Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Əli Hacı Ağa oğlu Möcüz (29 mart 1873, Şəbüstər, Qacar İranı – 25 sentyabr 1934, Şahrud, İran) — Azərbaycan şairi.
| Əli Möcüz Şəbüstari | |
|---|---|
| Mirzə Əli Hacı Ağa oğlu Möcüz | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şəbüstər, Qacar İranı |
| Vəfat tarixi | (61 yaşında) |
| Vəfat yeri | Şahrud, İran |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
| Janr | satira |
 Mirzə Əli Möcüz Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Mirzə Əli Hacı Ağa oğlu Möcüz Güney Azərbaycanının Güney mahalının Şəbüstər qəsəbəsində bir tacir ailəsində doğulmuşdur. Möcüzün atası Hacı ağa işlə bağlı tez-tez İstanbula səfər edərmiş. Hətta iki böyük oğlunu Hüseyn və Həsəni ora aparmış və orda yaşamaq üçün şərait yaratmışdır. Kiçik oğlunu Mirzə Əlini öz yanında saxlamışdır. Mirzə Əli ilk təhsilini öz vətənində Şəbustərdə molla məktəbində almışdır. On altı yaşında ikən atası vəfat etmiş, yetim qalan uşağı qardaşları İstanbula çağırmışdılar. Möcüz 16 il İstanbulda yaşamış, tədris ləvazimatı satmaqla məşğul olmuşdur. İstanbul mühiti Möcüzə təsirsiz qalmamışdır. O, vaxtını çoxunu mütaliə ilə keçirmiş, Şərq ədəbiyyatını, müasir ictimai-siyasi mətbuatı həvəslə izləmişdir. Vətənə qayıdandan, öz vətəninin müasir həyatdan çox geri qaldığını görəndən sonra öz intibalarını, təəssüratını şeir ilə ifadəyə çalışmışdır. Möcüz vaxtını məşhur alim və mütəfəkkir Şeyx Mahmud Şəbüstərinin məqbərəsinə xidmətdə keçirmiş, vətəndaşlarının cəhalətdən qurtulması və mədəni həyata çıxması üçün çox səy göstərmişdir.
Təhsili
1921-ci ildə Nəcəfdə dini təhsil alıb Şəbüstərə qayıdan Hacı Mirzə Kazım ağa Şəbüstərinin fətvası ilə şair daha çox təqib və təhqirlərə məruz qalır. Yaradıcılığı lağa qoyulur, şərəf və ləyaqətinin alçaldılmasına cəhd edilir. 1925-ci ildə “Molla Nəsrəddin” jurnalının verdiyi məlumata görə, iş hətta o yerə gəlib çatır ki, Hacı Mirzə Kazım ağa Möcüzün təkcə Şəbüstərdən yox, ümumiyyətlə, İrandan qovulmasını tələb edib. Şəbüstərdə mövhumatçı ünsürlərin müqavimətini qıraraq 1932-ci ildə birinci dəfə qız məktəbi açan, qadın azadlığını kəskin və təsirli sözləri ilə müdafiə və təbliğ edən Mirzə Əli Möcüz olmuşdur. Şeirlərindən göründüyü kimi, Möcüz əsrimizin əvvəllərindən başlayaraq sürətlə inkişaf edən Azərbaycan inqilabi-demokratik ədəbiyyatını, "Molla Nəsrəddin"i və Sabir şeirini xüsusi diqqətlə oxuyur və sevirmiş. 1930-1933-cü illərdə irticaçıların Möcüzə hücumları daha da güclənir və sərtləşir. Hacı Mirzə Kazım ağanın təzyiqlərinin son həddə çatması nəticəsində fiziki cəhətdən zəifləyən şair mənəvi cəhətdən də sarsılır və çıxış yolunu Şəbüstərdən köçməkdə görür. Bacanağı Xətibzadənin dəvəti ilə Şahruda gedir. Şair 1933-cü ildə gözlənilmədən Şəbüstəri tərk edərək Şahruda köçür. Onun Şəbüstəri tərk etməsinin səbəbi, dostu M.Məmmədəliyə ünvanladığı bir şeirində mürtəce qüvvələrin təzyiqi ilə onu "dinsiz və imansız" elan etmişdilər doğma şəhəri tərk etdiyini bildirir. Möcüz, Şəbüstər kimi unudulmuş bir güşədə yaşasa da, əsərlərinin müqabilində çox təkfir və təhqirlərə uğrasa