Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ernesto Çe Qevara (isp. Ernesto Che Guevara; 14 iyun 1928[…], Rosario, Sante Fe əyaləti[d] – 9 oktyabr 1967[…], La İqera[d]) — argentinalı marksist-inqilabçı və siyasətçi. Fidel Kastro ilə birlikdə Kuba və beynəlxalq inqilab hərəkatının rəhbərlərindən olmuşdur. Adındakı "Çe" hissəciyi Kuba partizanları tərəfindən verilmişdir, argentinalılar üçün xarakterik müraciət forması olub, "yoldaş", "dost" və s. mənalarda işlənir.
| Ernesto Çe Qevara | |
|---|---|
| isp. Ernesto Guevara | |
 | |
Kubanın sənaye naziri[d] | |
| 11 fevral 1961 – 1 aprel 1965 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Ernesto Guevara |
| Doğum tarixi | 14 iyun 1928[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 oktyabr 1967[…](39 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | inqilabçı, partizan |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Kuba |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | mayor |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı
Ernesto Qevara ispan və irland əsilli ailənin beş uşağının ən böyüyü olaraq Argentinanın Rosario şəhərində dünyaya gəlmişdir. Doğum haqqında şəhadətnaməsində doğum tarixi 14 iyun 1928-ci il yazılmasına baxmayaraq, bəzi mənbələrdə həmin il 14 may tarixində doğulduğu bildirilir. Qevaranın ulu babalarından Patrik Linç 1715-ci ildə İrlandiyanın Qaluey bölgəsində doğulmuş, İrlandiyanı tərk edib İspaniyanın Bilbao şəhərinə, oradan isə Argentinaya getmişdir. Qevaranın babası Fransisko Linç 1817-də, nənəsi Anna Linç 1868-də doğulmuşdur. Qaluey Anna Linçin oğlu və Çenin atası Ernesto Qevara Linç 1900-cü ildə doğulmuşdur. Qevara Linç 1927-də Selia de la Serna Lyosa ilə evlənmiş və üç oğlan, iki qız uşaqları olmuşdur.
Qevara uşaqlığında bu sol meyilli ailədə də dinamik şəxsiyyəti və radikal fikirləri ilə seçilirdi. Hər nə qədər həyatı boyu onu izləyəcək astmadan əziyyət çəksə də mükəmməl bir atlet olmuşdur. Bu xəstəliyinə baxmayaraq həvəskar reqbi oyunçusu idi və "Fuser" (həddindən artıq təcavüzkar oyun tərzi səbəbi ilə verilən azğın, qudurmuş mənasını daşıyan "El Furibundo" sözü ilə anasının soyadı olan "Serna"dan yaradılmış ifadə) ləqəbi ilə tanınırdı. Qevara atasından şahmat oynamağı öyrəndikdən sonra 12 yaşından etibarən yerli turnirlərə qatılmağa başladı. Yetkinlik dövründə şeirə, xüsusilə də Pablo Nerudanın şeirlərinə maraq saldı. Qevara həyatı boyu Latın Amerikasında məşhur olan şeir yazma sənətinə meyl göstərmişdir. Bir çox mövzularla maraqlanan həvəsli oxucu idi, maraqlandığı kitablar Cek London və Jül Vernin macəralarından, Ziqmund Freydin sınaqlarına və Bertran Rasselin cəmiyyət fəlsəfəsinə dair tezislərinə qədər gedən bir müxtəliflik göstərirdi. Yetkinliyinin son dövrlərində fotoqrafiyaya maraq saldı və vaxtının əhəmiyyətli qismini insanları, getdiyi yerləri və arxeoloji bölgələri fotolentə çəkməklə keçirirdi.
Qevara tibb təhsili almaq üçün 1948-ci ildə Buenos-Ayres Universitetinə daxil oldu. Fasilələrlə davam edən təhsil həyatını 1953-cü ilin martında bitirərək, həmin il iyunun 12-də diplomunu aldı. Mütəxəssis həkim ola bilmək üçün lazımi klinika təhsilini tamamlayıb tamamlamadığı dəqiq məlum deyil. Əgər bu klinika təhsilini tamamlamamışdısa, onda tibb həkimi ("doctor en medicina") deyil, praktikant həkim ("medico") olmuş ola bilər.
Qevara tələbəlik dövründə Latın Amerikasına uzunmüddətli səfərə çıxdı. 1951-ci ildə köhnə yoldaşı, biokimyaçı Alberto Qranado illərdir planlaşdırdıqları Cənubi Amerika səyahəti üçün tibb təhsilinə bir il fasilə verməyi təklif etdi. Qısa müddət sonra, "La Poderosa II" (Güclü II) adını verdikləri 500 sm³-lik 1939-cu il model Norton markalı motosikletlə Alta-Qrasiadan yola çıxdılar. Peruda Amazon çayı sahilindəki San-Pablo cüzam koloniyasında könüllü olaraq bir neçə həftə keçirməyi düşünürdülər. Qevaranın bu səfərini izah etdiyi səyahət qeydləri "Notas da viaje" 2004-cü ildə "Diarios da motocicleta" ("Motosiklet gündəlikləri") adı ilə kinoya uyğunlaşdırılmışdır.
Bu səfər əsnasında kütlələrin yoxsulluğunu, təzyiqi və gücsüzlükləri yaxından müşahidə edən və marksizmdən təsirlənən Qevara, Latın Amerikasındakı iqtisadi və ictimai bərabərsizliklərin tək həllinin inqilab olduğu nəticəsinə vardı. Səfərləri ona Latın Amerikasına ayrı-ayrı xalqlardan ibarət qarışıq bir quruluş kimi deyil, xilası yalnız qitə miqyasında bir strategiya ilə reallaşa biləcək bütöv bir bədən kimi baxmasını təmin etdi.
