Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Açe və ya Açeh (Aceh; əski adla Atjeh, Acheen) — XII əsrdə Sumatranın şimalında yaranan Müsəlman Sultanlığı. XVI əsrdən başlayaraq Açe Sumatra knyazlıqları arasında aparıcı mövqeyə sahiblənir və portuqal, ingilis və holland müstəmləkəçilərinə qarşı mübarizə aparır. Hollandiya Böyük Britaniya ilə Sumatra traktatı imzalayaraq, 1873-cü ildə Açeyə qarşı müharibəyə başladı. Müharibə 1904-cü ilə qədər davam etdi və Açehin işğalı ilə sona çatdı.
| Sultanlıq | |||||
| Açe sultanlığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| سلطنة اتشيه | |||||
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Banda-Açex[d] | ||||
| Rəsmi dilləri | Ərəb, malay, açex | ||||
| Dövlət dini | İslam, süni məzhəbi | ||||
| Ərazisi | 235 000 min kv km | ||||
| İdarəetmə forması | Monarxiya Osmanlı İmperiyasının protektoratı (1566—1873) | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Açe əhalisi Hollandiya istilası ilə barışmayaraq, müstəqil İndoneziya Respublikası elan olunana qədər azadlıq mübarizəsi apardı. Hal hazırda Açe İndoneziya Respublikasının tərkibində əyalətdir.
Tarix
VIII əsrdən başlayaraq bölgədə İslam dininin yayılmasının mərkəzinə çevrilmişdir. XVI əsrin əvvəllərinə qədər bölgə Pasay Knyazlığının tərkibinə daxil idi. Portuqaliyalılar və Cohor Sultanlığana qarşı mübarizədə Açe Malakka boğazına nəzarəti ələ keçirdi. Sultanlar İsgəndər Muda (1607-1636) və İsgəndər Tani (1636-1641) bütün Sumatra və Malayanı (Pahanq Sultanlığını da daxil olmaqla) özlərinə tabe etdilər. Onların hakimiyyəti dövründə sultanlıq ən qüdrətli dövrünü yaşayır. Açe Məkkə, Osmanlı İmperiyası, Böyük Moğol İmperiyası və Çin ilə ticarət əlaqələri saxlayırdı. Sultanlıq indoneziya islamının böyük bir dini və mədəni mərkəzi kimi tanınırdı. Burada dini məktəblər özünün intibah dövrünü yaşayırdı (o, cümlədən İndoneziya sufizmi).
XVII əsrin ortalarında hollandların və ingilislərin bölgəyə gəlməsi ilə Açenin tənəzzülü başladı. XIX əsrin birinci yarısında və ortalarında sultanlıq taxt-tac varisliyi uğrunda aramsız müharibələr meydanına çevrildi. Eyni zamanda Açe Cənub-Şərqi Asiyadan Avropaya ilk bibər idxalı edən dövlət oldu. 1850-1860-cı illərdə mütəmadi olaraq hollandlarla toqquşmalar baş verirdi. 1873-cü ildə Açe müharibəsi başladı. İlk vaxtlarda general Verspeykin komandanlığı altında olan holland qoşunları uğursuzluğa düçar oldular. Ancaq tədricən vəziyyəti düzəltməyi bacardılar. Bu müharibə 1903-cü ildə sultanlığın ləğvinə gətirib çıxardı.
Açe müharibəsi
Hollandiya ilə Sumatranın şimalındakı müstəqil Açe Sultanlığı arasındakı silahlı qarşıdurma 1873-1904 illər arasında davam etmişdir. Müharibə Hollandiyanın qələbəsi ilə sona çatmışdır. Belə ki, 1873-cü ildə Sumatrada hollan ağalığına qarşı kütləvi etirazlar baş qaldırdı. Üsyana Sultan II Mahmud Şah başçılıq edirdi. O, ümummilli lider kimi bütün məsuiyyəti üzərinə götürdü.
