Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Sabiilər — İraqda din.
Həqiqətən, Allah iman gətirənlər (müsəlmanlar), yəhudilər, sabiilər, Xaçpərəstlər, atəşpərəstlər və müşriklər arasında qiyamət günü (haqq ilə batili ayırd edərək) hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə şahiddir! (Həcc-17)
Sabiilər bir tayfa, qövüm olaraq adları Quranda 3 dəfə çəkilir. Bunlar Bəqərə-62, Maidə-69 və Həcc-17 zikr olunur.
Sabiilər haqqında fikir müxtəlifliyi çoxdur. Kimi onları Hz. İbrahimin (ə), kimi Hz. Yəhyanın (ə) ardıcılları bilmişdir. Hətta onları Davud (ə) və ya Nuhun (ə) ardıcılları hesab edənlər də vardır. "Məcməul-bəyan" təfsirində Hz. Davudun (ə) ardıcılları, Zəbura tabe olanlar kimi qeyd olunurlar.
Sabiiləri tək Allaha sitayiş edən kitab əhli, həmçinin müşrük kimi təfsir etmişlər.
Nəticə budur ki, Sabiilər iki dəstədir bir qismi tohid dinində olan kitab əhli, digərləri isə ulduza pərəstiş edənlər:
— Kitab əhli olanlar Allaha, kitaba, qiyamətə inanır, hətta namaz və oruc kimi özlərinə məxsus ibadətləri var idi. Hətta Kəbə evini ziyarət edər, Həcc mərasimi icra edərdilər. Donuz əti və qan yeməz, öz yaxınları ilə evlənməyi haram bilərdilər.
— Müşrük Sabiilər isə günəşə və ulduzlara sitayiş edir, Allaha şərik qoşurdular.
Qurani Kərim Sabiiləri müsəlmanlar və digər kitab əhli ilə birgə yad etmiş, onlardan Allaha və qiyamət gününə inanlar ifadəsini işlətmişdir:
"İman gətirənlərdən (müsəlmanlardan), musavi (yəhudi), isəvi (xristian) və sabiilərdən Allaha, axirət gününə (sədaqətlə) inanıb yaxşı iş görənlərin mükafatları Rəbbinin yanındadır. (Qiyamət günü) onların nə bir qorxusu olar, nə də onlar bir qəm-qüssə görərlər." (Bəqərə-62)
Təfsiri-Mizanda Sabiilər Hz. Yəhyanın ardıcılları kimi qeyd olunur.
Ümumilikdə tarix və təfsirçilər arasında Sabiilər haqqında yekdil rəy yoxdur. Bir qisim tarixçilər Sabiiləri dir neçə dinlərdən ibarət bir toplum, bir qism isə onları təkallahlı və bütpərəstlərdən ibarət bir qövm bilmişlər.
Etimologiyası
Cahiliyyə dövründə "sabii" sözü öz dinindən dönərək və başqa dini qəbul etmiş insan mənasında işlədilirmiş. Məkkə bütpərəstləri Həzrət Məhəmməd peyğəmbəri (s) və ilk müsəlmanları atalarının inanclarından döndüklərinə görə belə adlandırırmışlar. Lakin əslində bu söz, arami mənşəli olub "xaç çəkmək" mənasına gəlir və konkret bir dini toplumun adıdır. Buna görə də "sabii" sözünün ərəb dilinə Suriya dilindən keçdiyi ehtimal olunur.
Məkkəlilər tək Allaha ibadətə çağıran Həzrət Peyğəmbəri (s) və onun səhabələrini Suriyada gördükləri sabiilərə bənzədərək onları bu adla adlandırmışdılar. Quranda isə onlar dini toplum kimi xatırlanmışlar: "Həqiqətən, Allah iman gətirənlər, yəhudilər, sabiilər, xaçpərəstlər, atəşpərəstlər və müşriklər arasında Qiyamət günü hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə şahiddir!".
Etiqadı
Sabiilərin hansı əqidəyə mənsub olmaları barədə müsəlman alimlərinin fikirləri müxtəlifdir. Onlardan bəziləri sabiilərin qarışıq (sinkretik) dinə etiqad etdiklərini, inanclarında Xristianlığın, Yəhudiliyin, Zərdüştiliyin və başqa dinlərin təsirlərinin olduğu qənaətindədirlər. Bəziləri, hətta sabiilərin Tanrının birliyini qəbul edib Zəbur kitabını oxuduqlarına baxmayaraq, onları ayrıca din mənsubu saymamışlar. Onları sadəcə mələklərə və ulduzlara ibadət edən toplum kimi qəbul etmişlər. Bəzi alimlər isə sabiilərin Allahın bütün peyğəmbərlərinə iman gətirib, oruc tutduqlarını və Yəmən tərəfə üzlərini çevirib ibadət etdiklərini bildirmişlər.
