Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Vikinqlər — azad kəndlilərdən toplanan və əsasən ticarət və quldurluq üçün dənizlərdə üzən müxtəlif tayfalardan ibarət (əsasən skandinav mənşəli) sosial təbəqə. 810-cu ildən başlayaraq 300 il Skandinaviyada hökm sürüblər. 300 il ərzində vikinqlər bütün Avropaya yürüş ediblər. Avropanın çox yerində məskən salan vikinqlər Qrenlandiyanı kəşf edib, Xristofor Kolumbdan 500 il əvvəl Şimali Amerikaya ayaq basan ilk avropalılar olub, Fransada və Şotlandiyada öz dövlətlərini yaradıblar.
Anqlo-sakslar və digər millətlər Skandinaviyanı tərk etdikdən sonra buraya danlar gəlib, 800-cü ildə öz dövlətlərini yaratdılar. 810-cu ildə şah Qotrrikın ölümündən sonra dövlət dağıldı və vikinqlər hakimiyyətə gəldilər. Buna səbəb vikinqlərin çoxsaylı gəmiləri və dənizdə güclü naviqasiyaya malik olmaları idi. 814-cü ildə Böyük Karlın qurduğu Frank dövləti vikinqlərin və ərəblərin hücümlarından sonra dağıldı. Amma vikinqlərin düşmənları birləşəndə və vikinqlərə hücüm edəndə sonuncular uduzurdular. Belə ki, vikinqlər 878-ci ildə İngiltərədə məğlub oldular. 891-ci ildə anqlo-saks şahı Alfred vikinqləri məğlub etdi. Eləcə də frank ordusu vikinqləri məğlubiyyətə uğratdı.
Yürüşlər
Vikinqlərin ilk yürüşlərindən biri bir qrup norveçlinin 793-cü ildə İngiltərəyə hücumudur. Onlar Lindsafr adasında kilsəni, bir ildən sonra isə Veramus kilsəsini dağıdırlar. 795-ci ildə vikinqlər Men və Ayona adalarına hücüm edirlər. 802–806-cı illərdə buralarda kilsələri dağırdırlar. Bütün hücümlar qısamüddətli və qəfil olur: vikinqlər müharibə elan etmədən gəmi ilə sahilə yanaşıb şəhərlərə hücüm edir, rəqib ordu yığılana qədər əllərinə keçəni götürür, evləri yandırır və gedirdilər. Bu hadisələrdən 20 il keçəndən sonra vikinqlər çoxsaylı ordu yığaraq İngiltərəyə və Fransaya yürüşlər etmişdilər. Fransaya yürüşdən sonra vikinqlər İngiltərəyə doğru yürüşə keçdilər. 836-cı ildə vikinglər ilk dəfə Londona, daha sonra danlar (600 gəmidən çox) olan ordu ilə Bremenə hücüm etdilər. Şəhər elə vəziyyətə salındı ki, yepiskopun rezidensiyası Bremendən köçürüldü. 851–852-ci illərdə yenidən İngiltərə üzərinə yürüş edən vikinqlər London və şəhərlərinə hücüm etdilər; bu yürüşdə 350 gəmi iştirak edirdi.
İlk dövlətlər
866-cı ildə payızda Tulfan 20.000-lik Viking ordusunu gəmilərlə Şotlandiyaya götürüb çıxarır Bu zaman burda şərqi İngiltərə dövləti var idi. Burada qış keçirib gələn ilin əvvəlində isə Denlo dövləti yaradırlar. 878 ildə nəhayət ki, uzun sürən müharibənin sonunda Anqlo-Sakslar vikinqləri torpaqlarından qovurlar amma bu zaman yeni Vikinq Flotu İngiltərəyə və Fransaya doğru yürüş edir. 880-ci ildən 911-ci ilədək vikinqlər Fransanın bir çox şəhərlərinə hücüm edib gəlib Parisə çatmışdılar. 40.000 vikinq ordusunu görüb təşfişə düşmüş fransızlar pul verməklə canlarını xilas edirlər. Vikinqlər Fransanın şimal-qərb tərəfinə keçib burada qalırlar. 911-ci ildə Fransa kralı Karl III Vikinq hökmdarı Rollon-a işğaı etdiyi torpaqları bağışlayır və 911-ci ildən Normandiya yaranır. 900–935-ci illərdə indiki Daniya dövləti ərazisində Böyük bir Şahlıq yaranır. 1016-da daniyalı vikinqlər İngiltərədə hakimiyyəti öz əllərinə alırlar.
