Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tüstü siqnalı uzun məsafəli rabitənin ən qədim formalarından biridir. Bu, uzaq məsafədə istifadə olunan vizual ünsiyyət formasıdır. Ümumiyyətlə, tüstü siqnalları xəbərləri ötürmək, təhlükə siqnalı vermək və ya insanları ümumi əraziyə toplamaq üçün istifadə olunur.
Tarixi və istifadəsi
Qədim Çində Böyük sədd boyunca əsgərlər bir-birlərini düşmən basqını barədə xəbərdar etmək üçün onun mayak qüllələrinə tüstü siqnalları göndərirdilər. Tüstünün rəngi hücum edən düşmən tərəfinin ölçüsünü bildirirdi. Mayak qüllələrini müntəzəm olaraq yerləşdirməklə və hər qüllədə bir əsgər yerləşdirməklə ismarıclar səddin bütün 7300 kilometrinə ötürülə bilərdi. Tüstü siqnalları həmçinin hücum barədə daxili qalaları xəbərdar edərək, müdafiə və qarnizonu dəstəkləyən qoşunları əlaqələndirməyə imkan verirdi.
Qədim Şri-Lankada dağ zirvələrində yerləşən əsgərlər zirvədən zirvəyə işarə edərək bir-birlərini yaxınlaşan düşmən hücumu (ingilislər, hollandlar və ya portuqallar) barədə xəbərdar edirdilər. Bu yolla onlar bir neçə saat ərzində Krala mesaj ötürə bildilər.
Tüstü siqnalından sui-istifadənin eramızdan əvvəl 8-ci əsrdə Qərbi Çjou sülaləsinin süqutuna səbəb olduğu məlumdur. Belə ki, Çjou kralı Yu, cariyəsi Bao Sini əyləndirmək üçün sərkərdələrini yalançı xəbərdarlıq siqnalları ilə aldatmaq vərdişi var idi.
Yunan tarixçisi Polibi eramızdan əvvəl 150-ci ildə yunan əlifbası simvollarını ədədi simvollara çevirən daha mürəkkəb əlifba tüstü siqnalları sistemi hazırladı. O, məşəl dəstlərini cüt-cüt tutaraq mesajların asanlıqla işarələnməsini təmin etdi. “Polibi kvadratı” kimi tanınan bu ideya kriptoqrafiya və steqanoqrafiyaya da aiddir. Bu kriptoqrafik konsepsiya Birinci Dünya müharibəsinin sonrakı illərində Yapon Hiraqanası və almanlar tərəfindən istifadə edilmişdir.
Şimali Amerikanın yerli xalqları da tüstü siqnalı ilə əlaqə saxlayırdılar. Hər qəbilənin öz siqnal sistemi və anlayışı var idi. Siqnalçı adətən nəm otdan istifadə edərək yüksəklikdə odun qalayırdı və bu da tüstü sütununun yüksəlməsinə səbəb olurdu. Ot quruyan kimi götürülür və alovun üstünə başqa bir bağlama qoyulardı. Deyilənə görə, tüstünün yamac boyunca yerləşməsi müəyyən bir məna daşıyırdı. Tüstü təpənin ortasından gəlsəydi, bu, hər şeyin yaxşı olduğunu, təpənin başından gəlsəydisə təhlükəni ifadə edərdi.
Tüstü siqnalları bu gün də istifadə olunur. Kardinallar Kolleci papa toplantısı zamanı yeni Papanın seçilməsini göstərmək üçün tüstü siqnallarından istifadə edir. Kimsə üçdə iki üstəgəl bir səs alana qədər uyğun kardinallar gizli səsvermə keçirir. Hər səsvermədən sonra bülletenlər yandırılır. Qara tüstü səsvermənin uğursuz olduğunu, ağ tüstü isə yeni Papanın seçildiyini bildirir.
Rəngli tüstü bombaları, xüsusilə artilleriya və ya hava dəstəyi çağırışları zamanı, mövqeləri qeyd etmək üçün hərbi qüvvələr tərəfindən adətən istifadə olunur.
Tüstü siqnalları həm də təhlükə siqnalları göndərmək üçün istifadə edilən tüstü yaradan cihazlara aid ola bilər.
Nümunələr
Yerli amerikalılar
Lyuis və Klarkın jurnalları, partiyalarının varlığını və ya yerli qəbilələrlə görüşmək istəklərini bildirmək üçün yerli amerikalıların düzənlikləri yandırmaq üsulunu qəbul etdikləri zaman bir neçə dəfə istinad edirlər.