Müharibənin gedişi
1873-cü ilin martında hollandların üç minlik cəza korpusu adaya gələrək sultanlığın paytaxtı Banda Açehi ələ keçirdi. Hollandlar Açenin Niderlandın müstəmləkə mülklərinə daxil edilməsini elan etdilər. Lakin üsyançılar müqavimətini 1904-cü ilə qədər davam etdirdilər. Niderland istilaçıları buradakı qoşunların sayının o, cümlədən muzdlular hesabına vasitəsilə 50.000 min əsgərə qədər artırdılar. Yalnız say üstünlüyü və müasir silahlara malik olması hollandlara qələbə qazanmağa imkan verdi. Dağlarda gizlənən özünümüdafiə dəstələrinin müqavimətinin qırılması Sumatra adasının tamamilə işğalına səbəb oldu. Texnoloji cəhətdən üstün düşmənə qarşı mübarizə aparmaq üçün Açe sultanlığının sakinləri partizan müharibəsinə əl atdılar. Onlar düşmənə tələlər və pusqular qurur, bacardıqları qədər onlara ziyan vurmağa çalışırdılar. Hollandlar isə onlara bütün kəndləri məhv edərək həm məhbusları, həm də mülki insanları qətlə yetirərək cavab verirdi. Uləma Məhəmməd Saman və kənd ağsaqqalı Teuku Umar müharibənin əfsanəvi qəhrəmanları oldu. Açe sultanının diplomatik manevrlərdən istifadə edərək müstəqilliyi qorumaq cəhdləri uğursuz oldu. Onun müraciət etdiyi Osmanlı, Rusiya, ABŞ bu çağırışlara müsbət cavab vermədi.
Müharibənin nəticələri
Lokal toqquşmalar 1913-cü ilə qədər davam etdi, lakin bu bölgədəki vəziyyətə o qədər də təsir etmədi. Müxtəlif hesablamalara görə, müstəqillik mübarizəsində hərbi əməliyyatlar zamanı, həmçinin aclıq və xəstəlikdən vəfat edənlərin sayı 70 min ilə 100 min arasında dəyişir. Sultanlıq ərazisində həlak olan mülki şəxslərinin sayı dəqiq bilinmir.
Açe Osmanlı əlaqələri
Açe Sultanlığı ilə Osmanlı İmperiyası arasında qeyri-rəsmi əlaqələr 1530-cu illərdən mövcud olmuşdur. Portuqaliyalı admiral Fernan Mendes Pinto xatirələrində 1539-cu ildə təxminən 300 "türk"ün olduğu bir donanmanın gəlməsi ilə bağlı yazmışdır. Bu donanmanın tərkibi əsasən suahililər, afarlar, sindhilər və qucaratlılardan ibarət idi. Bura həmçinin Malabardan təxminən 200 dənizçidə daxil olmuşdur. Bu zaman Açedə hakimiyyətə gələn Sultan Əlauddin Riyat-şah əl-Kahar həm Sumatradaki öz gücünü gücləndirmək, həm də Portuqalları Malakkadan qovmaq üçün bu əlaqələri genişləndirmək niyyətində idi.
1560-cı illərin ilk yarısında Sultan Əlauddin Riyat Şah əl-Kahar İstanbula diplomatik missiya göndərdi. O, Qanuni Sultan Süleymanı İslamın xəlifəsi olaraq tanıdı və ondan portəgizlərə qarşı mübarizədə kömək istədi.
Türk donanmasının Açeyə yürüşü
Açeyə ekspedisiyaya hazırlıq 1565-ci ildə başlamışdır. I Süleymanın ölümündən sonra 1566-cı ildə onun yerinə keçən II Səlim atasının işini davam etdirdi və ekspedisiyanın göndərilməsini əmr etdi. Silah və sursatdan əlavə ekspedisiyanın tərkibinə əsgərlər, silah ustaları və mühəndislər də daxil idi. Artilleriya ilə silahlanmış 15 gəmidən ibarət ilk donanma Yəməndəki qiyamı yatırmaq üçün yönləndirilməli oldu. Lakin 1566-1567-ci illərdə ilk türk gəmiləri Açeyə gəldi. Dəniz yürüşünə admiral Kurtoğlu Hızır-rəis rəhbərlik edirdi. Türklərin hərbi yardımı müqabilində açelilər mirvari, brilyant və yaqutla hesablaşdılar.
Yürüşün nəticələri
Osmanlı silah açelilərə ağır silahlar (əsasən toplar) hazırlamağı öyrətdilər. Tədricən silahqayırma işi bütün Malay arxipelağına yayıldı. Lakin düzəldilən bu topların bir çoxu sonradan avropalılar tərəfindən ələ keçirildi. Türk hərdi-dəniz yürüşü Osmanlı İmperiyası ilə Açe Sultanlığı arasında hərbi, ticari, mədəni və dini əlaqələrin inkişafına və möhkəmlənməsinə gətirib çıxardı.
