Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (ing. International Atomic Energy Agency) və ya qısaca BAEA (ing. IAEA) — BMT-nin ixtisaslaşdırılmış agentliyi.
| Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik AIEA, IAEA | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Yaranma tarixi | 1957 |
| Rəsmi dili | |
| Mərkəzi | |
| Üzvləri |
|
| iaea.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (AEBA), nüvə enerjisindən sülh istifadəsini təşviq etmək və nüvə silahları da daxil olmaqla, onun hər hansı bir hərbi məqsəd üçün istifadəsinə maneə törətmək istəyən beynəlxalq bir təşkilatdır.
Təşkilatın yaradılması
BAEA, 29 iyul 1957-ci ildə müstəqil bir təşkilat kimi yaradılmışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatından öz beynəlxalq müqaviləsi ilə qurulmuş olsa da, statusuna görə həm Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasına, həm də Təhlükəsizlik Şurasına məlumat verir.
Fəaliyyəti və məqsədləri
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Avstriyanın Vyana şəhərində qərargahı var. Beynəlxalq Atom Enerjisi Təşkilatının Toronto, Kanada və Yaponiyanın Tokio şəhərində yerləşən iki "Regional Təhlükəsizlik Təşkilatları Ofisləri" var. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Nyu-Yorkda, ABŞ-də və İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşən iki əlaqə bürosu var. Bundan əlavə, AEBA Seibersdorf, Avstriya, Monako və Triest şəhərlərində yerləşən laboratoriya və tədqiqat mərkəzlərinə malikdir.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi dünyanın nüvə texnologiyası və nüvə enerjisindən səmərəli istifadəsində elmi və texniki əməkdaşlıq üçün hökumətlərarası forum kimi çıxış edir. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin proqramları nüvə enerjisinin, elm və texnologiyanın sülh yolu ilə tətbiq olunmasını, nüvə texnologiyalarının və nüvə materiallarının istifadəsinə qarşı beynəlxalq təminatların təmin edilməsinə və nüvə təhlükəsizliyi (radiasiya mühafizəsi daxil olmaqla) və nüvə təhlükəsizliyi standartlarını və onların həyata keçirilməsini təşviq edir.
1953-cü ildə Birləşmiş Ştatlar prezidenti Duart Eyzenhaver BMT-nin Baş Assambleyasındakı "Atomlar üçün Sülh " görüşündə atom enerjisindən (nüvə enerjisindən) səmərəli istifadəni tənzimləmək və təşviq etmək üçün beynəlxalq bir qurumun yaradılmasını təklif etmişdir. 1954-cü ilin sentyabrında Birləşmiş Ştatlar Baş Asambleyasına nüvə enerjisi və ya nüvə silahları üçün istifadə edilə bilən materialların nəzarətini həyata keçirmək üçün beynəlxalq bir təşkilatın yaradılması təklifini verdi. Bu agentlik bir növ "nüvə bankı" yaradacaqdı. Birləşmiş Ştatlar, iştirakçıları həmçinin nüvə enerjisinin bütün sülh aspektləri üzrə beynəlxalq elmi konfransa dəvət etdi. 1954-cü ilin noyabrına qədər, Sovet İttifaqı əvvəlcə silahsızlanmağa razı olmadıqda, nüvə əməliyyatları üçün klirinq evinin mümkün ola biləcəyi təqdirdə, hər hansı bir beynəlxalq daşıyıcıdan imtina etməyini rədd etdi.
8 −20 avqust 1955-ci il tarixləri arasında İsveçrənin Cenevrə şəhərində BMT-in Atom Enerjisinin Sülh İstifadəsi üzrə Beynəlxalq Konfransı keçirildi. 1957-ci ilin oktyabrında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Qərargahında 1955–1957-ci illərdə on iki ölkənin bir qrupu tərəfindən müzakirə edilmiş AEBA-nın təsis sənədini təsdiq etmək üçün AEBA Nizamnaməsinə dair Konfrans keçirildi. 23 oktyabr 1956 AEBA Nizamnaməsi təsdiq edildi və 29 iyul 1957-ci ildə qüvvəyə mindi.
