Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ABŞ Konstitusiyası (ing. United States Constitution) ABŞ-nin ali hüquqi qüvvəyə malik əsas qanunu. ABŞ Konstitusiyası 17 sentyabr 1787-ci ildə Filadelfiyada Konstutsion Konventdə qəbul olunmuş daha sonra bütün on üç ştat tərəfindən ratifikasiya olunmuşdur. Müasir nöqteyi-nəzərdən ABŞ Konstitusiyası dünyada ilk konstitusiya hesab olunur. ABŞ Konstitusiyasına bütün mövcudluğu dövründə on yeddi düzəliş edilmişdir.
| ABŞ Konstitusiyası | |
|---|---|
| ing. United States Constitution | |
 ABŞ Konstitusiyası orijinal mətninin 1-ci səhifəsi | |
| Növ | Konstitusiya |
| Ölkə |  ABŞ |
| İmzalanıb | 17 sentyabr 1787 |
| Qüvvəyə minib | 4 mart 1789 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
ABŞ Konstitusiyası hakimiyyət bölgüsü prisipinə əsaslanır: qanunverici (Konqres), icraedici (Prezident) və məhkəmə hakimiyyəti (Ali məhkəmə). ABŞ Konstitusiyası ABŞ ştatlarına qanunvericilik sahəsində geniş hüquqlar vermişdir.
Tarixi
Ölkədəki qarışıqlıq 13 ştatın daha da sıx birləşməsini tələb edirdi. 13 ştatın hər birinin öz qanun- qaydaları var idi. Ölkədə vahid pul sistemi olmadığından müxtəlif əskinaslar dövriyyə edirdi. Xarici siyasət məsələləri də böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. "Konfederasiyalar maddəsi" əsasında yaranmış zəif hökumət ABŞ beynəlxalq aləmdə lazımi səviyyədə təmsil edə bilməzdi.1787-ci il mayında, 1781-ci ilin konfederasiya maddələrinə yenidən baxmaq üçün konstitusiya konventi açıldı. 55 nəfərdən −20-si plantator 23-bankir, tacir, sənayeçi 10 vəkil, 2 ter həkim və müəllim. Sentyabrda konvent işini başa çatdırdı.Fladelfiyada Rod Aylenddən başqa bütün ştatlar toplaşmışdı və yeni sənədi qəbul etməyə razılıq verdilər,lakin burada toplaşanların yeni sənəd qəbul etməyə səlahiyyətləri çatmırdı deyə sənədi gizli iclasda qəbul etməyi qərara aldılar.əsasən 4 üsül müzakirə olunurdu.1)virciniya layihəsi-hakimiyyət bölgüsü olsun.2 palatalı parlament yaradılsın,İcra hakimiyyətini parlament seçsin.2)New Arsi-1 palatalı parlament olsun və hamı eyni səslə təmsil olunsun.3)Konnektut-əsas etibarilə Virciniya layihəsi ilə eyniydi sadəcə yuxarı palatanın 2 səs hqququ olmalıyıd.4)Hamilton-ingilis dövlət quruluşunu qirmaq istəyirdi. 1787-ci il konstitusiyası yeni federal və yaxud ittifaq dövləti yarandığını elan edirdi. Ştatlar özünüidarə və konstitusiyalarını saxlayırdılar. Qanunverici hökumət- Konqessə mənsub idi. Konqress iki palatadan- nümayəndələr və senatdan ibarətdir. Nümayəndələr palatası üzvləri əhalisinin proporsional sayına müvafiq hər ştatdan 2 illiyinə seçilir. Senatorlar isə- 6 illik müddətə, hər ştatdan iki nəfər olmaqla seçilir. Qanunun qəbul edilməsi üçün hər iki palatanın razılığı vacib idi. Icraedici hakimiyyət prezidentə verilir. Prezident 2 mərhələli seçkidə seçilir. Prezident nazirləri (katibləri) təyin edir, nazirlər ancaq prezident qarşısında cavabdeh idilər. Prezident də ali komandandır. Əgər qanun konqresin 3\2-ni razı salmırsa, prezident ona veto qoya bilər. Konstitusiya ABŞın ali məhkəməsini də təsis edirdi ki, bura da ömürlük təyin olunmuş hakimlər daxil idi. Ali məhkəmə, qanunda ABŞ konstitusiyasına ziddlik taparsa bu qanunu ləğv edə bilər. Qul alveri qadağan edilmirdi. 