Kuba
1955-ci ilin iyununda Meksikada dostu Niko Lopez onu Raul Kastro ilə tanış etdi. Bir neçə həftə sonra Kubada həbsdən azad edilən Fidel Kastro da Meksikaya gəldi və 8 iyul 1955-də Raul Çe Qevaranı Fidel Kastro ilə tanış etdi. Aralarındakı qızğın söhbətdən sonra Qevara Kastronun inqilab lideri olmaq üçün lazımi keyfiyyətlərə sahib olduğu qərarına gələrək Kuba diktatoru devirmək üçün qurulan "26 İyul hərəkatı"na qatıldı. Qrupun həkimi olmasına qərar verilsə də, hərəkatın digər üzvləri ilə hərbi təlimlərə qatıldı.
18 avqust 1955-də Çe Qevara Hilda Gadea ilə evləndi və 15 fevral 1956-da Hilda Beatriz adını verdikləri qızları doğuldu.
25 noyabr 1956-da Meksikadan Kubaya doğru yola çıxan "Granma" yaxtasında kubalı olmayan yeganə şəxs Qevara idi. Quruya çıxar-çıxmaz Batistanın əsgərlərinin hücumuna məruz qalan qrupun yarısı dərhal orada və ya tutulduqdan sonra öldürüldü. Qevara, bu qarşıdurmada qaçan bir yoldaşının yerə saldığı sursatı götürmək üçün tibbi ləvazimat çantasını buraxdığını və o an həkimdən döyüşçüyə çevrildiyi anı xatırladığını yazır. Sağ qalan 15–20 üsyançı qaçaraq dağlarında gizlənir və Batista rejiminə qarşı partizan döyüşünə başlayır.
Yoldaşları tərəfindən cəsarəti və əsgəri qabiliyyəti səbəbindən hörmət görən Qevara üsyançılar arasında lider, Komandante olur. Bir çoxları üçün isə "qəddarlığı" səbəbiylə qorxulu adam idi. Düşmənə məlumat ötürənlərə, qaçaq və ya cəsuslara qarşı amansız olmuşdur. 1958-ci ilin son günlərində inqilabın ən əhəmiyyətli hadisələrindən olan Santa-Klaraya hücum zamanı "xüsusi təyinatlı intihar dəstəsi"nə rəhbərlik etmişdi. Generallarının, başda general Kantilyo olmaqla "Central America" adlı işləməyən şəkər fabrikində Fidel Kastro ilə görüşdüyünü və onunla razılaşdığını öyrənən Batista 1 yanvar 1959-da Dominikan Respublikasına qaçdı.
Yeni yaradılan hökumət tərəfindən 7 fevralda Çe Qevara "doğuşdan Kuba vətəndaşı" elan edildi. Qısa müddət sonra Meksikadan yola çıxmazdan əvvəl ayrıldığı Gadea ilə evliliyini rəsmi olaraq sona çatdırmaq üçün boşanma əməliyyatlarına başladı. 2 iyun 1959-da "26 İyul hərəkatı"nın üzvü Aleyda Març ilə evləndi.
Kabana həbsxanasına rəhbər təyin edildi və 2 yanvar 1959-dan 12 iyun 1959-a qədər altı ay boyunca boynuna götürdüyü bu vəzifədəykən Batista rejiminin məmurlarının, BRAC gizli xidmət (Buró de Represión de Actividades Comunistas — Kommunist Hərəkatların Yatırılması Xidməti) mənsublarının, müharibə cinayəti törədənlərin və siyasi müxaliflərin mühakimə olunması və edamından məsul oldu. TIME jurnalına görə, idarə etdiyi mühakimələrin ədalətli olmadığı iddia edilirdi. Daha sonra Milli Torpaq İslahatı İnstitutunda əhəmiyyətli bir vəzifəyə təyin edildi, həmçinin Kuba Mərkəzi Bankının sədri oldu.
1959-cu ildən etibarən Qevara digər ölkələrdəki inqilabçı hərəkatlara yardım etməyə başladı, amma bunların hamısı müvəffəqiyyətsizliklə nəticələndi. İlk sınaq Panamada edilmişdi, digər bir addım 14 iyunda Dominikan Respublikasında atıldı. Bu fəaliyyətlər "El Argelino" adı ilə tanınan Henri Fuerte və Enrike Himenez Moyanın rəhbərliyi ilə həyata keçirilmişdi.
1960-cı ildə Qevara "La Coubre" silah gəmisinin partlaması zamanı qurbanlara kömək etdi. Xilasetmə əməliyyatı sırasındakı ikinci partlayışla birlikdə ölənlərin sayı yüzü keçmişdi. Bu partlayışda ölənlərin cənazə mərasimində Alberto Korda Çenin məşhur fotoşəkilini çəkmişdir. "La Coubre"nin təxribat ya da qəza nəticəsimi partladığı bilinməməkdədir. Təxribat olduğunu iddia edənlər, məsul olaraq Mərkəzi Məlumat Bürosunu(CIA), və təxribatı edən adam olaraq da mərkəzi əyalətlərdəki Batista əleyhdarı güclərdən Qevaranın rəqibi olan və daha sonra CIA agenti olduğu sanılan William Aleksandr Morqanı göstərərlər. Kubalı sürgünlər, partlamanın məhsulunun Qevaranın SSRI-ə sadiq rəqibləri olduğunu irəli sürərlər.