da, iradəsi qırılmamış, həmişə Mirzə Ələkbər Sabir cəsarəti və sayıqlığı ilə yazmışdır. Məişətin ən xırda məsələlərindən (küçənin palçığı, samavar xərci, çiçək və qızılca xəstəliyindən şikayət) tutmuş ən böyük ictimai məsələlərə, ən zəruri siyasi hadisələrə qədər (Məhəmmədəli şah irticası, varlıların mədəni tədbirlərə qarşı durması, vergilər, Birinci Dünya müharibəsində Alman imperalizminin törətdiyi qırğın və təcavüzlər) geniş mövzu dairəsi Möcüzün əsərlərində xüsusi bir üslub ilə əks olunmuşdur. Möcüz Cənubi Azərbaycanda Sabir ədəbi üslubunu davam etdirən demokratik ruhlu, sadə, ana dilində yazan qüvvətli bir xalq şairi olmuşdur. Yaradıcılığında vətənpərvərlik və milli azadlıq ideyalarının tərənnümü, maarif və mədəniyyətə çağırış da mühüm yer tutur. Ana dili uğrunda mübarizədə fəal iştirak etmiş, şeirlərini sadə xalq dilində yazmışdır. Onun bir sıra şeirləri çap olunmazdan əvvəl ağızdan-ağıza yayılmış, şöhrət tapmışdır.
Şahrud mərhələsi
M.Ə.Möcüzün Şahruda köçməsinin səbəbi mürtəce qüvvələr tərəfindən «dinsiz və imansız» elan olunması və bütün fəlakətlərin baiskarı hesab edilməsi olmuşdur. Şəbüstərdə qalıb yaşamaqdan bezərək bu «dar qəfəs»dən yaxa qurtarmağın yolları haqqında düşünməyə başlamışdır. Möcüz Şəbüstərdən çıxanda pərəstişkarlarından 20 nəfər onu müşayiət etmiş, Təbrizə çatan şair bir neçə gün dostu Hacı Məhəmməd Naxçıvaninin evində qonaq qalmış, orada qısa tərcümeyi-halını yazmış, Ə.Naxçıvani isə onun bizə məlum olan son foto şəklini çəkmişdir. Möcüzün Şahruda köçməsinin təsvirini verən üç əsərin içərisində ilk dəfə tədqiqata cəlb etdiyimiz «Etdim vida cənabuvi çün leyli-taridə» misrası ilə başlayan məktubda isə şairin Təbrizdən yola salınmasından başlayaraq Şahrudda qarşılanması, müşahidələri, düşüncələri, keçirdiyi hislər, Şahrudun təbiəti, əhalisi və adət-ənənələri haqqında daha dolğun və ətraflı məlumat verir. Məktubdan birinci növbədə o aydın olur ki, Möcüz Şahruda qonaq kimi yox, güzəranını təmin etmək üçün haqqı ödənilən hər hansı bir işlə məşğul olub heç kimə möhtac olmadan həmişəlik orada yaşamaq fikri ilə getmişdir. Şairin Şahruddan yazdığı məktublarından məlum olur ki, Möhdəvi Nadir onun qarşılanmasını da çox yüksək səviyyədə təşkil etmişdir. Təbrizdən yola salınan Möcüz 2 gün Tehranda Möhdəvi Nadirin yeznəsi Həmiddövlənin evində qonaq qalmış, ev sahibi onu paytaxtın bəzi yerləri ilə tanış etmişdir. Şahrudda şəxsən Mövdəvi Nadir tərəfindən böyük ehtiramla qarşılanan şair, 10 gündən sonra Səriyyə xanımla birlikdə Şəfi xanın müşayiəti ilə Möminəbad kəndinə – öz püstə bağlarında məhsul yığımı ilə məşğul olan baldızı Lətifə xanımın görüşünə getmişdir. Sonra şairi Möhdəvi Nadirin yaxın qohumları və dostları, fars ziyalılarından Sadıq xan Möminəbadda, İntisari-Səltənə, Əbülfət xan, Etizad Əbdülabadda, Heşmət Salehabadda öz evlərinə qonaq dəvət etmişlər.Möcüzün həyatının bir illik Şahrud mərhələsi onun mənəvi sarsıntıları, yaradıcılığının durğunluq dövrünə qədəm qoyması və ömrünün sona çatması ilə səciyyələnir. M.Ə.Möcüz 1934-cü il sentyabrın 25-də İranın Şahrud şəhərində vərəm xəstəliyindən vəfat etmişdir.
