Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Konqo Demokratik Respublikası (fr. République Démocratique du Congo) və ya Konqo DR, 1971—1997-ci illərdə — Zair, 1960-1964-cü illərdə Konqo Respublikası — mərkəzi Afrikada dövlət. Paytaxtı Kinşasa şəhəridir.
| Konqo Demokratik Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| fr. République démocratique du Congo | |||||
| |||||
| Sülh, Ədalət, Əmək | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Belçika-dan müstəqillik | 30 iyun 1960 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Kinşasa | ||||
| İdarəetmə forması | |||||
| Prezident | Feliks Çisekedi | ||||
| Baş nazir | Jan-Mişel Sama Lukonde | ||||
| Sahəsi | Dünyada 11-ci | ||||
| • Ümumi | 2344458 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 3,3 % | ||||
| • Əhali |
| ||||
| • Sıxlıq | 31.3 nəf./km² (182-ci) | ||||
| İnternet domeni | .cd | ||||
| CD | |||||
| BOK kodu | COD | ||||
| Telefon kodu | +243 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarix
Kongo Demokratik Respublikasi bu gün varlığını davam etdirdiyi torpaqların ilk yerlilərini indiki vaxtda yalnız çox kiçik bir sahədə həyatlarını davam etdirən Pigmey qəbilələri meydana gətirməkdə idi. Əsrlər boyunca burada yaşayan Bantu xalqları zaman içərisində əkinçilikdən, ovçuluğa qədər bir çox sahədə vacib olan birliklər yaradaraq həmin dövrdə bölgədə bir çox dövlət quruluşunu meydana gətirmişlər. Bu dövlətlər içərisində xüsusilə XIV əsrdə qurulan və Afrikada bu günə qədər qurulan ən güclü dövlət strukturlarında birini meydana gətirən Konqo Krallığı olmuşdur.
XV əsrdə bölgəyə ilk gələn avropalılar olan portuqallar, Konqo çayının Atlas Okeanına töküldüyü yerdə yeni kəşflər etmiş, 1491-ci ildə isə ilk dəfə Konqo Krallığı ilə diplomatik əlaqə qurmuşlar. Bu dövrdə həyata keçirilən və inkişaf etdirilən diplomatik əlaqələr Konqo kralının dinini Xristian katoliki olaraq dəyişdirməsi ilə nəticələnmişdi. Amerikadakı koloniyalara qul göndərən ölkələrdən biri olan Konqo Krallığı bu səbəblə yaşayış səviyyəsini yüksəldərək Afrika sahillərində yeni liman şəhərləri qurmuşlar.
XVI əsrdə padşahlıqda başlayan çöküş, 17-сi əsrdə xüsusilə Portuqaliya hakimiyyətinin bölgədə itməsi ilə birlikdə zirvəyə çatmış, kölə tacirlərinin və Portuqaliyadan sonra bölgəyə hakim olmağa çalışan Hollandiya və Böyük Britaniyanın ölkəni istismar etmək cəhdləri nəticəsində dövlət tamamilə ortadan qaldırılmışdır. XVIII əsrin əvvəllərində Konqo bölgəsində bir çox ölkə də eyni şəkildə ortadan qaldırılmış, 1866-ci ildə isə son portuqaliyalılar bölgədən ayrılmışdır. [5]
1870-ci ildə bölgənin daxili qisimlərinə ziyarət reallaşdıran ilk avropalı olan Qalliyalı Henri Morton Stanli hər nə qədər Böyük Britaniya hökumətinə bölgədə koloniya sistemini qurmaq təklifini versə də, bu təklif hökumət tərəfindən rədd olunmuşdur.