Qevara daha sonra Sənaye naziri kimi Kubada sosializmin açıq və qəti bir hala gəlməsinə köməkçi olmuş, ölkənin qabaqda gələn kəsləri arasına girmişdir. "Partizan döyüşü" adlı kitabında silahlı başkaldırıya təşəbbüskar olacaq geniş təşkilatlara ehtiyac duymadan kiçik bir partizan qrupu (foco) tərəfindən başladılan Kuba modeli inqilab fikrinin təkrar edilməsini müdafiə etmişdir. Kubada sosializm və insan (El socialismo y el hombre en Cuba, 1965) adlı sınağında sosialist dövlətlə birlikdə "yeni bir insan" formalaşdırmağın lazımlılığını müdafiə edir. Bəziləri Qevaranı bu "yeni insanın" cazibədar və sadə bir modeli olaraq görürdü.
1961-ci ildəki Donuzlar körfəzi əməliyyatında Qevara döyüşlərə qatılmamış, Kastronun əmri ilə Kubanın qərbindəki Pinar del Rio əyalətində yerləşən hərbi qüvvələrə rəhbərlik edərək, burada aldadıcı manevr xarakteri daşıyan desant qüvvəsini geri oturtmuşdur.
Qevara 1962-ci ilin oktyabrında baş qaldıran Karib böhranına səbəb olan Sovet ballistik nüvə raketlərinin Kubaya gətirilməsində əsas rol oynamışdır. Bir neçə ay sonra ingilis qəzeti "Daily Worker" ilə etdiyi görüşmədə "əgər raketlər Kubanın idarəsində olsaydı, əsas ABŞ şəhərlərinə doğru bu raketləri istifadə edə biləcəklərini" söyləmişdi.
Kubada naməlum şəraitdə yoxa çıxması
dekabr 1964-də Birləşmiş Millətlərdə çıxış etmək üçün Kuba heyətinin rəhbəri olaraq Nyu-Yorka getdi. CBS televiziya kanalında bazar günləri efirə gedən "Face the Nation" adlı xəbər proqramına çıxdı. ABŞ Senatoru Yucin Makkarti, Malkolm İksin iş yoldaşları, Kanadalı radikal Mişel Duklos daxil olmaq üzrə dəyişik adam və qruplarla görüşdü. 17 dekabrda Parisə üç aylıq bir beynəlxalq gəzintiyə başladı. Bu gəzinti əsnasında Çin Xalq Respublikası, Birləşmiş Ərəb Respublikası (Misir-Suriya), Əlcəzair, Qana, Qvineya, Mali, Dahomey, Konqo-Brazzavil və Tanzaniyanı gəzdi. İrlandiya, Paris və Pragada fasilələr verdi. 24 fevral 1965-ci ildə Cəzairdə, sonradan beynəlxalq səhnədə son görünüşü olacaq olan "İkinci afrika-Asiya İqtisadi Həmrəylik Seminarı"ndakı danışmasını etdi. Bu danışmada belə demişdir: "Ölümünə olan bu mübarizədə heç bir sərhəd yoxdur. Dünyanın heç bir yerində meydana gələn hadisələrə qeydsiz qala bilmərik. Bir ölkənin imperializmə qarşı zəfəri bizim zəfərimizdir, eyni şəkildə uduzması da bizim uduzmamızdır." Bu sözlərlə də dinləyicilərini çaşdırmışdır: "Sosialist ölkələrin, Qərbin müstəmləkəçi ölkələriylə üstü bağlı əməkdaşlığı təmizlik etmələri əxlaqi vəzifələridir." Sonra da bu hədəfə çatmaq üçün kommunist bloku ölkələrinin tətbiqi lazım olan bir silsilə hərəkəti sıralamışdır. 14 martda Kubaya döndüyündə Havana aerodromda Fidel və Raúl Kastro, Osvaldo Dorticós və Carlos Rafael Rodríguez tərəfindən sadə bir mərasimlə qarşılandı.
İki həftə sonra Qevara cəmiyyət həyatından çəkildi və ardından tamamilə ortadan itdi. Kastrodan sonra gələn adam olaraq baxıldığı Kubada harada olduğu, 1965-ci ilin ən böyük sirrlərindən idi. Ortadan qeyboluşu üçün dəyişik səbəblər qarşıya qoyuldu: sənaye naziriykən müdafiə etdiyi sənayeləşmə proyektlərinin nisbilik müvəffəqiyyətsizliyi, çin-Sovet Ayrılığı artdıqca Qevaranın Çin Kommunist Partiyası yanlı tutumunu təsdiqləməyən Sovet rəsmi vəzifəlilərinin Kastroya etdikləri təzyiq və Kubanın iqtisadi inkişafı ilə ideoloji xətti üzərinə Qevara ilə Kuba lideri arasındakı əhəmiyyətli görüş ayrılıqları. Kastronun Qevaranın məşhurlaşmasından narahat olaraq, onu təhdid kimi görməsi də səbəb olaraq göstərildi. Kastronun bəzi müxalifləri onun Qevaranın yoxa cıxması haqqındakı şərhlərinin şübhə oyandırıcı olduğunu söyləyirlər. Qevaranın niyyətlərini heç alenen açıqlamayıb, yalnız Kastroya yazılmış tarixsiz və tərzi olmayan yaltaq tərəfindən bir məktubla bildirmiş olması çoxu adam tərəfindən çaşdırıcı olmuşdur.