Sonrakı nəticələr
Osmanlı İmperiyası ilə Açe Sultanlığı arasında əlaqələrin qurulması portuqalların Hind okeanında ticarət üzərində monapoliya qurmasına imkan vermədi. Sultan İskəndər Mudanın (1607-1636) dövründə Açe əhəmiyyətli bir ticarət dövlətinə çevrildi. Açe gəmiləri Hindistana və hətta Qırmızı dəniz sahillərinə qədər üzürdü. Açeyə Məkkədən səfirliklər belə gəlirdi. Portuqaliyalılara isə Malakkada qalmaq böyük çətinliklər hesabına başa gəlirdi.
1873-cü ildə hollandlar Açeyə hücum edərkən onlar köhnə əlaqələrə güvənərək yenidən Osmanlı dövlətinə müraciət etdi. Ancaq Avropa dövlətləri türklərin köhnə müttəfiqinin köməyinə gəlməsinə icazə vermədi.
Hökmdarların siyahısı
- 1496-1528 Əli Muğayat Şah
- 1528-1537 Sallah ad-Din (Səlahəddin)
- 1537-1568 I Ələddin əl-Kuhar
- 1568-1575 I Hüseyn Əli Rayyat Şah
- 1575 Muda
- 1575-1576 Şri Alam
- 1576-1577 Zeynal Abidin (Zeynal Abidin)
- 1577-1589 II Ələddin Mənsur Şah
- 1589-1596 Biyong
- 1596-1604 III Ələddin III Rayat Şah Səid əl-Muqammil
- 1604-1607 II Əli Rayat Şah
- 1607-1636 İskəndər Muda
- 1636-1641 İskəndər Tani
- 1641–1675 Ratu Safituddin Tajur Alam
- 1675–1678 Ratu Nakyatuddin Narul Alam
- 1678–1688 Ratu Zəkyatuddin İnayat Şah
- 1688—1699 Zainatuddin (Ratu Kamalat Şah Zinatuddin)
- 1699-1702 Bədrul Aləm Şərif Haşim Yamalouddin
- 1702-1703 Pərkaza Alam Şərif Lamtui Şah Conan Berdaulat
- 1703-1726 Camal ul Alam Bədrul Minir
- 1726 Cahar ul Alam Aminuddin
- 1726-1727 Simsul Alam
- 1727-1735 IV Ələddin Əhməd Şah
- 1735-1760 V Ələddin Cohan Şah
- 1760-1781 I Mahmud Şah
- 1764-1785 Bədruddin Şah
- 1775-1781 I Ulamat Şah
- 1781-1795 VI Ələddin Məhəmməd I Daud Şah
- 1815-1818 Şərif Seyfül-Ələm
- 1818-1824 VII Ələddin Cahar ul Alam (təkrar)
- 1824-1838 II Məhəmməd Şah
- 1838-1857 II Süleyman Şah
- 1857-1870 II Mənsur Şah
- 1870-1874 II Mahmud Şah
- 1874-1903 III Məhəmməd Daud Şah
Mənbələr
«История Востока» (в 6 томах). Том III «Восток на рубеже средневековья и нового времени. XVI—XVIII вв», — М.: Изд. «Восточная литература» РАН, 1999. —
Ədəbiyyat
- Ачехская война // А — Бюро военных комиссаров / [под общ. ред. А. А. Гречко]. — М. : Военное изд-во М-ва обороны СССР, 1976. — (Советская военная энциклопедия : [в 8 т.] ; 1976—1980, т. 1).
- Тюрин, В.А. Ачехская война. (Из истории национально-освободительного движения в Индонезии) М., 1970.
- Ibrahim, Alfian. «Aceh and the Perang Sabil.» Indonesian Heritage: Early Modern History. Vol. 3, ed. Anthony Reid, Sian Jay and T. Durairajoo. Singapore: Editions Didier Millet, 2001. 132—133
- Reid, Anthony. An Indonesian Frontier: Acehnese & Other Histories of Sumatra. — Singapore : Singapore University Press, 2005. — .
- Ricklefs, M.C. A History of Modern Indonesia Since c. 1300. — Hampshire, UK : MacMillan Press, 1993. — P. 143–46. — .
- Vickers, Adrian. A History of Modern Indonesia. — New York : Cambridge University Press, 2005. — P. 10–13. — .
