Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lütfi Zadə (ing. Lotfi Zadeh; əsl adı Lütfəli Rəhim oğlu Ələsgərzadə; 4 fevral 1921, Novxanı, Bakı qəzası, Azərbaycan SSR və ya Bakı – 6 sentyabr 2017, Berkli, Kaliforniya, ABŞ) — azərbaycanlı ABŞ alimi, süni intellekt sahəsində müəssisəsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxs. Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədri.
| Lütfi Zadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 4 fevral 1921 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 sentyabr 2017(96 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |  ABŞ |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Uşaqları | 2, o cümlədən Norman Zada |
| Elm sahələri | Qeyri-səlis məntiq, Qeyri-səlis çoxluq, süni intellekt, riyaziyyat, Kompüter Elmləri və Mühəndisliyi |
| Elmi adı | |
| İş yerləri | |
| Alma-mater |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | John R. Ragazzini |
| Tanınmış yetirməsi |
|
| Tanınır |
|
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Lütfi Zadə bir çox xarici ölkə akademiyalarının üzvü olub. O, çoxlu sayda mötəbər cəmiyyətlərin və fondların mükafatlarına layiq görülmüş, medallarla təltif edilmişdir. Onlarla xarici dövlət və ictimai təşkilatların fəxri doktorudur. Lütfi Zadə dünyada əsərlərinə ən çox istinad edilən alimlərdən sayılır. Təkcə 1990–2000-ci illərdə onun əsərlərinə 36 mindən çox istinad edilmişdir.
Kaliforniyanın Berkli şəhərində "İnformasiya Texnologiyaları üzrə Zadə İnstitutu" yaradılmışdır.
Lütfi Zadə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun "İnformasiya texnologiyaları problemləri" və "İnformasiya cəmiyyəti problemləri" jurnallarının fəxri baş redaktoru olmuşdur Lütfi Zadə Avrasiya Akademiyasının qurucu üzvlərinin biri olub.
Həyatı
Lütfi Zadə 1921-ci ilin 4 fevral tarixindəBakının Novxanı kəndində, Rəhim Ələsgərzadə (1895–1980) və yəhudi əsilli rus uşaq həkimi olan Feyqa (Fanya) Moiseyevna Koremanın (1897–1974) ailəsində dünyaya gəlib.
Lütfinin atası Rəhim Ələsgərzadə İranın Ərdəbil şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Birinci dünya müharibəsi illərində Ərdəbildən Bakıya köçüb və burada ticarətlə məşğul olmaq qərarına gəlib. İranda dostları və qohumları vasitəsilə külli-miqdarda kibrit alaraq onu Bakıya gətirib və kibrit satışını təşkil etməklə özünə yaxşı güzəran düzəldib. İşgüzar fəaliyyəti ilə yanaşı Azərbaycan Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində təhsil alıb və İranda çap olunan həftəlik qəzetlərin Bakıdakı müxbiri kimi çalışıb. Bakıda gələcək həyat yoldaşı Fanya ilə tanış olub və valideynlərinin razılığı ilə onunla ailə qurub.
Lütfi ilk təhsilinə Bakıdakı 16 saylı məktəbdə başlayıb. O illərdə onun dünyagörüşünün və əqidəsinin özülü qoyuldu və 6 yaşından özünün ya alim ya mühəndis olacağını bilirdi. Ancaq 1931-ci ildə Sovet İttifaqında mürəkkəb iqtisadi vəziyyətinə görə Lütfinin ata-anası İrana köçməyə qərara gəldilər.