ABŞ Konqresi üzvü U. Sterlinq Koul 1957-ci ildən 1961-ci ilədək AEBA-nın ilk baş direktoru vəzifəsində çalışdı. Koul yalnız bir müddətə vəzifə icra etmişdir. Bundan sonra AEBA-ya təxminən 40 il iki İsveçrəli rəhbərlik etmişdir: alim Siquard Eklund 1961-ci ildən 1981-ci ilə qədər və 1981–1997-ci illərdə vəzifə yerinə yetirən keçmiş İsveç Xarici İşlər Naziri Hans Blix.
1986-cı ildən başlayaraq, Ukrayna, Çernobıl yaxınlığında nüvə reaktorunun partlaması və fəlakətinə cavab olaraq, AEBA nüvə təhlükəsizliyi sahəsində səylərini artırdı. Yaponiyanın Fukusima şəhərində 2011-ci il Fukusima fəlakətindən sonra da bu təkrarlandı.
Həm AEBA və həm də onun baş direktoru Əl Baradey 2005-ci ildə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülmüşdü. Onun Osloda etdiyi çıxışında, "yeni silahların inkişafına xərclənən pulların yalnız bir faizi bütün dünyaya yemək üçün kifayət edəcəyini, öz müqəddəratını məhv etməkdən çəkinməyə ümid edirsənsə onda nüvə silahlarımızın təhlükəsizliyimizdə heç bir rol yoxdur."-deyə bildirmişdi. İyulun 2-də Yaponiyadan Yukiya Amano AEBA-nın baş direktoru seçildi.
Missiyaları
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin missiyası üzv dövlətlərin maraqları və ehtiyacları, strateji planlar və BAEA Nizamnaməsində nəzərdə tutulan məsələləri rəhbər tutur. Üç əsas sütun — və ya iş sahələri — BAEA-nın missiyasının əsasını qoyur:
- Təhlükəsizlik və Məxfilik;
- Elm və Texnologiya;
- Qorunma və Verifikasiya. BAEA müstəqil bir təşkilat kimi BMT-nin birbaşa nəzarəti altındadır, lakin AEBA həm BMT Baş Assambleyasına, həm də Təhlükəsizlik Şurasına hesabat verir. Digər bir çox ixtisaslaşmış beynəlxalq agentlikdən fərqli olaraq, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi BMT BA-ı ilə deyil, Təhlükəsizlik Şurası ilə çox iş görür. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin strukturu və funksiyaları təsis sənədləri, BAEA nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.
Orqanları
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin üç əsas orqanı var:
- Qubernatorlar Şurası,
- Baş Konfrans və
- Katiblik. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi nüvə elmləri və texnologiyasının "təhlükəsiz, və sərbəst istifadəsini" həyata keçirmək üçün mövcuddur. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi bu missiyanı üç əsas vəzifə ilə yerinə yetirir: mövcud nüvə obyektlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün məlumatların verilməsi və standartların inkişaf etdirilməsini təmin etmək məqsədilə mövcud olan nüvə obyektlərinin yoxlanılmasını təmin etmək; nüvə texnologiyasının dinc tətbiqləri.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi biliyi nüvə enerjisinin sənayesinin ən qiymətli aktivi və resursu kimi qəbul edir, bu olmadan sənayenin təhlükəsiz və iqtisadi cəhətdən fəaliyyət göstərə bilməyəcəyi qeyd edilir.2002-ci ildən Nüvə İnformasiya İdarəetmə Qərarlarından sonra, Beynəlxalq Atom Enerjisi Təşkilatının Baş Konfransından sonra 21-ci əsrdə üzv dövlətlərin prioritetlərini həll etmək üçün formal proqram yaradılmışdır.