Əsərləri
Onun Şahrudda yazdığı həm mətbu, həm də qeyri-mətbu şeirlərinin hamısında "Etdim vida cənabuvi çün leyli-taridə", "Şahruda məktub", "Əli can","Fəraqi-dustan", "Məmmədəliyə məktub" daha çox lirik ovqat hakimdir. Şair 1933-cü ildə, ömrünün son dövründə Təbrizdə olduğu zaman özünün tərcümeyi-halını yazmışdır. Mirzə Əli Möcüz xalqının və öz həyatının ağır, fəlakətli günlərinin real əksini Mirzə Ələkbər Sabirin şeirlərində görmüş və buna görə də "Mən xalqımı Sabir kimi oyadacağam" demişdir. Şeirlərinin yalnız ikisi "Olsun gərək", "Şəbüstəri hamamları" sağlığında çap olunmuşdur. Bütün əsərlərində satira və duzlu yumor hiss olunur. "Canlı cənazə", "Külliyyati-Divani Mirzə Əli Möcüz" adlı əsərlər məcmuəsi İrandan Bakıya, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının kitabxanasına göndərilmişdi. "Qələm", "Ziyafət və Fəlakət", "Qəl başım üstə", "Millət", "Yoxdur əlac, söylədi dərdi-cəhaləti", "Olar olmaz", "Etibarım var", "İnqilab", "Meyvə ver mənə", "Sultan malıdır", "Ey Müsəlmanlar", "O tərəfdə bu tərəfdə", "Mən neyləyim", "Dedilər", "Gündə", "Var" və s.
Mənbə
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. Bakı, 1983, VII cild, səh. 81;
- Kamal Camalov. Mollanəsrəddinçilərin maarifçilik ideyaları. Bakı: Elm və təhsil, 2015.
İstinadlar
- МӨҸҮЗ // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы. 10 ҹилддә. Баш редактор Ҹ.Б. Гулијев. VII ҹилд. сәһ. 81-82
- Fərğani M.C. Müxtəsəri-əz tarixe-Şəbüstər (məhdi-fərhəng və əbrare-an). Tehran: Enteşarate-asare-moaser. 1381 ş. 175 s.
- Şeyda Y. Şəbüstərli Möcüz haqqında qısa məlumat/ Şəbüstərli Mirzə Əli Möcüz. Tazə və çap olunmamış əsərləri. Toplayanı Y.Şeyda. III c. Təbriz: Azərbaydaqan, ilsiz. 56
- Qurraie H.S. Modernity and Identity in Azeri Poetry: Mo`juz of Shabustar and the İranian Constitutional Era. Doktorluq dissertasiyası. Vaşinqton Universiteti. 1997, 268.
- Niqabi M. Şəbüstərli Mirzə Əli Möcüz. «Ərk» qəz., Təbriz: 1992, 15 iyun.
- Möcüz M.Ə. Müxtəlif avtoqrafları. S.Mümtaz adına Azərbaycan Respublikası Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi. M.Ə.Möcüzün fondu № 454, siy. 1, İş № 1-121.
