Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əmircan — Bakının Suraxanı rayonunda şəhər tipli qəsəbə. Hazırda Əmircan kəndində 53 küçə, 6 məktəb, 10 uşaq bağçası, 3 xəstəxana, 1 internat məktəbi, park, Səttar Bəhlulzadə adına mədəniyyət sarayı, Tofiq İsmayılov adına qəsəbə stadionu (Azərsun Arena), Məşədi Əzizbəyov adına klub, A.Bakıxanov adına və Neftçilər kitabxanaları var.
| Əmircan | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 18 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafi mövqeyi
Əmircan Bakının şərqində, Şor gölünün sahilində yerləşir. Bakının Suraxanı rayonunun mərkəzi sayılır.1936-cı ildə qəsəbə statusu almışdır. Abşeronun ən qədim kəndlərindən biri olan Əmircanın köhnə adı Xilə olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, Abşeronun əksər kəndləri və Bakını birləşdirən ticarət yolları buradan keçdiyi üçün bura Dərxilə,yəni Xilə qapısı deyirdilər. Maştağaya gedən yol isə Xiləlan adlanırdı. XIV əsrdə Əmir Nizaməddin hacıların ziyarətinə başçılıq etdiyi üçün onun əmirhac titulu kəndə verilir.
Əhalisi
Əmircan əhalisinin sayı haqqında ilk məlumatlar XIX əsrin əvvəllərinə aid olsa da, tarixi dövrün təhlillərinə görə, orta əsrlərdə və hətta XVIII əsrdə də bu kəndin əhalisi dəfələrlə çox olmuşdur. Əmircanda evlərin sayı 1849-cu ildə 277, 1886-cı ildə 379 və 1921-ci ildə 615 idi. Əhali sayı 1842-ci ildə 759 nəfər idi və Bakı kəndləri arasında bu, saya görə 9-cu olsa da, sonrakı illərdə daha sürətlə artmışdır. 1913-cü ildə Bakı kəndləri arasında mədən-zavod rayonu ərazisinə aid olan kəndlərdən olub, əhali sayına görə 8-ci yerdə idi. XIX əsrin sonunda kənddə quruculuq abadlıq işlərinin aparılması məskunlaşmanı sürətləndirmiş, həmçinin 1926–1939-cu illərdə əhalinin sürətli artımı olmuşdur. Əhali sayı 1959-cu ildə 12,2 min, 2009-cu ildə 30,3 min və 2016-ci ildə 31,5 min nəfər olmuşdur. Qəsəbənin hazırda əhali sayı 60 min nəfərə yaxındır. Əslində mövcud və ya qeydiyyata alınmayanların sayı 25 minə yaxındır. Neft-mədən ərazilərinin böyük hissəsi daimi yaşayış yerlərinə çevrilmişlər. Qəsəbənin şərqində Rəng zavodu ərazisi tamamilə məskunlaşmış, hətta Şor gölünün bir hissəsi qurudularaq, maklerlərin tikdiyi evlər formasında əhaliyə satılır.
Tanınmışları
İnfrastrukturu
Qəsəbədə mineral hidrogen-kükürd tərkibli sularla müalicə edən Bərpa-müalicə mərkəzi vardır. Bura revmatizm, dəri, dayaq-hərəkət, artrit və d. xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. Qəsəbədə Suraxanı rayon İH binası, H.Əliyev mərkəzi, istirahət parkları, idman kompleksi, stadion fəaliyyət göstərir. Tofiq İsmayılov adına qəsəbə stadionunda və ya Azərsun Arenada futbol üzrə yerli və beynəlxalq oyunlar keçirilir. Stadion Qarabağ futbol klubunun ev stadionudur. Əmircanda S. Bəhlulzadənin ev muzeyi, Atəşgah qoruğ muzeyi, 2 poliklinika, özəl tibb müəssisəsi, internat, musiqi məktəbi, 1 ATS, mədəniyyət və gənclər evi, poçt məntəqəsi, 2 kitabxana və digər sosial binalar vardır. Burada 6 məktəbdə 5676 şagird təhsil alır və 6 uşaq bağçasında 472 uşaq tərbiyə alır(2011). İstehsalat müəssisələrindən Suraxanı Neft və Qazçıxarma İdarəsi, Suraxanı neft maşınqayırma, Neft-Mədən avadanlığı zavodu, Dalma avadanlığı və quyuların istismarı və hərbi maşınqayırma zavodları, Polad-armatur ASC, Gilan Holdinq Sənaye MMC, Sement istehsal müəssisəsi, Sement-Beton və kiçik müəssisələr fəaliyyət göstərir. Transformator zavodunun yeni korpusları fəaliyyətə başlamışdır. Əmircanda məhəllə sistemi əsasən XIX əsrdə formalaşmağa başlamışdır. Buradakı 5 məhəllə-Naxır bulağı, Meydan yeri, Soltanabadlılar, Əsədli, Bünyadlılar məhəlləsi adı ilə tanınan kiçik məhəllə ümumiyyətlə, Əmircanda 4 məscid fəaliyyət göstərmişdir. Nizaməddin məscidi XIV əsrə, digər üç məscid: Muxtarov, Bünyadlılar və Tutağacı məscidi isə XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərinə aid edilir. Əmircan kəndinin şəhərsalma strukturunda türbələrin və ovdanların da özünəməxsus rolu var. "Əmirhac", "Şıx Nəcəfəli", "Göyçək", "Səkinə" türbələri etiqad olunan dini ocaq kimi əmircanlılar arasında məşhurdur.