Beləcə, o 10 yaşında ikən ailəsi ilə birlikdə Bakını tərk edərək Tehrana köçüb. Balaca Lütfi o vaxt rusdilli məktəbin üçüncü sinfini bitirmişdi. Tehrana köçdükdən sonra təhsilini amerikalıların Albors missioner məktəbində davam etdirib. Bu məktəbdə o ilk dəfə olaraq Amerika elmi və mədəniyyəti haqqında məlumat əldə edib. Orada elmin inkişafı üçün yaradılmış şərait onu hələ məktəb illərindən Amerikaya çəkib. Orta təhsilini tamamladıqdan sonra o, Tehran Universitetinin Elektrik mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. Böyük alimin Amerika həyatı isə 1944-cü ildən başlayır. Tehran Universitetini böyük uğurla başa vurduqdan sonra o Amerika Birləşmiş Ştatlarına gəlib və təhsilini Massaçusets Texnologiya İnstitutunda davam etdirib. 1947-ci ildə valideynlərini də öz yanına gətirən alim artıq bu vaxt Kolumbiya Universitetində çalışırdı. O, 1948-ci ildə bu universitetdə elektron mühəndisliyi üzrə magistr, 1957-ci ildə isə professor dərəcəsi alıb. Həmin vaxt Lütfi Zadə məşhur alim, kibernetikanın atası hesab olunan Norbert Vinerin tövsiyəsi ilə Kaliforniyaya, bu ştatdakı Berkli Universitetinə gəlib. Burada ilk vaxtlar bir qədər çətinliklər çəkən alim sonralar şəraitə uyğunlaşıb və ömrünün sonuna qədər də Berkli Universitetinin professoru olaraq qalıb.
Lütfi Zadə 6 sentyabr 2017-ci ildə ABŞ-nin Kaliforniya ştatında yerli vaxt ilə səhər saat 7:30-da 96 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Alim sağlığında Bakıda dəfn olunmasını vəsiyyət etmişdir. Bir sıra səbəblərdən alimin nəşinin doğma vətəninə gətirilməsi yubanmışdır. Nəhayət, 28 sentyabrda cənazə San-Fransiskodan Bakıya yola salınmış və 29 sentyabr saat 03 radələrində Bakıya çatdırılmışdır. Həmin gün alimlə AMEA-da vida mərasimi keçirildi. Mərasimdə prezident İlham Əliyev başda olmaqla dövlət və hökumət rəsmiləri, elm və mədəniyyət xadimləri iştirak etdi. Lütfi Zadənin yaxın qohumu, xalq artisti Cənnət Səlimova nümayəndə qismində çıxış etdi. Dünya şöhrətli alim I Fəxri Xiyabanda torpağa tapşırıldı.
Fəaliyyəti
Bu gün dünya elminə Lütfi Zadənin 6 mühüm nəzəriyyəsi məlumdur. Hazırda onlar elm və istehsalatda geniş şəkildə tətbiq olunur. Ona dünya şöhrəti qazandıran, onun dünya elmində inqilab hesab olunan qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsidir. Bu nəzəriyyə riyaziyyatın əsası olan ikili çoxluq anlayışına yeni ifadə vermişdir: qeyri-səlis çoxluq. Elmdə qeyri-səlis ölçünün daxil edilməsi təbiətdə və cəmiyyətdə gedən proseslərin qeyri-müəyyənliyini daha adekvat nəzərə almağa imkan yaradır.
Aparıcı dünya şirkətləri tərəfindən tətbiq olunan bu nəzəriyyə 1965-ci ildə işlənib hazırlanmışdır. Nəzəriyyə uzun müddət Amerika elmi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməsə də, ötən əsrin 80-ci illərində yapon alimlərinin diqqətini cəlb etmiş və yaponlar bu unikal nəzəriyyədən yararlanmaq qərarına gəlmişlər. Lütfi Zadə nəzəriyyəsinin tətbiqi gündoğan ölkəyə milyardlar qazandırmışdır. Bu gün Yaponiyanın "Mitsubishi", "Toshiba", "Sony", "Canon", "Sanyo", "Nissan", "Honda" və digər nüfuzlu şirkətləri qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinə əsaslanan foto və videokameralar, paltaryuyan maşınlar, vakum kimyəvi təmizləyiciləri istehsalında, avtomobillərin, qatarların, sənaye proseslərinin idarə olunmasında geniş istifadə edirlər. Lütfi Zadə 1989-cu ildə qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin sənayedəki uğurlarına Yaponiyanın elm adamlarına verdiyi ən yüksək mükafat – "Honda" mükafatı ilə təltif olunub. Amerikalılar da bu nəzəriyyənin qiymətini anlamağa, ondan yararlanmağa başlayıblar. Bu gün bu nəzəriyyə Amerikanın "General Motors", "", "Motorola", "", "Kodak" və başqa şirkətləri tərəfindən istehsalatda geniş tətbiq olunur. Hazırda bu nəzəriyyədən iqtisadiyyatda, psixologiyada, linqvistikada, siyasətdə, fəlsəfədə, sosiologiyada, dini məsələlərdə, münaqişə problemlərində də istifadə olunur.
Qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsindən əlavə Lütfi Zadə 5 fundamental elmi nəzəriyyə təklif etmişdir: "təəssüratlar nəzəriyyəsi", "sistemlər nəzəriyyəsi", "sözlə işləyən kompüter nəzəriyyəsi", "optimal süzgəclər nəzəriyyəsi" və "soft kompyutinq".
Lütfi Zadənin elmdə kimi tanınan işi diskret və rəqəmli idarəetmə, informasiya və kommunikasiya sistemlərinin yaradılmasının əsasını qoymuş elmi nəzəriyyədir. Onun məşhur vəziyyətlər fəzası, dinamik sistemlərin idarə olunma və müşahidə olunma nəzəriyyələri müasir idarəetmə elminin əsasını təşkil edir. ABŞ-nin (NASA) bu nəzəriyyələr əsasında idarəetmə sistemlərini tədqiq edir, layihələndirir və tətbiq edir.
Lütfi Zadənin qeyri-səlis məntiqini obrazlı şəkildə belə izah etmək olar: "Aristotel məntiqi" ilə mühakimə yürüdən beyin dünyanı yalnız ağ və ya qara rəngdə qavrayır, "Zadə məntiqi" isə dünyanı bütün çalarları ilə qavramağa imkan verir. Çünki, "Aristotel məntiqi" ikili (binar) məntiqdir, "Zadə məntiqi" çoxmənalı (kəsilməz qiymətli) məntiqdir. Aristotelə görə, bir müddəa ya doğru, ya da yalan ola bilər. Lütfi Zadəyə görə, hər bir müddəanın doğruluq dərəcəsi doğru və ya yalan arasında (və ya sıfırla bir arasında) kəsilməz qiymətlər alır. "Zadə məntiqi"ndə real həyatı daha dürüst inikas etmək qabiliyyəti var, bu məntiqdə tolerantlıq daha çoxdur. Düz 20 il Amerika elmi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməyən qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsi, nəhayət, 1980-ci illərdə yapon alimləri tərəfindən böyük maraqla qarşılanmışdır. Beləliklə, bu nəzəriyyə riyaziyyatın, kibernetikanın, informatika və inkişafı tarixində yeni bir dövr açmışdır. Bu nəzəriyyə bütün dünyada elmə, texnika və texnologiyaya geniş nüfuz etmişdir. Paltaryuyan maşınlardan tutmuş, avtomat sürücüyə kimi yüzlərlə, minlərlə sistemdə, qurğuda öz tətbiqini tapmışdır. Getdikcə həmin nəzəriyyənin əməli gücü onun mücərrəd mahiyyətini üstələmişdir. 2013-cü ilin 19–20 iyun tarixlərində Madrid şəhərində İspaniyanın BBVA (Banco Bilbao Vizcaya Argentaria, S. A.) fondunun elm və mədəniyyət sahəsi üzrə təsis etdiyi mükafatların təqdimetmə mərasimi keçirilib. Fond tərəfindən İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları kateqoriyasında Lütfi Zadə 400 min avro dəyərində mükafata layiq görülüb.
2016-cı ildə Lütfi Zadənin nəzəriyyəsi əsasında yapon alimləri tərəfindən ilk dəfə olaraq süni-intellektə malik robot hazırlanıb Alter adlı robot Tokiodakı Beynəlxalq Elm Muzeyində sərgilənib.
