Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anatri çuvaşlar — çuvaş xalqının etnoqrafik qrupu. Etnoqraflar onları 3 alt qrupa ayırırlar: şimal (Anış və Uryum çayları arasında); çalılıq və ya qərb (Böyük Bula və Karla çayları arasında); cənub və ya çöl (xirti) (Kubna və Karlanın çayarası kəsişməsi).
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Dili | |||||||||||||||
| İrqi | |||||||||||||||
| avropoid, turan irqi tipi | |||||||||||||||
| Dini | |||||||||||||||
| xristianlıq (provaslav) | |||||||||||||||
| Daxildir | |||||||||||||||
| Türk xalqları | |||||||||||||||
| Mənşəyi | |||||||||||||||
| bulqarlar, sabirlər, bərtaşlar və digər türk xalqları qismən fin-uqor xalqları | |||||||||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||||||||
| tatarlar və digər türk xalqları |
Yaşadıqları ərazilər
Anatri çuvaşların məskunlaşma ərazisi, Uta çayı boyunca anat yençi çuvaşların yaşadıqları ərazi ilə həmsərhəddir. Onların məskunlaşma əraziləri Çuvaşıstanın cənub bölgələrini və Tatarıstan Respublikasının ona bitişik rayonlarını və Ulyanovsk vilayətini əhatə edir. XIX əsrdəonların məskunlaşma ərazilərinə Tsivilski rayonunun cənub hissəsi və Simbirski, Buinski, Tetyuşski mahallarının şimal əraziləri daxil idi.
Mənşəyi
Etnik çöl yarımqrupu XVI əsrdə Çuvaşıstanın mərkəzi rayonlarından olan insanlar tərəfindən Kazan ələ keçirildikdən sonra çar administrasiyasının təzyiqi ilə, eləcə də ərazinin sərbəst müstəmləkəçiliyi nəticəsində kolonistlər tərəfindən formalaşmışdır. Qazan xanlığı dövründə yerli çuvaşlar orijinallığı dil və digər əlamətlərlə müəyyən edilən iki alt qrupa bölünürdülər: anatri, anat yençi və (viryal/turi) çuvaşlar. Sonuncular şərq qonşuları — tatarlarla ən böyük etnik-mədəni təmasda idilər. XVI əsrin ortalarından çuvaşların rus etnik qrupunun təzyiqi altında cənub çöl bölgələrində, Uryum çayının cənubunda məskunlaşması zamanı anatri çuvaşlarının yeni yarımqrupu — Hirti (çöl) meydana gəldi. Sovet arxeoloqu P. N. Tretyakovun Çuvaş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası ərazisində apardığı qazıntılar nəticəsində müəyyən edildi ki, Çuvaş torpaqlarının cənub-şərq hissəsi, Çuvaş anatri bölgəsi Bulqar türklərinin dövlətinin mühüm bir hissəsi idi. Onu bulqarların feodalları idarə edirdi. Anatri çuvaşlar bu8 bölgənin əsasən sərhəd hissəsində yaşayıdı. Sovet şərqşünası, ərəb tarixçisi, etnoqrafı Andrey Kovalevski yazırdı ki, XIII–XIV əsrlərdə monqol-tatarların işğalı və Bulqar çarlığının sonrakı məğlubiyyətləri nəticəsində əhali təkcə Kamadan kənarda şimala deyil, həm də Çuvaşıstanın qərb bölgələrinə qaçdı ki, bu da burada bulqar elementinin daha da güclənməsinə kömək etdi. Etnoqrafik araşdırmalarda bir tərəfdən, çuvaşların məişətinin bölgənin yerli əhalisi, xüsusən də qonşu marilər ilə qədimdən əlaqəsini, digər tərəfdən, xüsusilə Çuvaşiyanın cənub bölgələrindəki çöl xalqları ilə məişətlə bağlılığını göstərir.