Müasir dövrdə
2004-cü ildə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi Xərçəng xəstəliyinin müalicəsi (PACT) üçün Fəaliyyət Planı hazırladı. PACT, inkişaf etməkdə olan ölkələrin radioterapiya müalicəsi proqramlarının qurulması, inkişaf etdirilməsi və genişləndirilməsi ehtiyaclarına cavab verir. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi üzv dövlətlərin həyatlarını xilas etmək və xərçəng qurbanlarının əziyyətini azaltmaq üçün səylərini artırmaq üçün pul yığır.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi İndoneziya, İordaniya, Tayland və Vyetnamda İnteqrasiya edilmiş Nüvə İnfrastrukturunun araşdırılması missiyalarını həyata keçirmiş və İnteqrasiya edilmiş Nüvə İnfrastruktur Qrupu da daxil olmaqla, nüvə enerjisi proqramını idarə etmək qabiliyyətini sistemli şəkildə qurmağı planlaşdırmaqla, inkişaf etməkdə olan ölkələrə yardım etmək üçün proqramlar hazırlayıb. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi hesab edir ki, təxminən 60 ölkə öz enerji planlarına nüvə enerjisini necə daxil etməyi nəzərdən keçirir.
Nüvə obyektlərinin seysmik təhlükəsizliyinə dair AEBA üzv dövlətləri arasında informasiya və təcrübə mübadiləsinin artırılması üçün 2008-ci ildə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi Beynəlxalq Seysmik Təhlükəsizlik Mərkəzini təsis etdi. Bu mərkəz təhlükəsizlik standartlarını müəyyənləşdirir və onların seçilməsi, qiymətləndirilməsi və seysmik dizaynı ilə bağlı tətbiq olunmasını təmin edir.
İdarə heyəti
İdarə Heyəti, BAEA-nın iki siyasət qurumlarından biridir. İdarə Heyəti Baş Konfrans tərəfindən seçilmiş 22 üzv dövlətdən və Şuranın irəli sürdüyü ən azı 10 üzv dövlətindən ibarətdir. Gedən heyət atom enerjisi texnologiyasında ən qabaqcıl olan on üzvləri, ilk onluqda təmsil olunmayan aşağıdakı sahələrin ən qabaqcıl üzvlərini təsvir edir: Şimali Amerika, Latın Amerikası, Qərbi Avropa, Şərqi Avropa, Afrika , Yaxın Şərq , Cənubi Asiya, Cənub-şərq Şərqi Asiya, Sakit okean və Uzaq Şərq. Bu üzvlər bir il müddətinə təyin olunur. Baş Konfrans qalan ölkələrdən 22 üzvünü iki il müddətinə seçir. Hər il 11 nəfər seçilir. 22 seçilmiş üzv də nəzərdə tutulmuş coğrafi müxtəlifliyi təmsil etməlidir. 2018–2019-cu illər üçün 35 üzvün üzvləri aşağıdakılardır: Argentina, Ermənistan, Avstraliya, Azərbaycan, Belçika, Braziliya, Kanada, Çili, Çin, Ekvador, Misir, Fransa, Almaniya, Hindistan, İndoneziya, İtaliya, Yaponiya, İordaniya, Keniya, Cənubi Koreya, Sudan, İsveç, Tayland, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı, Amerika Birləşmiş Ştatları, Uruqvay və ABŞ, Cənubi Koreya, Koreya Respublikası, Mərakeş, Hollandiya, Niger, Pakistan, Portuqaliya, Bolivar Venesuela Respublikası.
İdarə Heyəti, beş illik iclaslarında, AEBA siyasətinin ən çoxunu yerinə yetirməkdən məsuldur. İdarə Heyəti BAEA-nın fəaliyyəti və büdcəsi üzrə Baş Konfransa tövsiyələr verir, BAEA standartlarını dərc etdirmək üçün məsuliyyət daşıyır və Baş Konfransın təsdiqinə əsasən Baş direktor təyin edir. İdarə heyətinin üzvləri hər birinə bir səs verirlər. Büdcə məsələləri üçdə iki səs çoxluğu tələb edir. Bütün digər məsələlər yalnız sadə bir çoxluq tələb edir. Sadə səs çoxluğu, bundan sonra üçdə iki səs çoxluğu tələb edən məsələləri nəzərdə tutur. Bütün Şuranın üzvlərinin üçdə ikisi səs vermək üçün iştirak etməlidirlər. İdarə Heyəti öz sədrini seçir.
