Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rekonkista - Pireney yarımadasında yaşayan müsəlmanların xristianlar tərəfindən sıxışdırılaraq çıxarılmasına səbəb olmuş, dini məzmunlu hərəkat. Rekonkista hərəkatı Qranada əmirliyinin 1492-ci ildə dağılması nəticəsində uğurla başa çatmışdır.
Ərəblər ilk dəfə olaraq Pireney yarımadasına 711-ci ildə Tariq İbn Ziyadın başçılığı altında gəlmişdilər. Ərəblərin İspaniyada ağalığı 781 il davam etmişdir. Bu dövr ərzində müsəlmanlar xristianlarla və yəhudilərlə çox tərəfli münasibətlər qurmuşdular. Ərəblər təkcə dövlətçilik sahəsində deyil, eyni zamanda mədəniyyət sahəsindədə böyük işlər olmuşdur. Qranada şəhərində yerləşən və Qranada əmirliyinin hakimiyyəti dövründə inşa olunmuş Əlhambra sarayı, müsəlmanlar tərəfindən tikilmişdir. İspaniyada yaşayan xristinların müsəlmanlara olan münasibəti IX əsrdən etibarən dəyişməyə başladı. 718-ci ildə Şimali İspaniyada dağlarda yerləşən mağaralarda rekonkista hərəkatı üçün döyüşçülər hazırlanırdı. Rekonkista hərəkatının ilk dövrü 718 - 1085-ci illəri, ikinci dövrü isə 1085 - 1238-ci illəri əhatə edir.
1238-ci ildən 1492-ci ilə qədər davam etmiş, üçüncü mərhələ isə Qranada əmirliyinin dağılması ilə nətiçələnmişdir. 1492-ci ildə İspaniyada ərəblərin hakimiyyətinə son qoyulmasından sonra, yəhudilərin deportasiya edilməsinə başlanıldı. 1610-cu ilə qədər müsəlmanlar və yəhudilərin hamısı İspaniyadan qovuldu. İspaniyadan güçlü katolik - xristian dövləti yaradıldı. İspaniyadan qovulan və əndəlüs qaçqınları adlanan toplumu yalnız Osmanlı imperiyası qəbul etmişdi. 1492-ci ilin 2 yanvar tarixində sonuncu Qranada əmiri XII Məhəmməd əbu Abdullahın təslim olması ilə rekonkista hərəkatı yekunlaşdı. 1508-ci ildə xristianlar tərəfindən qəbul olunan qərara əsasən, müsəlmanlar öz dini geyimlərini 6 il müddətində tərk etməli, əvəzində isə xristian geyimləri geyinməli idilər.
XVI əsr boyu müsəlmanlar arasında xristianlıq təbliğatı aparılmışdır. Xristianlığı qəbul edən müsəlmanlar vəzifələrə təyin olunur və onlara torpaq sahələri verilirdi. Təkcə XVI əsrdə üç milyon müsəlman sürgün və ölümlə üzləşmişdir. Xristianlar tərəfindən aparılan əsas təbliğatın biridə, müsəlanmlar tərəfindən tikilmiş tikililərin dağıdılması və ya fəaliyyət sahələrinin dəyişdirilməsindən ibarət idi. Bu yolla onlarla məscid və kitabxana dağıdılaraq yandırılmışdır. Hal-hazırda mövcud olan tarixi tikililərdən yalnız Kardoba şəhərində yerləşən və bu gün kafedral kimi istifadə olunan Kardoba Ulu Məscidi və Əl-Kəsər sarayını və Qranada şəhərində yerləşən və Qranada əmirlərinin mərkəz sarayı olmuş Əlhambra sarayını misal göstərmək olar.
