Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İranın dövlət quruluşu - 1979-cu ildə qəbul edilmiş Konstitusiyasına əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sistemi.
| İran | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| جمهوری اسلامی ایران (Comhuri-ye Eslami-ye İran) | |||||
| |||||
| Esteghlâl, âzâdi, jomhoori-ye Eslâmi İstiqlal, Azadlıq, İslam Respublikası | |||||
| Himn: İran himni | |||||
| Paytaxt | Tehran | ||||
| Prezident | Həsən Ruhani | ||||
| Sahəsi | Dünyada 17-ci | ||||
| • Ümumi | 1628770.8 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0.7 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 78 373 721 nəfər (18-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (2011) | 75 149 669 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 46.1 nəf./km² | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Dövlət quruluşu
1979-cu il 11 fevralda İranda şah idarə üsulu olan monarxiya ləğv edilmiş və nəticədə 1 aprel 1979-cu ildə İran İslam Respublikası elan olunmuşdur. 1979-cu il 3 dekabr qəbul olunmuş Konstitusiya halhazırda qüvvədədir. 1989-cu il 28 iyulda ona dəyişikliklər edilmişdir. Mövcud Konstitusiya respublika quruluşunun yaranmasını, bütün hakimiyyətin dini-siyasi dairələrin nümayəndələrinə keçməsini hüquqi cəhətdən təsbit etmişdir. İran İslam Respublikasında dövlət hakimiyyəti bir-birindən asılı olmayan qanunverici, icraedici və məhkəmə sahələri vasitəsilə ölkənin Ali Dini Rəhbərinin nəzarəti altında həyata keçirilir.
İranın hökumət başçısı de-yure Prezidentdir, bununla belə o, dövlətin de-fakto başçısı Ali Dini Rəhbərə tabedir. İslam İnqilabının rəhbəri Ayətullah Xomeyninin ölümündən sonra 4 iyul 1989-cu il tarixində İran İslam Respublikasının yeni Ali Dini Rəhbəri vəzifəsinə ayətullah Seyyid Əli Xameneyi seçilmişdir.
İranın Ali Dini Rəhbəri hakimiyyətin bütün qollarına nəzarət edir, daxili və xarici siyasətin əsas istiqamətlərini müəyyən edir; məhkəmə hakimiyyətinin başçısını, silahlı qüvvələrin və daxili qoşunların ali baş komandanlarını, İslam inqilabının mühafizə Korpusunun ali baş komandanını təyin edir; ümumxalq, birbaşa və gizli səsvermə yolu ilə seçilən Prezidentin təyinatı haqqında fərman imzalayır; Müşahidə Şurasına altı fəqihi təyin edir. Ona, müharibə elan etmək və sülh bağlamaq, amnistiya elan etmək və ya məhkəmə hakimiyyəti başçısının təklifi ilə məhkəmə hökmünü yüngülləşdirmək hüququ verilmişdir.
İnzibati ərazi bölgüsü
İran İslam Respublikasının ərazisi 31 bölünür.
Qanunverici hakimiyyət
Məclis qərarlarının İslamın müddəaları və İran İslam Respublikasının əsas qanunu ilə uyğunluğunun təmin edilməsi - 6 üzvü Ali Dini Rəhbərin təyin etdiyi fəqihlər, digər yarısı isə namizədlikləri məhkəmə hakimiyyəti başçısının təqdimatı əsasında Məclis tərəfindən seçilən Nəzarət Şurası tərəfindən həyata keçirilir. Yuxarı palatanın və nəzarətinin funksiyalarını birləşdirən qanunverici orqan olan Şura, Məclisin bütün qərarlarına nəzarət edir, Ekspertlər Şurasının seçilməsi və məclis seçkiləri, həmçinin ümumi referendumun keçirilməsi üzərində nəzarəti həyata keçirir.
