Engin Arık (14 oktyabr 1948, İstanbul – 30 noyabr 2007) — türk fizik və Boğaziçi Universitetinin professoru. O, Türkiyənin CERN-də bir sıra təcrübələrdə iştirakına rəhbərlik etmişdir. Toriumu enerji mənbəyi kimi dəstəkləməsi və CERN-də tam hüquqlu üzv olması ilə tanınırdı. O, həmçinin bir neçə il ərzində Hərtərəfli Nüvə Sınaqlarının Qadağası Müqaviləsi Təşkilatında Türkiyəni təmsil edib. 30 noyabr 2007-ci ildə Atlasjet reys 4203-ün qəzaya uğraması nəticəsində həlak olub.
Engin Arık | |
---|---|
türk. Engin Arık | |
Doğum tarixi | 14 oktyabr 1948 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 30 noyabr 2007(59 yaşında) |
Vəfat səbəbi | təyyarə qəzası[d] |
Elm sahəsi | hissəciklər fizikası |
İş yerləri | |
Təhsili |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Arık 14 oktyabr 1948-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdur. Arık 1969-cu ildə İstanbul Universitetinin fizika və riyaziyyat fakültəsini bakalavr dərəcəsi üzrə bitirib. aspirant olan Arik, 1971-ci ildə magistr dərəcəsini, 1976-cı ildə eksperimental yüksək enerji fizikası üzrə doktorluq dərəcəsini alıb və Brukhaven Milli Laboratoriyasında E583 təcrübəsi üzərində çalışıb. Arıkın tezisi "Siqma minusda inklüziv lambda istehsalı — 23 GeV/c-də proton toqquşmaları" adlanırdı. PhD dissertasiyasından sonra Arik postdoktorluq işi üçün Vestfild Kollecinə getdi. Burada o, və daha sonra CERN Laboratoriyasında yüksək enerji fizikası tədqiqatları üzərində işləyib. Doktoranturadan sonrakı tədqiqatçı kimi işləyərkən o, "üzrə müşahidə olunanların ölçülməsinə" töhfə verdi.
Karyerası
1979-cu ildə Türkiyəyə qayıdan Arık Boğaziçi Universitetinin fizika fakültəsində əvvəlcə müəllim, 1981-ci ildə isə dosent kimi fəaliyyətə başlayıb. 1983-cü ildə Arık, -da işləmək üçün universitetdəki vəzifəsini qısa müddətə tərk etdi. 1985-ci ildə Boğaziçi Universitetində fəaliyyətini bərpa etdi və 1988-ci ildə professor elmi adın alıb.
Arık Boğaziçi Universitetində dərs deyərkən yüksək enerji fizikası sahəsində araşdırmalar aparıb. Türkiyədə bu tədqiqat sahəsi üçün mövcud resursların azlığı səbəbindən onun işi məhdudiyyətlərlə üzləşdi. 1990-cı illərin əvvəllərində CERN-də birgə tədqiqatçı kimi eksperimentlərdə iştirak edib. CHARM II, CHORUS, Spin Muon Collaboration (SMC), və CERN Axion Solar Telescope (CAST) kimi təcrübələrə töhfə verdi. Arık bütün karyerası boyunca Türkiyənin CERN-in assosiativ üzvü deyil, tamhüquqlu üzvü olması hərəkatını dəstəkləyənlərdən biri olub. Elmdə qadınların iştirakının dəstəkçisi olaraq ATLAS Qadınlar Şəbəkəsinin qurucuları arasında idi.
Arık 1997–2000-ci illər arasında Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (IAEA) Avstriyanın paytaxtı Vyanadakı mərkəzində keçirilən Hərtərəfli Nüvə Sınaqlarının Qadağası Müqaviləsi Təşkilatında Türkiyəni təmsil edib. Bu müddət ərzində Arık Cenevrə, İstanbul və Vyana arasında gedib-gəlirdi. Arık tez-tez toriumun yeni nəsil Atom elektrik stansiyalarında enerji mənbəyi kimi istifadə edilməsindən danışıb və toriumu "21-ci əsrin ən strateji materialı" olaraq xarakterizə edib.
Arık karyerası boyunca eksperimental yüksək enerji fizikası (HEP), detektorlar, nüvə fizikasının tətbiqləri və riyazi fizika sahələrində 100-dən çox əsər dərc etdirmişdir. 2001–2003-cü illərdə Türk Fizika Dərnəyinin vitse-prezidenti olub. Ölümündən sonra o, ölkəsində HEP-in "bayraqdarı", HEP icması üçün isə "mühərriklərdən biri" kimi təsvir edilmişdir.