Rekonkista VIII - XII əsrlərdə
Pireney yarımadasının şimalında ərəblərdən asılı olmayan ərazilər Asturiya, Qalisiya və qalmışdı. Rekonkistanın başlanğıcı kimi 718-ci ildə yaxınlığındakı döyüş sayılır. Həmin döyüşdə başçılıq etdiyi qoşunları ərəbləri məğlub etdi. Asturiya, rekonkistanın gedişində öz sərhədlərini genişləndirərək, X əsrin əvvəlində çevrildi. X əsrdə ondan yeni dövlət Kastiliya ayrıldı ki, bu dövlət də 1037-ci ildə krallığa çevrildi. Bir qədər sonra bu iki krallıq birləşdi. VIII əsrin sonu -IX əsrin əvvəlində yürüşləri nəticəsində Pireney yarımadasının şimal-şərqində, paytaxtı Barselona olan yaradıldı; İspan markasından IX əsrdə Navarra, bir qədər sonra isə Kataloniya və Araqon dövlətləri ayrıldı. 1137-ci ildə Kataloniya və Araqon, Araqon krallığında birləşdilər. XI əsrin sonunda Pireney yarımadasının qərbində Portuqaliya qraflığı yarandı. Bu qraflıq XII əsrdə krallıq oldu. XII əsrin sonuna doğru xristian dövlətlər yarımadanın böyük bir hissəsini ərəblərin əlindən almışdılar. Onların iqtisadi cəhətdən daha çox inkişaf etmiş Ərəb xilafəti üzərindəki qələbəsi, Ərəb dövlətinin dağılması ilə izah olunur. Bu dövlət XI əsrin əvvəllində öz aralarında ədavət aparan bir sıra (20 dən çox)əmirliklərə çevrilmişdi. Lakin bu əsas səbəb deyildi, İspaniya dövlətlərində də birlik yox idi. Kral hakimiyyyətinin mövcud olmasına baxmayaraq, iri feodallar bir-biri ilə şiddətli mübarizə aparır və bu mübarizədə, hətta müsəlman dövlətlərindən kömək də alırdılar. Ərəblər İspaniyanı istila edərkən, yerli əhali ərəb dilini və bəzi ərəb adətlərini mənimsəmiş, lakin xristian dinini saxlamış() və hətta bəzən islamı qəbul etmiş(), tabe edilmiş əhali sayılırdı; bunlar şəhərlərdə aşağı təbəqə, kəndlərdə isə asılı kəndlilərdən ibarət idilər. Həm müsəlmanların həm də xristianların öz aralarında birliyin olmaması müharibənin bəzən xristian -müsəlman deyil, hər iki tərəfdə həm müsəlman həm də xristian dövlətlərin olduğu qarşıdurma formasını alırdı. Rekonkista lap əvvəldən kütləvi məskunlaşma səciyyəsi daşıyırdı. Bu hərəkatda əhalinin bütün təbəqləri iştirak edirdilər. Xristian dövlətllərinin qoşunlarının əsas hissəsini təşkil edən və buna görə silahlı olan kəndlilər ərəblərin əlindən yenicə alınmış ərazilərdə təkcə torpaq deyil, həm də şəxsi qurtuluş alırdılar ki, bu da "fueros" (fərmanlarla təsbit olunmuş qaydalar)və köçürmə xartiyaları ilə qanuniləşdirilirdilər. Buna görə də kəndlilərin rekonkistada marağı vardı və bu hərəkatda feodallarla birgə çıxış edirdilər. Rekonkistada bəzən fransız və italyan cəngavərləri də iştirak edirdi. Papalar rekonkista yürüşlərini çərçisvəsində dəfələrlə səlib yürüşləri elan etmişdir.
Rekonkista XII-XIII əsrlərdə
Rekonkista XII-XIII əsrlərdə xüsusi ilə fəallaşdı. İspanlar 1085-ci ildə mühüm qələbə qazandılar. Onlar ən böyük şəhəri Toledonu ələ keçirdilər. İspaniyanın müsəlman dövlətləri Əlmoravilərə - Məğribdəki bərbərlərə kömək üçün müraciət etdilər. Əlmoravilər Kastiliya qoşunlarını məğlub etdilər və bir müddət rekonkistanı dayandırdılar. XII əsrdə əlmoraviləri(mərkəzi Atlas dağlarında yaşayan) Əlmohadlar əvəz etdi. Ərəb əmirləri əlmohadları əlmoraviləri sıxışdırmaq üçün çağırmışdılar, lakin əlmohadlar müsəlman əmirliklərini birləşdirə bilmədilər. 1212-ci ildə Kastiliya, Araqon, Portuqaliya və Navarranın birləşmiş qoşunları Las-Navas-de-Tolosa yaxınlığında ərəbləri ağır məğlubiyyətə uğratdılar. Kastiliyalılar 1236-cı ildə Kordovanı, 1284-ci ildə isə Sevilyanı tutdular; Araqon kralları 1229-1235-ci illərdə Balear adalarını, 1238-ci ildə isə Valensiyanı ələ keçirdilər. 1262-ci ildə kastiliyalılar ərəblərdən aldılar və Atlantikanın sahilinə çıxdılar. XIII əsrin sonuna doğru ərəblərin əlində ancaq Qranada əmirliyi qaldı. Qranada İspaniyanın cənubunda yüksək əkinçilik və şəhər mədəniyyəti olan varlı vilayət idi. Bu ərazini ərəblər ancaq 1492-ci ildə əldən verdilər. Rekonkistadan qazancı başlıca olaraq iri feodallar götürürdülər. Onlar işğal olunmuş torpaqlarda çox böyük mülklər yaradırdılar. Rekonkista dövründə meydana gəlmiş - , və ordenlərinin əldə etdikləri torpaq mülkləri xüsusi ilə geniş idi. Müsəlmanlara qarşı uzunsürən müharibələrlə əlaqədar olaraq İspaniyada Avropanın ölkələrinın nisbətən daha böyük rol oynamış katolik kilsəsi də çoxlu torpaq əldə etdi. bu hadisələr əks olunub. Pireney yarımadasında yaranan dövlətlərin özəllikləri vardı.