- Möcüz M.Ə. Seçilmiş əsərləri / Toplayan və tərtib edən Q.Məmmədli. Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1954, 358 s. .
- Zehtabi M.T, Şəbüstərli Mirzə Əli Möcüzün həyatı// Əhrar jur., Təbriz: fevral 2002, s. 49-51.
- Məmmədli Q. Mirzə Əli Möcüz (müqəddimə)/ M.Ə.Möcüz. Əsərləri. Bakı: Yazıçı, 1982, s. 5-18.
- Möcüz M.Ə. Seçilmiş əsərləri / Toplayan və tərtib edən Q.Məmmədli. Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1954, 358 s.
![image]()
Vikianbarda əlaqəli media-fayllar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Mirze Eli deqiqlesdirme Mirze Eli Haci Aga oglu Mocuz 29 mart 1873 Sebuster Qacar Irani 25 sentyabr 1934 Sahrud Iran Azerbaycan sairi Eli Mocuz SebustariMirze Eli Haci Aga oglu MocuzDogum tarixi 29 mart 1873Dogum yeri Sebuster Qacar IraniVefat tarixi 25 sentyabr 1934 61 yasinda Vefat yeri Sahrud IranFealiyyeti sairEserlerinin dili Azerbaycan diliJanr satiraMirze Eli Mocuz Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMirze Eli Haci Aga oglu Mocuz Guney Azerbaycaninin Guney mahalinin Sebuster qesebesinde bir tacir ailesinde dogulmusdur Mocuzun atasi Haci aga isle bagli tez tez Istanbula sefer edermis Hetta iki boyuk oglunu Huseyn ve Heseni ora aparmis ve orda yasamaq ucun serait yaratmisdir Kicik oglunu Mirze Elini oz yaninda saxlamisdir Mirze Eli ilk tehsilini oz veteninde Sebusterde molla mektebinde almisdir On alti yasinda iken atasi vefat etmis yetim qalan usagi qardaslari Istanbula cagirmisdilar Mocuz 16 il Istanbulda yasamis tedris levazimati satmaqla mesgul olmusdur Istanbul muhiti Mocuze tesirsiz qalmamisdir O vaxtini coxunu mutalie ile kecirmis Serq edebiyyatini muasir ictimai siyasi metbuati hevesle izlemisdir Vetene qayidandan oz veteninin muasir heyatdan cox geri qaldigini gorenden sonra oz intibalarini teessuratini seir ile ifadeye calismisdir Mocuz vaxtini meshur alim ve mutefekkir Seyx Mahmud Sebusterinin meqberesine xidmetde kecirmis vetendaslarinin cehaletden qurtulmasi ve medeni heyata cixmasi ucun cox sey gostermisdir Tehsili1921 ci ilde Necefde dini tehsil alib Sebustere qayidan Haci Mirze Kazim aga Sebusterinin fetvasi ile sair daha cox teqib ve tehqirlere meruz qalir Yaradiciligi laga qoyulur seref ve leyaqetinin alcaldilmasina cehd edilir 1925 ci ilde Molla Nesreddin jurnalinin verdiyi melumata gore is hetta o yere gelib catir ki Haci Mirze Kazim aga Mocuzun tekce Sebusterden yox umumiyyetle Irandan qovulmasini teleb edib Sebusterde movhumatci unsurlerin muqavimetini qiraraq 1932 ci ilde birinci defe qiz mektebi acan qadin azadligini keskin ve tesirli sozleri ile mudafie ve teblig eden Mirze Eli Mocuz olmusdur Seirlerinden gorunduyu kimi Mocuz esrimizin evvellerinden baslayaraq suretle inkisaf eden Azerbaycan inqilabi demokratik edebiyyatini Molla Nesreddin i ve Sabir seirini xususi diqqetle oxuyur ve sevirmis 1930 1933 cu illerde irticacilarin Mocuze hucumlari daha da guclenir ve sertlesir Haci Mirze Kazim aganin