Tarixi
Ümumiyyətlə, demək olar ki, sabiilər tarixi əski çağlara gedib çıxan dinin mənsubları olmuşlar. Ehtimal edilir ki, bu inanc sistemi Misirdə, həmçinin İran və Hindistanda yayılmışdır. Sabiilərin qədim yunan və Roma mədəniyyətinin təsirinə məruz qaldıqları da istisna edilmir. Onların əqidəsinə müxtəlif fəlsəfi, mistik və qnostik elementlər də daxildir. Buna görə də sabiilərin baxışları batini (ezoterik) xarakter daşımışdır.
İslamın ilk çağlarında İraq və Süriyada müxtəlif inanclı sabii toplumları yaşayırmışlar. Onlardan biri müasir dövrədək gəlib çatan Mandeylərdir. Özlərini Yəhya peyğəmbərin (ə) ardıcılları sayan Mandeylər batini etiqada sahibdirlər. Onların əqidəsində İudaizm və Xristianlığın elementləri mövcuddur. Buna görə də onlar "kitab əhli" sayılırlar. Bəlkə də Quranda sabiilər deyildikdə onlar nəzərdə tutulur.
Bundan başqa Hərran sabiiləri də varmış. Onlar qədim Mesopotamiyaya məxsus mədəniyyətin və elmlərin bəzi elementlərini saxlamışlar. Hərran sabiiləri sayəsində müsəlmanlar qədim babillilərin mədəni irsi ilə tanış olub, onların elmlərini öyrənə bilmişlər. Hərran sabiiləri öz inanclarının Şit və İdris peyğəmbərə (ə) gedib çıxdığını iddia edirmişlər. Lakin sonradan onlar faktiki olaraq bütpərəstliyə meyil göstərmişlər. Daha sonralar onların inanclarına batinilik də daxil olmuşdur. Buna görə də onların təlimləri ezoterik xarakter daşıyırmış. Hərran sabiiləri "mütləq həqiqətin" olmasına inanırmışlar. Bu həqiqətə yalnız kahinlər zümrəsindən olan seçilmişlər çata bilərlərmiş. İcmanın başqa üzvləri isə Tanrı ilə insanlar arasında vasitəçiyə çevrilmiş kahinlərə tabe olmalıymışlar. Kahinlərin statusu o qədər yüksək idi ki, onlara hətta sitayiş edib abidə ucaldırmışlar.
İslam yayılan dövrdə İraqda sabiilər çox idi. Onlar arasında sadə insanlarla yanaşı, o dövrün alim və ziyalıları da varmış. Məsələn, Sabit ibn Qürrə kimi məşhur filosof məhz sabii mühitindən çıxmışdır. O, tərəfdarları ilə Hərrandan Bağdada köçmüş və öz təriqətini yaratmışdır. Sonra onun ardıcıllarının çoxu İslamı qəbul etmişdilər. İslamı qəbul edənlər arasında məşhur tarixçi də olmuşdur. XI əsrdən sonra Hərran və Bağdadda sabiilər tədricən azalmağa başlamışlar.
Mənbə
- Müəllif: Aydın Əlizadə- "Cəmiyyət və Din" qəzeti
- . 2019-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-01.
- əl-Həcc, 17
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sabiiler Iraqda din Heqiqeten Allah iman getirenler muselmanlar yehudiler sabiiler Xacperestler atesperestler ve musrikler arasinda qiyamet gunu haqq ile batili ayird ederek hokmunu verecekdir Subhesiz ki Allah her seye sahiddir Hecc 17 Sabiiler bir tayfa qovum olaraq adlari Quranda 3 defe cekilir Bunlar Beqere 62 Maide 69 ve Hecc 17 zikr olunur Sabiiler haqqinda fikir muxtelifliyi coxdur Kimi onlari Hz Ibrahimin e kimi Hz Yehyanin e ardicillari bilmisdir Hetta onlari Davud e ve ya Nuhun e ardicillari hesab edenler de vardir Mecmeul beyan tefsirinde Hz Davudun e ardicillari Zebura tabe olanlar kimi qeyd olunurlar Sabiileri tek Allaha sitayis eden kitab ehli hemcinin musruk kimi tefsir etmisler Netice budur ki Sabiiler iki destedir bir qismi tohid dininde olan kitab ehli digerleri ise ulduza perestis edenler Kitab ehli olanlar Allaha kitaba qiyamete inanir hetta namaz ve oruc kimi ozlerine mexsus ibadetleri var idi Hetta Kebe evini ziyaret eder Hecc merasimi icra ederdiler Donuz eti ve qan yemez oz yaxinlari ile evlenmeyi haram bilerdiler Musruk Sabiiler ise gunese ve ulduzlara sitayis edir Allaha serik qosurdular Qurani Kerim Sabiileri muselmanlar ve diger kitab ehli ile birge yad etmis onlardan Allaha ve qiyamet gunune inanlar ifadesini isletmisdir Iman getirenlerden muselmanlardan musavi yehudi isevi xristian ve sabiilerden Allaha axiret gunune sedaqetle inanib yaxsi is gorenlerin mukafatlari Rebbinin yanindadir Qiyamet gunu onlarin ne bir qorxusu olar ne de onlar bir qem qusse gorerler Beqere 62 Tefsiri Mizanda Sabiiler Hz Yehyanin ardicillari kimi