300 il Ərzində gedən yürüşlər Avropada çox saylı Vİkinqlər dövlətinin yaranmasıyla bitmişdir.
Həyat tərzləri
Evləri
Vikinq evləri çox zaman bir otaqlı olurdu. Varlı Vikinqlər daha böyük evlərdə yaşayırdılar. Vikinqlər çox zaman taxtadan ev tikirdilər, amma Grenlandiya və İslandiyada taxta az olması səbəbindən evləri yerli daşların köməyi ilə tikirdilər. Burada divar enniliyi 90 santimetr təşkil edirdi. Evin ortasında isə mangal olurdu, burada yemək hazırlanardı.
Silahlar
Skandinaviya sakinləri qədim zamanlardan nizələr işlədirdi buna sübut arxeoloji tapıntılardır. Vikinq nizəsi digər nizələrdən öz ağırlığı ilə fərqlənirdi.Bu nizələr atılmaq üçün deyil, döyüşdə istifadə üçün işlənirdi. Amma vikinqlərdə eləcə də atmaq üçün nizələr də mövcud idi.
Vikinq Baltası 90 santimetr uzunluğunda idi.Baltanı döyüşdə rahat istifadə etmək mümkün idi. Belə ki, bir dəqiq zərbədən sonra ikincisinə ehtiyac qalmırdı.Balta hücümda çox yaxşı idi, amma müdafiəyə yararsız idi.Baltalar vikinqlər arasında çox məşhur idi. Belə ki, Vikinq hökmdarları Eyrik Xaraldson və Eyrik blodeks (qanlı balta ləqəbi ilə tanınan) baltadan istifadə edirdi.Normanların Qastinqs döyüşündə qələbənin əsas faktoru Vikinqlərin daha güclü silahları idi.
Vikinqlər dövründə Avropada ən məşhur silah Qılınc idi skandinaviyada isə skramasaksam adlı qılınclar var idi.Bunlar bir ülgüclü uzun tipli qılınclar idi. İllər ötdükcə qılınclar Skandinaviyada dəyişir və indiki zamanda Vikinq qılıncı kimi tanınan qılınca çevrildi. Skandinaviya qılıncı uzun və ağır idi. Skandinavlar öz silahlarına ad qoyurdular belə ki çox işlənmiş silahlara skandinavlar çalışırdı yadda galan ad versinlər məsələn "Döyüş odu" kimi. Vikinq baltaları və qılıncları qızıl və gümüşlə bəzənilirdi. Ən gözəl silah bəzək üsullarından biri silah tutacağı düzəldərkən tutacağa həm mis, həm də gümüş yeridirildi bununla da silahın tutacağı ağ-qara olurdu.
Viking zirehləri öz tipinə görə Sparta zirehlərinə oxşardılar. Bunu X əsrin dəbilqəsinə baxdıqda (hal hazırda olan şəkil) bilmək olar. Eləcə də bəzi mənbələrə görə Vikinqlər döyüşə at formalı dəbilqələrdə gedirdilər.
Gəmilər
Vikinqlərin gəmiləri onların ən böyük nəaliyyətləri idi. Vikinqlər çox vaxt öz gəmilərini şeirlərdə təsvir edirdilər. Nisbətən yüngül gəmilərlə vikinqlər qəflətən hücümlar edirdilər. Gəmilərin mənfi cəhəti onların çox üzə bilməməkləridir. Vikinq gəmiləri digər gəmilərdən avarların sayı ayırırdı,belə ki ən minimal ölçülü vikinq gəmisində 13 cüt avar vardır. İlk gəmilər 40–80 nəfər daşımaq qabiliyyətinə malik idi. Bir çox iri vikinq gəmiləri rənglənirdilər. Vikinq gəmisinin ucunda çox vaxt əjdaha başları olardı. Gəminin arxasında isə çox vaxt əjdaha quyruğları təsvir olunardı. Gəminin quruluşuna əsasən gəmi küləyə əks də üzə bilərdi. Bir neçə Vikinq gəmisi isə bizim vaxta qədər Skandinaviya muzeylərində saxlanılır. Ən məşhur tapıntı 1880 ildə tapılmış bizim eradan əvvəl 900-cü ilə aid olan gəmidir. Bu gəminin 23.3 metr uzunluğu və 5.3 metr enniliyi var, həmçinin gəminin 32 avarı var. Gəmidə 32 qalxan var.