1787-ci il konstitusiyası 13 ştatdan 9 nun konventi onu ratifikasiya etdikdən sonra qüvvəyə minməli idi. Konstitusiyanın tərəfdarları federalistlər adlanırdı. Hamilton, Medison, Vaşinqton. Konstitusiya əleyhinə olanlar isə antifederalistlər T.Cefferson və s. təkilf edirdilər ki, konstitusiyaya düzəlişlər edilsin. İki il ərzində ştatlarda ratifi kasiya edilən konstitusiya 4 mart 1789-cu ildə qüvvəyə minmişdir. Konstitusiya Konventindəki müzakirələrin gedişində Tomas Cefferson başda olmaqla bir qrup nümayəndə konstitusiyanın mətninə dövlətin məhdudlaşdıra bilməyəcəyi insan hüquqlarının siyahısını daxil etmək tələbini irəli sürürdü. Əvvəlcə etirazla qarşılanan bu təklif 1789-cu ilin yazında Konqresdə ciddi müzakirə edilir. Ceffersonun təklif etdiyi düzəlişlər siyahısı dərhal qəbul edilərək ratifi kasiya üçün ştatlara göndərilir. 1791-ci ilə qədər düzəlişlərin 10-u təsdiqlənir və o vaxtdan ABŞ Konstitusiyasının Hüquqlar haqqında Billi kimi tanınır. Hüqüqlar haqqında Bill — ABŞ Konstitusiyasının ilk on dəyişiklərinin formal adı. Bu dəyişiklər insan hüquqlarının gücləndirilməsi üçün edilmişdir. Dəyişikliklər Ceyms Medison tərəfindən 1789-cu il sentyabrın 25-də ABŞ Konqresi iclasının birinci çağırışında təklif olunmuşdur və 1791-ci il dekabrın 15-də qüvvəyə minmişdir. Bu Billə əsasən Konqres vicdan, söz və dinc yığıncaqlar azadlığını məhdudlaşdıran qanunlar qəbul edə bilməz.1791-ci ildən 12 əlavədən sadəcə 10 u qüvvəyə mindi və bunların 5i insan hüquq və azadlıqları ilə bağlı idi.bunlardan birində deyilirdi ki,hər ştatın öz qvardiyası ola bilər və hərkəs özünümüdafiə hüququna malikdir. Hüquqlar haqqında Billin qəbul edildiyi 1791-ci ildən indiyə qədər Konstitusiyaya daha 17 düzəliş edilib. Bu düzəlişlər əsasən vətəndaş hüquqlarını (quldarlığın ləğvi, seçki hüquqlarının genişləndirilməsi və s.) artırmış və vətəndaşların dövlət üzərindəki nəzarətinin güclənməsinə kömək etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- John R. Alden. George Washington: A Biography. — LSU Press, 1996. — P. 221. — 326 p. — .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
ABS Konstitusiyasi ing United States Constitution ABS nin ali huquqi quvveye malik esas qanunu ABS Konstitusiyasi 17 sentyabr 1787 ci ilde Filadelfiyada Konstutsion Konventde qebul olunmus daha sonra butun on uc stat terefinden ratifikasiya olunmusdur Muasir noqteyi nezerden ABS Konstitusiyasi dunyada ilk konstitusiya hesab olunur ABS Konstitusiyasina butun movcudlugu dovrunde on yeddi duzelis edilmisdir ABS Konstitusiyasiing United States ConstitutionABS Konstitusiyasi orijinal metninin 1 ci sehifesiNov KonstitusiyaOlke ABSImzalanib 17 sentyabr 1787Quvveye minib 4 mart 1789 Vikianbarda elaqeli mediafayllar ABS Konstitusiyasi hakimiyyet bolgusu prisipine esaslanir qanunverici Konqres icraedici Prezident ve mehkeme hakimiyyeti Ali mehkeme ABS Konstitusiyasi ABS statlarina qanunvericilik sahesinde genis huquqlar vermisdir TarixiOlkedeki qarisiqliq 13 statin daha da six birlesmesini teleb edirdi 13 statin her birinin oz qanun qaydalari var idi Olkede vahid pul sistemi olmadigindan muxtelif eskinaslar dovriyye edirdi Xarici siyaset meseleleri de boyuk ehemiyyet kesb edirdi Konfederasiyalar maddesi esasinda yaranmis zeif hokumet ABS beynelxalq alemde lazimi seviyyede temsil ede bilmezdi 1787 ci il mayinda 1781 ci ilin konfederasiya maddelerine yeniden baxmaq ucun konstitusiya konventi acildi 55 neferden 20 si plantator 23 bankir tacir senayeci 10 vekil 2 ter hekim ve muellim Sentyabrda konvent isini basa catdirdi Fladelfiyada Rod Aylendden basqa butun statlar toplasmisdi ve yeni senedi qebul etmeye raziliq verdiler lakin burada toplasanlarin yeni sened qebul etmeye