Ölümü və xatirəsi
Arık 30 noyabr 2007-ci ildə Atlasjet reys 4203 qəzası nəticəsində vəfat edib. O, potensial türk hissəcik sürətləndiricisi dizaynı üzrə dördüncü seminar üçün iki tələbəsi və üç həmkarı ilə Türkiyənin İsparta şəhərinə səfər edirdi.
Arıkın ölümündən sonra onun xatirəsinə CERN-də təqaüd təsis edilib. Təqaüd 2015-ci ilə qədər CERN-in Yay Tələbə Proqramında iştirak etmək üçün ümumilikdə 45 türk tələbəni dəstəkləyib. Təqaüdün maliyyələşdirilməsi institutlar, fiziki şəxslər və özəl müəssisələr tərəfindən təmin edilib.
27–31 oktyabr 2008-ci il tarixlərində İstanbulun Boğaziçi Universitetində Arık və onun həmkarlarının xatirəsinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilib. 3 il sonra CERN və Türkiyə Elmlər Akademiyasının dəstəyi ilə Doğuş və Boğaziçi Universitetləri tərəfindən birgə növbəti iterasiya keçirildi. 2013-cü ildə qurulmasına dəstək olduğu akselerator institut binasındakı əsas konfrans zalı onun adını daşıyır. Bina hazırda Türkiyə Akselerator Radiasiya Laboratoriyası TARLA-nın bir hissəsidir.
Ankaranın Yeniməhəllə ilçəsinin İlkyerleşim məhəlləsində bir küçəyə Arıkın adı verilib.Süleyman Dəmirəl Universitetində təyyarə qəzasında həyatını itirən 6 alimin xatirəsinə ucaldılan abidədə Arıkın xüsusi büstü qoyulub.
Sui-qəsd iddiaları
Engin Arıkın ölümü ilə bağlı müxtəlif sui-qəsd iddiaları mövcuddur. Təyyarə qəzasından sonra bəzi qruplar bunun sui-qəsd olduğunu və qəzanın əvvəlcədən planlaşdırıldığını iddia edirlər. Faktla bağlı araşdırma başlayıb və hələ də davam edir.
İstinadlar
- http://edition.cnn.com/2007/WORLD/europe/11/29/turkey.jet/index.html.
- https://www.yenicaggazetesi.com.tr/supheli-sekilde-olen-turk-bilim-adamlarinin-sirri-prof-engin-arikin-son-aciklamasinda-sakli-294840h.htm.
- Physics expert, baby among plane dead 2007-12-01 at the Wayback Machine, CNN, November 30, 2007. Retrieved November 30, 2007.
- Gülmez, Erhan. "Faces and places: Engin Arik 1948–2007". CERN Courier. 48 (2). March 2008: 36. 2021-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-01.
- "Hürriyet". 2010-04-07. 2010-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- "PetroGas". 2007-12-05. 2007-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-22.
- "Publication List". 2007-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-22.
- Petrogas "Who is Prof. Engin Arık" 2007-12-05 at the Wayback Machine
- Gagnon, Pauline. "Pioneer and Mentor: A tribute to Engin Arik and her support for Women in Physics". Balkan Physics Letters. 16 (1). 2009: 46–54.
- "Tarihçe" [History] (türk). Turkish Physical Society. 22 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 25 September 2023.
- Sultansoy, Saleh. "The Naturalness of the Fourth SM Family". Balkan Physics Letters. 17. 2009: 353–358. arXiv:0905.2874.
- "ATLAS e-News | Features". atlas-service-enews.web.cern.ch. 2020-08-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-22.
- "Geçmiş Yıllarda Engin Arık Bursunu Alan Öğrenciler" [Students awarded the Engin Arık Fellowship in the past years]. 27 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 27 September 2023.
- "International Conference on Particle Physics "In Memoriam" Engin Arık and Her Colleagues". Indico. 2021-08-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-22.
- Çetin, Serkant; və b. "2nd International Conference on Particle Physics in memoriam Engin Arık and her Colleagues". Journal of Physics: Conference Series. 347 (11001). 2012: 011001. doi:10.1088/1742-6596/347/1/011001.
- "Enstitü ve Hızlandırıcı Tesisi Hizmet Binalarının Açılışının 2. Yıldönümü Etkinliği" (türk). 9 May 2013. 2 January 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 25 September 2023.
- "Prof. Dr. Engin Arık Sk". Google Maps. 2 January 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 25 September 2023.