qeyd olunur Umumilikde tarix ve tefsirciler arasinda Sabiiler haqqinda yekdil rey yoxdur Bir qisim tarixciler Sabiileri dir nece dinlerden ibaret bir toplum bir qism ise onlari tekallahli ve butperestlerden ibaret bir qovm bilmisler EtimologiyasiCahiliyye dovrunde sabii sozu oz dininden donerek ve basqa dini qebul etmis insan menasinda isledilirmis Mekke butperestleri Hezret Mehemmed peygemberi s ve ilk muselmanlari atalarinin inanclarindan donduklerine gore bele adlandirirmislar Lakin eslinde bu soz arami menseli olub xac cekmek menasina gelir ve konkret bir dini toplumun adidir Buna gore de sabii sozunun ereb diline Suriya dilinden kecdiyi ehtimal olunur Mekkeliler tek Allaha ibadete cagiran Hezret Peygemberi s ve onun sehabelerini Suriyada gordukleri sabiilere benzederek onlari bu adla adlandirmisdilar Quranda ise onlar dini toplum kimi xatirlanmislar Heqiqeten Allah iman getirenler yehudiler sabiiler xacperestler atesperestler ve musrikler arasinda Qiyamet gunu hokmunu verecekdir Subhesiz ki Allah her seye sahiddir Etiqadi Sabiilerin hansi eqideye mensub olmalari barede muselman alimlerinin fikirleri muxtelifdir Onlardan bezileri sabiilerin qarisiq sinkretik dine etiqad etdiklerini inanclarinda Xristianligin Yehudiliyin Zerdustiliyin ve basqa dinlerin tesirlerinin oldugu qenaetindedirler Bezileri hetta sabiilerin Tanrinin birliyini qebul edib Zebur kitabini oxuduqlarina baxmayaraq onlari ayrica din mensubu saymamislar Onlari sadece meleklere ve ulduzlara ibadet eden toplum kimi qebul etmisler Bezi alimler ise sabiilerin Allahin butun peygemberlerine iman getirib oruc tutduqlarini ve Yemen terefe uzlerini cevirib ibadet etdiklerini bildirmisler Tarixi Umumiyyetle demek olar ki sabiiler tarixi eski caglara gedib cixan dinin mensublari olmuslar Ehtimal edilir ki bu inanc sistemi Misirde hemcinin Iran ve Hindistanda yayilmisdir Sabiilerin qedim yunan ve Roma medeniyyetinin tesirine meruz qaldiqlari da istisna edilmir Onlarin eqidesine muxtelif felsefi mistik ve qnostik elementler de daxildir Buna gore de sabiilerin baxislari batini ezoterik xarakter dasimisdir Islamin ilk caglarinda Iraq ve Suriyada muxtelif inancli sabii toplumlari yasayirmislar Onlardan biri muasir dovredek gelib catan Mandeylerdir Ozlerini Yehya peygemberin e ardicillari sayan Mandeyler batini etiqada sahibdirler Onlarin eqidesinde Iudaizm ve Xristianligin elementleri movcuddur Buna gore de onlar kitab ehli sayilirlar Belke de Quranda sabiiler deyildikde onlar nezerde tutulur Bundan basqa Herran sabiileri de varmis Onlar qedim Mesopotamiyaya mexsus medeniyyetin ve elmlerin bezi elementlerini saxlamislar Herran sabiileri sayesinde muselmanlar qedim babillilerin medeni irsi ile tanis olub onlarin elmlerini oyrene bilmisler Herran sabiileri oz inanclarinin Sit ve Idris peygembere e gedib cixdigini iddia edirmisler Lakin sonradan onlar faktiki olaraq butperestliye meyil gostermisler Daha sonralar onlarin inanclarina batinilik de daxil olmusdur Buna gore de onlarin telimleri ezoterik xarakter dasiyirmis Herran sabiileri mutleq heqiqetin olmasina inanirmislar Bu heqiqete yalniz kahinler zumresinden olan secilmisler cata bilerlermis Icmanin basqa uzvleri ise Tanri ile insanlar arasinda vasiteciye cevrilmis kahinlere tabe olmaliymislar Kahinlerin statusu o qeder yuksek idi ki onlara hetta sitayis edib abide ucaldirmislar Islam yayilan dovrde Iraqda sabiiler cox idi Onlar arasinda sade insanlarla yanasi o dovrun alim ve ziyalilari da varmis Meselen Sabit ibn Qurre kimi meshur filosof mehz sabii muhitinden cixmisdir O terefdarlari ile Herrandan Bagdada kocmus ve oz teriqetini yaratmisdir Sonra onun ardicillarinin coxu Islami qebul etmisdiler Islami qebul edenler arasinda meshur tarixci de olmusdur XI esrden sonra Herran ve Bagdadda sabiiler tedricen azalmaga baslamislar MenbeMuellif Aydin Elizade Cemiyyet ve Din qezeti 2019 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 01 el Hecc 17Hemcinin baxMandeizm