İstinadlar
- Погадаев, В. А. Тайная дипломатия султаната Аче в XIX веке — в кн. Политическая интрига на Востоке. M., 2000, с. 302—311.
- Погадаев, В. А. «Теуку Умар — герой антиколониальной Аческой войны, 1873—1913». — «Вопросы истории», N 2, 2012, с. 162—165
- Погадаев, В. А. «Тайная дипломатия султаната Аче в XIX веке» — в кн. Политическая интрига на Востоке. M., 2000, с. 302—311
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ace ve ya Aceh Aceh eski adla Atjeh Acheen XII esrde Sumatranin simalinda yaranan Muselman Sultanligi XVI esrden baslayaraq Ace Sumatra knyazliqlari arasinda aparici movqeye sahiblenir ve portuqal ingilis ve holland mustemlekecilerine qarsi mubarize aparir Hollandiya Boyuk Britaniya ile Sumatra traktati imzalayaraq 1873 cu ilde Aceye qarsi muharibeye basladi Muharibe 1904 cu ile qeder davam etdi ve Acehin isgali ile sona catdi SultanliqAce sultanligiسلطنة اتشيهBayraq Gerb1496 1903Paytaxt Banda Acex d Resmi dilleri Ereb malay acexDovlet dini Islam suni mezhebiErazisi 235 000 min kv kmIdareetme formasi Monarxiya Osmanli Imperiyasinin protektorati 1566 1873 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ace ehalisi Hollandiya istilasi ile barismayaraq musteqil Indoneziya Respublikasi elan olunana qeder azadliq mubarizesi apardi Hal hazirda Ace Indoneziya Respublikasinin terkibinde eyaletdir TarixVIII esrden baslayaraq bolgede Islam dininin yayilmasinin merkezine cevrilmisdir XVI esrin evvellerine qeder bolge Pasay Knyazliginin terkibine daxil idi Portuqaliyalilar ve Cohor Sultanligana qarsi mubarizede Ace Malakka bogazina nezareti ele kecirdi Sultanlar Isgender Muda 1607 1636 ve Isgender Tani 1636 1641 butun Sumatra ve Malayani Pahanq Sultanligini da daxil olmaqla ozlerine tabe etdiler Onlarin hakimiyyeti dovrunde sultanliq en qudretli dovrunu yasayir Ace Mekke Osmanli Imperiyasi Boyuk Mogol Imperiyasi ve Cin ile ticaret elaqeleri saxlayirdi Sultanliq indoneziya islaminin boyuk bir dini ve medeni merkezi kimi taninirdi Burada dini mektebler ozunun intibah dovrunu yasayirdi o cumleden Indoneziya sufizmi XVII esrin ortalarinda hollandlarin ve ingilislerin bolgeye gelmesi ile Acenin tenezzulu basladi XIX esrin birinci yarisinda ve ortalarinda sultanliq taxt tac varisliyi ugrunda aramsiz muharibeler meydanina cevrildi Eyni zamanda Ace Cenub Serqi Asiyadan Avropaya ilk biber idxali eden dovlet oldu 1850 1860 ci illerde mutemadi olaraq hollandlarla toqqusmalar bas verirdi 1873 cu ilde Ace muharibesi basladi Ilk vaxtlarda general Verspeykin komandanligi altinda olan holland qosunlari ugursuzluga ducar oldular Ancaq tedricen veziyyeti duzeltmeyi bacardilar Bu muharibe 1903 cu ilde sultanligin legvine getirib cixardi Ace muharibesiHollandiya ile Sumatranin simalindaki musteqil Ace Sultanligi arasindaki silahli qarsidurma 1873 1904 iller arasinda davam etmisdir Muharibe Hollandiyanin qelebesi ile sona catmisdir Bele ki 1873 cu ilde Sumatrada hollan agaligina qarsi kutlevi etirazlar bas qaldirdi Usyana Sultan II Mahmud Sah basciliq edirdi O umummilli lider kimi butun mesuiyyeti uzerine goturdu Muharibenin gedisi Ace kendinin hollandlar terefinden tutulmasi 1901 1873 cu ilin martinda hollandlarin uc minlik ceza korpusu adaya gelerek sultanligin paytaxti Banda Acehi ele kecirdi Hollandlar