Xatirəsi
Macarıstanda Obuda Universitetinin nəzdində Antal Beyçzi adına İntellektual Robotiks Mərkəzi ilə əməkdaşlığına görə Lütfi Zadənin fotosu bu mərkəzin divarında yerləşdirilib.
2019-cu ildə ADA Universitetində Lütfi Zadə adına təqaüd təsis edilmişdir.
Filmoqrafiya
Mənbə
- A. Əfəndizadə, Ə. Əbilov. "Dünya şöhrətli alim" //Odlar yurdu.- 1991, yanvar.- № 2.- səh. 4.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Dumitras A., Moschytz G. Understanding Fuzzy Logic: An Interview with Lotf i Zadeh [DSP History] (ing.). // IEEE: Signal Processing Magazine IEEE, 2007. Vol. 24, Iss. 3. P. 102–105. ISSN 1053-5888; 1558-0792 doi:10.1109/MSP.2007.361606
- .
- Lotfi Zadeh has passed away. Berkli Kaliforniya Universiteti, 2017.
- Lotfi A. Zadeh // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=ZADEH,Lotfi%20A..
- Lütfi Zadə dünyaya nələr bəxş etdi....
- Modern.az. "Lütfi Zadə Elmlər Akademiyasında fəxri baş redaktor seçildi" (az.). Elmin NURİ. 23.06.2015. 2016-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-07.
- eurasia-academy.org. "Lotfi A. Zadeh" (ingilis). 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-07.
- Bağıyeva, Mətanət. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar. Qısa bioqrafik məlumat kitabçası (PDF) (az.). Bakı: "Papirus NP". 2016. ISBN . 2017-10-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-10-21.
- . Respublika qəzeti №41 (5492). 23 fevral 2016. 2022-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Lider TV. "Lütfi Zadənin ölümündən 1 il ötür" (az.). Youtube.com. 10.09.2018. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-10.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-28.
- APA. (az.). Məlahət Nəcəfova. 2017-09-07. 2017-09-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- AZƏRTAC. (az.). Yusif Babanlı. 2017-09-07. Archived from the original on 2022-03-28.
- "Lütfi Zadənin cənazəsi Bakıya gətirilib". 2019-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-29.
- "Lütfi Zadə ilə vida mərasimi başa çatdı". 2019-01-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-29.
- "93 yaşlı Böyük Azərbaycanlı…" (az.). A.Qorxmaz. 04.02.2014, 10:51. 2021-12-03 tarixində .
- qaynarinfo.az. "Lütfi Zadəyə 400 min avroluq mükafat" (az.). 08-07-2013 15:58. 2023-01-22 tarixində .
- Elmin Nuri. (az.). Moderator.az. 08.08.2016. 2016-08-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-09.
- AzərTAc. "ADA Universitetində Lütfi Zadə adına təqaüd təsis edildi" (az.). Youtube.com. 04.02.2019. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-04.
Xarici keçidlər
- Lütfi Zadə — Facebook səhifəsi
- Lotfi A. Zadeh
- AMEA-nın FƏXRİ ÜZVLƏRİ. LÜTFİ ZADƏ
- "Ümumvəhdət fəlsəfəsi və Lütfizadə konsepsiyaları" 2013-04-17 at the Wayback Machine
- Məşhur azərbaycanlı alim Lütfi Zadənin doğum günüdür
- Lütfizadənin Doğum Günüdür — Lider Tv Online
- Vətənimizi xaricdə layiqincə təmsil edən azərbaycanlılar
- Lütfi Zadə prezidentə məktub göndərib — EKSKLÜZİV MÜSAHİBƏ 2017-08-13 at the Wayback Machine
- Lütfi Zadənin alim və qumarbaz oğlu – Foto
- Lütfi Zadənin oğlu: "Azərbaycanın Prezidentindən e-mail almışam" – MÜSAHİBƏ
- Lütfi Zadənin oğlu: "53 milyon dollarımı və həyatımın 18 ilini itirdim"