Yamana
Cənubi Amerikalı yamanalar, məsələn, bir balina sahilə çıxdıqda, tüstü siqnalları ilə mesaj göndərmək üçün alovdan istifadə etmişdi. Ətin çox olması, çürüməməsi üçün bir çox insanın xəbərdarlığını tələb edirdi. Onlar başqa hallarda da tüstü siqnallarından istifadə etmiş ola bilərdilər, buna görə də Magellan belə yanğınları görmüş ola bilər (bu mənzərə onu Tierra del Fueqo adlandırmağa ilham verdi), lakin o, təbii hadisələrin tüstünü və ya işıqlarını görmüş ola bilər.
Aborigen avstraliyalılar
Avstraliyadakı aborigen avstraliyalılar müxtəlif məqsədlər üçün tüstü siqnalları göndərirdilər. Bəzən başqalarına onların mövcudluğu barədə məlumat vermək, xüsusən də özlərinə məxsus olmayan torpaqlara girərkən. Bəzən ağları ziyarət edənləri təsvir etmək üçün istifadə edilən tüstü siqnalları mesaj göndərməyin ən sürətli yolu idi. Duman siqnalları bəzən düşmən qəbilələrin hücumları barədə xəbərdar etmək və ya eyni qəbilənin ovçuları arasında görüşlər təşkil etmək idi. Bu siqnal dağ silsiləsindəki sabit baxışdan və ya qəbilə üzvlərinin mobil dəstəsindən ola bilər. “Siqaret çəkmək” çox vaxt yaxınlıqdakı fərdlərin və ya qrupların öz siqnalları ilə cavab verməsi ilə nəticələnir. Məlumat daşımaq üçün tüstünün rəngi müxtəlif idi, bəzən qara, ağ və ya mavi, yandırılan materialın yaş ot, quru ot, qamış və ya başqa olmasından asılı olaraq, tüstünün forması isə sütun, top və ya üzükvari ola bilərdi. Bu mesaj ayrı-ayrı qəbilələrin adlarını ehtiva edirdi. Digər rabitə vasitələri kimi, siqnallar da səhv şərh edilə bilər. Qeydə alınmış bir nümunədə, "biz gəlirik" kimi tərcümə olunan tüstü siqnalı cavabı, uğurlu bir ovdan sonra bir araya gələn ovçu tərəflərin əslində qəbilənin qorunması üçün döyüş partiyasına qoşulması kimi təfsir edildi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Ivan, Djordjevic. Coding for Optical Channels. Springer US. 2010. 2. ISBN . OCLC 699999686.
- Du, Yumin; Chen, Wenwu; Cui, Kai; Guo, Zhiqian; Wu, Guopeng; Ren, Xiaofeng. "An exploration of the military defense system of the Ming Great Wall in Qinghai Province from the perspective of castle-based military settlements". Archaeological and Anthropological Sciences. 13 (3). 2021-02-16. doi:10.1007/s12520-021-01283-7. ISSN 1866-9557.
- (#empty_citation)
- (#empty_citation)
- Knox, Robert. Historical Relation of Ceylon. 1911.
- Sima Qian (redaktor).
- "Smoke Signal". addpmp.slamjam.com (ingilis). 2022-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-13.
- Pyrotechnic device, Feb 4, 1964, İstifadə tarixi: 2017-02-01
- Smoke signal, Nov 28, 1967, 2020-02-12 tarixində , İstifadə tarixi: 2017-02-01
- "Lewis and Clark Journals, July 20, 1805". 2014-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-22.
- Gusinde 1966:137–139, 186
- Itsz 1979:109
- "The Patagonian Canoe". Pages.interlog.com. 2018-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-19.
- Extracts from the following book. E. Lucas Bridges: Uttermost Part of the Earth. Indians of Tierra del Fuego. 1949, reprinted by Dover Publications, Inc (New York, 1988).
- Myers, 1986: 100
- "Report on Patrol to Lake Mackay Area June/July 1957". National Archives of Australia. 2018-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-31.
- Idriess, Ion L. The Red Chief. ettimprint. 1953.
- Idriess, Ion L. Over the Range. ettimprint. 1937.