Etimologiya
Əmircan Bakının qədim kəndlərindən sayılır. A. Bakıxanov "Gülüstani-İrəm" əsərində öz doğma kəndinin adını "Əmir Hacan" yazmışdır. Tədqiqatçılar bu fikrə istinad edərək Məkkə ziyarətinə gedən zəvvarlara başçı təyin edilənə "Əmir Hac" deyilişini kəndin adına şamil ediblər. "Əmir hac" ərəb sözü olub, tərcüməsi "Hacılar əmiri" deməkdir. Əmir sözünün lüğəti mənası "böyük, başçı, bəy" deməkdir. Doğrudur, yerli əhali kəndi Xilə adlandırır. Xilə kəndinin ərəb xilafəti zamanı sahibi, böyük mülkədar Əmir Nizamətdin XIV əsrdə Bakı mahalında çox məşhur və hörmətli şəxs olub. Vaxtilə Əmircan xalçaları dünyada məşhur olubdur. Üləmaların, ruhanilərin, məşhur söz-sənət ustalarının ana yurdu sayılan Əmircan öz abidələri, məscid və minarələri ilə də tanınır.
Kəndin qədim adı Xilə olub, sonradan isə dəyişdirilib Əmircan qoyulub. Rəvayətlərə görə, çox qədim zamanlarda burada Hillə qəbiləsi yaşayıb (bəzi mənbələrdə onlara Xilə tayfaları deyilir), kəndin əvvəlki adı da buradan götürülərək Xilə adlandırılıb. Tarixçi Sara Aşurbəyli "Şirvanşahlar dövləti" kitabında Xilənin qədim adının yaranması haqqında belə bir məlumat verir: "On üç əsr ərzində dəyişikliyə uğramadan dövrümüzədək qalmış Xilə adının tarixi Azərbaycanın ərəblər tərəfindən istilasına gedib çıxır. İraqda müstəqil əmirliyə malik olduqları Hillədən buraya köçüb gəlmiş rəbiə tayfaları kompakt halda Bərdədə, Şamaxıda və Şirvanın digər yerlərində məskən salıblar. Ehtimal ki, Abşerondakı Xilə kəndi İraqdakı Hillənin adı ilə adlandırılıb. Belə ki, burada məhz həmin yerdən gəlmiş və sonradan türklərlə qaynayıb qarışmış ərəblər məskən salıb. Lakin ərəblər də bu yerin ilk sakinləri deyildilər. Abşerondakı Xilənin qədim əhalisi haqqında burada skiflərin yaşadıqlarını təsdiq edən arxeoloji tapıntılar xəbər verir". Azərbaycanın bir çox bölgəsində "Xilə" adlı kənd var. Tarixçi Fəridə Bünyadova bunlar arasında Abşerondakı Xilə kəndinin daha qədim olduğunu deyir: "Bu kəndlərdə nə qədər arxeoloji qazıntılar aparılıb deyə bilmərəm, lakin eramızıdan əvvəl V əsrə aid tapılmış kişi büstü əsas verir ki, Abşerondakı Xilə kəndi digər bölgələrimizdəki Xilələrdən ən qədimidir".
Kənddə qədim məscid, ovdan və hamamlar, mavzoley, atəşgah var. Nizamətdin məscidi (Moltan piri) XIV əsrə aiddir. Məscid dəfələrlə müxtəlif dövrlərdə bərpa edilib. Məscidin qapısının üstündə ərəbcə yazılıb: "Bu məscidi Əmir Nizamətdin – "Əmir həc" böyük mülkədar Fəxrəddin Qutluqşah oğlu tikdirib".
Abidələr
Azərbaycan yazıçısı və diplomat Abbasqulu ağa Bakıxanov və onun atası, babası Əmircanda Nizamətdin mülkündə yaşayıblar. Məscidin ətrafında qədim kəndin yerində bir neçə qədim nəslə malik evlər indi də qalmaqdadır. Nizamətdin məscidinin yanında Abbasqulu ağa Bakıxanovun yaşadığı mülkün bir hissəsi qalır.
XVII–XVIII əsrlərdə kənddə bir neçə məscid tikilib. Bunlardan Binyətdilər məscidini göstərmək olar. Bu məscid 1904-cü ildə Binyətin özü tərəfindən şəxsi vəsaiti hesabına tikilib və məscid onların nəslinin adı ilə adlandırılıb. Bu məscidlər mədəniyyət abidəsi kimi qorunur.
1908-ci ildə milyonçu Murtuza Muxtarovun vəsaiti hesabına kənddə başqa bir məscid inşa olunub. Əmircanda digər Bakı milyonçusu Şəmsi Əsədullayev də məscid tikdirib, amma həmin məscid sonralar dağıdılıb.