Baş Konfrans 170 üzv dövlətdən ibarətdir. Qərargahlar Şurasından keçən fəaliyyət və büdcələri təsdiq etmək üçün, ildə bir dəfə, sentyabrda keçirilir. Baş Konfrans da Baş direktor namizədini təsdiqləyir və məsələlər üzrə Şuradan (Statut) məlumatlar verir. Hər bir üzv bir səs alır. Büdcə məsələləri, nizamnamə dəyişikliyi və üzv imtiyazlarının dayandırılması üçdə iki səs çoxluğu tələb edir və bütün digər məsələlər sadə bir çoxluq tələb edir. İdarə Heyətinə bənzər olaraq, Baş Konfrans sadə səs çoxluğu ilə məsələləri üçdə iki səslə tələb edə bilər. Ümumi Konfrans, hər il keçirilən iclasda səmərəli görüşlərin keçirilməsini asanlaşdırmaq üçün bir prezident seçir. Baş Konfransın əsas funksiyası mövcud məsələlər və siyasətlər barədə müzakirələr üçün forumdur. Başqa BAEA orqanlarından, Baş direktordan, İdarə Heyətindən və üzv dövlətlərindən hər hansı biri Baş Konfrans (IAEA Primer) tərəfindən müzakirə olunacaq məsələləri müzakirə edə bilər. Baş Konfransın bu funksiyası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası ilə eyni deməkdir.
Katiblik
Katiblik, BAEA-nin peşəkar və ümumi xidmət heyətidir. Katibliyə Baş direktor rəhbərlik edir. Baş Direktorlar İdarə Heyəti və Baş Konfrans tərəfindən qəbul edilən tədbirlərin icrası üçün məsuliyyət daşıyır. Baş direktor İdarə Heyəti tərəfindən seçilir və yenilənən dörd illik müddət üçün Baş Konfrans tərəfindən təsdiq edilir. Nüvə enerjisi, nüvə təhlükəsizliyi, nüvə elmləri və tətbiqi, təhlükəsizlik tədbirləri, texniki əməkdaşlıq və idarəetmə üzrə Direktorlar Şurası AEBA-nın siyasətinin həyata keçirilməsində faktiki işlər aparan altı şöbəyə nəzarət edir.
BAEA ümumiyyətlə üç əsas missiyaya malikdir:
- Sülhün istifadəsi: üzv dövlətlər tərəfindən nüvə enerjisinin sülh yolu ilə istifadəsinin təşviqi,
- Təhlükəsizlik tədbirləri: Nüvə enerjisinin hərbi məqsədlər üçün istifadə olunmadığını yoxlamaq üçün mühafizə tədbirlərinin həyata keçirilməsi
- Nüvə təhlükəsizliyi: nüvə təhlükəsizliyi üçün yüksək standartların dəstəklənməsi. BAEA Nizamnaməsinin II Maddəsinə əsasən, BAEA-nın məqsədi "atom enerjisinə dünya miqyasında sülh, sağlamlıq və tərəqqiyə qatqı vermək və genişləndirməkdir". Maddə III-ə əsasən bu sahədə fəaliyyət göstərən əsas vəzifələr üzv dövlətlər üçün tədqiqat və inkişafı təşviq etmək, üzv dövlətlərə maddi, xidmət, avadanlıq və qurğuları təmin etmək, elmi-texniki informasiya və təlim mübadiləsini təşviq etməkdir.
Onun resursları digər iki prioritetdə istifadə olunur: texniki əməkdaşlıq və nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq.
BAEA özü deyir ki, 1986-cı ildən etibarən, Çernobıl yaxınlığında nüvə reaktorunun partlaması və fəlakətə cavab olaraq, BAEA nüvə təhlükəsizliyi sahəsində səylərini artırdı.
Üzvlük
BAEA-ya qoşulma prosesi olduqca sadədir. Ümumiyyətlə, bir Dövlət Baş Direktoru qoşulma arzusu barədə xəbərdar edər və Direktor ərizəni İdarə Heyətinə təqdim edəcəkdir. İdarə heyəti təsdiq etməyi tövsiyə etsə və Baş Konfrans üzvlüyə müraciət etməsini təsdiqləsə, dövlət BAEA Nizamnaməsini ABŞ-yə qəbul etmə sənədini təqdim etməlidir. Dövlət qəbul məktubu qəbul edildikdə dövlət üzv sayılır. Birləşmiş Ştatlar BAEA-ya məlumat verir ki, bu da digər BAEA üzv dövlətlərinə xəbərdarlıq edir. Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilənin (NPT) imzalanması və ratifikasiyası BAEA-ya üzv olmaq üçün ön şərtlər deyil. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin 170 üzvü var.