Antropologiya
Anatri çuvaşların antropologiyası Orta Volqaboyu bölgəsinin Avropoid qruplarına aid edilir. Kranioskopik və kraniometrik analizlər anatri çuvaşların anat yençi çuvaşlarla müqayisədə daha çox avropoid olduğunu göstərir. Batırevski və Yalçikski rayonlarının əhalisi ən avropoiddir. Daha qaranlıq piqmentasiya, orta səviyyədən yuxarı boy, güclü bədən quruluşu faizi və üzün sifət cizgiləri. Bütün bunlar onlarda Avropoid irqinin pontik tipinin bariz xüsusiyyətlərini ortaya qoyur. Pervomaiski rayonunun əhalisi Batırevtsi və Yalçiktsidə yaşayan çuvaşlardan daha qısa boy ilə fərqlənirlər. Lakin onlar kimi, onlarda anat yençi çuvaşlarla müqayisədə daha çox Avropoid irqinin xüsusiyyətlərinə malikdirlər.
Geyim
Bədənə "kepe" adlı köynək geyindirildi. Köynəklər istifadə xarakterindən, eləcə də ailənin vəziyyətindən asılı olaraq müxtəlif keyfiyyətdə ağ kətandan tikilirdi. Ağ köynəklərin geyinilməsində ənənəyə adət olunurdu və bütpərəst dualar zamanı bütün çuvaş qrupları üçün məcburi hesab edilirdi. Köynəklər boş və qurşaqlı idi. Eyni zamanda, əgər viryal çuvaşlar eyni anda 3 kəmər taxırdılarsa, anatri və anat yençi çuvaşlar yalnız bir — ucları bəzəkli kəmərlər taxırdı.
Anatri çuvaşların geyimi çəmən marilərin geyimlərinə kifayət qədər yaxındır. Bu, geyim, baş geyimi, ornament (motiv və aranjiman) və kostyumun kəsilməsi formalarında özünü göstərir. Geyimlərin bir sıra adları da üst-üstə düşür: mari və çuvaş dillərində köynəklərin döş hissəsində tikmələr mel adlanır. Qadın köynəyinin döş hissəsində həndəsi formalarda (romb, kvadrat, çoxbucaqlı) naxışlara mari dilində pöştür və pӧştirdə, çuvaşca isə pyshter deyilir. Oval medalyon şəklində çiyinlərdəki tikmədə mari və çuvaş dillərində müvafiq olaraq koldırmaç və xultarmaç terminləri vardır. Lakin sonuncu halda bu söz əksinə türk mənşəlidir və ona cağatay və azərbaycan dillərində da rast gəlinir. Çuvaş və marilərin geyimlərindəki bu ümumi elementlər iki qonşu xalqın etnik-mədəni əlaqələri nəticəsində inkişaf etmişdir.
Beləliklə XIX əsrin sonlarına qədər paltarlar ağ kətandan tikilmiş, tikmə və qırmızı lentlərlə bəzədilmişdir. Anatri və anat yençi çuvaşların köynəklərinin sinə hissəsi çox vaxt düzbucaqlı simpmalla əlavəsi ilə tamamlanırdı. Qadın köynəklərinin dekorasiyası sinə hissəsində (keske və suntax zolaqlı tikilişlər), qolları və ətəyi boyunca tikilirdi. XX əsrin əvvəllərindən yerli əhali digər etnik qruplardan fərqli olaraq mavi və qırmızı damalı kətandan ulaçadan və ya fabrik parçalarından köynək və önlük tikilməyə başlanmış, onların silueti genişlənmiş, dekorasiyası daha parlaq və rəngarəng olmuşdur.
Üst geyim
Axşamlar və yayın sərin günlərində çuvaşlar ağ və ya nazik qara-göy parçadan boş bir kaftan şubır (şupăr) geyirdilər. O, sağdan sola bükülmüş, düz və ya quraşdırılmış arxa ilə kəsikləri var idi. Ağ şubir həm də qurbanlar zamanı kahinlərin geyimi idi. Bununla belə, xəz paltarları və qara açıq rəngli kaftanları əsasən anat yençi çuvaşları geyinirdilər, anatrilər isə parça kaftanlara üstünlük verirdi. Anatri çuvaşlar qara və ya göy rəngli kaftanları, anat yençi çuvaşlar isə ağ və sarı rənglərə daha çox dəyər verirdilər.