Kənddə XIV əsrə aid "Göyçək pir"i və "Əmir-həc mavzoleyi" də tarixi abidə kimi mühafizə olunur. Əmircanın qədim tikililərindən danışarkən ovdanlardan da söz açmaq lazımdır. Ovdan yağış, suxur və kəhriz sularını toplamaq üçün qədimlərdə tikilən su təchizatı qurğusudur. Xilə yolu üstündə bir neçə ovdan olub. Bakıxanov dağı üstündə hal-hazırda dörd su ovdanı var. Əmircanın şərq hissəsində qədimdə içində kəhrizlər olan ovdanlar olub.
Kəndin yuxarı hissəsində, 232 saylı məktəbin yaxınlığında qədim bir ovdan qalmaqdadır. Bu ovdana "Bakirə qız ovdanı" deyirlər. Rəvayətə görə qız nişanlı olan zaman adaxlısı ölür. Qız adaxlısının xatirəsini əbədiləşdirmək üçün birinci dəfə görüşdükləri və ona su verdiyi yerdə ovdan tikdirib.
Kəndin ərazisində 15-ə yaxın qədim qəbristanlıq var. 1932-ci ildə kəndin mərkəzində qədim bir qəbristanlıq sökülüb. Söküntü zamanı qəbiristanlığın yeddi mərtəbədən ibarət olduğu aşkarlanıb. Qəbirstanlığın dörd üst mərtəbəsində islamaqədər dövrdə basdırılan insanların qalıqları aşkarlanıb. Alt qatlarda isə atəşpərəstlik və ondan əvvəlki dövrdə basdırılan insanların qalıqları olub. Lap alt qatlarda bir qəbirdə iki skelet aşkarlanıb.
Qədim Əmircanda atəşpərəstlik mövcud olub, oda sitayiş edilib. Yerli sakinlərin danışdıqları rəvayətə görə Makedoniyalı İsgəndərin Azərbaycana yürüşü zamanı Əmircan ərazisindəki Atəşgah dağıdılıb. İrandan qovulmuş atəşpərəstlər 636-cı ildə Atəşgahı bərpa ediblər. 7 il sonra ərəb xilafəti zamanı məbəd yenidən dağıdılıb. Sonralar yenə də atəşpərəst hind tacirləri Atəşgahı bərpa edib, orada ibadətlə məşğul olublar.
Təbiəti, coğrafiyası
Kənddə bir neçə bulaq var. Bu bulaqların bəziləri şirin və kəmşirin, bəziləri isə şorsuludur. Bulaqların müalicəvi əhəmiyyəti də var. Əmircanda "Qızlar hamamı" və "Məşədi Xəlil hamamı" vaxtilə sakinlərə xidmət edib. XVII əsrdə indiki Bakıxanov küçəsində kükürdlü isti su çıxırmış. Burada "Qızlar hamamı" tikilib. İndi də hamamın xarabalıqları qalmaqdadır. Su isə tibbi-müalicəvi yer kimi 1962-ci ildən fəaliyyət göstərir. Əmircanın Suraxanı küçəsindəki həyətlərdə çoxlu şirin su quyuları qalır. XIX–XX əsrin əvvəllərində salınmış neft mədənlərinə və sənaye obyektlərinə, Sabunçu, Ramana, Suraxanıya Əmircandan arabalarla şirin su daşınırmış.
Kəndin ərazisindən iki qədim yol keçir. Dərxilə karvan və araba yolu qədim tarixin izi olaraq bu gün də qalmaqdadır. Keçmişdə insanlar bu yolu Abşeron yarımadasının ortasından salıblar. Bu yol Pirallahıdan Bakıya qədər XIX əsrə qədər yeganə yol olub. Əmircan kəndinin hər məhəlləsində bəqərə dəyirmanı olub. XIX əsrin ikinci yarısında kənddə buxar maşını ilə işləyən dəyirman varmış. 1896-cı ildə isə mühərrikli dəyirman işə salınıb.
Əmircan kəndinin ərazisi olan Bakıxanov dağının altında bir mağara var. Buraya 200-dən çox adam sığırmış. Rəvayətə görə, rus işğalçı qulduru vaxtilə Bakıya soxulanda öz banditlərilə bir müddət həmin mağarada saxlanıb. Sonradan bu yer uzun illər onun adı ilə bağlı olub. []
Əmircanda neft quyuları qazılarkən çox dərin qatlarda nəsli kəsilmiş heyvan sümükləri tapılıb. Burada mağara şiri, mağara ayısı, kərkədan, canavar, tülkü, at, öküz, dəvə və maral sümüklərindən ibarət bütöv bir qəbristanlıq aşkar edilib. Bu qədər böyük sümük yığını qədimdə burada ehtimal ki, göl olduğunu və müxtəlif heyvanların su içmək üçün buraya gəldiyini göstərir.