tezyiqlerinin son hedde catmasi neticesinde fiziki cehetden zeifleyen sair menevi cehetden de sarsilir ve cixis yolunu Sebusterden kocmekde gorur Bacanagi Xetibzadenin deveti ile Sahruda gedir Sair 1933 cu ilde gozlenilmeden Sebusteri terk ederek Sahruda kocur Onun Sebusteri terk etmesinin sebebi dostu M Memmedeliye unvanladigi bir seirinde murtece quvvelerin tezyiqi ile onu dinsiz ve imansiz elan etmisdiler dogma seheri terk etdiyini bildirir Mocuz Sebuster kimi unudulmus bir gusede yasasa da eserlerinin muqabilinde cox tekfir ve tehqirlere ugrasa da iradesi qirilmamis hemise Mirze Elekber Sabir cesareti ve sayiqligi ile yazmisdir Meisetin en xirda meselelerinden kucenin palcigi samavar xerci cicek ve qizilca xesteliyinden sikayet tutmus en boyuk ictimai meselelere en zeruri siyasi hadiselere qeder Mehemmedeli sah irticasi varlilarin medeni tedbirlere qarsi durmasi vergiler Birinci Dunya muharibesinde Alman imperalizminin toretdiyi qirgin ve tecavuzler genis movzu dairesi Mocuzun eserlerinde xususi bir uslub ile eks olunmusdur Mocuz Cenubi Azerbaycanda Sabir edebi uslubunu davam etdiren demokratik ruhlu sade ana dilinde yazan quvvetli bir xalq sairi olmusdur Yaradiciliginda vetenperverlik ve milli azadliq ideyalarinin terennumu maarif ve medeniyyete cagiris da muhum yer tutur Ana dili ugrunda mubarizede feal istirak etmis seirlerini sade xalq dilinde yazmisdir Onun bir sira seirleri cap olunmazdan evvel agizdan agiza yayilmis sohret tapmisdir Sahrud merhelesiM E Mocuzun Sahruda kocmesinin sebebi murtece quvveler terefinden dinsiz ve imansiz elan olunmasi ve butun felaketlerin baiskari hesab edilmesi olmusdur Sebusterde qalib yasamaqdan bezerek bu dar qefes den yaxa qurtarmagin yollari haqqinda dusunmeye baslamisdir Mocuz Sebusterden cixanda perestiskarlarindan 20 nefer onu musayiet etmis Tebrize catan sair bir nece gun dostu Haci Mehemmed Naxcivaninin evinde qonaq qalmis orada qisa tercumeyi halini yazmis E Naxcivani ise onun bize melum olan son foto seklini cekmisdir Mocuzun Sahruda kocmesinin tesvirini veren uc eserin icerisinde ilk defe tedqiqata celb etdiyimiz Etdim vida cenabuvi cun leyli taride misrasi ile baslayan mektubda ise sairin Tebrizden yola salinmasindan baslayaraq Sahrudda qarsilanmasi musahideleri dusunceleri kecirdiyi hisler Sahrudun tebieti ehalisi ve adet eneneleri haqqinda daha dolgun ve etrafli melumat verir Mektubdan birinci novbede o aydin olur ki Mocuz Sahruda qonaq kimi yox guzeranini temin etmek ucun haqqi odenilen her hansi bir isle mesgul olub hec kime mohtac olmadan hemiselik orada yasamaq fikri ile getmisdir Sairin Sahruddan yazdigi mektublarindan melum olur ki Mohdevi Nadir onun qarsilanmasini da cox yuksek seviyyede teskil etmisdir Tebrizden yola salinan Mocuz 2 gun Tehranda Mohdevi Nadirin yeznesi Hemiddovlenin evinde qonaq qalmis ev sahibi onu paytaxtin bezi yerleri ile tanis etmisdir Sahrudda sexsen Movdevi Nadir terefinden boyuk ehtiramla qarsilanan sair 10 gunden