selahiyyetleri catmirdi deye senedi gizli iclasda qebul etmeyi qerara aldilar esasen 4 usul muzakire olunurdu 1 virciniya layihesi hakimiyyet bolgusu olsun 2 palatali parlament yaradilsin Icra hakimiyyetini parlament secsin 2 New Arsi 1 palatali parlament olsun ve hami eyni sesle temsil olunsun 3 Konnektut esas etibarile Virciniya layihesi ile eyniydi sadece yuxari palatanin 2 ses hqququ olmaliyid 4 Hamilton ingilis dovlet qurulusunu qirmaq isteyirdi 1787 ci il konstitusiyasi yeni federal ve yaxud ittifaq dovleti yarandigini elan edirdi Statlar ozunuidare ve konstitusiyalarini saxlayirdilar Qanunverici hokumet Konqesse mensub idi Konqress iki palatadan numayendeler ve senatdan ibaretdir Numayendeler palatasi uzvleri ehalisinin proporsional sayina muvafiq her statdan 2 illiyine secilir Senatorlar ise 6 illik muddete her statdan iki nefer olmaqla secilir Qanunun qebul edilmesi ucun her iki palatanin raziligi vacib idi Icraedici hakimiyyet prezidente verilir Prezident 2 merheleli seckide secilir Prezident nazirleri katibleri teyin edir nazirler ancaq prezident qarsisinda cavabdeh idiler Prezident de ali komandandir Eger qanun konqresin 3 2 ni razi salmirsa prezident ona veto qoya biler Konstitusiya ABSin ali mehkemesini de tesis edirdi ki bura da omurluk teyin olunmus hakimler daxil idi Ali mehkeme qanunda ABS konstitusiyasina ziddlik taparsa bu qanunu legv ede biler Qul alveri qadagan edilmirdi 1787 ci il konstitusiyasi 13 statdan 9 nun konventi onu ratifikasiya etdikden sonra quvveye minmeli idi Konstitusiyanin terefdarlari federalistler adlanirdi Hamilton Medison Vasinqton Konstitusiya eleyhine olanlar ise antifederalistler T Cefferson ve s tekilf edirdiler ki konstitusiyaya duzelisler edilsin Iki il erzinde statlarda ratifi kasiya edilen konstitusiya 4 mart 1789 cu ilde quvveye minmisdir Konstitusiya Konventindeki muzakirelerin gedisinde Tomas Cefferson basda olmaqla bir qrup numayende konstitusiyanin metnine dovletin mehdudlasdira bilmeyeceyi insan huquqlarinin siyahisini daxil etmek telebini ireli sururdu Evvelce etirazla qarsilanan bu teklif 1789 cu ilin yazinda Konqresde ciddi muzakire edilir Ceffersonun teklif etdiyi duzelisler siyahisi derhal qebul edilerek ratifi kasiya ucun statlara gonderilir 1791 ci ile qeder duzelislerin 10 u tesdiqlenir ve o vaxtdan ABS Konstitusiyasinin Huquqlar haqqinda Billi kimi taninir Huquqlar haqqinda Bill ABS Konstitusiyasinin ilk on deyisiklerinin formal adi Bu deyisikler insan huquqlarinin guclendirilmesi ucun edilmisdir Deyisiklikler Ceyms Medison terefinden 1789 cu il sentyabrin 25 de ABS Konqresi iclasinin birinci cagirisinda teklif olunmusdur ve 1791 ci il dekabrin 15 de quvveye minmisdir Bu Bille esasen Konqres vicdan soz ve dinc yigincaqlar azadligini mehdudlasdiran qanunlar qebul ede bilmez 1791 ci ilden 12 elaveden sadece 10 u quvveye mindi ve bunlarin 5i insan huquq ve azadliqlari ile bagli idi bunlardan birinde deyilirdi ki her statin oz qvardiyasi ola biler ve herkes ozunumudafie huququna malikdir Huquqlar haqqinda Billin qebul edildiyi 1791 ci ilden indiye qeder Konstitusiyaya daha 17 duzelis edilib Bu duzelisler esasen vetendas huquqlarini quldarligin legvi secki huquqlarinin genislendirilmesi ve s artirmis ve vetendaslarin dovlet uzerindeki nezaretinin guclenmesine komek etmisdir Hemcinin baxHuquqlar haqqinda Bill ABS ABS istiqlal beyannamesiIstinadlarJohn R Alden George Washington A Biography LSU Press 1996 P 221 326 p ISBN 9780807121269