Xarici keçidlər
- iaea.org — Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik rəsmi saytı
İstinadlar
- https://www.iaea.org/about/overview/history.
- https://www.iaea.org/sites/default/files/21/02/iaea-at-a-glance_2021_ger.pdf.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi ing International Atomic Energy Agency ve ya qisaca BAEA ing IAEA BMT nin ixtisaslasdirilmis agentliyi Atom Enerjisi uzre Beynelxalq Agentlik AIEA IAEAYaranma tarixi 1957Resmi dili rus dili ingilis dili fransiz dili ispan dili ereb dili Cin diliMerkezi VyanaUzvleri 2 500 nef iyun 2021 iaea org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi AEBA nuve enerjisinden sulh istifadesini tesviq etmek ve nuve silahlari da daxil olmaqla onun her hansi bir herbi meqsed ucun istifadesine manee toretmek isteyen beynelxalq bir teskilatdir Teskilatin yaradilmasiAEBA nin bayragi BAEA 29 iyul 1957 ci ilde musteqil bir teskilat kimi yaradilmisdir Birlesmis Milletler Teskilatindan oz beynelxalq muqavilesi ile qurulmus olsa da statusuna gore hem Birlesmis Milletler Teskilatinin Bas Assambleyasina hem de Tehlukesizlik Surasina melumat verir Fealiyyeti ve meqsedleriBeynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Avstriyanin Vyana seherinde qerargahi var Beynelxalq Atom Enerjisi Teskilatinin Toronto Kanada ve Yaponiyanin Tokio seherinde yerlesen iki Regional Tehlukesizlik Teskilatlari Ofisleri var Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Nyu Yorkda ABS de ve Isvecrenin Cenevre seherinde yerlesen iki elaqe burosu var Bundan elave AEBA Seibersdorf Avstriya Monako ve Triest seherlerinde yerlesen laboratoriya ve tedqiqat merkezlerine malikdir Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi dunyanin nuve texnologiyasi ve nuve enerjisinden semereli istifadesinde elmi ve texniki emekdasliq ucun hokumetlerarasi forum kimi cixis edir Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin proqramlari nuve enerjisinin elm ve texnologiyanin sulh yolu ile tetbiq olunmasini nuve texnologiyalarinin ve nuve materiallarinin istifadesine qarsi beynelxalq teminatlarin temin edilmesine ve nuve tehlukesizliyi radiasiya muhafizesi daxil olmaqla ve nuve tehlukesizliyi standartlarini ve onlarin heyata kecirilmesini tesviq edir 1953 cu ilde Birlesmis Statlar prezidenti Duart Eyzenhaver BMT nin Bas Assambleyasindaki Atomlar ucun Sulh gorusunde atom enerjisinden nuve enerjisinden semereli istifadeni tenzimlemek ve tesviq etmek ucun beynelxalq bir qurumun yaradilmasini teklif etmisdir 1954 cu ilin sentyabrinda Birlesmis Statlar Bas Asambleyasina nuve enerjisi ve ya nuve silahlari ucun istifade edile bilen materiallarin nezaretini heyata kecirmek ucun beynelxalq bir teskilatin yaradilmasi teklifini verdi Bu agentlik bir nov nuve banki yaradacaqdi Birlesmis Statlar istirakcilari hemcinin nuve enerjisinin butun sulh aspektleri uzre beynelxalq elmi konfransa devet etdi 1954 cu ilin noyabrina qeder Sovet Ittifaqi evvelce silahsizlanmaga razi olmadiqda nuve emeliyyatlari ucun klirinq evinin mumkun ola bileceyi teqdirde her hansi bir beynelxalq dasiyicidan imtina etmeyini redd etdi 8 20 avqust 1955 ci il tarixleri arasinda Isvecrenin Cenevre seherinde BMT in Atom Enerjisinin Sulh Istifadesi uzre Beynelxalq Konfransi kecirildi 1957 ci ilin oktyabrinda Birlesmis Milletler Teskilatinin Bas Qerargahinda 