Acenin Niderlandin mustemleke mulklerine daxil edilmesini elan etdiler Lakin usyancilar muqavimetini 1904 cu ile qeder davam etdirdiler Niderland istilacilari buradaki qosunlarin sayinin o cumleden muzdlular hesabina vasitesile 50 000 min esgere qeder artirdilar Yalniz say ustunluyu ve muasir silahlara malik olmasi hollandlara qelebe qazanmaga imkan verdi Daglarda gizlenen ozunumudafie destelerinin muqavimetinin qirilmasi Sumatra adasinin tamamile isgalina sebeb oldu Texnoloji cehetden ustun dusmene qarsi mubarize aparmaq ucun Ace sultanliginin sakinleri partizan muharibesine el atdilar Onlar dusmene teleler ve pusqular qurur bacardiqlari qeder onlara ziyan vurmaga calisirdilar Hollandlar ise onlara butun kendleri mehv ederek hem mehbuslari hem de mulki insanlari qetle yetirerek cavab verirdi Ulema Mehemmed Saman ve kend agsaqqali Teuku Umar muharibenin efsanevi qehremanlari oldu Ace sultaninin diplomatik manevrlerden istifade ederek musteqilliyi qorumaq cehdleri ugursuz oldu Onun muraciet etdiyi Osmanli Rusiya ABS bu cagirislara musbet cavab vermedi Muharibenin neticeleri Lokal toqqusmalar 1913 cu ile qeder davam etdi lakin bu bolgedeki veziyyete o qeder de tesir etmedi Muxtelif hesablamalara gore musteqillik mubarizesinde herbi emeliyyatlar zamani hemcinin acliq ve xestelikden vefat edenlerin sayi 70 min ile 100 min arasinda deyisir Sultanliq erazisinde helak olan mulki sexslerinin sayi deqiq bilinmir Ace Osmanli elaqeleriEsas meqale Osmanli donanmasinin Ace seferiOsmanli ve Ace eskerleri Ace Sultanligi ile Osmanli Imperiyasi arasinda qeyri resmi elaqeler 1530 cu illerden movcud olmusdur Portuqaliyali admiral Fernan Mendes Pinto xatirelerinde 1539 cu ilde texminen 300 turk un oldugu bir donanmanin gelmesi ile bagli yazmisdir Bu donanmanin terkibi esasen suahililer afarlar sindhiler ve qucaratlilardan ibaret idi Bura hemcinin Malabardan texminen 200 denizcide daxil olmusdur Bu zaman Acede hakimiyyete gelen Sultan Elauddin Riyat sah el Kahar hem Sumatradaki oz gucunu guclendirmek hem de Portuqallari Malakkadan qovmaq ucun bu elaqeleri genislendirmek niyyetinde idi 1560 ci illerin ilk yarisinda Sultan Elauddin Riyat Sah el Kahar Istanbula diplomatik missiya gonderdi O Qanuni Sultan Suleymani Islamin xelifesi olaraq tanidi ve ondan portegizlere qarsi mubarizede komek istedi Turk donanmasinin Aceye yurusu XVI esrde Hind okeaninda Osmanli donanmasi Aceye ekspedisiyaya hazirliq 1565 ci ilde baslamisdir I Suleymanin olumunden sonra 1566 ci ilde onun yerine kecen II Selim atasinin isini davam etdirdi ve ekspedisiyanin gonderilmesini emr etdi Silah ve sursatdan elave ekspedisiyanin terkibine esgerler silah ustalari ve muhendisler de daxil idi Artilleriya ile silahlanmis 15 gemiden ibaret ilk donanma Yemendeki qiyami yatirmaq ucun yonlendirilmeli oldu Lakin 1566 1567 ci illerde ilk turk gemileri Aceye geldi Deniz yurusune admiral Kurtoglu Hizir reis rehberlik edirdi Turklerin herbi yardimi muqabilinde aceliler mirvari brilyant ve yaqutla hesablasdilar Yurusun neticeleri Osmanli silah acelilere agir silahlar esasen toplar hazirlamagi oyretdiler Tedricen silahqayirma isi butun Malay arxipelagina yayildi Lakin duzeldilen bu toplarin bir coxu sonradan avropalilar terefinden ele kecirildi Turk herdi deniz yurusu