Kaloniyalaşma
Böyük Britaniya tərəfindən bu təklifin rədd olunmasını fürsət bilən Belçika Kralı II Leopold uzun bir müddətdir koloniya imperatorluğu qurma xəyallarını reallaşdırma arzusunda idi. O, 1885-ci ildə Konqo bölgəsinin gələcəyi ilə əlaqədar olaraq həyata keçirilən Berlin Konfransında Konqonun özünə xüsusi mülkü olaraq istifadəsinə verilməsinə təsdiq alaraq tarixində ilk və tək olacaq şəkildə beynəlxalq hüquqa zidd bir şəkildə bir bölgənin bir şəxsin xüsusi mülkü olaraq elan edilməsini təmin etmişdir. Koloniya tarixində koloniyalaşdırılan bütün bölgələr bir ölkə tərəfindən idarə edilsə də Konqo bölgəsi yaşayan bütün insanları ilə birlikdə bir şəxsin xüsusi idarəsinə buraxılmış, bölgənin əhalisi iqtisadi mənfəət naminə, xüsusilə kauçuk əldə edilməsində zülmkar üsullarla işlədilmiş, uyğun hərəkət etməyənləri isə ağır cəzalara məhkum edilərək öldürülmüşdür. Yaşanan bu hadisələr bütün dünyada xaosa səbəb olmuş, II.Léopolda gələn reaksiyalar nəticəsində 1908-ci ildə Konqonun idarəsini 'normal' koloniya olaraq Belçika dövlətinə buraxmaq məcburiyyətində qalmışdır.
Hər nə qədər bölgənin idarəsi bir ölkənin rəhbərliyinə buraxılmış olsa da, yerli əhalinin yaşadığı çətinliklər böyük nisbətdə bir yaxşılaşma reallaşmamış, bölgə talanmağa davam edilmiş, Konqolular avtoritar koloniya sahibi Belçika dövləti tərəfindən mərhəmətsiz üsullar ilə istifadə edilməyə davam edilmişdir. Konqo dünya səviyyəsində inkişaf edən koloniyaların müstəqillik tələblərinə uyğun hərəkət edərək müstəqillik mübarizəsini gücləndirmiş və ölkənin gələcəyinin Konqolular tərəfindən təyin edilməsi lazım olduğu ifadə edilmişdir. Paytaxt Léopoldvillada reallaşdırılan ilk qarşıdurmalar və digər dövlətlərin təzyiqləri nəticəsində Belçika 1959-ci ildə ani bir şəkildə bölgədən çəkilərək bölgədə kompleks bir quruluşu geridə buraxmışdır.
30 İyun 1960-cı il tarixində Konqo Respublikası adı altında müstəqilliyini elan edən ölkədə, ABAKO (Alliance des Bakongo) lideri Cozef Kasavubu ölkənin ilk dövlət başçılığına, Pan-Afrikanizm tərəfdarı və müstəqillik mübarizəsinin qabaqda gələn adlarından olan Patris Lumumba isə yeni ölkənin ilk baş naziri mövqesinə gətirilmişdir. Ancaq bu rəhbərlik Belçika, ABŞ və SSRİ-nin öz mənfəətləri istiqamətindəki müdaxilələri səbəbiylə uzun ömürlü ola bilməmiş, Lumumba əsgər tərəfindən vəzifəsindən alınaraq həbs olunmuşdur. Hər nə qədər həbsdən qısa bir müddət sonra xilas olub qaçmağı bacarsa da təkrar tutularaq rəqibi və separatçı Katanqa bölgəsinin lideri Moyse Tşombéyə təslim edilmiş və daha sonra da Tşombenin silahlı qüvvələri tərəfindən öldürülmüşdür. Lumumbanın öldürülməsində ABŞ-nin və xüsusilə də keçmiş koloniya sahibi Belçikanın rollarının böyük olduğu təxmin edilməkdədir
Ərazisi
Afrika qitəsinin ikinci ən böyük sahəsinə sahib olan Konqo Demokratik Respublikası sahib olduğu 2,344,458 km²-lik sahə ilə bir zamanlar müstəmləkəsi mövqeyində olduğu Belçikadan 77 qat dəfə daha böyükdür. Ekvator xətti üzərində, qitənin mərkəz hissəsində yerləşən ölkə bitki örtüyü və çöl həyat baxımından zəngin müxtəlifliyə və təbii sahələrə malikdir. Ölkənin malik olduğu 10.730 km-lik quru sərhədindən 2.511 km-i Angola, 233 km-i Burundi, 1.577 km-i Mərkəzi Afrika Respublikası, 2.410 km-i Konqo Respublikası, 217 km-si Ruanda, 628 km-i Cənubi Sudan, 459 km-i Tanzaniya, 765 km-i Uqanda, 1.930 km-i Zambiya ilədir. Ölkənin həmçinin Atlantik okeanında 40 km-lik sahil xətti də var.