Qış paltarları sarı və qara qoyun dərisindən hazırlanmış kürək xəz paltolar idi. Xəz paltolar uzun, beli yığcam, yaxası və qolları xəz ilə tikilirdi. Nə qədər çox bəzək vuruldusa, xəz palto daha zəngin hesab olunurdu, çünki bu, daha çox material tələb edirdi. Yaxası, sinənin kənarları, ən yaxşı xəz paltolarının cibləri qara parça, qunduz və ya quzu dərisi zolağı ilə örtülmüşdür.
Yağışlı havada və ya yolda kaftanın üzərinə çapan (açam), epança (yupança), qalın parçadan palto (çumarlaxh) geyilirdi. Onlar düz arxalı, topuq boyu, iri yaxalı və dərin qoxu ilə tikilirdi. Çapanlar geniş açıq geyilir və ya qurşaqlarla bağlanırdı.
Ayaqqabı
Samandan tikilmiş çarıqlar (çapata) kişilər və qadınlar üçün əsas ayaqqabı idi. Kişi çarıqları yeddi zolaqdan toxunmuşdu (pusxat) kiçik başı və aşağı yanları ilə. Qadın çarıqları çox diqqətlə toxunurdu — daha dar zolaqlardan ibarət idi (9–12 zolaq). Anatri çuvaşları parça corab (çalxa) ilə çarıq geyirdilər. Cənub-şərq bölgələrinin qadınları (Batırevski, Yalçikski) də parça çarıqlar (keske çalha) geyirdilər. Valenki (kaçata) keçmişdə varlı kəndlilər tərəfindən geyilirdi. XIX əsrin sonlarından toy üçün oğula dəri çəkmə (saran ata), qızlara isə dəri çəkmə (saran puşmak) almaq ənənəsi mövcud idi.
Baş geyimləri və bəzəklər
Çuvaş qadınlarının qədim baş geyimləri iki qrupa bölünür: şal və papaqlar. Şal qrupuna masmak sarğısı olan surpan baş bandı daxildir (aşağı çuvaşlarda — daha geniş, iri naxışlı), eləcə də çalma və gəlin pĕrkenchĕk örtüyü. Çuvaşların müxtəlif etnik qruplarında surpanların bəzədilməsi və onları geyinmə üsullarının özünəməxsus xüsusiyyətləri var idi. Anatri çuvaşlar arasında surpan uzun idi (demək olar ki, 2,5 metr) və başı tam örtürdü. Anat yençi çuvaşların surpanı baş bandı puç tutri ilə bərkidilirdi. Masmakların üzərindəki ornamental naxışlar çox müxtəlifdir: at, quş, əjdaha fiqurları, çuvaş mifologiyasına görə dünyanın yaranmasının bütöv ornamentli şəkilləri və s. Çalma — nazik ağ kətandan hazırlanmış yaylıq — anatri və anat yençi çuvaşlar tərəfindən geyilirdi. Bütün baş örtülü olurdu. Çuvaş qadınlarının adəti var idi ki, saçlarını göstərmirdilər. Tikmə çalmanın kənarları boyunca toxunmalar olurdu.
Baş geyimi kimi tikmə ilə bəzədilmiş surpan və surpan tutri XIX əsrin son rübündən naxışlı toxumalarla bəzədilərək istifadə edilmişdir. Qadın geyiminə xuşpu baş geyimi də daxil idi (iki növ); qızın tuxyası iri muncuqlu naxışlı və konusvari üstü dəbilqə formasında idi. Zinət əşyaları (boyunbağı — măya, monisto may, sırğalar — alka, boyun bəzəkləri — tevet və s.) sikkə və muncuqlarla örtülmüşdür. Sara adlanan qurşaq kəməri tikmə və saçaqla bəzədilirdi.
İstinadlar
- А.А. Трофимов, Е.А. Ягафова, М.Г. Кондратьев, Л.П. Сергеев, П.П. Фокин, Г.Б. Матвеев, Г.Н. Иванов. "Низовые чуваши". Электронная Чувашская энциклопедия. 2021-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 16.09.2021.
- "Энциклопедия | Низовые чуваши". www.enc.cap.ru. 2022-05-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-05-26.