1955 1957 ci illerde on iki olkenin bir qrupu terefinden muzakire edilmis AEBA nin tesis senedini tesdiq etmek ucun AEBA Nizamnamesine dair Konfrans kecirildi 23 oktyabr 1956 AEBA Nizamnamesi tesdiq edildi ve 29 iyul 1957 ci ilde quvveye mindi ABS Konqresi uzvu U Sterlinq Koul 1957 ci ilden 1961 ci iledek AEBA nin ilk bas direktoru vezifesinde calisdi Koul yalniz bir muddete vezife icra etmisdir Bundan sonra AEBA ya texminen 40 il iki Isvecreli rehberlik etmisdir alim Siquard Eklund 1961 ci ilden 1981 ci ile qeder ve 1981 1997 ci illerde vezife yerine yetiren kecmis Isvec Xarici Isler Naziri Hans Blix 1986 ci ilden baslayaraq Ukrayna Cernobil yaxinliginda nuve reaktorunun partlamasi ve felaketine cavab olaraq AEBA nuve tehlukesizliyi sahesinde seylerini artirdi Yaponiyanin Fukusima seherinde 2011 ci il Fukusima felaketinden sonra da bu tekrarlandi Hem AEBA ve hem de onun bas direktoru El Baradey 2005 ci ilde Nobel Sulh Mukafatina layiq gorulmusdu Onun Osloda etdiyi cixisinda yeni silahlarin inkisafina xerclenen pullarin yalniz bir faizi butun dunyaya yemek ucun kifayet edeceyini oz muqedderatini mehv etmekden cekinmeye umid edirsense onda nuve silahlarimizin tehlukesizliyimizde hec bir rol yoxdur deye bildirmisdi Iyulun 2 de Yaponiyadan Yukiya Amano AEBA nin bas direktoru secildi MissiyalariBeynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin missiyasi uzv dovletlerin maraqlari ve ehtiyaclari strateji planlar ve BAEA Nizamnamesinde nezerde tutulan meseleleri rehber tutur Uc esas sutun ve ya is saheleri BAEA nin missiyasinin esasini qoyur Tehlukesizlik ve Mexfilik Elm ve Texnologiya Qorunma ve Verifikasiya BAEA musteqil bir teskilat kimi BMT nin birbasa nezareti altindadir lakin AEBA hem BMT Bas Assambleyasina hem de Tehlukesizlik Surasina hesabat verir Diger bir cox ixtisaslasmis beynelxalq agentlikden ferqli olaraq Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi BMT BA i ile deyil Tehlukesizlik Surasi ile cox is gorur Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin strukturu ve funksiyalari tesis senedleri BAEA nizamnamesi ile mueyyen edilir OrqanlariBeynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin uc esas orqani var Qubernatorlar Surasi Bas Konfrans ve Katiblik Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi nuve elmleri ve texnologiyasinin tehlukesiz ve serbest istifadesini heyata kecirmek ucun movcuddur Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi bu missiyani uc esas vezife ile yerine yetirir movcud nuve obyektlerinin tehlukesizliyini temin etmek ucun melumatlarin verilmesi ve standartlarin inkisaf etdirilmesini temin etmek meqsedile movcud olan nuve obyektlerinin yoxlanilmasini temin etmek nuve texnologiyasinin dinc tetbiqleri Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi biliyi nuve enerjisinin senayesinin en qiymetli aktivi ve resursu kimi qebul edir bu olmadan senayenin tehlukesiz ve iqtisadi cehetden fealiyyet gostere bilmeyeceyi qeyd edilir 2002 ci ilden Nuve Informasiya Idareetme Qerarlarindan sonra Beynelxalq Atom Enerjisi Teskilatinin Bas Konfransindan sonra 21 ci esrde uzv dovletlerin prioritetlerini hell etmek ucun formal proqram yaradilmisdir Muasir dovrde2004 cu ilde Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi Xerceng xesteliyinin mualicesi PACT ucun Fealiyyet Plani hazirladi