Konqo torpaqlarının 60%-ni Konqo çayı hövzəsinin tropik meşələri əhatə edir. Ölkənin ən yüksək zirvəsi 5.109 m hündürlüyü ilə Ruenzori Sıra Dağlarındakı Stanli dağının uc nöqtəsi olan və Marqarita zirvəsi olaraq adlandırılan zirvədir. Ölkənin ən böyük və ən uzun çayı olan Konqo çayı 4374 km-lik uzunluğa malikdir və Atlantik Okeanına tökülmədən əvvəl Angola və Konqo Respublikası ilə sərhəd xəttini meydana gətirir. Konqo çay, Afrika qitəsində Nil çayından sonra ən uzun ikinci çayı olub, hər il 39.160 m³ / s daşıdığı su baxımından Afrikanın ən , dünyanın isə ikinci ən bolsulu çayıdır. Konqo çayı ölkənin cənub hissəsində Mitumba Dağlarından qidalanaraq şimal istiqamətində 1.000 km axmaqda olub, burada da daxili delta meydana gətirərək qərb-cənub-qərb istiqamətində dönüş edir. Bu dönüş nəticəsində çay Konqo Demokratik Respublikası ilə Konqo Respublikası arasındakı sərhədi da meydana gətirərək irəliləməkdə və son olaraq Atlantik Okeanına tökülməkdədir. Konqo çayı ilə birləşərək yoluna davam edən bir çox çay var. Bu çaylar içərisində illik 9.873 m³/s su daşıma tutumuna sahib olan Angolanın Kassa çayı ən böyüyüdür. Ölkənin şimal hissəsində axan və böyük hissəsi Orta Afrika Respublikası və Konqo Respublikası ilə sərhədi meydana gətirən digər çay isə Ubanqi çayıdır. Ölkənin sahib olduğu 40 km-lik sahil xətti çox əhəmiyyətlidir və bu sahil xətti ilə Atlantik Okeanında zəngin neft yataqlarına sahibdir. Ölkənin şərqində Turkana gölü, Edvard gölü, Kivu gölü və Tanqanika gölü kimi əhəmiyyətli göllər yerləşir.
Əhalisi
Konqo əhalisi son siyahıya almada 68 milyon nəfərdən çox olmuşdur.
Dövlət dili
Pul vahidi
.
 | Konqo Demokratik Respublikası ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
- Beynəlxalq Valyuta Fondu. 1944.
- http://chartsbin.com/view/edr.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Konqo Demokratik Respublikasi fr Republique Democratique du Congo ve ya Konqo DR 1971 1997 ci illerde Zair 1960 1964 cu illerde Konqo Respublikasi merkezi Afrikada dovlet Paytaxti Kinsasa seheridir Konqo Demokratik Respublikasifr Republique democratique du CongoBayraq Gerb d Sulh Edalet EmekTarixi Belcika dan musteqillik 30 iyun 1960Resmi dilleri fransiz diliPaytaxt KinsasaIdareetme formasiPrezident Feliks CisekediBas nazir Jan Misel Sama LukondeSahesi Dunyada 11 ci Umumi 2344458 km Su sahesi 3 3 Ehali 91 931 000 nef 2019 Sixliq 31 3 nef km 182 ci Internet domeni cdCDBOK kodu CODTelefon kodu 243Saat qursaqlari UTC 01 00UTC 02 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarKonqo Demokratik RespublikasiTarixKongo Demokratik Respublikasi bu gun varligini davam etdirdiyi torpaqlarin ilk yerlilerini indiki vaxtda yalniz cox kicik bir sahede heyatlarini davam etdiren Pigmey qebileleri meydana getirmekde idi Esrler boyunca burada yasayan Bantu xalqlari zaman icerisinde ekincilikden ovculuga qeder bir cox sahede vacib olan birlikler yaradaraq hemin dovrde bolgede bir cox dovlet qurulusunu meydana getirmisler Bu dovletler icerisinde xususile XIV esrde qurulan ve Afrikada bu gune qeder qurulan en guclu dovlet strukturlarinda birini meydana getiren Konqo Kralligi olmusdur XV esrde bolgeye ilk gelen avropalilar olan portuqallar Konqo cayinin