Kastiliya
Kastiliya(qəsrlər ölkəsi)İspaniyanın mərkəzi hissəsi - Kastiliya krallığı bütün yarımadanın beşdə üç hissəsini əhatə edirdi və rekonkistada başlıca rol oynamışdı. İşğal əsnasında Kastiliyada kilsə, ruhani-cəngavər cəmiyyətləri və dünyəvi feodalların iri,qüdrətli və müstəqil torpaq mülkləri yaranmışdı. Lakin bununla yanaşı xırda zadəgan torpaq sahibliyi də xeyli inkişaf etmişdi. Rekonkistada iştirak etmiş cəngavərlər - Kastiliyada xüsusi ilə çox idilər. Onlar dinc əməyə həqarətlə baxır, əksəriyyəti çox yoxsul şəraitdə yaşayırdılar.
Araqon
Kastiliya ilə Araqonun birləşməsi
Kilsə, şəhərlər və kiçik zadəganlara arxalanan, dəniz ticarətindən əldə olunmuş böyük gəlirə malik olan Kastiliya və Araqon kral hakimiyyəti XIV -XV əsrlərdə iri feodalları siyasi hüquqularından və müstəqilliklərindən məhrum etdilər. Onların pul kəsməsini və öz aralarında müharibə etməsini qadağan etdilər. Karllar ruhani-cəngavər cəmiyyətlərinin torpaqlarına da yiyələndilər.
1479-cu ildə Kastilyalı İzabella ilə Araqonlu Ferdinandın evlənməsi nəticəsində bu iki krallıq birləşdi.
Qaynaq
Orta Əsrlər Tarixi "Maarif" nəşriyyatı. Bakı-1988 səh. 363-373
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rekonkista Pireney yarimadasinda yasayan muselmanlarin xristianlar terefinden sixisdirilaraq cixarilmasina sebeb olmus dini mezmunlu herekat Rekonkista herekati Qranada emirliyinin 1492 ci ilde dagilmasi neticesinde ugurla basa catmisdir Qranada emirliyinin suqutu 1492 2 yanvar Erebler ilk defe olaraq Pireney yarimadasina 711 ci ilde Tariq Ibn Ziyadin basciligi altinda gelmisdiler Ereblerin Ispaniyada agaligi 781 il davam etmisdir Bu dovr erzinde muselmanlar xristianlarla ve yehudilerle cox terefli munasibetler qurmusdular Erebler tekce dovletcilik sahesinde deyil eyni zamanda medeniyyet sahesindede boyuk isler olmusdur Qranada seherinde yerlesen ve Qranada emirliyinin hakimiyyeti dovrunde insa olunmus Elhambra sarayi muselmanlar terefinden tikilmisdir Ispaniyada yasayan xristinlarin muselmanlara olan munasibeti IX esrden etibaren deyismeye basladi 718 ci ilde Simali Ispaniyada daglarda yerlesen magaralarda rekonkista herekati ucun doyusculer hazirlanirdi Rekonkista herekatinin ilk dovru 718 1085 ci illeri ikinci dovru ise 1085 1238 ci illeri ehate edir 1238 ci ilden 1492 ci ile qeder davam etmis ucuncu merhele ise Qranada emirliyinin dagilmasi ile neticelenmisdir 1492 ci ilde Ispaniyada ereblerin hakimiyyetine son qoyulmasindan sonra yehudilerin deportasiya edilmesine baslanildi 1610 cu ile qeder muselmanlar ve yehudilerin hamisi Ispaniyadan qovuldu Ispaniyadan guclu katolik xristian dovleti yaradildi Ispaniyadan qovulan ve endelus qacqinlari adlanan toplumu yalniz Osmanli imperiyasi qebul etmisdi 1492 ci ilin 2 yanvar tarixinde sonuncu Qranada emiri XII Mehemmed ebu Abdullahin teslim olmasi ile rekonkista herekati yekunlasdi 1508 ci ilde xristianlar terefinden qebul olunan qerara esasen muselmanlar oz dini geyimlerini 6 il muddetinde terk etmeli evezinde ise xristian geyimleri geyinmeli idiler XVI esr boyu muselmanlar arasinda