Əmircanda Şor adlanan böyük göl var. Bu göl Bülbülədən Əmircanın bütün hissəsi ilə Zığ dağının ətəyinə qədər uzanır. Şor ərazisində ağ və göy çıxırmış. Bu sabunu əvəz edirdi. Şəhər əhalisi ağ və göy gilabdan sabun yerinə paltar, palaz, xalçə yumaq üçün istifadə edirmiş. 1935-ci ildən sonra Şorda suyun səviyyəsi qalxıb və bura böyük gölə çevrilib. XX əsrin əvvəllərinə qədər bu göldən məişətdə istifadə edilən duz yığırmışlar. Hər ilin iyul ayı duz yığımı mövsümü imiş. Abşeronun bir çox kəndlərindən duzu toplamaq üçün buraya gələrmişlər. Sonradan həmin duzu gəmilərə yükləyib Rusiya, Həştərxan, Türkmənistan, İran və başqa ölkələrə göndərirmişlər. XX əsrin 20-ci illərindən sonra duzun keyfiyyəti pisləşib, ondan daha istifadə etməyiblər.
Sənaye
Əmircanda əhali həmişə təsərrüfatla məşğul olub. Həyətlərdə təsərrüfat işləri görülərkən, quyular qazılan zaman çoxlu qədim məişət əşyaları, sümüklər, küplər, zinyət əşyaları, pullar, silahlar hətta heykəllər də tapılıb.
Vaxtilə Əmircanda böyük taxıl sahələri mövcud olub. Kəndin varlı nəsillərindən olan Hacı Hacıbaba, Hacı Bəbir, Hacı Yusifin geniş əkin yerləri olub. Kənddə suvarma sistemi olmadığı üçün dəmyə taxıl əkilirmiş.
Əmircan əhalisi həm də bağçılıq və bostançılıqla məşğul olub. Kəndin Şor tərəfi deyilən hissəsində böyük bağlar varmış. Burada əncir, üzüm, nar, püstə, heyva, ərik və s. meyvə ağacları olub. Bostançılıqda qarpız, yemiş və digər tərəvəz bitkiləri yetişdirilib. Bu kənddə ən qiymətli bitkilərdən olan zəfəran da yetişdirilib. Sonralar tədricən əhalinin bu məşğuliyyət sahələri tənəzzülə uğrayıb. 1843-cü ildən başlayaraq Əmircanın əkin yerlərində neft mədənləri salmağa başlayıblar. Ancaq hazırda qismən də olsa kənddə təsərrüfatla məşğul olanlar var. Deyilənə görə kəndin varlı adamları Hacı Hacıbaba və Hacı Bəbirin dəvələrinin sayı minə yaxın imiş. Onların böyük taxıl zəmiləri var imiş. Dəvə karvanları ilə bu taxılı Kərbəla, Nəcəf və Məkkəyə aparırmışlar.
Əmircanda bir neçə xalça karxanası və dabbaqxanalar var. Burada toxucular, papaqçılar, dulusçular, dərzilər fəaliyyət göstərib. Əmircan xalçaları "Xilə Buta" və "Xilə əfşan" dünyanın hər yerində məşhurdur və dünyanın bir çox muzeylərində saxlanılır (Məsələn, Moskva Dövlət Tarix Muzeyində).
Əmircan oz qutablari ilə də çox məşhurdur (Xilə qutabı). XIX əsrin axırı XX əsrin əvvəllərində kənddə 2 bazar olub. Onlardan biri Əmircanın mərkəzində "Meydan yeri" idi. Bu, gündəlik bazar idi. Bu bazarda ərzaq malları, göyərti, yerli bağların meyvəsi, yerli sənətkarların hazırladıqları məhsullar bir-biri ilə dəyişdirilirmiş.
İkinci bazar Əmircan yolu üstündə indiki Suraxanı küçəsində yerləşən "Həftə bazar" idi. Bu bazarda həftədə bir gün böyük alver olurmuş. İndi də bu bazar Bakının yeddi kəndini birləşdirən bazar olaraq qalır.
XIX əsrin sonları XX əsrin əvvəllərində Abşeronda Əmircan "xozeyinlər" kəndi kimi məşhur olub. Neftçıxarmada işləyənlərin də çoxu əmircanlılar olub. Bu ərazi daim ağ nefti ilə tanınıb. O dövrdə yerli sahibkar Cavad ağa Əmircanın yuxarı hissəsində 1859-cu ildə ağ neft zavodu tikdirib. Beləliklə, kənd əhalisinin həyatında dəyişikliklər əmələ gəlib. Neft quyuları qazılır, yollar çəkilir, müxtəlif texniki avadanlıqlar emalatxanaları meydana gəlir, buxarxanalar, yaşayış evləri, kazarmalar tikilməyə başlayırdı. Bu, həmin dövr idi ki, Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Şəmsi Əsədullayev, Musa Nağıyev, Murtuza Muxtarov kimi varlı adamlar meydana gəlmişdi.