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Zade Lutfi Zade ing Lotfi Zadeh esl adi Lutfeli Rehim oglu Elesgerzade 4 fevral 1921 Novxani Baki qezasi Azerbaycan SSR ve ya Baki 6 sentyabr 2017 Berkli Kaliforniya ABS azerbaycanli ABS alimi suni intellekt sahesinde muessisesinin omurluk professoru secilmis yegane sexs Amerikadaki Azerbaycan diaspor teskilatlarinin fexri sedri Lutfi ZadeDogum tarixi 4 fevral 1921 1921 02 04 Dogum yeri Novxani Baki qezasi Azerbaycan SSR ve yaBaki Baki qezasi Azerbaycan SSRVefat tarixi 6 sentyabr 2017 2017 09 06 96 yasinda Vefat yeri Berkli Kaliforniya ABSDefn yeri Fexri XiyabanVetendasligi ABSMilliyyeti AzerbaycanliUsaqlari 2 o cumleden Norman ZadaElm saheleri Qeyri selis mentiq Qeyri selis coxluq suni intellekt riyaziyyat Komputer Elmleri ve MuhendisliyiElmi adi professorIs yerleri Berkli Kaliforniya Universiteti Kolumbiya UniversitetiAlma mater Tehran Universiteti Massacusets Texnologiya Institutu Kolumbiya UniversitetiTehsili Massacusets Texnologiya Institutu Kolumbiya Muhendislik ve Tetbiqi Elmler Mektebi d Tehran Universiteti Kolumbiya UniversitetiElmi rehberi John R RagazziniTaninmis yetirmesi Cozef Qoqen Con YenTaninir Qeyri selis mentiq nezeriyyesi Qeyri selis riyaziyyat Qeyri selis coxluqlar nezeriyyesi Z ededleri Z cevrilmeUzvluyu Polsa Elmler Akademiyasi d Hesablama Texnikasi AssosiasiyasiMukafatlari Eringen Medali 1976 IEEE Hamming Medali 1992 Rufus Oldenburger Medali 1993 IEEE Seref Medali 1995 2012 BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award Tehran Universitetinin Fexri Doktoru 2016 IEEE Teqaudcusu AAAS Teqaudcusu AAAI Teqaudcusu Milli Muhendislik Akademiyasinin uzvu Avrasiya Akademiyasinin tesisci uzvu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Lutfi Zade bir cox xarici olke akademiyalarinin uzvu olub O coxlu sayda moteber cemiyyetlerin ve fondlarin mukafatlarina layiq gorulmus medallarla teltif edilmisdir Onlarla xarici dovlet ve ictimai teskilatlarin fexri doktorudur Lutfi Zade dunyada eserlerine en cox istinad edilen alimlerden sayilir Tekce 1990 2000 ci illerde onun eserlerine 36 minden cox istinad edilmisdir Kaliforniyanin Berkli seherinde Informasiya Texnologiyalari uzre Zade Institutu yaradilmisdir Lutfi Zade Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Informasiya Texnologiyalari Institutunun Informasiya texnologiyalari problemleri ve Informasiya cemiyyeti problemleri jurnallarinin fexri bas redaktoru olmusdur Lutfi Zade Avrasiya Akademiyasinin qurucu uzvlerinin biri olub HeyatiLutfi Zade 1921 ci ilin 4 fevral tarixindeBakinin Novxani kendinde Rehim Elesgerzade 1895 1980 ve yehudi esilli rus usaq hekimi olan Feyqa Fanya Moiseyevna Koremanin 1897 1974 ailesinde dunyaya gelib Lutfinin atasi Rehim Elesgerzade Iranin Erdebil seherinde ziyali ailesinde dunyaya goz acib Birinci dunya muharibesi illerinde Erdebilden Bakiya kocub ve burada ticaretle mesgul olmaq qerarina gelib Iranda dostlari ve qohumlari vasitesile kulli miqdarda kibrit alaraq onu Bakiya getirib ve kibrit satisini teskil etmekle ozune yaxsi guzeran duzeldib Isguzar fealiyyeti ile yanasi Azerbaycan Universitetinin Serqsunasliq fakultesinde tehsil alib ve Iranda cap