Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Etnogenetik əlaqələr
Turan irqi tipi əsasən Türk xalqları ilə əlaqədardır. Bu irqi tipin xüsusiyyətlərini keçmişdə Onoqurların , Hunların , Macarların , Peçeneqlərin , Kumanlarım (Qipçaqların) , Qədim Uyğurların , Avarların , Kabardinlərin , Xəzərlərin, Bulqarların (İdil-Volqa Bulqarları və Dunay Bulqarlarının) antropoloji xüsusiyyətləri ilə uyğun gəlir. Bartuez , Nemeskeri və Lipitak tərəfindən aparılmış və Macarıstanın İstila dövrünü araşdıran Conquest Anthropogical tədqiqatları zamanı üzə çıxarılan qəbr abidələrindəki skletlərin xüsusiyyətləri ən çox bu irqi tiplə uyğun gəlmişdir. Amerikan antropoloqu E. Wiesner və Alman alimi Ferdinand fon Rixtofenin araşdırmalarına görə qədim Skiflər çox əhəmiyyətli dərəcədə Turanoid xüsusiyyətlərinə sahib idilər. Macar antropoloqu İstvan Kiszelyə görə Turan irqi qədim Skiflər , Sarmatlar , Hunlar və Avarlar arasında ümumi bir irqi tip idi. Gyula Henkey (1974) Turan tipi Macarıstanın müasir Jasz əhalisinin təxminən 20 faizini təşkil edir. Hansının ki , təxminən 10 faizinin nəsilləri Kuman-Qipçaqlara, digər 10 faizin nəsilləri isə Alan-Sarmatlara gedib çıxır. Gyula Henkeyin araşdırmalarına görə (1990) Turanoid tipi Nagykunların 43,7%-ində, Orseglərin 41,2%-ində, , Kiskun-un 33,0%-ində, Paloc-un 27,9%-ində və Jasz qruplarının 25,5%-ində tapıla bilər.
Mənşəyi
Ginzburqa görə (1966), Turan tipi eramızdan 1000 il əvvəldən eramızın 5–6-cı əsrlərinə qədər Orta Asiyada formalaşmış və Turan irqi Avropoid irqi ilə Andronovo tipinin qarışığından yaranmışdır və Tunc dövründən Orta Asiyada aborigen olmuşdur. Qazax antropoloqu İsmaqulova görə (1970, 13-cü əsrdəki monqol axınlarına qədər Orta Asiyada Turan irqi tipi hakim olmuşdur. Monqol istilaçıları Orta Asiyanı tutduqdan sonra daha çox İpək Yolu üzərindəki torpaqlarda məskunlaşdılar və yerli əhaliylə asanlıqla qaynayıb qarışdılar. İpək yolu üzərində olmayan Qazaxıstan , Qırğızıstan və Özbəkistan ərazilərində isə Turanlıq (Avropoidlik) üstünlük təşkil etməyə davam etdi. Macar antropoloqu Pal Liptaka görə Turan irqində müşahidə olunan Avropoid xüsusiyyətləri Andronovo qarışığının təsiridir. Fothi Erzsebet nəzərə çatdırır ki, Turan irqi tunc dövründə Qazaxıstanın şımal düzənliklərində yaşayan Cro Maqnon əhalisindən , Paleo-Sibir tayfalarından, Andronovo mədəniyyətini yaradanların qarışmasından yaranmışdır. Ginzburqa görə , müasir dövrdəki kimi, keçmişdə də Turanidlər Perslərdən (Farslardan) xeyli fərqlənmişlər.
Cografi yayılma
Turan irqi tipi Qazaxlar, Şımal Özbəklərin, Qaraqalpaklar, Tatarlar, Başqırdlar, Qırğızlar, Macarlar, Türkmənlər, Telengitlər, Yakutlar, Tofalar, Taciklər arasında geniş şəkildə və kiçik dərəcədə Türkiyə və Balkanlarda yayılmışlar. I minilliyin baçlanğıcında, arxeoloji məlumatlara görə, Cənubi Sibirdə və Qazaxıstanda qədim Turan tayfaları arasında köçərilik geniş şəkildə yayıldı.Ginzburqa (1956) və İsmaqulova görə, bu tayfalar köçəri Andronovo antropoloji tipinə mənsub olmuş, müasir Qazaxların və Qaraqalpakların ulu babaları olmuşlar və onların müasir antropoloji tiplərini müəyyən etmişlər. Ginzburqa görə müasir macarların antropoloji tipləri Türklərlə çox yaxındır və onların 46.2 faizi Türk mənşəlidi. Bu irqin ən çəx yayılması demək olar ki, bütün qədim və orta dövrü əhatə edən Türk hücumları zamanı daha da genişlənmişdir.