- Ковалевский А. П. Чуваши и булгары по данным Ахмеда Ибн-Фадлана. Чуваш. гос. изд-во. 1954. 7.
- В. П. Иванов, Г. Б. Матвеев. История Чувашского края. — Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1995.
- М. Р. Федотов. Этимологический словарь чувашского языка. Т. 2 (#bad_url).
Ədəbiyyat
- Ковалевский А. П. Чуваши и булгары по данным Ахмеда Ибн-Фадлана. Чебоксары. 1954.
- Иванов В. П., Матвеев Г. Б. История чувашского края. Чебоксары. 1995.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Anatri cuvaslar cuvas xalqinin etnoqrafik qrupu Etnoqraflar onlari 3 alt qrupa ayirirlar simal Anis ve Uryum caylari arasinda caliliq ve ya qerb Boyuk Bula ve Karla caylari arasinda cenub ve ya col xirti Kubna ve Karlanin cayarasi kesismesi Anatri cuvaslar Yasadigi eraziler Rusiya CuvasistanTataristanBasqirdistanUlyanovsk vilayetiDilicuvas rusIrqiavropoid turan irqi tipiDinixristianliq provaslav DaxildirTurk xalqlariMenseyibulqarlar sabirler bertaslar ve diger turk xalqlari qismen fin uqor xalqlariQohum xalqlartatarlar ve diger turk xalqlariYasadiqlari erazilerCuvasistanin etnik xeritesi Anatri cuvaslarin meskunlasma erazisi Uta cayi boyunca anat yenci cuvaslarin yasadiqlari erazi ile hemserheddir Onlarin meskunlasma erazileri Cuvasistanin cenub bolgelerini ve Tataristan Respublikasinin ona bitisik rayonlarini ve Ulyanovsk vilayetini ehate edir XIX esrdeonlarin meskunlasma erazilerine Tsivilski rayonunun cenub hissesi ve Simbirski Buinski Tetyusski mahallarinin simal erazileri daxil idi MenseyiEtnik col yarimqrupu XVI esrde Cuvasistanin merkezi rayonlarindan olan insanlar terefinden Kazan ele kecirildikden sonra car administrasiyasinin tezyiqi ile elece de erazinin serbest mustemlekeciliyi neticesinde kolonistler terefinden formalasmisdir Qazan xanligi dovrunde yerli cuvaslar orijinalligi dil ve diger elametlerle mueyyen edilen iki alt qrupa bolunurduler anatri anat yenci ve viryal turi cuvaslar Sonuncular serq qonsulari tatarlarla en boyuk etnik medeni temasda idiler XVI esrin ortalarindan cuvaslarin rus etnik qrupunun tezyiqi altinda cenub col bolgelerinde Uryum cayinin cenubunda meskunlasmasi zamani anatri cuvaslarinin yeni yarimqrupu Hirti col meydana geldi Sovet arxeoloqu P N Tretyakovun Cuvas Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi erazisinde apardigi qazintilar neticesinde mueyyen edildi ki Cuvas torpaqlarinin cenub serq hissesi Cuvas anatri bolgesi Bulqar turklerinin dovletinin muhum bir hissesi idi Onu bulqarlarin feodallari idare edirdi Anatri cuvaslar bu8 bolgenin esasen serhed hissesinde yasayidi Sovet serqsunasi ereb tarixcisi etnoqrafi Andrey Kovalevski yazirdi ki XIII XIV esrlerde monqol tatarlarin isgali ve Bulqar carliginin sonraki meglubiyyetleri neticesinde ehali tekce Kamadan kenarda simala deyil hem de Cuvasistanin qerb bolgelerine qacdi ki bu da burada bulqar elementinin daha da guclenmesine komek etdi Etnoqrafik arasdirmalarda bir terefden cuvaslarin meisetinin bolgenin yerli ehalisi xususen de qonsu mariler ile qedimden elaqesini diger terefden xususile Cuvasiyanin cenub bolgelerindeki col xalqlari ile meisetle bagliligini gosterir AntropologiyaAnatri cuvaslarin