Qevaranın görüşlərinin Çin Kommunist Partiyası liderləri tərəfindən açıqlanan fikirlərlə bənzəməsi, iqtisadiyyatı getdikcə Sovetlər Birliyinə daha da asılılaşmaqda olan Kuba üçün böyüyən bir problem idi. Kuba inqilabının ilk günlərindən etibarən Qevaranın Latın Amerikada Maocu strategiyanın tətbiq olunmasını müdafiə etdiyi düşünülürdü və yaratmış olduğu Kubanın sürətlə sənayeləşməsini nəzərdə tutan plan, Çinin "İrəli Böyük Atılam"ına bənzədilirdi. Kubanın qərbli "müşahidəçiləri"nə görə Qevaranın Sovet şərtlərinə və təkliflərinə qarşı çıxmasına baxmayaraq Kastronun qəbul etmək məcburiyyətində qalması ortadan itməsinin səbəbi ola bilərdi. Halbuki həm Qevara həm də Kastro, Sovetlər Birliyi və Çinin də tapıldığı birləşmiş cəbhəni dəstəkləyirdi. Ayrılığa düşmüş bu iki ölkə arasında andlaşma təmin etmək üçün müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnən bir silsilə cəhddlərdə olmuşdur.
Xruşşovun Kastro ilə məsləhətləşmədən Kubadan raketləri çəkməyə razı gəlməsini Sovetlərin xəyanəti olaraq görən Qevara, Kuba Raket Böhranından sonra Sovetlər Birliyi haqqında daha da şübhəçi oldu. Cəzairdəki son danışmasında artıq Şimal Yarımkürəni, qərbdə ABŞ və şərqdə SSCB liderliyində, Cənub Yarımkürənin istismarçısı olaraq gördüyünü ifadə etmişdir. Vyetnam Döyüşü əsnasında kommunist Şimal Vyetnamı dəstəkləmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin xalqlarını, silahlanıb "bir çox Vyetnamlar" yaratmaları üçün təşviq etmişdir.
Qevaranın aqibəti haqqındakı beynəlxalq fərziyyələrin təzyiqiylə Kastro 16 iyun 1965-ci ildə etdiyi şərhdə insanların Qevara haqqında məlumat götürmələrinin ancaq Qevara istədiyində mümkün ola biləcəyini söylədi. Qevaranın ortadan yoxa cıması ilı ilə əlaqədar Kuba içində və xaricində bir çox dedi-qodu yayıldı. Eyni ilin 3 oktyabrında Kastro, Qevaranın bir neçə ay əvvəl özünə yazdığı tarixsiz məktubu açıqladı. Bu məktubda Qevara Kuba inqilabına bağlılığını təkrarlayır ancaq inqilab yolunda xarici torpaqlarda döyüşmək üçün Kubadan ayrılma niyyətini bildirirdi. Məktubunda "dünyadakı digər xalqlar mənim sadə əməyimə çağırış etdilər" deyərək, "yeni döyüş sahələrində" partizan olaraq döyüşmək üçün ayrılmağa qərar verdiyini ifadə edirdi. Eyni zamanda hökumət, partiya və ordu içindəki bütün vəzifələrindən istefa verdiyini və ona inqilab üçün etdiklərini təqdir məqsədiylə verilmiş olan Kuba vətəndaşlığından imtina etdiyini də əlavə edirdi.
Dörd xarici jurnalistlə 1 noyabrda etdiyi görüşmə əsnasında Kastro, Qevaranın harada olduğunu bildiyini amma açıqlamayacağını ifadə edərək, köhnə yoldaşının öldüyünə dair söz-söhbətləri rədd etdi və Qevaranın sağlamlığının çox yaxşı olduğunu əlavə etdi. Kastronun sözlərinə baxmayaraq 1965-ci ilin sonunda Qevaranın aqibəti bir sirr olaraq qaldı, hərəkətləri və harada olduğu iki il boyunca diqqətlə saxlanan bir sirr oldu.
Boliviya Gündəliyi
Boliviyada partizan müharibəsində iştirak etdiyi vaxt Ernesto Çe Qevara gündəlikdə qeydlər aparır. Onun ölümündən sonra bu gündəlik bütün dünyada 100 000 tirajla işıq üzü görür.
Gündəlikdən bəzi qeydlər:
- 7 noyabr 1966-cı il — gündəlikdəki 1-ci qeyd:
Bu gün həyatımda yeni mərhələ başlayır. Belə götürəndə səfər uğurlu keçdi. Paçenqo ilə öz görkəmimizi dəyişdik, Koçabambuya gəldik və burada bizə lazım olan adamlarla görüşdük. Hərəmiz bir cipə minib yola düşdük. Rançoya az qalmış maşınları saxladıq. Bizi kokain istehsalıyla məşğul olmaqda günahlandıran kəndlilərdən birini şübhələndirməmək üçün rançoya 1 cipdə yollandıq.
- 7 oktyabr 1967-ci il — gündəlikdəki sonuncu qeyd:
Bura — Nyankauasuya gəldiyimiz gündən on bir ay keçib. Gün gözlənilməz hadisələrsiz, demək olar ki, əla keçdi… …Radioyla xəbər verilir ki, 250 əsgər Serranoda 37 partizanı — yəni bizi — mühasirəyə alıb, yolumuzu kəsib və biz Asero və Ora çayları arasında mühasirədəyik. Bu xəbər mənə çox gülməli gəldi (Qeyd: Çe Qevaranın partizan dəstəsi doğrudan da o vaxt bu çaylar arasında mühasirəyə düşmüşdü. Sadəcə o, yerli relyefi yaxşı tanımadığından harda olduğunu bilmirdi. Bu məlumatı isə o radioadan eşitmişdi. Elə həmin gün Çe Qevara döyüşdə ayağından yaralanır, əsir düşür və oktyabrın 9-u güllələnir).