Xarakterik xüsusiyyətləri
bəzən Cənubi Sibir irqi tipi də deyilir. Antropoloji təsnifatların çoxunda sarı (monqoloid) irqdən ağ irqə keçıd hesab olunur. Bəzi antropoloqlar Turan irqinin özünü çənə çıxıntısının zəif olması ilə seçilən Yenisey, III saç örtüyünün lap az inkişafı və dalğavari saçları ilə fərqlənən Sakit Okean variantlarına ayırırlar. Xarakterik xüsusiyyətləri:
- -saçları düz və coddur.
- -dərilərinin rəngi qismən tutqun və ya bəyazdır.
- -sifətlərinin üfüqi profili ortoqnat, şaquli profili zəif, ölçüləri hündür və çox enlidir.
- -burunları düzdür.
- -gözlərinin üst qapağında qırış orta dərəcədə inkişaf etmişdir. Bəzi hallarda epikantus müşahidə olunur.
- -dodaqları nazikdir. Dodaqlarının dəri hissəsi orta hündürlükdə, qişa hissəsi isə qismən proxeylik formadadır.
- -çənələri orta çıxıntılıdır.
- -alınları maili, qaşüstü sümüyün inkişafı güclüdür.
- -baş göstəriciləri 84–86 (braxikefal), burun göstəriciləri 65–69, boylarının uzunluğu 163–166 santimetrdir.
 | İrq ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Mənbə və istinadlar
- Kərəm MəmmədovAntropologiyanın əsasları.
- , Turaniden-Studien, Akademie der Wissenschaften und der Literatur, F. Steiner Verlag, Mainz, (1950).
- -Gyula Laszio, İstvan Kizsel: Nagyszentmiklasın xəzinəsi, Corvina, 1984, səh 171.
- Nurəddin Qoç , İslamdan əvvəl Türk dili və ədəbiyyatı , 2002, səh 52)
- Pál Liptak: Recherches anthropologiques sur les ossements avares des environs d'Üllö (1955), : Acta archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, (1955), səh. 231–314)
- Endre Czeizel, Genetics of the Hungarian population: ethnic aspects, genetic markers, ecogenetics and disease spectrum, Springer Verlag, 1991, səh.110
- Felix von Keudell, The Book Of Revelations, V nəşr, 2012
- Lipták, Pál. Recherches anthropologiques sur les ossements avares des environs d'Üllö (1955) — In: Acta archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, nəşr. 6 (1955), səh. 231–314)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Etnogenetik elaqelerTuran irqi tipi esasen Turk xalqlari ile elaqedardir Bu irqi tipin xususiyyetlerini kecmisde Onoqurlarin Hunlarin Macarlarin Peceneqlerin Kumanlarim Qipcaqlarin Qedim Uygurlarin Avarlarin Kabardinlerin Xezerlerin Bulqarlarin Idil Volqa Bulqarlari ve Dunay Bulqarlarinin antropoloji xususiyyetleri ile uygun gelir Bartuez Nemeskeri ve Lipitak terefinden aparilmis ve Macaristanin Istila dovrunu arasdiran Conquest Anthropogical tedqiqatlari zamani uze cixarilan qebr abidelerindeki skletlerin xususiyyetleri en cox bu irqi tiple uygun gelmisdir Amerikan antropoloqu E Wiesner ve Alman alimi Ferdinand fon Rixtofenin arasdirmalarina gore qedim Skifler cox ehemiyyetli derecede Turanoid xususiyyetlerine sahib idiler Macar antropoloqu Istvan Kiszelye gore Turan irqi qedim Skifler Sarmatlar Hunlar ve Avarlar arasinda umumi bir irqi tip idi Gyula Henkey 1974 Turan tipi Macaristanin muasir Jasz ehalisinin texminen 20 faizini teskil edir Hansinin ki texminen 10 faizinin nesilleri Kuman Qipcaqlara diger 10 faizin nesilleri ise Alan Sarmatlara gedib cixir Gyula Henkeyin arasdirmalarina gore 1990 Turanoid tipi Nagykunlarin 43 7 inde Orseglerin 41 2 inde Kiskun un 33 0 inde Paloc un 27 9 inde ve Jasz qruplarinin 25 5 inde tapila biler Menseyi Ginzburqa gore 1966 Turan tipi eramizdan 1000 il evvelden eramizin 5 6 ci esrlerine qeder Orta Asiyada formalasmis ve Turan irqi Avropoid irqi ile Andronovo tipinin qarisigindan yaranmisdir ve Tunc dovrunden Orta Asiyada aborigen