Neftçıxarma sahəsində dərinlik nasoslarının tətbiqi əmircanlı ustalara XIX əsrin 80-ci illərindən məlumdur. Həmin dövrdə Abşeronun bütün kəndlərində Əmircanın qocaman neft ustaları böyük şöhrət qazanmışdılar (Hacı Heybətqulu, Cəbrayıl Əyyuboğlu, Əlimədət Muradəlioğlu, Həmzəli Fətəlioğlu). 1866-cı ildə sahibkar Mirzəyev Atəşgah yanında qüvvətli ağ neft zavodu tikdirib. Bu zavodda hər birinin 100 pud tutumu olan qazanlar quraşdırılıb. Neft sənayesinin inkişafı ilə əlaqədar kəndin kənarında Hümbət adlı sahibkarın mədən avadanlığı, alətlər və onları təmir edən emalatxanası olub. Həmin emalatxana 1920-ci ilə qədər işləyib, inqilabdan sonra fabrik-zavod məktəbinə çevrilib. Hazırda orada geofizika zavodu fəaliyyət göstərir.
İstinadlar
- R.Əliyeva, E.Bədəlov "Abşeronda məskunlaşma və memarlıq". Bakı — "Avropa" — 2016.264 səh.
- "Azərsun Arena". 2017-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-10.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Emircan Emircan Bakinin Suraxani rayonunda seher tipli qesebe Hazirda Emircan kendinde 53 kuce 6 mekteb 10 usaq bagcasi 3 xestexana 1 internat mektebi park Settar Behlulzade adina medeniyyet sarayi Tofiq Ismayilov adina qesebe stadionu Azersun Arena Mesedi Ezizbeyov adina klub A Bakixanov adina ve Neftciler kitabxanalari var Emircan40 25 25 sm e 49 59 19 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 18 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 29 800 nef 2012 Resmi dili Azerbaycan diliEmircan Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografi movqeyiEmircan Bakinin serqinde Sor golunun sahilinde yerlesir Bakinin Suraxani rayonunun merkezi sayilir 1936 ci ilde qesebe statusu almisdir Abseronun en qedim kendlerinden biri olan Emircanin kohne adi Xile olmusdur Tesadufi deyil ki Abseronun ekser kendleri ve Bakini birlesdiren ticaret yollari buradan kecdiyi ucun bura Derxile yeni Xile qapisi deyirdiler Mastagaya geden yol ise Xilelan adlanirdi XIV esrde Emir Nizameddin hacilarin ziyaretine basciliq etdiyi ucun onun emirhac titulu kende verilir EhalisiEmircan ehalisinin sayi haqqinda ilk melumatlar XIX esrin evvellerine aid olsa da tarixi dovrun tehlillerine gore orta esrlerde ve hetta XVIII esrde de bu kendin ehalisi defelerle cox olmusdur Emircanda evlerin sayi 1849 cu ilde 277 1886 ci ilde 379 ve 1921 ci ilde 615 idi Ehali sayi 1842 ci ilde 759 nefer idi ve Baki kendleri arasinda bu saya gore 9 cu olsa da sonraki illerde daha suretle artmisdir 1913 cu ilde Baki kendleri arasinda meden zavod rayonu erazisine aid olan kendlerden olub ehali sayina gore 8 ci yerde idi XIX esrin sonunda kendde quruculuq abadliq islerinin aparilmasi meskunlasmani suretlendirmis hemcinin 1926 1939 cu illerde ehalinin suretli artimi olmusdur Ehali sayi 1959 cu ilde 12 2 min 2009 cu ilde 30 3 min ve 2016 ci ilde 31 5 min nefer olmusdur Qesebenin hazirda ehali sayi 60 min nefere yaxindir Eslinde movcud ve ya qeydiyyata alinmayanlarin sayi 25 mine yaxindir Neft meden erazilerinin boyuk hissesi daimi yasayis yerlerine cevrilmisler Qesebenin serqinde Reng zavodu erazisi tamamile meskunlasmis hetta Sor golunun bir hissesi qurudularaq maklerlerin tikdiyi evler formasinda ehaliye satilir Taninmislari Murtuza Muxtarov Settar Behlulzade Tofiq Bakixanov Xalid Eliyev Elekber Muradov Tofiq Bayram Ramiz Rovsen Agaxan Abdullayev Qeyyur Yunus Albert Aqarunov Semsi EsedullayevInfrastrukturuQesebede mineral hidrogen kukurd terkibli sularla mualice eden Berpa mualice merkezi vardir Bura revmatizm deri dayaq hereket artrit ve d xesteliklerin mualicesinde istifade edilir Qesebede Suraxani rayon IH binasi H Eliyev merkezi istirahet parklari idman kompleksi stadion fealiyyet gosterir Tofiq Ismayilov adina qesebe stadionunda ve ya Azersun Arenada futbol uzre yerli ve beynelxalq oyunlar kecirilir Stadion Qarabag futbol klubunun ev stadionudur Emircanda S Behlulzadenin ev muzeyi Atesgah qorug muzeyi 2 poliklinika ozel tibb muessisesi