Din
Vikinqlər şimal Allahlarına inanırdılar bunlar Odin, Tor, Tir, Freya və başqaları idilər.Məhz öz dinlərinə görə onlar döyüşlərdə düşmənlərinə qarşı rəhmsiz olurdular, onların inanclarına görə əlində silahla ölən döyüşçülər Odin-in Asqarda-Valqallu göydəki sarayına düşəcəklər orada isə pirlərdə və məşq döyüşlərində Raqnarekə kimi (Allahların ölümünə kimi) yaşayacaqlar. Bütün qorxaqlar və qullar Şər dünyası Xel-ə düşəcəklər orada isə dünyanın axırına kimi qalacaqlar.
Tanınmış Vikinqlər
Erik Torvaldson(Kürən)- Qrenlandiyanı kəşf edən Norveç əsilli İslandiya vikinqı Qrenlandiyada bir neçə məskən salıb və ömrünün sonunacan İslandiyaya gedərək oradan "Yaşıl torpağa" köçərilər götürüb
Leyf Eriksson – Şimali Amerikaya ayaq basan ilk Avropalı Kürən Erik-ın oğlu Qrenlandiyanın hökmdar
Raqnar Lodbrok — 798-ci ildən vikinqlərin başçısı. 845-ci ildə Fransanın paytaxtı Parisi tutmuş , xərac almışdır. O həmçinin İngiltərəyədə hücum etmişdir.
Xarici keçidlər
- http://www.vikingar.ru (rus dilində)
- http://www.vikings.fantasyland.info 2020-10-23 at the Wayback Machine (rus dilində)
- http://www.norge.ru/history/vikings.html (rus dilində)
- http://www.norse.ru/history/norway/seaborn.html (rus dilində)
- http://whoyougle.ru/texts/vikings-discovery/ 2009-12-16 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Vikinqler azad kendlilerden toplanan ve esasen ticaret ve quldurluq ucun denizlerde uzen muxtelif tayfalardan ibaret esasen skandinav menseli sosial tebeqe 810 cu ilden baslayaraq 300 il Skandinaviyada hokm surubler 300 il erzinde vikinqler butun Avropaya yurus edibler Avropanin cox yerinde mesken salan vikinqler Qrenlandiyani kesf edib Xristofor Kolumbdan 500 il evvel Simali Amerikaya ayaq basan ilk avropalilar olub Fransada ve Sotlandiyada oz dovletlerini yaradiblar Anqlo sakslar ve diger milletler Skandinaviyani terk etdikden sonra buraya danlar gelib 800 cu ilde oz dovletlerini yaratdilar 810 cu ilde sah Qotrrikin olumunden sonra dovlet dagildi ve vikinqler hakimiyyete geldiler Buna sebeb vikinqlerin coxsayli gemileri ve denizde guclu naviqasiyaya malik olmalari idi 814 cu ilde Boyuk Karlin qurdugu Frank dovleti vikinqlerin ve ereblerin hucumlarindan sonra dagildi Amma vikinqlerin dusmenlari birlesende ve vikinqlere hucum edende sonuncular uduzurdular Bele ki vikinqler 878 ci ilde Ingilterede meglub oldular 891 ci ilde anqlo saks sahi Alfred vikinqleri meglub etdi Elece de frank ordusu vikinqleri meglubiyyete ugratdi YuruslerSimali Amerikada Vikinq koloniyalari 1010 cu il Vikinqlerin ilk yuruslerinden biri bir qrup norveclinin 793 cu ilde Ingiltereye hucumudur Onlar Lindsafr adasinda kilseni bir ilden sonra ise Veramus kilsesini dagidirlar 795 ci ilde vikinqler Men ve Ayona adalarina hucum edirler 802 806 ci illerde buralarda kilseleri dagirdirlar Butun hucumlar qisamuddetli ve qefil olur vikinqler muharibe elan etmeden gemi ile sahile yanasib seherlere hucum edir reqib ordu yigilana