olunan heftelik qezetlerin Bakidaki muxbiri kimi calisib Bakida gelecek heyat yoldasi Fanya ile tanis olub ve valideynlerinin raziligi ile onunla aile qurub Lutfi ilk tehsiline Bakidaki 16 sayli mektebde baslayib O illerde onun dunyagorusunun ve eqidesinin ozulu qoyuldu ve 6 yasindan ozunun ya alim ya muhendis olacagini bilirdi Ancaq 1931 ci ilde Sovet Ittifaqinda murekkeb iqtisadi veziyyetine gore Lutfinin ata anasi Irana kocmeye qerara geldiler Belece o 10 yasinda iken ailesi ile birlikde Bakini terk ederek Tehrana kocub Balaca Lutfi o vaxt rusdilli mektebin ucuncu sinfini bitirmisdi Tehrana kocdukden sonra tehsilini amerikalilarin Albors missioner mektebinde davam etdirib Bu mektebde o ilk defe olaraq Amerika elmi ve medeniyyeti haqqinda melumat elde edib Orada elmin inkisafi ucun yaradilmis serait onu hele mekteb illerinden Amerikaya cekib Orta tehsilini tamamladiqdan sonra o Tehran Universitetinin Elektrik muhendisliyi fakultesine daxil olub Boyuk alimin Amerika heyati ise 1944 cu ilden baslayir Tehran Universitetini boyuk ugurla basa vurduqdan sonra o Amerika Birlesmis Statlarina gelib ve tehsilini Massacusets Texnologiya Institutunda davam etdirib 1947 ci ilde valideynlerini de oz yanina getiren alim artiq bu vaxt Kolumbiya Universitetinde calisirdi O 1948 ci ilde bu universitetde elektron muhendisliyi uzre magistr 1957 ci ilde ise professor derecesi alib Hemin vaxt Lutfi Zade meshur alim kibernetikanin atasi hesab olunan Norbert Vinerin tovsiyesi ile Kaliforniyaya bu statdaki Berkli Universitetine gelib Burada ilk vaxtlar bir qeder cetinlikler ceken alim sonralar seraite uygunlasib ve omrunun sonuna qeder de Berkli Universitetinin professoru olaraq qalib Lutfi Zade 6 sentyabr 2017 ci ilde ABS nin Kaliforniya statinda yerli vaxt ile seher saat 7 30 da 96 yasinda dunyasini deyismisdir Alim sagliginda Bakida defn olunmasini vesiyyet etmisdir Bir sira sebeblerden alimin nesinin dogma vetenine getirilmesi yubanmisdir Nehayet 28 sentyabrda cenaze San Fransiskodan Bakiya yola salinmis ve 29 sentyabr saat 03 radelerinde Bakiya catdirilmisdir Hemin gun alimle AMEA da vida merasimi kecirildi Merasimde prezident Ilham Eliyev basda olmaqla dovlet ve hokumet resmileri elm ve medeniyyet xadimleri istirak etdi Lutfi Zadenin yaxin qohumu xalq artisti Cennet Selimova numayende qisminde cixis etdi Dunya sohretli alim I Fexri Xiyabanda torpaga tapsirildi FealiyyetiBu gun dunya elmine Lutfi Zadenin 6 muhum nezeriyyesi melumdur Hazirda onlar elm ve istehsalatda genis sekilde tetbiq olunur Ona dunya sohreti qazandiran onun dunya elminde inqilab hesab olunan qeyri selis mentiq nezeriyyesidir Bu nezeriyye riyaziyyatin esasi olan ikili coxluq anlayisina yeni ifade vermisdir qeyri selis coxluq Elmde qeyri selis olcunun daxil edilmesi tebietde ve cemiyyetde geden proseslerin qeyri mueyyenliyini daha adekvat nezere almaga imkan yaradir Aparici dunya sirketleri terefinden tetbiq olunan bu nezeriyye 1965 ci ilde islenib hazirlanmisdir Nezeriyye uzun muddet Amerika elmi ictimaiyyeti terefinden qebul edilmese de oten esrin 80 ci illerinde yapon alimlerinin diqqetini celb etmis ve yaponlar bu unikal nezeriyyeden yararlanmaq qerarina gelmisler Lutfi