- "Prof. Dr. Engin Arık ve Bilim Şehitleri Anıldı" (türk). . 2 December 2019. 25 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 25 September 2023.
- Özdemir İnce. "Toryum ve uçak kazası: Bir suikast mı?" (türk). Cumhuriyet. 23 September 2022. 25 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 25 September 2023.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Engin Arik 14 oktyabr 1948 Istanbul 30 noyabr 2007 turk fizik ve Bogazici Universitetinin professoru O Turkiyenin CERN de bir sira tecrubelerde istirakina rehberlik etmisdir Toriumu enerji menbeyi kimi desteklemesi ve CERN de tam huquqlu uzv olmasi ile taninirdi O hemcinin bir nece il erzinde Herterefli Nuve Sinaqlarinin Qadagasi Muqavilesi Teskilatinda Turkiyeni temsil edib 30 noyabr 2007 ci ilde Atlasjet reys 4203 un qezaya ugramasi neticesinde helak olub Engin Arikturk Engin ArikDogum tarixi 14 oktyabr 1948 1948 10 14 Dogum yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeVefat tarixi 30 noyabr 2007 2007 11 30 59 yasinda Vefat sebebi teyyare qezasi d Elm sahesi hissecikler fizikasiIs yerleri Bogazici UniversitetiTehsili Pittsburq Universiteti d Istanbul Universiteti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiArik 14 oktyabr 1948 ci ilde Istanbulda anadan olmusdur Arik 1969 cu ilde Istanbul Universitetinin fizika ve riyaziyyat fakultesini bakalavr derecesi uzre bitirib aspirant olan Arik 1971 ci ilde magistr derecesini 1976 ci ilde eksperimental yuksek enerji fizikasi uzre doktorluq derecesini alib ve Brukhaven Milli Laboratoriyasinda E583 tecrubesi uzerinde calisib Arikin tezisi Siqma minusda inkluziv lambda istehsali 23 GeV c de proton toqqusmalari adlanirdi PhD dissertasiyasindan sonra Arik postdoktorluq isi ucun Vestfild Kollecine getdi Burada o ve daha sonra CERN Laboratoriyasinda yuksek enerji fizikasi tedqiqatlari uzerinde isleyib Doktoranturadan sonraki tedqiqatci kimi isleyerken o P p K S displaystyle Pi p rightarrow mathrm K Sigma uzre musahide olunanlarin olculmesine tohfe verdi Karyerasi1979 cu ilde Turkiyeye qayidan Arik Bogazici Universitetinin fizika fakultesinde evvelce muellim 1981 ci ilde ise dosent kimi fealiyyete baslayib 1983 cu ilde Arik da islemek ucun universitetdeki vezifesini qisa muddete terk etdi 1985 ci ilde Bogazici Universitetinde fealiyyetini berpa etdi ve 1988 ci ilde professor elmi adin alib Arik Bogazici Universitetinde ders deyerken yuksek enerji fizikasi sahesinde arasdirmalar aparib Turkiyede bu tedqiqat sahesi ucun movcud resurslarin azligi sebebinden onun isi mehdudiyyetlerle uzlesdi 1990 ci illerin evvellerinde CERN de birge tedqiqatci kimi eksperimentlerde istirak edib CHARM II CHORUS Spin Muon Collaboration SMC ve CERN Axion Solar Telescope CAST kimi tecrubelere tohfe verdi Arik butun karyerasi boyunca Turkiyenin CERN in assosiativ uzvu deyil tamhuquqlu uzvu olmasi herekatini destekleyenlerden biri olub Elmde qadinlarin istirakinin destekcisi olaraq ATLAS Qadinlar Sebekesinin quruculari arasinda idi Arik 1997 2000 ci iller arasinda Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin IAEA Avstriyanin paytaxti Vyanadaki merkezinde kecirilen Herterefli Nuve Sinaqlarinin Qadagasi Muqavilesi Teskilatinda Turkiyeni temsil edib Bu muddet erzinde Arik Cenevre Istanbul ve Vyana arasinda gedib gelirdi Arik tez tez toriumun yeni nesil Atom elektrik stansiyalarinda enerji menbeyi kimi istifade edilmesinden danisib ve toriumu 21 ci esrin en strateji materiali olaraq xarakterize edib Arik karyerasi boyunca eksperimental yuksek enerji fizikasi HEP detektorlar nuve fizikasinin tetbiqleri ve riyazi fizika sahelerinde 100 den cox eser derc etdirmisdir 2001 2003 cu illerde Turk Fizika Derneyinin vitse prezidenti olub Olumunden sonra o olkesinde HEP in bayraqdari HEP icmasi ucun ise muherriklerden biri kimi tesvir edilmisdir Olumu ve xatiresiEngin