Məhkəmə hakimiyyəti
İslam inqilabından sonra islam normaları məhkəmə sisteminin əsasına daxil edilmişdir. Bu normalar daha çox cinayət, ailə hüququ və cəza sistemlərinə aid edilir. İlk əvvəl (1989-cu ilə qədər) İran İslam Respublikasında məhkəmə hakimiyyətinin ali orqanı Ali Məhkəmə Şurası sayılırdı, hazırda isə Ali Məhkəmə və Ali Dini Rəhbər tərəfindən 5 illik müddətə təyin edilən məhkəmə hakimiyyətinin başçısı bu funksiyanın daşıyıcısıdır.
Məhkəmə hakimiyyətinin başçısı Ali Məhkəmənin sədrini və Baş prokuroru təyin edir, ədliyyə naziri vəzifəsinə namizədi Prezidentə təklif edir. Ali Məhkəmə - məhkəmə hakimiyyəti sistemi üzərində və məhkəmələrin fəaliyyətinə ümumi nəzarəti həyata keçirir. Xüsusi fəallığı ilə seçilən din xadimlərinin işləri üzrə məhkəmələr və islam inqilabı məhkəmələri İran İslam Respublikasının məhkəmə sisteminin bir hissəsi sayılır və məhkəmə hakimiyyətinin başçısına tabedir. Hərbi məhkəmə istisna olmaqla, demək olar ki, bütün məhkəmələrin başında, habelə ədliyyə nazirliyinin rəhbərliyində ruhanilərin təmsilçiləri durur. İranın məhkəmə sistemində Ədliyyə nazirliyi - hakimiyyətin üç qolu arasındakı əlaqələrin mühafizəsinə və məhkəməyə aid qanun layihələrinin məclisə verilməsinə cavabdehlik daşıyır. Notariat və məhkəmə ekspertizası Nazirliyin tabeliyindədir.
Mənbə
- CIA facktbook-Iran (en) 2012-02-03 at the Wayback Machine
- President.ir
- Iran: History, Geography, Government, and Culture
- İran tarixi (ru) 2007-02-25 at the Wayback Machine
- Statistical Center of Iran : Population and Manpower
- Statistical Center of Iran : Land and Climate
- linguistic composition of Iran 2012-01-18 at the Wayback Machine
İstinadlar
- "Population Clock — Statistical Centre of Iran". 13 May 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 26 may 2015–ci il, 19:00.
- (Farsca:پورتال - مرکز آمار ایران) Portal - Statistical Center of Iran (Markaz-e Amar-e Iran): Selected findings of the 2011 National Population and Housing Census 2016-03-03 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iranin dovlet qurulusu 1979 cu ilde qebul edilmis Konstitusiyasina esasen huquqi siyasi inzibati iqtisadi ve ictimai munasibetler sistemi Iranجمهوری اسلامی ایران Comhuri ye Eslami ye Iran Bayraq GerbEsteghlal azadi jomhoori ye Eslami Istiqlal Azadliq Islam RespublikasiHimn Iran himniPaytaxt TehranPrezident Hesen RuhaniSahesi Dunyada 17 ci Umumi 1628770 8 km Su sahesi 0 7Ehalisi Ehali 78 373 721 nefer 18 ci Siyahiyaalma 2011 75 149 669 nef Sixliq 46 1 nef km Vikianbarda elaqeli mediafayllarDovlet qurulusu1979 cu il 11 fevralda Iranda sah idare usulu olan monarxiya legv edilmis ve neticede 1 aprel 1979 cu ilde Iran Islam Respublikasi elan olunmusdur 1979 cu il 3 dekabr qebul olunmus Konstitusiya halhazirda quvvededir 1989 cu il 28 iyulda ona deyisiklikler edilmisdir Movcud Konstitusiya respublika qurulusunun yaranmasini butun hakimiyyetin dini siyasi dairelerin numayendelerine kecmesini huquqi cehetden tesbit etmisdir Iran Islam Respublikasinda dovlet hakimiyyeti bir birinden asili olmayan qanunverici icraedici ve mehkeme saheleri vasitesile olkenin Ali Dini Rehberinin nezareti altinda heyata kecirilir Iranin hokumet bascisi de yure Prezidentdir bununla bele o dovletin de fakto bascisi Ali Dini Rehbere tabedir Islam Inqilabinin rehberi Ayetullah Xomeyninin