xristianliq tebligati aparilmisdir Xristianligi qebul eden muselmanlar vezifelere teyin olunur ve onlara torpaq saheleri verilirdi Tekce XVI esrde uc milyon muselman surgun ve olumle uzlesmisdir Xristianlar terefinden aparilan esas tebligatin biride muselanmlar terefinden tikilmis tikililerin dagidilmasi ve ya fealiyyet sahelerinin deyisdirilmesinden ibaret idi Bu yolla onlarla mescid ve kitabxana dagidilaraq yandirilmisdir Hal hazirda movcud olan tarixi tikililerden yalniz Kardoba seherinde yerlesen ve bu gun kafedral kimi istifade olunan Kardoba Ulu Mescidi ve El Keser sarayini ve Qranada seherinde yerlesen ve Qranada emirlerinin merkez sarayi olmus Elhambra sarayini misal gostermek olar Rekonkista VIII XII esrlerdePireney yarimadasinin simalinda ereblerden asili olmayan eraziler Asturiya Qalisiya ve qalmisdi Rekonkistanin baslangici kimi 718 ci ilde yaxinligindaki doyus sayilir Hemin doyusde basciliq etdiyi qosunlari erebleri meglub etdi Asturiya rekonkistanin gedisinde oz serhedlerini genislendirerek X esrin evvelinde cevrildi X esrde ondan yeni dovlet Kastiliya ayrildi ki bu dovlet de 1037 ci ilde kralliga cevrildi Bir qeder sonra bu iki kralliq birlesdi VIII esrin sonu IX esrin evvelinde yurusleri neticesinde Pireney yarimadasinin simal serqinde paytaxti Barselona olan yaradildi Ispan markasindan IX esrde Navarra bir qeder sonra ise Kataloniya ve Araqon dovletleri ayrildi 1137 ci ilde Kataloniya ve Araqon Araqon kralliginda birlesdiler XI esrin sonunda Pireney yarimadasinin qerbinde Portuqaliya qrafligi yarandi Bu qrafliq XII esrde kralliq oldu XII esrin sonuna dogru xristian dovletler yarimadanin boyuk bir hissesini ereblerin elinden almisdilar Onlarin iqtisadi cehetden daha cox inkisaf etmis Ereb xilafeti uzerindeki qelebesi Ereb dovletinin dagilmasi ile izah olunur Bu dovlet XI esrin evvellinde oz aralarinda edavet aparan bir sira 20 den cox emirliklere cevrilmisdi Lakin bu esas sebeb deyildi Ispaniya dovletlerinde de birlik yox idi Kral hakimiyyyetinin movcud olmasina baxmayaraq iri feodallar bir biri ile siddetli mubarize aparir ve bu mubarizede hetta muselman dovletlerinden komek de alirdilar Erebler Ispaniyani istila ederken yerli ehali ereb dilini ve bezi ereb adetlerini menimsemis lakin xristian dinini saxlamis ve hetta bezen islami qebul etmis tabe edilmis ehali sayilirdi bunlar seherlerde asagi tebeqe kendlerde ise asili kendlilerden ibaret idiler Hem muselmanlarin hem de xristianlarin oz aralarinda birliyin olmamasi muharibenin bezen xristian muselman deyil her iki terefde hem muselman hem de xristian dovletlerin oldugu qarsidurma formasini alirdi Rekonkista lap evvelden kutlevi meskunlasma seciyyesi dasiyirdi Bu herekatda ehalinin butun tebeqleri istirak edirdiler Xristian dovletllerinin qosunlarinin esas hissesini teskil eden ve buna gore silahli olan kendliler ereblerin elinden yenice alinmis erazilerde tekce torpaq deyil hem de sexsi qurtulus alirdilar ki bu da fueros fermanlarla tesbit olunmus qaydalar ve kocurme xartiyalari ile qanunilesdirilirdiler Buna gore de