qeder ellerine keceni goturur evleri yandirir ve gedirdiler Bu hadiselerden 20 il kecenden sonra vikinqler coxsayli ordu yigaraq Ingiltereye ve Fransaya yurusler etmisdiler Fransaya yurusden sonra vikinqler Ingiltereye dogru yuruse kecdiler 836 ci ilde vikingler ilk defe Londona daha sonra danlar 600 gemiden cox olan ordu ile Bremene hucum etdiler Seher ele veziyyete salindi ki yepiskopun rezidensiyasi Bremenden kocuruldu 851 852 ci illerde yeniden Ingiltere uzerine yurus eden vikinqler London ve seherlerine hucum etdiler bu yurusde 350 gemi istirak edirdi Ilk dovletler866 ci ilde payizda Tulfan 20 000 lik Viking ordusunu gemilerle Sotlandiyaya goturub cixarir Bu zaman burda serqi Ingiltere dovleti var idi Burada qis kecirib gelen ilin evvelinde ise Denlo dovleti yaradirlar 878 ilde nehayet ki uzun suren muharibenin sonunda Anqlo Sakslar vikinqleri torpaqlarindan qovurlar amma bu zaman yeni Vikinq Flotu Ingiltereye ve Fransaya dogru yurus edir 880 ci ilden 911 ci iledek vikinqler Fransanin bir cox seherlerine hucum edib gelib Parise catmisdilar 40 000 vikinq ordusunu gorub tesfise dusmus fransizlar pul vermekle canlarini xilas edirler Vikinqler Fransanin simal qerb terefine kecib burada qalirlar 911 ci ilde Fransa krali Karl III Vikinq hokmdari Rollon a isgai etdiyi torpaqlari bagislayir ve 911 ci ilden Normandiya yaranir 900 935 ci illerde indiki Daniya dovleti erazisinde Boyuk bir Sahliq yaranir 1016 da daniyali vikinqler Ingilterede hakimiyyeti oz ellerine alirlar Skandinaviyada Vikinq seherleri 300 il Erzinde geden yurusler Avropada cox sayli VIkinqler dovletinin yaranmasiyla bitmisdir Heyat terzleriEvleri Vikinq evleri cox zaman bir otaqli olurdu Varli Vikinqler daha boyuk evlerde yasayirdilar Vikinqler cox zaman taxtadan ev tikirdiler amma Grenlandiya ve Islandiyada taxta az olmasi sebebinden evleri yerli daslarin komeyi ile tikirdiler Burada divar enniliyi 90 santimetr teskil edirdi Evin ortasinda ise mangal olurdu burada yemek hazirlanardi SilahlarSkandinaviya sakinleri qedim zamanlardan nizeler isledirdi buna subut arxeoloji tapintilardir Vikinq nizesi diger nizelerden oz agirligi ile ferqlenirdi Bu nizeler atilmaq ucun deyil doyusde istifade ucun islenirdi Amma vikinqlerde elece de atmaq ucun nizeler de movcud idi Vikinq Baltasi 90 santimetr uzunlugunda idi Baltani doyusde rahat istifade etmek mumkun idi Bele ki bir deqiq zerbeden sonra ikincisine ehtiyac qalmirdi Balta hucumda cox yaxsi idi amma mudafieye yararsiz idi Baltalar vikinqler arasinda cox meshur idi Bele ki Vikinq hokmdarlari Eyrik Xaraldson ve Eyrik blodeks qanli balta leqebi ile taninan baltadan istifade edirdi Normanlarin Qastinqs doyusunde qelebenin esas faktoru Vikinqlerin daha guclu silahlari idi Vikinqler dovrunde Avropada en meshur silah Qilinc idi skandinaviyada ise skramasaksam adli qilinclar var idi Bunlar bir ulguclu uzun tipli qilinclar idi Iller otdukce qilinclar Skandinaviyada deyisir ve indiki