Atlas Okeanina tokulduyu yerde yeni kesfler etmis 1491 ci ilde ise ilk defe Konqo Kralligi ile diplomatik elaqe qurmuslar Bu dovrde heyata kecirilen ve inkisaf etdirilen diplomatik elaqeler Konqo kralinin dinini Xristian katoliki olaraq deyisdirmesi ile neticelenmisdi Amerikadaki koloniyalara qul gonderen olkelerden biri olan Konqo Kralligi bu sebeble yasayis seviyyesini yukselderek Afrika sahillerinde yeni liman seherleri qurmuslar XVI esrde padsahliqda baslayan cokus 17 si esrde xususile Portuqaliya hakimiyyetinin bolgede itmesi ile birlikde zirveye catmis kole tacirlerinin ve Portuqaliyadan sonra bolgeye hakim olmaga calisan Hollandiya ve Boyuk Britaniyanin olkeni istismar etmek cehdleri neticesinde dovlet tamamile ortadan qaldirilmisdir XVIII esrin evvellerinde Konqo bolgesinde bir cox olke de eyni sekilde ortadan qaldirilmis 1866 ci ilde ise son portuqaliyalilar bolgeden ayrilmisdir 5 1870 ci ilde bolgenin daxili qisimlerine ziyaret reallasdiran ilk avropali olan Qalliyali Henri Morton Stanli her ne qeder Boyuk Britaniya hokumetine bolgede koloniya sistemini qurmaq teklifini verse de bu teklif hokumet terefinden redd olunmusdur Kaloniyalasma Boyuk Britaniya terefinden bu teklifin redd olunmasini furset bilen Belcika Krali II Leopold uzun bir muddetdir koloniya imperatorlugu qurma xeyallarini reallasdirma arzusunda idi O 1885 ci ilde Konqo bolgesinin geleceyi ile elaqedar olaraq heyata kecirilen Berlin Konfransinda Konqonun ozune xususi mulku olaraq istifadesine verilmesine tesdiq alaraq tarixinde ilk ve tek olacaq sekilde beynelxalq huquqa zidd bir sekilde bir bolgenin bir sexsin xususi mulku olaraq elan edilmesini temin etmisdir Koloniya tarixinde koloniyalasdirilan butun bolgeler bir olke terefinden idare edilse de Konqo bolgesi yasayan butun insanlari ile birlikde bir sexsin xususi idaresine buraxilmis bolgenin ehalisi iqtisadi menfeet namine xususile kaucuk elde edilmesinde zulmkar usullarla isledilmis uygun hereket etmeyenleri ise agir cezalara mehkum edilerek oldurulmusdur Yasanan bu hadiseler butun dunyada xaosa sebeb olmus II Leopolda gelen reaksiyalar neticesinde 1908 ci ilde Konqonun idaresini normal koloniya olaraq Belcika dovletine buraxmaq mecburiyyetinde qalmisdir Her ne qeder bolgenin idaresi bir olkenin rehberliyine buraxilmis olsa da yerli ehalinin yasadigi cetinlikler boyuk nisbetde bir yaxsilasma reallasmamis bolge talanmaga davam edilmis Konqolular avtoritar koloniya sahibi Belcika dovleti terefinden merhemetsiz usullar ile istifade edilmeye davam edilmisdir Konqo dunya seviyyesinde inkisaf eden koloniyalarin musteqillik teleblerine uygun hereket ederek musteqillik mubarizesini guclendirmis ve olkenin geleceyinin Konqolular terefinden teyin edilmesi lazim oldugu ifade edilmisdir Paytaxt Leopoldvillada reallasdirilan ilk qarsidurmalar ve diger dovletlerin tezyiqleri neticesinde Belcika 1959 ci ilde ani bir sekilde bolgeden cekilerek bolgede kompleks bir qurulusu geride buraxmisdir 30 Iyun 1960 ci il tarixinde Konqo Respublikasi adi altinda musteqilliyini elan eden olkede ABAKO Alliance des Bakongo lideri Cozef Kasavubu olkenin ilk dovlet basciligina Pan Afrikanizm terefdari ve musteqillik mubarizesinin