olumunden sonra 4 iyul 1989 cu il tarixinde Iran Islam Respublikasinin yeni Ali Dini Rehberi vezifesine ayetullah Seyyid Eli Xameneyi secilmisdir Iranin Ali Dini Rehberi hakimiyyetin butun qollarina nezaret edir daxili ve xarici siyasetin esas istiqametlerini mueyyen edir mehkeme hakimiyyetinin bascisini silahli quvvelerin ve daxili qosunlarin ali bas komandanlarini Islam inqilabinin muhafize Korpusunun ali bas komandanini teyin edir umumxalq birbasa ve gizli sesverme yolu ile secilen Prezidentin teyinati haqqinda ferman imzalayir Musahide Surasina alti feqihi teyin edir Ona muharibe elan etmek ve sulh baglamaq amnistiya elan etmek ve ya mehkeme hakimiyyeti bascisinin teklifi ile mehkeme hokmunu yungullesdirmek huququ verilmisdir Inzibati erazi bolgusuIran Islam Respublikasinin erazisi 31 bolunur Qanunverici hakimiyyetMeclis qerarlarinin Islamin muddealari ve Iran Islam Respublikasinin esas qanunu ile uygunlugunun temin edilmesi 6 uzvu Ali Dini Rehberin teyin etdiyi feqihler diger yarisi ise namizedlikleri mehkeme hakimiyyeti bascisinin teqdimati esasinda Meclis terefinden secilen Nezaret Surasi terefinden heyata kecirilir Yuxari palatanin ve nezaretinin funksiyalarini birlesdiren qanunverici orqan olan Sura Meclisin butun qerarlarina nezaret edir Ekspertler Surasinin secilmesi ve meclis seckileri hemcinin umumi referendumun kecirilmesi uzerinde nezareti heyata kecirir Mehkeme hakimiyyetiIslam inqilabindan sonra islam normalari mehkeme sisteminin esasina daxil edilmisdir Bu normalar daha cox cinayet aile huququ ve ceza sistemlerine aid edilir Ilk evvel 1989 cu ile qeder Iran Islam Respublikasinda mehkeme hakimiyyetinin ali orqani Ali Mehkeme Surasi sayilirdi hazirda ise Ali Mehkeme ve Ali Dini Rehber terefinden 5 illik muddete teyin edilen mehkeme hakimiyyetinin bascisi bu funksiyanin dasiyicisidir Mehkeme hakimiyyetinin bascisi Ali Mehkemenin sedrini ve Bas prokuroru teyin edir edliyye naziri vezifesine namizedi Prezidente teklif edir Ali Mehkeme mehkeme hakimiyyeti sistemi uzerinde ve mehkemelerin fealiyyetine umumi nezareti heyata kecirir Xususi fealligi ile secilen din xadimlerinin isleri uzre mehkemeler ve islam inqilabi mehkemeleri Iran Islam Respublikasinin mehkeme sisteminin bir hissesi sayilir ve mehkeme hakimiyyetinin bascisina tabedir Herbi mehkeme istisna olmaqla demek olar ki butun mehkemelerin basinda habele edliyye nazirliyinin rehberliyinde ruhanilerin temsilcileri durur Iranin mehkeme sisteminde Edliyye nazirliyi hakimiyyetin uc qolu arasindaki elaqelerin muhafizesine ve mehkemeye aid qanun layihelerinin meclise verilmesine cavabdehlik dasiyir Notariat ve mehkeme ekspertizasi Nazirliyin tabeliyindedir MenbeCIA facktbook Iran en 2012 02 03 at the Wayback Machine President ir Iran History Geography Government and Culture Iran tarixi ru 2007 02 25 at the Wayback Machine Statistical Center of Iran Population and Manpower Statistical Center of Iran Land and Climate linguistic composition of Iran 2012 01 18 at the Wayback MachineIstinadlar Population Clock Statistical Centre of Iran 13 May 2019 tarixinde Istifade tarixi 26 may 2015 ci il 19 00 Farsca پورتال مرکز آمار ایران Portal Statistical Center of Iran Markaz e Amar e Iran Selected findings of the 2011 National Population and Housing Census 2016 03 03 at the Wayback Machine