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Ernesto Che Guevara (nid.).
- Caravelle: cahiers du monde hispanique et luso-bresilien, Caravelle (fr.). Presses universitaires du Mirail. burax. 98/2012. ISSN 1147-6753; 2272-9828
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- . 2018-11-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-12.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ernesto Ce Qevara isp Ernesto Che Guevara 14 iyun 1928 Rosario Sante Fe eyaleti d 9 oktyabr 1967 La Iqera d argentinali marksist inqilabci ve siyasetci Fidel Kastro ile birlikde Kuba ve beynelxalq inqilab herekatinin rehberlerinden olmusdur Adindaki Ce hisseciyi Kuba partizanlari terefinden verilmisdir argentinalilar ucun xarakterik muraciet formasi olub yoldas dost ve s menalarda islenir Ernesto Ce Qevaraisp Ernesto GuevaraKubanin senaye naziri d 11 fevral 1961 1 aprel 1965Sexsi melumatlarDogum adi Ernesto GuevaraDogum tarixi 14 iyun 1928 1928 06 14 Dogum yeri Rosario Rosario departamenti d Sante Fe eyaleti d ArgentinaVefat tarixi 9 oktyabr 1967 1967 10 09 39 yasinda Vefat yeri La Iqera d BoliviyaVefat sebebi gulle yarasi d Defn yeri Ce Gevara turbesi d Partiya Kuba Kommunist PartiyasiTehsili Buenos Ayres Universiteti 1948 1953 Fealiyyeti inqilabci partizanHerbi xidmetMensubiyyeti KubaDoyusler Kuba inqilabi Santa Klara ugrunda doyus Donuzlar Korfezi emeliyyatiRutbesi mayor Vikianbarda elaqeli mediafayllar Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib HeyatiSoldan saga 1944 genc Ernesto Selia anasi Selia bacisi Roberto Huan Martin Ernesto atasi Anna Mariya Ernesto Qevara ispan ve irland esilli ailenin bes usaginin en boyuyu olaraq Argentinanin Rosario seherinde dunyaya gelmisdir Dogum haqqinda sehadetnamesinde dogum tarixi 14 iyun 1928 ci il yazilmasina baxmayaraq bezi menbelerde hemin il 14 may tarixinde doguldugu bildirilir Qevaranin ulu babalarindan Patrik Linc 1715 ci ilde Irlandiyanin Qaluey bolgesinde dogulmus Irlandiyani terk edib Ispaniyanin Bilbao seherine oradan ise Argentinaya getmisdir Qevaranin babasi Fransisko Linc 1817 de nenesi Anna Linc 1868 de dogulmusdur Qaluey Anna Lincin oglu ve Cenin atasi Ernesto Qevara Linc 1900 cu ilde dogulmusdur Qevara Linc 1927 de Selia de la Serna Lyosa ile evlenmis ve uc oglan iki qiz usaqlari olmusdur Qevara usaqliginda bu sol meyilli ailede de dinamik sexsiyyeti ve radikal fikirleri ile secilirdi Her ne qeder heyati boyu onu izleyecek astmadan eziyyet cekse de mukemmel bir atlet olmusdur Bu xesteliyine baxmayaraq heveskar reqbi oyuncusu idi ve Fuser heddinden artiq tecavuzkar oyun terzi sebebi ile verilen azgin qudurmus menasini dasiyan El Furibundo sozu ile anasinin soyadi olan Serna dan yaradilmis ifade leqebi ile taninirdi Qevara atasindan sahmat oynamagi oyrendikden sonra 12 yasindan etibaren yerli turnirlere qatilmaga basladi Yetkinlik dovrunde seire xususile de Pablo Nerudanin seirlerine maraq saldi Qevara heyati boyu Latin Amerikasinda meshur olan seir yazma senetine meyl gostermisdir Bir cox movzularla maraqlanan hevesli oxucu idi maraqlandigi kitablar Cek London ve Jul Vernin maceralarindan Ziqmund Freydin sinaqlarina ve Bertran Rasselin cemiyyet felsefesine dair tezislerine qeder geden bir muxteliflik gosterirdi Yetkinliyinin son dovrlerinde fotoqrafiyaya maraq saldi ve vaxtinin ehemiyyetli qismini insanlari getdiyi yerleri ve arxeoloji bolgeleri fotolente cekmekle kecirirdi Qevara tibb tehsili almaq ucun 1948 ci ilde Buenos Ayres Universitetine daxil oldu Fasilelerle davam eden tehsil heyatini 1953 cu ilin martinda bitirerek hemin il iyunun 12 de diplomunu aldi Mutexessis hekim ola bilmek ucun lazimi klinika tehsilini tamamlayib tamamlamadigi deqiq melum deyil Eger bu klinika tehsilini tamamlamamisdisa onda tibb hekimi doctor en medicina deyil praktikant hekim medico olmus ola biler Qevara telebelik dovrunde Latin Amerikasina uzunmuddetli sefere cixdi 1951 ci ilde kohne yoldasi biokimyaci Alberto Qranado illerdir planlasdirdiqlari Cenubi Amerika seyaheti ucun tibb tehsiline bir il fasile vermeyi teklif etdi Qisa muddet sonra La Poderosa II Guclu II adini verdikleri 500 sm lik 1939 cu il model Norton markali motosikletle Alta Qrasiadan yola