qabaqda gelen adlarindan olan Patris Lumumba ise yeni olkenin ilk bas naziri movqesine getirilmisdir Ancaq bu rehberlik Belcika ABS ve SSRI nin oz menfeetleri istiqametindeki mudaxileleri sebebiyle uzun omurlu ola bilmemis Lumumba esger terefinden vezifesinden alinaraq hebs olunmusdur Her ne qeder hebsden qisa bir muddet sonra xilas olub qacmagi bacarsa da tekrar tutularaq reqibi ve separatci Katanqa bolgesinin lideri Moyse Tsombeye teslim edilmis ve daha sonra da Tsombenin silahli quvveleri terefinden oldurulmusdur Lumumbanin oldurulmesinde ABS nin ve xususile de kecmis koloniya sahibi Belcikanin rollarinin boyuk oldugu texmin edilmekdedirErazisiDKR nin Vilayetleri Afrika qitesinin ikinci en boyuk sahesine sahib olan Konqo Demokratik Respublikasi sahib oldugu 2 344 458 km lik sahe ile bir zamanlar mustemlekesi movqeyinde oldugu Belcikadan 77 qat defe daha boyukdur Ekvator xetti uzerinde qitenin merkez hissesinde yerlesen olke bitki ortuyu ve col heyat baximindan zengin muxtelifliye ve tebii sahelere malikdir Olkenin malik oldugu 10 730 km lik quru serhedinden 2 511 km i Angola 233 km i Burundi 1 577 km i Merkezi Afrika Respublikasi 2 410 km i Konqo Respublikasi 217 km si Ruanda 628 km i Cenubi Sudan 459 km i Tanzaniya 765 km i Uqanda 1 930 km i Zambiya iledir Olkenin hemcinin Atlantik okeaninda 40 km lik sahil xetti de var Konqo torpaqlarinin 60 ni Konqo cayi hovzesinin tropik meseleri ehate edir Olkenin en yuksek zirvesi 5 109 m hundurluyu ile Ruenzori Sira Daglarindaki Stanli daginin uc noqtesi olan ve Marqarita zirvesi olaraq adlandirilan zirvedir Olkenin en boyuk ve en uzun cayi olan Konqo cayi 4374 km lik uzunluga malikdir ve Atlantik Okeanina tokulmeden evvel Angola ve Konqo Respublikasi ile serhed xettini meydana getirir Konqo cay Afrika qitesinde Nil cayindan sonra en uzun ikinci cayi olub her il 39 160 m s dasidigi su baximindan Afrikanin en dunyanin ise ikinci en bolsulu cayidir Konqo cayi olkenin cenub hissesinde Mitumba Daglarindan qidalanaraq simal istiqametinde 1 000 km axmaqda olub burada da daxili delta meydana getirerek qerb cenub qerb istiqametinde donus edir Bu donus neticesinde cay Konqo Demokratik Respublikasi ile Konqo Respublikasi arasindaki serhedi da meydana getirerek irelilemekde ve son olaraq Atlantik Okeanina tokulmekdedir Konqo cayi ile birleserek yoluna davam eden bir cox cay var Bu caylar icerisinde illik 9 873 m s su dasima tutumuna sahib olan Angolanin Kassa cayi en boyuyudur Olkenin simal hissesinde axan ve boyuk hissesi Orta Afrika Respublikasi ve Konqo Respublikasi ile serhedi meydana getiren diger cay ise Ubanqi cayidir Olkenin sahib oldugu 40 km lik sahil xetti cox ehemiyyetlidir ve bu sahil xetti ile Atlantik Okeaninda zengin neft yataqlarina sahibdir Olkenin serqinde Turkana golu Edvard golu Kivu golu ve Tanqanika golu kimi ehemiyyetli goller yerlesir EhalisiKonqo ehalisi son siyahiya almada 68 milyon neferden cox olmusdur Dovlet diliFransiz dilidir Pul vahidi Konqo Demokratik Respublikasi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin http cnig gouv fr wp content uploads 2020 02 CNT PVM r C3 A9vis C3 A9 2020 01 27 1 pdf Beynelxalq Valyuta Fondu 1944 http chartsbin com view edr