antropologiyasi Orta Volqaboyu bolgesinin Avropoid qruplarina aid edilir Kranioskopik ve kraniometrik analizler anatri cuvaslarin anat yenci cuvaslarla muqayisede daha cox avropoid oldugunu gosterir Batirevski ve Yalcikski rayonlarinin ehalisi en avropoiddir Daha qaranliq piqmentasiya orta seviyyeden yuxari boy guclu beden qurulusu faizi ve uzun sifet cizgileri Butun bunlar onlarda Avropoid irqinin pontik tipinin bariz xususiyyetlerini ortaya qoyur Pervomaiski rayonunun ehalisi Batirevtsi ve Yalciktside yasayan cuvaslardan daha qisa boy ile ferqlenirler Lakin onlar kimi onlarda anat yenci cuvaslarla muqayisede daha cox Avropoid irqinin xususiyyetlerine malikdirler GeyimMilli geyimde olan anatri cuvas qadini Bedene kepe adli koynek geyindirildi Koynekler istifade xarakterinden elece de ailenin veziyyetinden asili olaraq muxtelif keyfiyyetde ag ketandan tikilirdi Ag koyneklerin geyinilmesinde eneneye adet olunurdu ve butperest dualar zamani butun cuvas qruplari ucun mecburi hesab edilirdi Koynekler bos ve qursaqli idi Eyni zamanda eger viryal cuvaslar eyni anda 3 kemer taxirdilarsa anatri ve anat yenci cuvaslar yalniz bir uclari bezekli kemerler taxirdi Anatri cuvaslarin geyimi cemen marilerin geyimlerine kifayet qeder yaxindir Bu geyim bas geyimi ornament motiv ve aranjiman ve kostyumun kesilmesi formalarinda ozunu gosterir Geyimlerin bir sira adlari da ust uste dusur mari ve cuvas dillerinde koyneklerin dos hissesinde tikmeler mel adlanir Qadin koyneyinin dos hissesinde hendesi formalarda romb kvadrat coxbucaqli naxislara mari dilinde postur ve pӧstirde cuvasca ise pyshter deyilir Oval medalyon seklinde ciyinlerdeki tikmede mari ve cuvas dillerinde muvafiq olaraq koldirmac ve xultarmac terminleri vardir Lakin sonuncu halda bu soz eksine turk menselidir ve ona cagatay ve azerbaycan dillerinde da rast gelinir Cuvas ve marilerin geyimlerindeki bu umumi elementler iki qonsu xalqin etnik medeni elaqeleri neticesinde inkisaf etmisdir Belelikle XIX esrin sonlarina qeder paltarlar ag ketandan tikilmis tikme ve qirmizi lentlerle bezedilmisdir Anatri ve anat yenci cuvaslarin koyneklerinin sine hissesi cox vaxt duzbucaqli simpmalla elavesi ile tamamlanirdi Qadin koyneklerinin dekorasiyasi sine hissesinde keske ve suntax zolaqli tikilisler qollari ve eteyi boyunca tikilirdi XX esrin evvellerinden yerli ehali diger etnik qruplardan ferqli olaraq mavi ve qirmizi damali ketandan ulacadan ve ya fabrik parcalarindan koynek ve onluk tikilmeye baslanmis onlarin silueti genislenmis dekorasiyasi daha parlaq ve rengareng olmusdur Ust geyim Axsamlar ve yayin serin gunlerinde cuvaslar ag ve ya nazik qara goy parcadan bos bir kaftan subir supăr geyirdiler O sagdan sola bukulmus duz ve ya qurasdirilmis arxa ile kesikleri var idi Ag subir hem de qurbanlar zamani kahinlerin geyimi idi Bununla bele xez paltarlari ve qara aciq rengli kaftanlari esasen anat yenci cuvaslari geyinirdiler anatriler ise parca kaftanlara ustunluk verirdi Anatri cuvaslar qara ve ya goy rengli kaftanlari anat yenci cuvaslar ise ag ve sari renglere daha cox deyer verirdiler Qis paltarlari sari ve qara qoyun derisinden hazirlanmis kurek xez paltolar idi