cixdilar Peruda Amazon cayi sahilindeki San Pablo cuzam koloniyasinda konullu olaraq bir nece hefte kecirmeyi dusunurduler Qevaranin bu seferini izah etdiyi seyahet qeydleri Notas da viaje 2004 cu ilde Diarios da motocicleta Motosiklet gundelikleri adi ile kinoya uygunlasdirilmisdir Bu sefer esnasinda kutlelerin yoxsullugunu tezyiqi ve gucsuzlukleri yaxindan musahide eden ve marksizmden tesirlenen Qevara Latin Amerikasindaki iqtisadi ve ictimai berabersizliklerin tek hellinin inqilab oldugu neticesine vardi Seferleri ona Latin Amerikasina ayri ayri xalqlardan ibaret qarisiq bir qurulus kimi deyil xilasi yalniz qite miqyasinda bir strategiya ile reallasa bilecek butov bir beden kimi baxmasini temin etdi Kuba1955 ci ilin iyununda Meksikada dostu Niko Lopez onu Raul Kastro ile tanis etdi Bir nece hefte sonra Kubada hebsden azad edilen Fidel Kastro da Meksikaya geldi ve 8 iyul 1955 de Raul Ce Qevarani Fidel Kastro ile tanis etdi Aralarindaki qizgin sohbetden sonra Qevara Kastronun inqilab lideri olmaq ucun lazimi keyfiyyetlere sahib oldugu qerarina gelerek Kuba diktatoru devirmek ucun qurulan 26 Iyul herekati na qatildi Qrupun hekimi olmasina qerar verilse de herekatin diger uzvleri ile herbi telimlere qatildi 18 avqust 1955 de Ce Qevara Hilda Gadea ile evlendi ve 15 fevral 1956 da Hilda Beatriz adini verdikleri qizlari doguldu 25 noyabr 1956 da Meksikadan Kubaya dogru yola cixan Granma yaxtasinda kubali olmayan yegane sexs Qevara idi Quruya cixar cixmaz Batistanin esgerlerinin hucumuna meruz qalan qrupun yarisi derhal orada ve ya tutulduqdan sonra olduruldu Qevara bu qarsidurmada qacan bir yoldasinin yere saldigi sursati goturmek ucun tibbi levazimat cantasini buraxdigini ve o an hekimden doyuscuye cevrildiyi ani xatirladigini yazir Sag qalan 15 20 usyanci qacaraq daglarinda gizlenir ve Batista rejimine qarsi partizan doyusune baslayir Yoldaslari terefinden cesareti ve esgeri qabiliyyeti sebebinden hormet goren Qevara usyancilar arasinda lider Komandante olur Bir coxlari ucun ise qeddarligi sebebiyle qorxulu adam idi Dusmene melumat oturenlere qacaq ve ya cesuslara qarsi amansiz olmusdur 1958 ci ilin son gunlerinde inqilabin en ehemiyyetli hadiselerinden olan Santa Klaraya hucum zamani xususi teyinatli intihar destesi ne rehberlik etmisdi Generallarinin basda general Kantilyo olmaqla Central America adli islemeyen seker fabrikinde Fidel Kastro ile gorusduyunu ve onunla razilasdigini oyrenen Batista 1 yanvar 1959 da Dominikan Respublikasina qacdi Yeni yaradilan hokumet terefinden 7 fevralda Ce Qevara dogusdan Kuba vetendasi elan edildi Qisa muddet sonra Meksikadan yola cixmazdan evvel ayrildigi Gadea ile evliliyini resmi olaraq sona catdirmaq ucun bosanma emeliyyatlarina basladi 2 iyun 1959 da 26 Iyul herekati nin uzvu Aleyda Marc ile evlendi Kabana hebsxanasina rehber teyin edildi ve 2 yanvar 1959 dan 12 iyun 1959 a qeder alti ay boyunca boynuna goturduyu bu vezifedeyken Batista rejiminin memurlarinin BRAC gizli xidmet Buro de Represion de Actividades Comunistas Kommunist Herekatlarin Yatirilmasi Xidmeti mensublarinin muharibe cinayeti toredenlerin ve siyasi muxaliflerin muhakime olunmasi ve edamindan mesul oldu TIME jurnalina gore idare etdiyi muhakimelerin edaletli olmadigi iddia edilirdi Daha sonra Milli Torpaq Islahati Institutunda ehemiyyetli bir vezifeye teyin edildi hemcinin Kuba Merkezi Bankinin sedri oldu Ce Qevaranin Jan Pol Sartr ve Simona de Bovuar ile gorusu mart 1960 Kuba 1959 cu ilden etibaren Qevara diger olkelerdeki inqilabci herekatlara yardim etmeye basladi amma bunlarin hamisi muveffeqiyyetsizlikle neticelendi Ilk sinaq Panamada edilmisdi diger bir addim 14 iyunda Dominikan Respublikasinda atildi Bu fealiyyetler El Argelino adi ile taninan Henri Fuerte ve Enrike Himenez Moyanin rehberliyi ile heyata kecirilmisdi 1960 ci ilde Qevara La Coubre silah gemisinin partlamasi zamani qurbanlara komek etdi Xilasetme emeliyyati sirasindaki ikinci partlayisla birlikde olenlerin sayi yuzu kecmisdi Bu partlayisda olenlerin cenaze merasiminde Alberto Korda Cenin meshur fotosekilini cekmisdir La Coubre nin texribat ya da qeza neticesimi partladigi bilinmemekdedir Texribat oldugunu iddia edenler mesul olaraq Merkezi