabr 1547 Konstantinopol Osmanli alimi muderrisi ve seyxulislami Sultan Murad dovrunun seyxulislamlarindan Haci Mehmed Efendinin atasidir Civizade Mehmed Efendi11 Osmanli seyxulislamiEvvelkiSadullah Sedi EfendiSonrakiEbdulqedir Hemidi CelebiSexsi melumatlarDogum tarixi 1476 ve ya 1477Dogum yeri Mugla ili TurkiyeVefat tarixi 19 sentyabr 1547Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiUsagi Civizade Haci Mehmed EfendiHeyatiHicri 881 ci ilde 1476 77 dunyaya gelmisdir Menteseli muderris ve xettat Civi Ilyas Efendinin ogludur Kicik yaslarinda atasi vefat etmis bu sebebden Istanbula gelerek burada emisinin himayesinde boyumusdur Ilk tehsilini Molla Bali Tacizade Sedi Celebi ve Fenerizade Muhiddin Efendiden aldi Ardindan Qara Bali Efendinin muridi oldu Bir muddet sonra ders vermeye baslayan Civizade Edirnede Beylerbeyi Bursada Ehmed Pasa ve Ferhadiyye medreselerinde muderrislik etdi ve bu illerde diqqetleri oz uzerine cekdi Ehmed Pasanin yeni insa etdirdiyi Corlu medresesine bas muderris olaraq secilse de qisa muddet sonra Misir beylerbeyi secilen Ehmed Pasanin burada usyan baslatmasi sebebile pasanin Corludaki medresesinde ders vermekden imtina etdi ve Istanbula qayitdi Istanbulda Mahmud Pasa medresesinde Edirnede Uc serefeli medrese ve Istanbulda Sahn i Seman medresesinde muderris oldu Sonuncu vezife yerinde iken o illerde edam edilen Oglan seyx olaraq taninan Ismayil Mesuqinin ele kecirilerek muhakime olunmasinda onemli rol oynadi Civizade Muhiddin Efendi daha sonra qazi olaraq 1527 ci ilde Misire gonderildi Burada bir cox mescid ve medreseni temir etdirmis bu sebeble yerli ehalinin regbetini qazanmisdir 1537 ci ilde Anadolu basqazisi olan Civizade Sadullah Sedi Efendinin vefatinin ardindan 21 fevral 1539 tarixinde seyxulislamliga getirildi 3 il 9 ay davam eden seyxulislamliginin ardindan 1542 ci ilde 200 axca teqaudle vezifeden alindi ve vezifeden alinan ilk seyxulislam oldu Vezifeden alinmasina ise tarixciler muxtelif sebebler gosterir Bu sebebler arasinda en tutarlilari ise Ibn el Erebi Movlane Celaleddin Rumi kimi Islam dunyasinin en taninmis sexsiyyetlerini ciddi sekilde tenqid etmesi ve pulun veqf edilmesi meselesine qarsi cixmasidir Bele ki bu meseleler sebebile ulema zumresinde guclu qarsidurmalar bas vermis basda Ebusuud Efendi olmaqla bir cox alimle fikir ayriligina dusmusdur Hetta Rumeli qazesgeri olan Ebusuud Efendi fikirlerine qarsi oldugu seyxulislamin bu meselelere dair fetvalarindan bezilerini divan meclisine teqdim ederek bu mubahiseni dovlet meselesi halina cevirmisdir Butun bu hadiseleri yaxindan izleyen dovrun padsahi Sultan Suleyman Qanuni ise ulemalarin ve vezirlerin toplanmasini ve bu meselenin hell edilmesini emr etdi Neticede Civizade Muhiddin Efendinin sehv fikirde olduguna qerar verilmisdir Vezifeden alindiqdan sonra oglu Mehmed Efendi ile birlikde 1543 cu ilde hecc ziyaretine geden Civizade qayitdiqdan sonra ikinci defe Sahn i Seman medresesine muderris teyin edildi 1545 ci ilde Ebusuud Efendinin seyxulislam olmasiyla onun yerine Rumeli basqazisi secildi Ancaq bu vezifede iken sabiq seyxulislamlardan olan Ibn i Kamal Efendini bezi fikirleri sebebile tenqid etmesi ulema zumresinden olan bir cox insani narazi saldi Bu mesele seyxulislam Ebusuud Efendiye bildirildi ve bu mesele haqqinda padsaha melumat vermesi istenildi Sultan Suleyman Qanuni ise Civizadenin seyxulislam terefinden muhakime edilmesini emr etmis neticede edam edilmeyinden qorxan Civizade cavuslarindan birinin evinde gizlendi Nehayet cavusun vasiteciliyi ile geden muzakirelerde Civizade bagislandi ve vezifesinde qaldi Ancaq gunorta saatlarinda kecirilen divan meclisinde hali pislesdi ve oradaca vefat etdi 19 sentyabr 1547 Fateh mescidinde Ebusuud Efendi terefinden qilinan cenaze namazinin ardindan Eyyub Sultan turbesi yaxinligina defn edildi EserleriFetava Risale fi l hudud ve t ta zir Risale fi vakfi d derahim ve d denanir ala Risaleti Ebi s Suud Risale fi l mesh ale l huffeyn Risale fi hakki d deveranMenbeLutfi Pasa Tevarih i Al i Osman Istanbul 1341 s 390 392 Taskoprizade es Sekaǿik s 446 447 Mecdi Sekaik Tercumesi s 446 448 Atai Zeyl i Sekaik s 89 292 Pecuylu Ibrahim Tarih I 49 Kesfu z zunun I 848 1229 Devhatu l mesayih s 19 21 Sicill i Osmani IV 344 345 Ilmiyye Salnamesi s 361 363 Brockelmann GAL Suppl II 642 Danismend Kronoloji V 112 113 Serafettin Tuncay Civizade Ailesi lisans tezi 1950 IU Ktp nr 1872 R C Repp The Mufti of Istanbul Oxford 1986 s 244 vd E Mandaville Usurious Piety The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire IJMES X 1979 s 291 vd M Cavid Baysun Civi zade IA III 438 439 V L Menage Ciwi zade EI Ing II 56 57