Zade nezeriyyesinin tetbiqi gundogan olkeye milyardlar qazandirmisdir Bu gun Yaponiyanin Mitsubishi Toshiba Sony Canon Sanyo Nissan Honda ve diger nufuzlu sirketleri qeyri selis mentiq nezeriyyesine esaslanan foto ve videokameralar paltaryuyan masinlar vakum kimyevi temizleyicileri istehsalinda avtomobillerin qatarlarin senaye proseslerinin idare olunmasinda genis istifade edirler Lutfi Zade 1989 cu ilde qeyri selis mentiq nezeriyyesinin senayedeki ugurlarina Yaponiyanin elm adamlarina verdiyi en yuksek mukafat Honda mukafati ile teltif olunub Amerikalilar da bu nezeriyyenin qiymetini anlamaga ondan yararlanmaga baslayiblar Bu gun bu nezeriyye Amerikanin General Motors Motorola Kodak ve basqa sirketleri terefinden istehsalatda genis tetbiq olunur Hazirda bu nezeriyyeden iqtisadiyyatda psixologiyada linqvistikada siyasetde felsefede sosiologiyada dini meselelerde munaqise problemlerinde de istifade olunur Qeyri selis mentiq nezeriyyesinden elave Lutfi Zade 5 fundamental elmi nezeriyye teklif etmisdir teessuratlar nezeriyyesi sistemler nezeriyyesi sozle isleyen komputer nezeriyyesi optimal suzgecler nezeriyyesi ve soft kompyutinq Lutfi Zadenin elmde kimi taninan isi diskret ve reqemli idareetme informasiya ve kommunikasiya sistemlerinin yaradilmasinin esasini qoymus elmi nezeriyyedir Onun meshur veziyyetler fezasi dinamik sistemlerin idare olunma ve musahide olunma nezeriyyeleri muasir idareetme elminin esasini teskil edir ABS nin NASA bu nezeriyyeler esasinda idareetme sistemlerini tedqiq edir layihelendirir ve tetbiq edir Lutfi Zadenin qeyri selis mentiqini obrazli sekilde bele izah etmek olar Aristotel mentiqi ile muhakime yuruden beyin dunyani yalniz ag ve ya qara rengde qavrayir Zade mentiqi ise dunyani butun calarlari ile qavramaga imkan verir Cunki Aristotel mentiqi ikili binar mentiqdir Zade mentiqi coxmenali kesilmez qiymetli mentiqdir Aristotele gore bir muddea ya dogru ya da yalan ola biler Lutfi Zadeye gore her bir muddeanin dogruluq derecesi dogru ve ya yalan arasinda ve ya sifirla bir arasinda kesilmez qiymetler alir Zade mentiqi nde real heyati daha durust inikas etmek qabiliyyeti var bu mentiqde tolerantliq daha coxdur Duz 20 il Amerika elmi ictimaiyyeti terefinden qebul edilmeyen qeyri selis mentiq nezeriyyesi nehayet 1980 ci illerde yapon alimleri terefinden boyuk maraqla qarsilanmisdir Belelikle bu nezeriyye riyaziyyatin kibernetikanin informatika ve inkisafi tarixinde yeni bir dovr acmisdir Bu nezeriyye butun dunyada elme texnika ve texnologiyaya genis nufuz etmisdir Paltaryuyan masinlardan tutmus avtomat surucuye kimi yuzlerle minlerle sistemde qurguda oz tetbiqini tapmisdir Getdikce hemin nezeriyyenin emeli gucu onun mucerred mahiyyetini ustelemisdir 2013 cu ilin 19 20 iyun tarixlerinde Madrid seherinde Ispaniyanin BBVA Banco Bilbao Vizcaya Argentaria S A fondunun elm ve medeniyyet sahesi uzre tesis etdiyi mukafatlarin teqdimetme merasimi kecirilib Fond terefinden Informasiya Kommunikasiya Texnologiyalari kateqoriyasinda Lutfi Zade 400 min avro deyerinde mukafata layiq gorulub 2016 ci ilde Lutfi Zadenin nezeriyyesi esasinda yapon alimleri terefinden ilk defe olaraq suni intellekte malik robot hazirlanib