Xez paltolar uzun beli yigcam yaxasi ve qollari xez ile tikilirdi Ne qeder cox bezek vuruldusa xez palto daha zengin hesab olunurdu cunki bu daha cox material teleb edirdi Yaxasi sinenin kenarlari en yaxsi xez paltolarinin cibleri qara parca qunduz ve ya quzu derisi zolagi ile ortulmusdur Yagisli havada ve ya yolda kaftanin uzerine capan acam epanca yupanca qalin parcadan palto cumarlaxh geyilirdi Onlar duz arxali topuq boyu iri yaxali ve derin qoxu ile tikilirdi Capanlar genis aciq geyilir ve ya qursaqlarla baglanirdi AyaqqabiSamandan tikilmis cariqlar capata kisiler ve qadinlar ucun esas ayaqqabi idi Kisi cariqlari yeddi zolaqdan toxunmusdu pusxat kicik basi ve asagi yanlari ile Qadin cariqlari cox diqqetle toxunurdu daha dar zolaqlardan ibaret idi 9 12 zolaq Anatri cuvaslari parca corab calxa ile cariq geyirdiler Cenub serq bolgelerinin qadinlari Batirevski Yalcikski de parca cariqlar keske calha geyirdiler Valenki kacata kecmisde varli kendliler terefinden geyilirdi XIX esrin sonlarindan toy ucun ogula deri cekme saran ata qizlara ise deri cekme saran pusmak almaq enenesi movcud idi Bas geyimleri ve bezeklerCuvas qadinlarinin qedim bas geyimleri iki qrupa bolunur sal ve papaqlar Sal qrupuna masmak sargisi olan surpan bas bandi daxildir asagi cuvaslarda daha genis iri naxisli elece de calma ve gelin pĕrkenchĕk ortuyu Cuvaslarin muxtelif etnik qruplarinda surpanlarin bezedilmesi ve onlari geyinme usullarinin ozunemexsus xususiyyetleri var idi Anatri cuvaslar arasinda surpan uzun idi demek olar ki 2 5 metr ve basi tam orturdu Anat yenci cuvaslarin surpani bas bandi puc tutri ile berkidilirdi Masmaklarin uzerindeki ornamental naxislar cox muxtelifdir at qus ejdaha fiqurlari cuvas mifologiyasina gore dunyanin yaranmasinin butov ornamentli sekilleri ve s Calma nazik ag ketandan hazirlanmis yayliq anatri ve anat yenci cuvaslar terefinden geyilirdi Butun bas ortulu olurdu Cuvas qadinlarinin adeti var idi ki saclarini gostermirdiler Tikme calmanin kenarlari boyunca toxunmalar olurdu Bas geyimi kimi tikme ile bezedilmis surpan ve surpan tutri XIX esrin son rubunden naxisli toxumalarla bezedilerek istifade edilmisdir Qadin geyimine xuspu bas geyimi de daxil idi iki nov qizin tuxyasi iri muncuqlu naxisli ve konusvari ustu debilqe formasinda idi Zinet esyalari boyunbagi măya monisto may sirgalar alka boyun bezekleri tevet ve s sikke ve muncuqlarla ortulmusdur Sara adlanan qursaq kemeri tikme ve sacaqla bezedilirdi IstinadlarA A Trofimov E A Yagafova M G Kondratev L P Sergeev P P Fokin G B Matveev G N Ivanov Nizovye chuvashi Elektronnaya Chuvashskaya enciklopediya 2021 07 31 tarixinde Istifade tarixi 16 09 2021 Enciklopediya Nizovye chuvashi www enc cap ru 2022 05 26 tarixinde Istifade tarixi 2022 05 26 Kovalevskij A P Chuvashi i bulgary po dannym Ahmeda Ibn Fadlana Chuvash gos izd vo 1954 7 V P Ivanov G B Matveev Istoriya Chuvashskogo kraya Cheboksary Chuvashskoe knizhnoe izdatelstvo 1995 M R Fedotov Etimologicheskij slovar chuvashskogo yazyka T 2 bad url EdebiyyatKovalevskij A P Chuvashi i bulgary po dannym Ahmeda Ibn Fadlana Cheboksary 1954 Ivanov V P Matveev G B Istoriya chuvashskogo kraya Cheboksary 1995