Osmanli Imperiyasi ile Ace Sultanligi arasinda herbi ticari medeni ve dini elaqelerin inkisafina ve mohkemlenmesine getirib cixardi Sonraki neticeler Osmanli Imperiyasi ile Ace Sultanligi arasinda elaqelerin qurulmasi portuqallarin Hind okeaninda ticaret uzerinde monapoliya qurmasina imkan vermedi Sultan Iskender Mudanin 1607 1636 dovrunde Ace ehemiyyetli bir ticaret dovletine cevrildi Ace gemileri Hindistana ve hetta Qirmizi deniz sahillerine qeder uzurdu Aceye Mekkeden sefirlikler bele gelirdi Portuqaliyalilara ise Malakkada qalmaq boyuk cetinlikler hesabina basa gelirdi 1873 cu ilde hollandlar Aceye hucum ederken onlar kohne elaqelere guvenerek yeniden Osmanli dovletine muraciet etdi Ancaq Avropa dovletleri turklerin kohne muttefiqinin komeyine gelmesine icaze vermedi Hokmdarlarin siyahisiIII Mehemed Daud Sah 1874 1903 sonuncu Ace hokmdari1496 1528 Eli Mugayat Sah 1528 1537 Sallah ad Din Selaheddin 1537 1568 I Eleddin el Kuhar 1568 1575 I Huseyn Eli Rayyat Sah 1575 Muda 1575 1576 Sri Alam 1576 1577 Zeynal Abidin Zeynal Abidin 1577 1589 II Eleddin Mensur Sah 1589 1596 Biyong 1596 1604 III Eleddin III Rayat Sah Seid el Muqammil 1604 1607 II Eli Rayat Sah 1607 1636 Iskender Muda 1636 1641 Iskender Tani 1641 1675 Ratu Safituddin Tajur Alam 1675 1678 Ratu Nakyatuddin Narul Alam 1678 1688 Ratu Zekyatuddin Inayat Sah 1688 1699 Zainatuddin Ratu Kamalat Sah Zinatuddin 1699 1702 Bedrul Alem Serif Hasim Yamalouddin 1702 1703 Perkaza Alam Serif Lamtui Sah Conan Berdaulat 1703 1726 Camal ul Alam Bedrul Minir 1726 Cahar ul Alam Aminuddin 1726 1727 Simsul Alam 1727 1735 IV Eleddin Ehmed Sah 1735 1760 V Eleddin Cohan Sah 1760 1781 I Mahmud Sah 1764 1785 Bedruddin Sah 1775 1781 I Ulamat Sah 1781 1795 VI Eleddin Mehemmed I Daud Sah 1815 1818 Serif Seyful Elem 1818 1824 VII Eleddin Cahar ul Alam tekrar 1824 1838 II Mehemmed Sah 1838 1857 II Suleyman Sah 1857 1870 II Mensur Sah 1870 1874 II Mahmud Sah 1874 1903 III Mehemmed Daud SahMenbeler Istoriya Vostoka v 6 tomah Tom III Vostok na rubezhe srednevekovya i novogo vremeni XVI XVIII vv M Izd Vostochnaya literatura RAN 1999 ISBN 5 02 017913 2EdebiyyatAchehskaya vojna A Byuro voennyh komissarov pod obsh red A A Grechko M Voennoe izd vo M va oborony SSSR 1976 Sovetskaya voennaya enciklopediya v 8 t 1976 1980 t 1 Tyurin V A Achehskaya vojna Iz istorii nacionalno osvoboditelnogo dvizheniya v Indonezii M 1970 Ibrahim Alfian Aceh and the Perang Sabil Indonesian Heritage Early Modern History Vol 3 ed Anthony Reid Sian Jay and T Durairajoo Singapore Editions Didier Millet 2001 132 133 Reid Anthony An Indonesian Frontier Acehnese amp Other Histories of Sumatra Singapore Singapore University Press 2005 ISBN 9971 69 298 8 Ricklefs M C A History of Modern Indonesia Since c 1300 Hampshire UK MacMillan Press 1993 P 143 46 ISBN 978 0804721950 Vickers Adrian A History of Modern Indonesia New York Cambridge University Press 2005 P 10 13 ISBN 0 521 54262 2 IstinadlarPogadaev V A Tajnaya diplomatiya sultanata Ache v XIX veke v kn Politicheskaya intriga na Vostoke M 2000 s 302 311 Pogadaev V A Teuku Umar geroj antikolonialnoj Acheskoj vojny 1873 1913 Voprosy istorii N 2 2012 s 162 165 Pogadaev V A Tajnaya diplomatiya sultanata Ache v XIX veke v kn Politicheskaya intriga na Vostoke M 2000 s 302 311