zamanda Vikinq qilinci kimi taninan qilinca cevrildi Skandinaviya qilinci uzun ve agir idi Skandinavlar oz silahlarina ad qoyurdular bele ki cox islenmis silahlara skandinavlar calisirdi yadda galan ad versinler meselen Doyus odu kimi Vikinq baltalari ve qilinclari qizil ve gumusle bezenilirdi En gozel silah bezek usullarindan biri silah tutacagi duzelderken tutacaga hem mis hem de gumus yeridirildi bununla da silahin tutacagi ag qara olurdu Viking zirehleri oz tipine gore Sparta zirehlerine oxsardilar Bunu X esrin debilqesine baxdiqda hal hazirda olan sekil bilmek olar Elece de bezi menbelere gore Vikinqler doyuse at formali debilqelerde gedirdiler GemilerVikinqlerin gemileri onlarin en boyuk nealiyyetleri idi Vikinqler cox vaxt oz gemilerini seirlerde tesvir edirdiler Nisbeten yungul gemilerle vikinqler qefleten hucumlar edirdiler Gemilerin menfi ceheti onlarin cox uze bilmemekleridir Vikinq gemileri diger gemilerden avarlarin sayi ayirirdi bele ki en minimal olculu vikinq gemisinde 13 cut avar vardir Ilk gemiler 40 80 nefer dasimaq qabiliyyetine malik idi Bir cox iri vikinq gemileri renglenirdiler Vikinq gemisinin ucunda cox vaxt ejdaha baslari olardi Geminin arxasinda ise cox vaxt ejdaha quyruglari tesvir olunardi Geminin qurulusuna esasen gemi kuleye eks de uze bilerdi Bir nece Vikinq gemisi ise bizim vaxta qeder Skandinaviya muzeylerinde saxlanilir En meshur tapinti 1880 ilde tapilmis bizim eradan evvel 900 cu ile aid olan gemidir Bu geminin 23 3 metr uzunlugu ve 5 3 metr enniliyi var hemcinin geminin 32 avari var Gemide 32 qalxan var DinVikinqler simal Allahlarina inanirdilar bunlar Odin Tor Tir Freya ve basqalari idiler Mehz oz dinlerine gore onlar doyuslerde dusmenlerine qarsi rehmsiz olurdular onlarin inanclarina gore elinde silahla olen doyusculer Odin in Asqarda Valqallu goydeki sarayina dusecekler orada ise pirlerde ve mesq doyuslerinde Raqnareke kimi Allahlarin olumune kimi yasayacaqlar Butun qorxaqlar ve qullar Ser dunyasi Xel e dusecekler orada ise dunyanin axirina kimi qalacaqlar Taninmis VikinqlerEsas meqale Kuren Erik Esas meqale Leyf Eriksson Erik Torvaldson Kuren Qrenlandiyani kesf eden Norvec esilli Islandiya vikinqi Qrenlandiyada bir nece mesken salib ve omrunun sonunacan Islandiyaya gederek oradan Yasil torpaga koceriler goturub Leyf Eriksson Simali Amerikaya ayaq basan ilk Avropali Kuren Erik in oglu Qrenlandiyanin hokmdar Raqnar Lodbrok 798 ci ilden vikinqlerin bascisi 845 ci ilde Fransanin paytaxti Parisi tutmus xerac almisdir O hemcinin Ingiltereyede hucum etmisdir Xarici kecidlerVikianbarda Vikinqler ile elaqeli mediafayllar var http www vikingar ru rus dilinde http www vikings fantasyland info 2020 10 23 at the Wayback Machine rus dilinde http www norge ru history vikings html rus dilinde http www norse ru history norway seaborn html rus dilinde http whoyougle ru texts vikings discovery 2009 12 16 at the Wayback MachineHemcinin baxKuren Erik Leyf Eriksson