Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ütü (Türk. *ütüɣ, Az. ütü) — paltar, parça və s. ütüləmək üçün işlədilən, kömür və ya elektriklə qızdırılan dəmir alət.
Sözün mənşəyi
İlk dəfə 1070-ci ildə Türk dünyasının böyük dilçisi və lüğət yazıçısı Kaşqarlı Mahmud "Divani-lüğətül Türk" kitabında bu sözü "ütük" şəklində göstərib. "Ütü" sözü "ütmək", yəni tükləri yandırmaq felindən törəyib (tüküm ütüldü). Əski Türkcədə məsdər düzəltmək üçün başqa şəkilçilər də var idi- ük, üt. Beləliklə "üt" və "ük" hissəciklərinin birləşməsindən "ütük", sonralar isə "k" səsinin sözün sonundan düşməsi nəticəsində söz "ütü" şəklində işlənilib. İndiki türk dillərində bu sözə "ütü" və ya "ütük" deyilir. "Ütü" sözü ruscaya "utyuq", farscaya isə "utu" şəklində keçmişdir.
Tarix
Ütünün kəşfi 17-ci əsrin əvvəllərinə dayanır. İlk başlarda geyimləri düzləştirmək üçün isidilmiş ağır və yastı daşlardan istifadə olunurdu. Daha sonra saplı düz dəmir parçalar odda isidilərək ütü əvəzi istifadə olmağa başlanıldı. Keçmişdə Romada ütü yerinə çəkicə bənzəyən alətlərdən istifadə edirdilər. Yunanlar isə silindirdən, vikinglər isə tərs dönmüş göbələk formasında qızdırılmış dəmirdən istifadə edirdilər.
18-ci əsrin ortalarında içində isti kömür ilə işləyən ütülər icad edildi. Bu dəmir ütünün qıraqlarında dəliklər olurdu. Ütünü daha yaxşı isitmək üçün həmin dəliklərə üfürürdülər və kömür öz növbəsində daha yaxşı dəmiri qızdırmağa başlayırdı. O dövrün bütün ütüləri ağır çəkiləri ilə bir-birindən fərqlənirdilər. Bəzi dəmir ütülərin çəkisi məhz 10 kiloqram olurdu. Daha sonra buxar, qaz və hətta spirtlə işləyən ütülər icad edildi. 1920-ci ildə Amerikada buxarlı ütünün meydana çıxması ilə bu ütülərin istifadəsi azaldı. 1882-ci ildə Amerikalı Henri Sili elektrikli ütünü icad etdi. 1905-ci ildə isə ilk dəfə son dərəcə yüngül elektrikli ütü satışa buraxıldı.
-
![image]()
Düz ütü -
![image]()
Mangal kömürlü ütü -
![image]()
Mangal kömürlü ütü (açık)
Ütü taxtası
16 fevral 1858-ci ildə V. Vandenburg ve J. Harvey paltar qırışlarını və şalvar ayaqlarını daha asan ütülənməsi təmin edən taxtanın patentini aldılar. Qatlanan ütüləmə taxtasının patenti isə 1875-ci ildə Kanadanın Yeni Şotlandiya əyalətinin Yormut şəhərində yaşamış John B. Porter tərəfindən alındı. Bu icad ayrıca qırış, paltar qolunu ütüləmək üçün istifadə edilən səyyar ütü masasına malik idi.
İstinadlar
- Ironing temperature[ölü keçid]
- U.S. Patent 19.390
- Mario Theriault, Great Maritme Inventions 1833-1950, Goose Lane, 2001, p. 31
Xarici keçidlər
- Öz Türkcəmiz - Ütü
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Utu Turk utuɣ Az utu paltar parca ve s utulemek ucun isledilen komur ve ya elektrikle qizdirilan demir alet Komur utu XIX XX esrUtu gunumuzdeSozun menseyiIlk defe 1070 ci ilde Turk dunyasinin boyuk dilcisi ve luget yazicisi Kasqarli Mahmud Divani lugetul Turk kitabinda bu sozu utuk seklinde gosterib Utu sozu utmek yeni tukleri yandirmaq felinden toreyib tukum utuldu Eski Turkcede mesder duzeltmek ucun basqa sekilciler de var idi uk ut Belelikle ut ve uk hisseciklerinin birlesmesinden utuk sonralar ise k sesinin sozun sonundan dusmesi neticesinde soz utu seklinde islenilib Indiki turk dillerinde bu soze utu ve ya utuk deyilir Utu sozu ruscaya utyuq farscaya ise utu seklinde kecmisdir TarixUtunun kesfi 17 ci esrin evvellerine dayanir Ilk baslarda geyimleri duzlestirmek ucun isidilmis agir ve yasti daslardan istifade olunurdu Daha sonra sapli duz demir parcalar odda isidilerek utu evezi istifade olmaga baslanildi Kecmisde Romada utu yerine cekice benzeyen aletlerden istifade edirdiler Yunanlar ise silindirden vikingler ise ters donmus gobelek formasinda qizdirilmis demirden istifade edirdiler Komur utu Macaristan 18 ci esrin ortalarinda icinde isti komur ile isleyen utuler icad edildi Bu demir utunun qiraqlarinda delikler olurdu Utunu daha yaxsi isitmek ucun hemin deliklere ufururduler ve komur oz novbesinde daha yaxsi demiri qizdirmaga baslayirdi O dovrun butun utuleri agir cekileri ile bir birinden ferqlenirdiler Bezi demir utulerin cekisi mehz 10 kiloqram olurdu Daha sonra buxar qaz ve hetta spirtle isleyen utuler icad edildi 1920 ci ilde Amerikada buxarli utunun meydana cixmasi ile bu utulerin istifadesi azaldi 1882 ci ilde Amerikali Henri Sili elektrikli utunu icad etdi 1905 ci ilde ise ilk defe son derece yungul elektrikli utu satisa buraxildi Duz utu Mangal komurlu utu Mangal komurlu utu acik Utu taxtasi16 fevral 1858 ci ilde V Vandenburg ve J Harvey paltar qirislarini ve salvar ayaqlarini daha asan utulenmesi temin eden taxtanin patentini aldilar Qatlanan utuleme taxtasinin patenti ise 1875 ci ilde Kanadanin Yeni Sotlandiya eyaletinin Yormut seherinde yasamis John B Porter terefinden alindi Bu icad ayrica qiris paltar qolunu utulemek ucun istifade edilen seyyar utu masasina malik idi IstinadlarIroning temperature olu kecid U S Patent 19 390 Mario Theriault Great Maritme Inventions 1833 1950 Goose Lane 2001 p 31Xarici kecidlerOz Turkcemiz Utu