Alter adli robot Tokiodaki Beynelxalq Elm Muzeyinde sergilenib XatiresiMacaristanda Obuda Universitetinin nezdinde Antal Beyczi adina Intellektual Robotiks Merkezi ile emekdasligina gore Lutfi Zadenin fotosu bu merkezin divarinda yerlesdirilib 2019 cu ilde ADA Universitetinde Lutfi Zade adina teqaud tesis edilmisdir FilmoqrafiyaMenbeA Efendizade E Ebilov Dunya sohretli alim Odlar yurdu 1991 yanvar 2 seh 4 Hemcinin baxIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Dumitras A Moschytz G Understanding Fuzzy Logic An Interview with Lotf i Zadeh DSP History ing IEEE Signal Processing MagazineIEEE 2007 Vol 24 Iss 3 P 102 105 ISSN 1053 5888 1558 0792 doi 10 1109 MSP 2007 361606 Lotfi Zadeh has passed away Berkli Kaliforniya Universiteti 2017 Lotfi A Zadeh Solomon Quqqenhaym muzeyi 1937 Mathematics Genealogy Project ing 1997 http czlonkowie pan pl czlonkowie sites WynikiWyszukiwania html s ZADEH Lotfi 20A Lutfi Zade dunyaya neler bexs etdi Modern az Lutfi Zade Elmler Akademiyasinda fexri bas redaktor secildi az Elmin NURI 23 06 2015 2016 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 07 eurasia academy org Lotfi A Zadeh ingilis 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 07 Bagiyeva Metanet Xaricde yasayan azerbaycanlilar Qisa bioqrafik melumat kitabcasi PDF az Baki Papirus NP 2016 ISBN 978 9952 8299 1 4 2017 10 21 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2017 10 21 Respublika qezeti 41 5492 23 fevral 2016 2022 01 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Lider TV Lutfi Zadenin olumunden 1 il otur az Youtube com 10 09 2018 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 10 Arxivlenmis suret 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 28 APA az Melahet Necefova 2017 09 07 2017 09 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib AZERTAC az Yusif Babanli 2017 09 07 Archived from the original on 2022 03 28 Lutfi Zadenin cenazesi Bakiya getirilib 2019 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 29 Lutfi Zade ile vida merasimi basa catdi 2019 01 30 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 29 93 yasli Boyuk Azerbaycanli az A Qorxmaz 04 02 2014 10 51 2021 12 03 tarixinde qaynarinfo az Lutfi Zadeye 400 min avroluq mukafat az 08 07 2013 15 58 2023 01 22 tarixinde Elmin Nuri az Moderator az 08 08 2016 2016 08 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 09 AzerTAc ADA Universitetinde Lutfi Zade adina teqaud tesis edildi az Youtube com 04 02 2019 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 04 Xarici kecidlerVikianbarda Lutfi Zade ile elaqeli mediafayllar var Lutfi Zade Facebook sehifesi Lotfi A Zadeh AMEA nin FEXRI UZVLERI LUTFI ZADE Umumvehdet felsefesi ve Lutfizade konsepsiyalari 2013 04 17 at the Wayback Machine Meshur azerbaycanli alim Lutfi Zadenin dogum gunudur Lutfizadenin Dogum Gunudur Lider Tv Online Vetenimizi xaricde layiqince temsil eden azerbaycanlilar Lutfi Zade prezidente mektub gonderib EKSKLUZIV MUSAHIBE 2017 08 13 at the Wayback Machine Lutfi Zadenin alim ve qumarbaz oglu Foto Lutfi Zadenin oglu Azerbaycanin Prezidentinden e mail almisam MUSAHIBE Lutfi Zadenin oglu 53 milyon dollarimi ve heyatimin 18 ilini itirdim