PACT inkisaf etmekde olan olkelerin radioterapiya mualicesi proqramlarinin qurulmasi inkisaf etdirilmesi ve genislendirilmesi ehtiyaclarina cavab verir Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi uzv dovletlerin heyatlarini xilas etmek ve xerceng qurbanlarinin eziyyetini azaltmaq ucun seylerini artirmaq ucun pul yigir Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi Indoneziya Iordaniya Tayland ve Vyetnamda Inteqrasiya edilmis Nuve Infrastrukturunun arasdirilmasi missiyalarini heyata kecirmis ve Inteqrasiya edilmis Nuve Infrastruktur Qrupu da daxil olmaqla nuve enerjisi proqramini idare etmek qabiliyyetini sistemli sekilde qurmagi planlasdirmaqla inkisaf etmekde olan olkelere yardim etmek ucun proqramlar hazirlayib Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi hesab edir ki texminen 60 olke oz enerji planlarina nuve enerjisini nece daxil etmeyi nezerden kecirir Nuve obyektlerinin seysmik tehlukesizliyine dair AEBA uzv dovletleri arasinda informasiya ve tecrube mubadilesinin artirilmasi ucun 2008 ci ilde Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi Beynelxalq Seysmik Tehlukesizlik Merkezini tesis etdi Bu merkez tehlukesizlik standartlarini mueyyenlesdirir ve onlarin secilmesi qiymetlendirilmesi ve seysmik dizayni ile bagli tetbiq olunmasini temin edir Idare heyetiIdare Heyeti BAEA nin iki siyaset qurumlarindan biridir Idare Heyeti Bas Konfrans terefinden secilmis 22 uzv dovletden ve Suranin ireli surduyu en azi 10 uzv dovletinden ibaretdir Geden heyet atom enerjisi texnologiyasinda en qabaqcil olan on uzvleri ilk onluqda temsil olunmayan asagidaki sahelerin en qabaqcil uzvlerini tesvir edir Simali Amerika Latin Amerikasi Qerbi Avropa Serqi Avropa Afrika Yaxin Serq Cenubi Asiya Cenub serq Serqi Asiya Sakit okean ve Uzaq Serq Bu uzvler bir il muddetine teyin olunur Bas Konfrans qalan olkelerden 22 uzvunu iki il muddetine secir Her il 11 nefer secilir 22 secilmis uzv de nezerde tutulmus cografi muxtelifliyi temsil etmelidir 2018 2019 cu iller ucun 35 uzvun uzvleri asagidakilardir Argentina Ermenistan Avstraliya Azerbaycan Belcika Braziliya Kanada Cili Cin Ekvador Misir Fransa Almaniya Hindistan Indoneziya Italiya Yaponiya Iordaniya Keniya Cenubi Koreya Sudan Isvec Tayland Boyuk Britaniya ve Simali Irlandiya Birlesmis Kralligi Amerika Birlesmis Statlari Uruqvay ve ABS Cenubi Koreya Koreya Respublikasi Merakes Hollandiya Niger Pakistan Portuqaliya Bolivar Venesuela Respublikasi Idare Heyeti bes illik iclaslarinda AEBA siyasetinin en coxunu yerine yetirmekden mesuldur Idare Heyeti BAEA nin fealiyyeti ve budcesi uzre Bas Konfransa tovsiyeler verir BAEA standartlarini derc etdirmek ucun mesuliyyet dasiyir ve Bas Konfransin tesdiqine esasen Bas direktor teyin edir Idare heyetinin uzvleri her birine bir ses verirler Budce meseleleri ucde iki ses coxlugu teleb edir Butun diger meseleler yalniz sade bir coxluq teleb edir Sade ses coxlugu bundan sonra ucde iki ses coxlugu teleb eden meseleleri nezerde tutur Butun Suranin uzvlerinin ucde ikisi ses vermek ucun istirak etmelidirler Idare Heyeti oz sedrini secir Bas Konfrans 170 uzv dovletden ibaretdir Qerargahlar Surasindan kecen fealiyyet ve budceleri tesdiq etmek ucun ilde bir defe sentyabrda kecirilir Bas Konfrans da Bas direktor namizedini tesdiqleyir ve meseleler uzre Suradan Statut