internat musiqi mektebi 1 ATS medeniyyet ve gencler evi poct menteqesi 2 kitabxana ve diger sosial binalar vardir Burada 6 mektebde 5676 sagird tehsil alir ve 6 usaq bagcasinda 472 usaq terbiye alir 2011 Istehsalat muessiselerinden Suraxani Neft ve Qazcixarma Idaresi Suraxani neft masinqayirma Neft Meden avadanligi zavodu Dalma avadanligi ve quyularin istismari ve herbi masinqayirma zavodlari Polad armatur ASC Gilan Holdinq Senaye MMC Sement istehsal muessisesi Sement Beton ve kicik muessiseler fealiyyet gosterir Transformator zavodunun yeni korpuslari fealiyyete baslamisdir Emircanda mehelle sistemi esasen XIX esrde formalasmaga baslamisdir Buradaki 5 mehelle Naxir bulagi Meydan yeri Soltanabadlilar Esedli Bunyadlilar mehellesi adi ile taninan kicik mehelle umumiyyetle Emircanda 4 mescid fealiyyet gostermisdir Nizameddin mescidi XIV esre diger uc mescid Muxtarov Bunyadlilar ve Tutagaci mescidi ise XIX esrin sonu XX esrin evvellerine aid edilir Emircan kendinin sehersalma strukturunda turbelerin ve ovdanlarin da ozunemexsus rolu var Emirhac Six Necefeli Goycek Sekine turbeleri etiqad olunan dini ocaq kimi emircanlilar arasinda meshurdur EtimologiyaEmircan Bakinin qedim kendlerinden sayilir A Bakixanov Gulustani Irem eserinde oz dogma kendinin adini Emir Hacan yazmisdir Tedqiqatcilar bu fikre istinad ederek Mekke ziyaretine geden zevvarlara basci teyin edilene Emir Hac deyilisini kendin adina samil edibler Emir hac ereb sozu olub tercumesi Hacilar emiri demekdir Emir sozunun lugeti menasi boyuk basci bey demekdir Dogrudur yerli ehali kendi Xile adlandirir Xile kendinin ereb xilafeti zamani sahibi boyuk mulkedar Emir Nizametdin XIV esrde Baki mahalinda cox meshur ve hormetli sexs olub Vaxtile Emircan xalcalari dunyada meshur olubdur Ulemalarin ruhanilerin meshur soz senet ustalarinin ana yurdu sayilan Emircan oz abideleri mescid ve minareleri ile de taninir Kendin qedim adi Xile olub sonradan ise deyisdirilib Emircan qoyulub Revayetlere gore cox qedim zamanlarda burada Hille qebilesi yasayib bezi menbelerde onlara Xile tayfalari deyilir kendin evvelki adi da buradan goturulerek Xile adlandirilib Tarixci Sara Asurbeyli Sirvansahlar dovleti kitabinda Xilenin qedim adinin yaranmasi haqqinda bele bir melumat verir On uc esr erzinde deyisikliye ugramadan dovrumuzedek qalmis Xile adinin tarixi Azerbaycanin erebler terefinden istilasina gedib cixir Iraqda musteqil emirliye malik olduqlari Hilleden buraya kocub gelmis rebie tayfalari kompakt halda Berdede Samaxida ve Sirvanin diger yerlerinde mesken saliblar Ehtimal ki Abserondaki Xile kendi Iraqdaki Hillenin adi ile adlandirilib Bele ki burada mehz hemin yerden gelmis ve sonradan turklerle qaynayib qarismis erebler mesken salib Lakin erebler de bu yerin ilk sakinleri deyildiler Abserondaki Xilenin qedim ehalisi haqqinda burada skiflerin yasadiqlarini tesdiq eden arxeoloji tapintilar xeber verir Azerbaycanin bir cox bolgesinde Xile adli kend var Tarixci Feride Bunyadova bunlar arasinda Abserondaki Xile kendinin daha qedim oldugunu deyir Bu kendlerde ne qeder arxeoloji qazintilar aparilib deye bilmerem lakin eramizidan evvel V esre aid tapilmis kisi bustu esas verir ki Abserondaki Xile kendi diger bolgelerimizdeki Xilelerden en qedimidir Kendde qedim mescid ovdan ve hamamlar mavzoley atesgah var Nizametdin mescidi Moltan piri XIV esre aiddir Mescid defelerle muxtelif dovrlerde berpa edilib Mescidin qapisinin ustunde erebce yazilib Bu mescidi Emir Nizametdin Emir hec boyuk mulkedar Fexreddin Qutluqsah oglu tikdirib AbidelerAzerbaycan yazicisi ve diplomat Abbasqulu aga Bakixanov ve onun atasi babasi Emircanda Nizametdin mulkunde yasayiblar Mescidin etrafinda qedim kendin yerinde bir nece qedim nesle malik evler indi de qalmaqdadir Nizametdin mescidinin yaninda Abbasqulu aga Bakixanovun yasadigi mulkun bir hissesi qalir XVII XVIII esrlerde kendde bir nece mescid tikilib Bunlardan Binyetdiler mescidini gostermek olar Bu