sonra Seriyye xanimla birlikde Sefi xanin musayieti ile Mominebad kendine oz puste baglarinda mehsul yigimi ile mesgul olan baldizi Letife xanimin gorusune getmisdir Sonra sairi Mohdevi Nadirin yaxin qohumlari ve dostlari fars ziyalilarindan Sadiq xan Mominebadda Intisari Seltene Ebulfet xan Etizad Ebdulabadda Hesmet Salehabadda oz evlerine qonaq devet etmisler Mocuzun heyatinin bir illik Sahrud merhelesi onun menevi sarsintilari yaradiciliginin durgunluq dovrune qedem qoymasi ve omrunun sona catmasi ile seciyyelenir M E Mocuz 1934 cu il sentyabrin 25 de Iranin Sahrud seherinde verem xesteliyinden vefat etmisdir EserleriOnun Sahrudda yazdigi hem metbu hem de qeyri metbu seirlerinin hamisinda Etdim vida cenabuvi cun leyli taride Sahruda mektub Eli can Feraqi dustan Memmedeliye mektub daha cox lirik ovqat hakimdir Sair 1933 cu ilde omrunun son dovrunde Tebrizde oldugu zaman ozunun tercumeyi halini yazmisdir Mirze Eli Mocuz xalqinin ve oz heyatinin agir felaketli gunlerinin real eksini Mirze Elekber Sabirin seirlerinde gormus ve buna gore de Men xalqimi Sabir kimi oyadacagam demisdir Seirlerinin yalniz ikisi Olsun gerek Sebusteri hamamlari sagliginda cap olunmusdur Butun eserlerinde satira ve duzlu yumor hiss olunur Canli cenaze Kulliyyati Divani Mirze Eli Mocuz adli eserler mecmuesi Irandan Bakiya Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin kitabxanasina gonderilmisdi Qelem Ziyafet ve Felaket Qel basim uste Millet Yoxdur elac soyledi derdi cehaleti Olar olmaz Etibarim var Inqilab Meyve ver mene Sultan malidir Ey Muselmanlar O terefde bu terefde Men neyleyim Dediler Gunde Var ve s MenbeAzerbaycan Sovet Ensiklopediyasi Baki 1983 VII cild seh 81 Kamal Camalov Mollanesreddincilerin maarifcilik ideyalari Baki Elm ve tehsil 2015 IstinadlarMӨҸҮZ Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹilddә Bash redaktor Ҹ B Guliјev VII ҹild sәһ 81 82 Fergani M C Muxteseri ez tarixe Sebuster mehdi ferheng ve ebrare an Tehran Entesarate asare moaser 1381 s 175 s Seyda Y Sebusterli Mocuz haqqinda qisa melumat Sebusterli Mirze Eli Mocuz Taze ve cap olunmamis eserleri Toplayani Y Seyda III c Tebriz Azerbaydaqan ilsiz 56 Qurraie H S Modernity and Identity in Azeri Poetry Mo juz of Shabustar and the Iranian Constitutional Era Doktorluq dissertasiyasi Vasinqton Universiteti 1997 268 Niqabi M Sebusterli Mirze Eli Mocuz Erk qez Tebriz 1992 15 iyun Mocuz M E Muxtelif avtoqraflari S Mumtaz adina Azerbaycan Respublikasi Dovlet Edebiyyat ve Incesenet Arxivi M E Mocuzun fondu 454 siy 1 Is 1 121 Mocuz M E Secilmis eserleri Toplayan ve tertib eden Q Memmedli Baki Azerbaycan Dovlet Nesriyyati 1954 358 s Zehtabi M T Sebusterli Mirze Eli Mocuzun heyati Ehrar jur Tebriz fevral 2002 s 49 51 Memmedli Q Mirze Eli Mocuz muqeddime M E Mocuz Eserleri Baki Yazici 1982 s 5 18 Mocuz M E Secilmis eserleri Toplayan ve tertib eden Q Memmedli Baki Azerbaycan Dovlet Nesriyyati 1954 358 s Vikianbarda elaqeli media fayllar section