Melumat Burosunu CIA ve texribati eden adam olaraq da merkezi eyaletlerdeki Batista eleyhdari guclerden Qevaranin reqibi olan ve daha sonra CIA agenti oldugu sanilan William Aleksandr Morqani gostererler Kubali surgunler partlamanin mehsulunun Qevaranin SSRI e sadiq reqibleri oldugunu ireli surerler Qevara daha sonra Senaye naziri kimi Kubada sosializmin aciq ve qeti bir hala gelmesine komekci olmus olkenin qabaqda gelen kesleri arasina girmisdir Partizan doyusu adli kitabinda silahli baskaldiriya tesebbuskar olacaq genis teskilatlara ehtiyac duymadan kicik bir partizan qrupu foco terefinden basladilan Kuba modeli inqilab fikrinin tekrar edilmesini mudafie etmisdir Kubada sosializm ve insan El socialismo y el hombre en Cuba 1965 adli sinaginda sosialist dovletle birlikde yeni bir insan formalasdirmagin lazimliligini mudafie edir Bezileri Qevarani bu yeni insanin cazibedar ve sade bir modeli olaraq gorurdu 1961 ci ildeki Donuzlar korfezi emeliyyatinda Qevara doyuslere qatilmamis Kastronun emri ile Kubanin qerbindeki Pinar del Rio eyaletinde yerlesen herbi quvvelere rehberlik ederek burada aldadici manevr xarakteri dasiyan desant quvvesini geri oturtmusdur Qevara 1962 ci ilin oktyabrinda bas qaldiran Karib bohranina sebeb olan Sovet ballistik nuve raketlerinin Kubaya getirilmesinde esas rol oynamisdir Bir nece ay sonra ingilis qezeti Daily Worker ile etdiyi gorusmede eger raketler Kubanin idaresinde olsaydi esas ABS seherlerine dogru bu raketleri istifade ede bileceklerini soylemisdi Kubada namelum seraitde yoxa cixmasi Ce Qevara siqar cekerken dekabr 1964 de Birlesmis Milletlerde cixis etmek ucun Kuba heyetinin rehberi olaraq Nyu Yorka getdi CBS televiziya kanalinda bazar gunleri efire geden Face the Nation adli xeber proqramina cixdi ABS Senatoru Yucin Makkarti Malkolm Iksin is yoldaslari Kanadali radikal Misel Duklos daxil olmaq uzre deyisik adam ve qruplarla gorusdu 17 dekabrda Parise uc ayliq bir beynelxalq gezintiye basladi Bu gezinti esnasinda Cin Xalq Respublikasi Birlesmis Ereb Respublikasi Misir Suriya Elcezair Qana Qvineya Mali Dahomey Konqo Brazzavil ve Tanzaniyani gezdi Irlandiya Paris ve Pragada fasileler verdi 24 fevral 1965 ci ilde Cezairde sonradan beynelxalq sehnede son gorunusu olacaq olan Ikinci afrika Asiya Iqtisadi Hemreylik Seminari ndaki danismasini etdi Bu danismada bele demisdir Olumune olan bu mubarizede hec bir serhed yoxdur Dunyanin hec bir yerinde meydana gelen hadiselere qeydsiz qala bilmerik Bir olkenin imperializme qarsi zeferi bizim zeferimizdir eyni sekilde uduzmasi da bizim uduzmamizdir Bu sozlerle de dinleyicilerini casdirmisdir Sosialist olkelerin Qerbin mustemlekeci olkeleriyle ustu bagli emekdasligi temizlik etmeleri exlaqi vezifeleridir Sonra da bu hedefe catmaq ucun kommunist bloku olkelerinin tetbiqi lazim olan bir silsile hereketi siralamisdir 14 martda Kubaya donduyunde Havana aerodromda Fidel ve Raul Kastro Osvaldo Dorticos ve Carlos Rafael Rodriguez terefinden sade bir merasimle qarsilandi Iki hefte sonra Qevara cemiyyet heyatindan cekildi ve ardindan tamamile ortadan itdi Kastrodan sonra gelen adam olaraq baxildigi Kubada harada oldugu 1965 ci ilin en boyuk sirrlerinden idi Ortadan qeybolusu ucun deyisik sebebler qarsiya qoyuldu senaye naziriyken mudafie etdiyi senayelesme proyektlerinin nisbilik muveffeqiyyetsizliyi cin Sovet Ayriligi artdiqca Qevaranin Cin Kommunist Partiyasi yanli tutumunu tesdiqlemeyen Sovet resmi vezifelilerinin Kastroya etdikleri tezyiq ve Kubanin iqtisadi inkisafi ile ideoloji xetti uzerine Qevara ile Kuba lideri arasindaki ehemiyyetli gorus ayriliqlari Kastronun Qevaranin meshurlasmasindan narahat olaraq onu tehdid kimi gormesi de sebeb olaraq gosterildi Kastronun bezi muxalifleri onun Qevaranin yoxa cixmasi haqqindaki serhlerinin subhe oyandirici oldugunu soyleyirler Qevaranin niyyetlerini hec alenen aciqlamayib yalniz Kastroya yazilmis tarixsiz ve terzi olmayan yaltaq terefinden bir mektubla bildirmis olmasi coxu adam terefinden casdirici olmusdur Qevaranin goruslerinin Cin Kommunist Partiyasi liderleri terefinden aciqlanan fikirlerle benzemesi iqtisadiyyati getdikce Sovetler Birliyine daha da asililasmaqda olan Kuba ucun boyuyen bir