melumatlar verir Her bir uzv bir ses alir Budce meseleleri nizamname deyisikliyi ve uzv imtiyazlarinin dayandirilmasi ucde iki ses coxlugu teleb edir ve butun diger meseleler sade bir coxluq teleb edir Idare Heyetine benzer olaraq Bas Konfrans sade ses coxlugu ile meseleleri ucde iki sesle teleb ede biler Umumi Konfrans her il kecirilen iclasda semereli goruslerin kecirilmesini asanlasdirmaq ucun bir prezident secir Bas Konfransin esas funksiyasi movcud meseleler ve siyasetler barede muzakireler ucun forumdur Basqa BAEA orqanlarindan Bas direktordan Idare Heyetinden ve uzv dovletlerinden her hansi biri Bas Konfrans IAEA Primer terefinden muzakire olunacaq meseleleri muzakire ede biler Bas Konfransin bu funksiyasi Birlesmis Milletler Teskilatinin Bas Assambleyasi ile eyni demekdir KatiblikKatiblik BAEA nin pesekar ve umumi xidmet heyetidir Katibliye Bas direktor rehberlik edir Bas Direktorlar Idare Heyeti ve Bas Konfrans terefinden qebul edilen tedbirlerin icrasi ucun mesuliyyet dasiyir Bas direktor Idare Heyeti terefinden secilir ve yenilenen dord illik muddet ucun Bas Konfrans terefinden tesdiq edilir Nuve enerjisi nuve tehlukesizliyi nuve elmleri ve tetbiqi tehlukesizlik tedbirleri texniki emekdasliq ve idareetme uzre Direktorlar Surasi AEBA nin siyasetinin heyata kecirilmesinde faktiki isler aparan alti sobeye nezaret edir BAEA umumiyyetle uc esas missiyaya malikdir Sulhun istifadesi uzv dovletler terefinden nuve enerjisinin sulh yolu ile istifadesinin tesviqi Tehlukesizlik tedbirleri Nuve enerjisinin herbi meqsedler ucun istifade olunmadigini yoxlamaq ucun muhafize tedbirlerinin heyata kecirilmesi Nuve tehlukesizliyi nuve tehlukesizliyi ucun yuksek standartlarin desteklenmesi BAEA Nizamnamesinin II Maddesine esasen BAEA nin meqsedi atom enerjisine dunya miqyasinda sulh saglamliq ve tereqqiye qatqi vermek ve genislendirmekdir Madde III e esasen bu sahede fealiyyet gosteren esas vezifeler uzv dovletler ucun tedqiqat ve inkisafi tesviq etmek uzv dovletlere maddi xidmet avadanliq ve qurgulari temin etmek elmi texniki informasiya ve telim mubadilesini tesviq etmekdir Onun resurslari diger iki prioritetde istifade olunur texniki emekdasliq ve nuve silahlarinin yayilmasinin qarsisini almaq BAEA ozu deyir ki 1986 ci ilden etibaren Cernobil yaxinliginda nuve reaktorunun partlamasi ve felakete cavab olaraq BAEA nuve tehlukesizliyi sahesinde seylerini artirdi UzvlukBAEA ya qosulma prosesi olduqca sadedir Umumiyyetle bir Dovlet Bas Direktoru qosulma arzusu barede xeberdar eder ve Direktor erizeni Idare Heyetine teqdim edecekdir Idare heyeti tesdiq etmeyi tovsiye etse ve Bas Konfrans uzvluye muraciet etmesini tesdiqlese dovlet BAEA Nizamnamesini ABS ye qebul etme senedini teqdim etmelidir Dovlet qebul mektubu qebul edildikde dovlet uzv sayilir Birlesmis Statlar BAEA ya melumat verir ki bu da diger BAEA uzv dovletlerine xeberdarliq edir Nuve Silahlarinin Yayilmamasi haqqinda Muqavilenin NPT imzalanmasi ve ratifikasiyasi BAEA ya uzv olmaq ucun on sertler deyil Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyinin 170 uzvu var Xarici kecidleriaea org Atom Enerjisi uzre Beynelxalq Agentlik resmi saytiIstinadlarhttps www iaea org about overview history https www iaea org sites default files 21 02 iaea at a glance 2021 ger pdf Hemcinin baxBirlesdirilmis Avropa Tokamaki