mescid 1904 cu ilde Binyetin ozu terefinden sexsi vesaiti hesabina tikilib ve mescid onlarin neslinin adi ile adlandirilib Bu mescidler medeniyyet abidesi kimi qorunur 1908 ci ilde milyoncu Murtuza Muxtarovun vesaiti hesabina kendde basqa bir mescid insa olunub Emircanda diger Baki milyoncusu Semsi Esedullayev de mescid tikdirib amma hemin mescid sonralar dagidilib Kendde XIV esre aid Goycek pir i ve Emir hec mavzoleyi de tarixi abide kimi muhafize olunur Emircanin qedim tikililerinden danisarken ovdanlardan da soz acmaq lazimdir Ovdan yagis suxur ve kehriz sularini toplamaq ucun qedimlerde tikilen su techizati qurgusudur Xile yolu ustunde bir nece ovdan olub Bakixanov dagi ustunde hal hazirda dord su ovdani var Emircanin serq hissesinde qedimde icinde kehrizler olan ovdanlar olub Kendin yuxari hissesinde 232 sayli mektebin yaxinliginda qedim bir ovdan qalmaqdadir Bu ovdana Bakire qiz ovdani deyirler Revayete gore qiz nisanli olan zaman adaxlisi olur Qiz adaxlisinin xatiresini ebedilesdirmek ucun birinci defe gorusdukleri ve ona su verdiyi yerde ovdan tikdirib Kendin erazisinde 15 e yaxin qedim qebristanliq var 1932 ci ilde kendin merkezinde qedim bir qebristanliq sokulub Sokuntu zamani qebiristanligin yeddi mertebeden ibaret oldugu askarlanib Qebirstanligin dord ust mertebesinde islamaqeder dovrde basdirilan insanlarin qaliqlari askarlanib Alt qatlarda ise atesperestlik ve ondan evvelki dovrde basdirilan insanlarin qaliqlari olub Lap alt qatlarda bir qebirde iki skelet askarlanib Qedim Emircanda atesperestlik movcud olub oda sitayis edilib Yerli sakinlerin danisdiqlari revayete gore Makedoniyali Isgenderin Azerbaycana yurusu zamani Emircan erazisindeki Atesgah dagidilib Irandan qovulmus atesperestler 636 ci ilde Atesgahi berpa edibler 7 il sonra ereb xilafeti zamani mebed yeniden dagidilib Sonralar yene de atesperest hind tacirleri Atesgahi berpa edib orada ibadetle mesgul olublar Tebieti cografiyasiKendde bir nece bulaq var Bu bulaqlarin bezileri sirin ve kemsirin bezileri ise sorsuludur Bulaqlarin mualicevi ehemiyyeti de var Emircanda Qizlar hamami ve Mesedi Xelil hamami vaxtile sakinlere xidmet edib XVII esrde indiki Bakixanov kucesinde kukurdlu isti su cixirmis Burada Qizlar hamami tikilib Indi de hamamin xarabaliqlari qalmaqdadir Su ise tibbi mualicevi yer kimi 1962 ci ilden fealiyyet gosterir Emircanin Suraxani kucesindeki heyetlerde coxlu sirin su quyulari qalir XIX XX esrin evvellerinde salinmis neft medenlerine ve senaye obyektlerine Sabuncu Ramana Suraxaniya Emircandan arabalarla sirin su dasinirmis Kendin erazisinden iki qedim yol kecir Derxile karvan ve araba yolu qedim tarixin izi olaraq bu gun de qalmaqdadir Kecmisde insanlar bu yolu Abseron yarimadasinin ortasindan saliblar Bu yol Pirallahidan Bakiya qeder XIX esre qeder yegane yol olub Emircan kendinin her mehellesinde beqere deyirmani olub XIX esrin ikinci yarisinda kendde buxar masini ile isleyen deyirman varmis 1896 ci ilde ise muherrikli deyirman ise salinib Emircan kendinin erazisi olan Bakixanov daginin altinda bir magara var Buraya 200 den cox adam sigirmis Revayete gore rus isgalci qulduru vaxtile Bakiya soxulanda oz banditlerile bir muddet hemin magarada saxlanib Sonradan bu yer uzun iller onun adi ile bagli olub menbe gosterin Emircanda neft quyulari qazilarken cox derin qatlarda nesli kesilmis heyvan sumukleri tapilib Burada magara siri magara ayisi kerkedan canavar tulku at okuz deve ve maral sumuklerinden ibaret butov bir qebristanliq askar edilib Bu qeder boyuk sumuk yigini qedimde burada ehtimal ki gol oldugunu ve muxtelif heyvanlarin su icmek ucun buraya geldiyini gosterir Emircanda Sor adlanan boyuk gol var Bu gol Bulbuleden Emircanin butun hissesi ile Zig daginin eteyine qeder uzanir Sor erazisinde ag ve goy cixirmis Bu sabunu evez edirdi Seher ehalisi ag ve goy gilabdan sabun yerine paltar palaz xalce yumaq ucun istifade edirmis 1935 ci ilden sonra Sorda suyun seviyyesi