Arik adina kuce nisani Arik 30 noyabr 2007 ci ilde Atlasjet reys 4203 qezasi neticesinde vefat edib O potensial turk hissecik suretlendiricisi dizayni uzre dorduncu seminar ucun iki telebesi ve uc hemkari ile Turkiyenin Isparta seherine sefer edirdi Arikin olumunden sonra onun xatiresine CERN de teqaud tesis edilib Teqaud 2015 ci ile qeder CERN in Yay Telebe Proqraminda istirak etmek ucun umumilikde 45 turk telebeni destekleyib Teqaudun maliyyelesdirilmesi institutlar fiziki sexsler ve ozel muessiseler terefinden temin edilib 27 31 oktyabr 2008 ci il tarixlerinde Istanbulun Bogazici Universitetinde Arik ve onun hemkarlarinin xatiresine hesr olunmus beynelxalq konfrans kecirilib 3 il sonra CERN ve Turkiye Elmler Akademiyasinin desteyi ile Dogus ve Bogazici Universitetleri terefinden birge novbeti iterasiya kecirildi 2013 cu ilde qurulmasina destek oldugu akselerator institut binasindaki esas konfrans zali onun adini dasiyir Bina hazirda Turkiye Akselerator Radiasiya Laboratoriyasi TARLA nin bir hissesidir Ankaranin Yenimehelle ilcesinin Ilkyerlesim mehellesinde bir kuceye Arikin adi verilib Suleyman Demirel Universitetinde teyyare qezasinda heyatini itiren 6 alimin xatiresine ucaldilan abidede Arikin xususi bustu qoyulub Sui qesd iddialari Engin Arikin olumu ile bagli muxtelif sui qesd iddialari movcuddur Teyyare qezasindan sonra bezi qruplar bunun sui qesd oldugunu ve qezanin evvelceden planlasdirildigini iddia edirler Faktla bagli arasdirma baslayib ve hele de davam edir Istinadlarhttp edition cnn com 2007 WORLD europe 11 29 turkey jet index html https www yenicaggazetesi com tr supheli sekilde olen turk bilim adamlarinin sirri prof engin arikin son aciklamasinda sakli 294840h htm Physics expert baby among plane dead 2007 12 01 at the Wayback Machine CNN November 30 2007 Retrieved November 30 2007 Gulmez Erhan Faces and places Engin Arik 1948 2007 CERN Courier 48 2 March 2008 36 2021 08 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 01 Hurriyet 2010 04 07 2010 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 29 PetroGas 2007 12 05 2007 12 05 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 22 Publication List 2007 12 02 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 22 Petrogas Who is Prof Engin Arik 2007 12 05 at the Wayback Machine Gagnon Pauline Pioneer and Mentor A tribute to Engin Arik and her support for Women in Physics Balkan Physics Letters 16 1 2009 46 54 Tarihce History turk Turkish Physical Society 22 March 2020 tarixinde Istifade tarixi 25 September 2023 Sultansoy Saleh The Naturalness of the Fourth SM Family Balkan Physics Letters 17 2009 353 358 arXiv 0905 2874 ATLAS e News Features atlas service enews web cern ch 2020 08 20 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 22 Gecmis Yillarda Engin Arik Bursunu Alan Ogrenciler Students awarded the Engin Arik Fellowship in the past years 27 September 2023 tarixinde Istifade tarixi 27 September 2023 International Conference on Particle Physics In Memoriam Engin Arik and Her Colleagues Indico 2021 08 22 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 22 Cetin Serkant ve b 2nd International Conference on Particle Physics in memoriam Engin Arik and her Colleagues Journal of Physics Conference Series 347 11001 2012 011001 doi 10 1088 1742 6596 347 1 011001 Enstitu ve Hizlandirici Tesisi Hizmet Binalarinin Acilisinin 2 Yildonumu Etkinligi turk 9 May 2013 2 January 2024 tarixinde Istifade tarixi 25 September 2023 Prof Dr Engin Arik Sk Google Maps 2 January 2024 tarixinde Istifade tarixi 25 September 2023 Prof Dr Engin Arik ve Bilim Sehitleri Anildi turk 2 December 2019 25 September 2023 tarixinde Istifade tarixi 25 September 2023 Ozdemir Ince Toryum ve ucak kazasi Bir suikast mi turk Cumhuriyet 23 September 2022 25 September 2023 tarixinde Istifade tarixi 25 September 2023