olmusdur Qazax antropoloqu Ismaqulova gore 1970 13 cu esrdeki monqol axinlarina qeder Orta Asiyada Turan irqi tipi hakim olmusdur Monqol istilacilari Orta Asiyani tutduqdan sonra daha cox Ipek Yolu uzerindeki torpaqlarda meskunlasdilar ve yerli ehaliyle asanliqla qaynayib qarisdilar Ipek yolu uzerinde olmayan Qazaxistan Qirgizistan ve Ozbekistan erazilerinde ise Turanliq Avropoidlik ustunluk teskil etmeye davam etdi Macar antropoloqu Pal Liptaka gore Turan irqinde musahide olunan Avropoid xususiyyetleri Andronovo qarisiginin tesiridir Fothi Erzsebet nezere catdirir ki Turan irqi tunc dovrunde Qazaxistanin simal duzenliklerinde yasayan Cro Maqnon ehalisinden Paleo Sibir tayfalarindan Andronovo medeniyyetini yaradanlarin qarismasindan yaranmisdir Ginzburqa gore muasir dovrdeki kimi kecmisde de Turanidler Perslerden Farslardan xeyli ferqlenmisler Cografi yayilmaTuran irqi tipi Qazaxlar Simal Ozbeklerin Qaraqalpaklar Tatarlar Basqirdlar Qirgizlar Macarlar Turkmenler Telengitler Yakutlar Tofalar Tacikler arasinda genis sekilde ve kicik derecede Turkiye ve Balkanlarda yayilmislar I minilliyin baclangicinda arxeoloji melumatlara gore Cenubi Sibirde ve Qazaxistanda qedim Turan tayfalari arasinda kocerilik genis sekilde yayildi Ginzburqa 1956 ve Ismaqulova gore bu tayfalar koceri Andronovo antropoloji tipine mensub olmus muasir Qazaxlarin ve Qaraqalpaklarin ulu babalari olmuslar ve onlarin muasir antropoloji tiplerini mueyyen etmisler Ginzburqa gore muasir macarlarin antropoloji tipleri Turklerle cox yaxindir ve onlarin 46 2 faizi Turk menselidi Bu irqin en cex yayilmasi demek olar ki butun qedim ve orta dovru ehate eden Turk hucumlari zamani daha da genislenmisdir Xarakterik xususiyyetleribezen Cenubi Sibir irqi tipi de deyilir Antropoloji tesnifatlarin coxunda sari monqoloid irqden ag irqe kecid hesab olunur Bezi antropoloqlar Turan irqinin ozunu cene cixintisinin zeif olmasi ile secilen Yenisey III sac ortuyunun lap az inkisafi ve dalgavari saclari ile ferqlenen Sakit Okean variantlarina ayirirlar Xarakterik xususiyyetleri saclari duz ve coddur derilerinin rengi qismen tutqun ve ya beyazdir sifetlerinin ufuqi profili ortoqnat saquli profili zeif olculeri hundur ve cox enlidir burunlari duzdur gozlerinin ust qapaginda qiris orta derecede inkisaf etmisdir Bezi hallarda epikantus musahide olunur dodaqlari nazikdir Dodaqlarinin deri hissesi orta hundurlukde qisa hissesi ise qismen proxeylik formadadir ceneleri orta cixintilidir alinlari maili qasustu sumuyun inkisafi gucludur bas gostericileri 84 86 braxikefal burun gostericileri 65 69 boylarinin uzunlugu 163 166 santimetrdir Irq ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe ve istinadlarKerem MemmedovAntropologiyanin esaslari Turaniden Studien Akademie der Wissenschaften und der Literatur F Steiner Verlag Mainz 1950 Gyula Laszio Istvan Kizsel Nagyszentmiklasin xezinesi Corvina 1984 seh 171 Nureddin Qoc Islamdan evvel Turk dili ve edebiyyati 2002 seh 52 Pal Liptak Recherches anthropologiques sur les ossements avares des environs d Ullo 1955 Acta archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 1955 seh 231 314 Endre Czeizel Genetics of the Hungarian population ethnic aspects genetic markers ecogenetics and disease spectrum Springer Verlag 1991 seh 110 Felix von Keudell The Book Of Revelations V nesr 2012 Liptak Pal Recherches anthropologiques sur les ossements avares des environs d Ullo 1955 In Acta archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae nesr 6 1955 seh 231 314