qalxib ve bura boyuk gole cevrilib XX esrin evvellerine qeder bu golden meisetde istifade edilen duz yigirmislar Her ilin iyul ayi duz yigimi movsumu imis Abseronun bir cox kendlerinden duzu toplamaq ucun buraya gelermisler Sonradan hemin duzu gemilere yukleyib Rusiya Hesterxan Turkmenistan Iran ve basqa olkelere gonderirmisler XX esrin 20 ci illerinden sonra duzun keyfiyyeti pislesib ondan daha istifade etmeyibler SenayeEmircanda ehali hemise teserrufatla mesgul olub Heyetlerde teserrufat isleri gorulerken quyular qazilan zaman coxlu qedim meiset esyalari sumukler kupler zinyet esyalari pullar silahlar hetta heykeller de tapilib Vaxtile Emircanda boyuk taxil saheleri movcud olub Kendin varli nesillerinden olan Haci Hacibaba Haci Bebir Haci Yusifin genis ekin yerleri olub Kendde suvarma sistemi olmadigi ucun demye taxil ekilirmis Emircan ehalisi hem de bagciliq ve bostanciliqla mesgul olub Kendin Sor terefi deyilen hissesinde boyuk baglar varmis Burada encir uzum nar puste heyva erik ve s meyve agaclari olub Bostanciliqda qarpiz yemis ve diger terevez bitkileri yetisdirilib Bu kendde en qiymetli bitkilerden olan zeferan da yetisdirilib Sonralar tedricen ehalinin bu mesguliyyet saheleri tenezzule ugrayib 1843 cu ilden baslayaraq Emircanin ekin yerlerinde neft medenleri salmaga baslayiblar Ancaq hazirda qismen de olsa kendde teserrufatla mesgul olanlar var Deyilene gore kendin varli adamlari Haci Hacibaba ve Haci Bebirin develerinin sayi mine yaxin imis Onlarin boyuk taxil zemileri var imis Deve karvanlari ile bu taxili Kerbela Necef ve Mekkeye aparirmislar Emircanda bir nece xalca karxanasi ve dabbaqxanalar var Burada toxucular papaqcilar duluscular derziler fealiyyet gosterib Emircan xalcalari Xile Buta ve Xile efsan dunyanin her yerinde meshurdur ve dunyanin bir cox muzeylerinde saxlanilir Meselen Moskva Dovlet Tarix Muzeyinde Emircan oz qutablari ile de cox meshurdur Xile qutabi XIX esrin axiri XX esrin evvellerinde kendde 2 bazar olub Onlardan biri Emircanin merkezinde Meydan yeri idi Bu gundelik bazar idi Bu bazarda erzaq mallari goyerti yerli baglarin meyvesi yerli senetkarlarin hazirladiqlari mehsullar bir biri ile deyisdirilirmis Ikinci bazar Emircan yolu ustunde indiki Suraxani kucesinde yerlesen Hefte bazar idi Bu bazarda heftede bir gun boyuk alver olurmus Indi de bu bazar Bakinin yeddi kendini birlesdiren bazar olaraq qalir XIX esrin sonlari XX esrin evvellerinde Abseronda Emircan xozeyinler kendi kimi meshur olub Neftcixarmada isleyenlerin de coxu emircanlilar olub Bu erazi daim ag nefti ile taninib O dovrde yerli sahibkar Cavad aga Emircanin yuxari hissesinde 1859 cu ilde ag neft zavodu tikdirib Belelikle kend ehalisinin heyatinda deyisiklikler emele gelib Neft quyulari qazilir yollar cekilir muxtelif texniki avadanliqlar emalatxanalari meydana gelir buxarxanalar yasayis evleri kazarmalar tikilmeye baslayirdi Bu hemin dovr idi ki Haci Zeynalabdin Tagiyev Semsi Esedullayev Musa Nagiyev Murtuza Muxtarov kimi varli adamlar meydana gelmisdi Neftcixarma sahesinde derinlik nasoslarinin tetbiqi emircanli ustalara XIX esrin 80 ci illerinden melumdur Hemin dovrde Abseronun butun kendlerinde Emircanin qocaman neft ustalari boyuk sohret qazanmisdilar Haci Heybetqulu Cebrayil Eyyuboglu Elimedet Muradelioglu Hemzeli Fetelioglu 1866 ci ilde sahibkar Mirzeyev Atesgah yaninda quvvetli ag neft zavodu tikdirib Bu zavodda her birinin 100 pud tutumu olan qazanlar qurasdirilib Neft senayesinin inkisafi ile elaqedar kendin kenarinda Humbet adli sahibkarin meden avadanligi aletler ve onlari temir eden emalatxanasi olub Hemin emalatxana 1920 ci ile qeder isleyib inqilabdan sonra fabrik zavod mektebine cevrilib Hazirda orada geofizika zavodu fealiyyet gosterir IstinadlarR Eliyeva E Bedelov Abseronda meskunlasma ve memarliq Baki Avropa 2016 264 seh Azersun Arena 2017 06 09 tarixinde Istifade tarixi 2023 09 10 Hemcinin baxVikianbarda Emircan ile elaqeli mediafayllar var