kendlilerin rekonkistada maragi vardi ve bu herekatda feodallarla birge cixis edirdiler Rekonkistada bezen fransiz ve italyan cengaverleri de istirak edirdi Papalar rekonkista yuruslerini cercisvesinde defelerle selib yurusleri elan etmisdir Rekonkista XII XIII esrlerdeRekonkista XII XIII esrlerde xususi ile feallasdi Ispanlar 1085 ci ilde muhum qelebe qazandilar Onlar en boyuk seheri Toledonu ele kecirdiler Ispaniyanin muselman dovletleri Elmoravilere Megribdeki berberlere komek ucun muraciet etdiler Elmoraviler Kastiliya qosunlarini meglub etdiler ve bir muddet rekonkistani dayandirdilar XII esrde elmoravileri merkezi Atlas daglarinda yasayan Elmohadlar evez etdi Ereb emirleri elmohadlari elmoravileri sixisdirmaq ucun cagirmisdilar lakin elmohadlar muselman emirliklerini birlesdire bilmediler 1212 ci ilde Kastiliya Araqon Portuqaliya ve Navarranin birlesmis qosunlari Las Navas de Tolosa yaxinliginda erebleri agir meglubiyyete ugratdilar Kastiliyalilar 1236 ci ilde Kordovani 1284 ci ilde ise Sevilyani tutdular Araqon krallari 1229 1235 ci illerde Balear adalarini 1238 ci ilde ise Valensiyani ele kecirdiler 1262 ci ilde kastiliyalilar ereblerden aldilar ve Atlantikanin sahiline cixdilar XIII esrin sonuna dogru ereblerin elinde ancaq Qranada emirliyi qaldi Qranada Ispaniyanin cenubunda yuksek ekincilik ve seher medeniyyeti olan varli vilayet idi Bu erazini erebler ancaq 1492 ci ilde elden verdiler Rekonkistadan qazanci baslica olaraq iri feodallar gotururduler Onlar isgal olunmus torpaqlarda cox boyuk mulkler yaradirdilar Rekonkista dovrunde meydana gelmis ve ordenlerinin elde etdikleri torpaq mulkleri xususi ile genis idi Muselmanlara qarsi uzunsuren muharibelerle elaqedar olaraq Ispaniyada Avropanin olkelerinin nisbeten daha boyuk rol oynamis katolik kilsesi de coxlu torpaq elde etdi bu hadiseler eks olunub Pireney yarimadasinda yaranan dovletlerin ozellikleri vardi Kastiliya Esas meqale Kastiliya Kastiliya qesrler olkesi Ispaniyanin merkezi hissesi Kastiliya kralligi butun yarimadanin besde uc hissesini ehate edirdi ve rekonkistada baslica rol oynamisdi Isgal esnasinda Kastiliyada kilse ruhani cengaver cemiyyetleri ve dunyevi feodallarin iri qudretli ve musteqil torpaq mulkleri yaranmisdi Lakin bununla yanasi xirda zadegan torpaq sahibliyi de xeyli inkisaf etmisdi Rekonkistada istirak etmis cengaverler Kastiliyada xususi ile cox idiler Onlar dinc emeye heqaretle baxir ekseriyyeti cox yoxsul seraitde yasayirdilar Araqon Esas meqale AraqonKastiliya ile Araqonun birlesmesiKilse seherler ve kicik zadeganlara arxalanan deniz ticaretinden elde olunmus boyuk gelire malik olan Kastiliya ve Araqon kral hakimiyyeti XIV XV esrlerde iri feodallari siyasi huquqularindan ve musteqilliklerinden mehrum etdiler Onlarin pul kesmesini ve oz aralarinda muharibe etmesini qadagan etdiler Karllar ruhani cengaver cemiyyetlerinin torpaqlarina da yiyelendiler 1479 cu ilde Kastilyali Izabella ile Araqonlu Ferdinandin evlenmesi neticesinde bu iki kralliq birlesdi QaynaqOrta Esrler Tarixi Maarif nesriyyati Baki 1988 seh 363 373