problem idi Kuba inqilabinin ilk gunlerinden etibaren Qevaranin Latin Amerikada Maocu strategiyanin tetbiq olunmasini mudafie etdiyi dusunulurdu ve yaratmis oldugu Kubanin suretle senayelesmesini nezerde tutan plan Cinin Ireli Boyuk Atilam ina benzedilirdi Kubanin qerbli musahidecileri ne gore Qevaranin Sovet sertlerine ve tekliflerine qarsi cixmasina baxmayaraq Kastronun qebul etmek mecburiyyetinde qalmasi ortadan itmesinin sebebi ola bilerdi Halbuki hem Qevara hem de Kastro Sovetler Birliyi ve Cinin de tapildigi birlesmis cebheni destekleyirdi Ayriliga dusmus bu iki olke arasinda andlasma temin etmek ucun muveffeqiyyetsizlikle neticelenen bir silsile cehddlerde olmusdur Xrussovun Kastro ile meslehetlesmeden Kubadan raketleri cekmeye razi gelmesini Sovetlerin xeyaneti olaraq goren Qevara Kuba Raket Bohranindan sonra Sovetler Birliyi haqqinda daha da subheci oldu Cezairdeki son danismasinda artiq Simal Yarimkureni qerbde ABS ve serqde SSCB liderliyinde Cenub Yarimkurenin istismarcisi olaraq gorduyunu ifade etmisdir Vyetnam Doyusu esnasinda kommunist Simal Vyetnami desteklemis ve inkisaf etmekde olan olkelerin xalqlarini silahlanib bir cox Vyetnamlar yaratmalari ucun tesviq etmisdir Qevaranin aqibeti haqqindaki beynelxalq ferziyyelerin tezyiqiyle Kastro 16 iyun 1965 ci ilde etdiyi serhde insanlarin Qevara haqqinda melumat goturmelerinin ancaq Qevara istediyinde mumkun ola bileceyini soyledi Qevaranin ortadan yoxa cimasi ili ile elaqedar Kuba icinde ve xaricinde bir cox dedi qodu yayildi Eyni ilin 3 oktyabrinda Kastro Qevaranin bir nece ay evvel ozune yazdigi tarixsiz mektubu aciqladi Bu mektubda Qevara Kuba inqilabina bagliligini tekrarlayir ancaq inqilab yolunda xarici torpaqlarda doyusmek ucun Kubadan ayrilma niyyetini bildirirdi Mektubunda dunyadaki diger xalqlar menim sade emeyime cagiris etdiler deyerek yeni doyus sahelerinde partizan olaraq doyusmek ucun ayrilmaga qerar verdiyini ifade edirdi Eyni zamanda hokumet partiya ve ordu icindeki butun vezifelerinden istefa verdiyini ve ona inqilab ucun etdiklerini teqdir meqsediyle verilmis olan Kuba vetendasligindan imtina etdiyini de elave edirdi Dord xarici jurnalistle 1 noyabrda etdiyi gorusme esnasinda Kastro Qevaranin harada oldugunu bildiyini amma aciqlamayacagini ifade ederek kohne yoldasinin olduyune dair soz sohbetleri redd etdi ve Qevaranin saglamliginin cox yaxsi oldugunu elave etdi Kastronun sozlerine baxmayaraq 1965 ci ilin sonunda Qevaranin aqibeti bir sirr olaraq qaldi hereketleri ve harada oldugu iki il boyunca diqqetle saxlanan bir sirr oldu Boliviya GundeliyiBoliviyada partizan muharibesinde istirak etdiyi vaxt Ernesto Ce Qevara gundelikde qeydler aparir Onun olumunden sonra bu gundelik butun dunyada 100 000 tirajla isiq uzu gorur Gundelikden bezi qeydler 7 noyabr 1966 ci il gundelikdeki 1 ci qeyd Bu gun heyatimda yeni merhele baslayir Bele goturende sefer ugurlu kecdi Pacenqo ile oz gorkemimizi deyisdik Kocabambuya geldik ve burada bize lazim olan adamlarla gorusduk Heremiz bir cipe minib yola dusduk Rancoya az qalmis masinlari saxladiq Bizi kokain istehsaliyla mesgul olmaqda gunahlandiran kendlilerden birini subhelendirmemek ucun rancoya 1 cipde yollandiq 7 oktyabr 1967 ci il gundelikdeki sonuncu qeyd Bura Nyankauasuya geldiyimiz gunden on bir ay kecib Gun gozlenilmez hadiselersiz demek olar ki ela kecdi Radioyla xeber verilir ki 250 esger Serranoda 37 partizani yeni bizi muhasireye alib yolumuzu kesib ve biz Asero ve Ora caylari arasinda muhasiredeyik Bu xeber mene cox gulmeli geldi Qeyd Ce Qevaranin partizan destesi dogrudan da o vaxt bu caylar arasinda muhasireye dusmusdu Sadece o yerli relyefi yaxsi tanimadigindan harda oldugunu bilmirdi Bu melumati ise o radioadan esitmisdi Ele hemin gun Ce Qevara doyusde ayagindan yaralanir esir dusur ve oktyabrin 9 u gullelenir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Ernesto Che Guevara nid Caravelle cahiers du monde hispanique et luso bresilien Caravelle fr Presses universitaires du Mirail burax 98 2012 ISSN 1147 6753 2272 9828 Archivio Storico Ricordi 1808 2018 11 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 08 12 Xarici kecidlerVikisitatda Ernesto Ce Qevara ile elaqedar sitatlar var