- (#empty_citation)
- (#empty_citation)
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tustu siqnali uzun mesafeli rabitenin en qedim formalarindan biridir Bu uzaq mesafede istifade olunan vizual unsiyyet formasidir Umumiyyetle tustu siqnallari xeberleri oturmek tehluke siqnali vermek ve ya insanlari umumi eraziye toplamaq ucun istifade olunur Yerli amerikalilar Frederik Reminqtonun tablosundaTarixi ve istifadesiQedim Cinde Boyuk sedd boyunca esgerler bir birlerini dusmen basqini barede xeberdar etmek ucun onun mayak qullelerine tustu siqnallari gonderirdiler Tustunun rengi hucum eden dusmen terefinin olcusunu bildirirdi Mayak qullelerini muntezem olaraq yerlesdirmekle ve her qullede bir esger yerlesdirmekle ismariclar seddin butun 7300 kilometrine oturule bilerdi Tustu siqnallari hemcinin hucum barede daxili qalalari xeberdar ederek mudafie ve qarnizonu destekleyen qosunlari elaqelendirmeye imkan verirdi Qedim Sri Lankada dag zirvelerinde yerlesen esgerler zirveden zirveye isare ederek bir birlerini yaxinlasan dusmen hucumu ingilisler hollandlar ve ya portuqallar barede xeberdar edirdiler Bu yolla onlar bir nece saat erzinde Krala mesaj oture bildiler Tustu siqnalindan sui istifadenin eramizdan evvel 8 ci esrde Qerbi Cjou sulalesinin suqutuna sebeb oldugu melumdur Bele ki Cjou krali Yu cariyesi Bao Sini eylendirmek ucun serkerdelerini yalanci xeberdarliq siqnallari ile aldatmaq verdisi var idi Yunan tarixcisi Polibi eramizdan evvel 150 ci ilde yunan elifbasi simvollarini ededi simvollara ceviren daha murekkeb elifba tustu siqnallari sistemi hazirladi O mesel destlerini cut cut tutaraq mesajlarin asanliqla isarelenmesini temin etdi Polibi kvadrati kimi taninan bu ideya kriptoqrafiya ve steqanoqrafiyaya da aiddir Bu kriptoqrafik konsepsiya Birinci Dunya muharibesinin sonraki illerinde Yapon Hiraqanasi ve almanlar terefinden istifade edilmisdir Simali Amerikanin yerli xalqlari da tustu siqnali ile elaqe saxlayirdilar Her qebilenin oz siqnal sistemi ve anlayisi var idi Siqnalci adeten nem otdan istifade ederek yukseklikde odun qalayirdi ve bu da tustu sutununun yukselmesine sebeb olurdu Ot quruyan kimi goturulur ve alovun ustune basqa bir baglama qoyulardi Deyilene gore tustunun yamac boyunca yerlesmesi mueyyen bir mena dasiyirdi Tustu tepenin ortasindan gelseydi bu her seyin yaxsi oldugunu tepenin basindan gelseydise tehlukeni ifade ederdi Tustu siqnallari bu gun de istifade olunur Kardinallar Kolleci papa toplantisi zamani yeni Papanin secilmesini gostermek ucun tustu siqnallarindan istifade edir Kimse ucde iki ustegel bir ses alana qeder uygun kardinallar gizli sesverme kecirir Her sesvermeden sonra bulletenler yandirilir Qara tustu sesvermenin ugursuz oldugunu ag tustu ise yeni Papanin secildiyini bildirir Rengli tustu bombalari xususile artilleriya ve ya hava desteyi cagirislari zamani movqeleri qeyd etmek ucun herbi quvveler terefinden adeten istifade olunur Tustu siqnallari hem de tehluke siqnallari gondermek ucun istifade edilen tustu yaradan cihazlara aid ola biler NumunelerYerli amerikalilar Lyuis ve Klarkin jurnallari partiyalarinin varligini ve ya yerli qebilelerle gorusmek isteklerini bildirmek ucun yerli amerikalilarin duzenlikleri yandirmaq usulunu qebul etdikleri zaman bir nece defe istinad edirler Yamana Cenubi Amerikali yamanalar meselen bir balina sahile cixdiqda tustu siqnallari ile mesaj gondermek ucun alovdan istifade etmisdi Etin cox olmasi curumemesi ucun bir cox insanin xeberdarligini teleb edirdi Onlar basqa hallarda da tustu siqnallarindan istifade etmis ola bilerdiler buna gore de Magellan bele yanginlari gormus ola biler bu menzere onu Tierra del Fueqo adlandirmaga ilham verdi lakin o tebii hadiselerin tustunu ve ya isiqlarini gormus ola biler Aborigen avstraliyalilar Avstraliyadaki aborigen avstraliyalilar muxtelif meqsedler ucun tustu siqnallari gonderirdiler Bezen basqalarina onlarin movcudlugu barede melumat vermek xususen de ozlerine mexsus olmayan torpaqlara girerken Bezen aglari ziyaret edenleri tesvir etmek ucun istifade edilen tustu siqnallari mesaj gondermeyin en suretli yolu idi Duman siqnallari bezen dusmen qebilelerin hucumlari barede xeberdar etmek ve ya eyni qebilenin ovculari arasinda gorusler teskil etmek idi Bu siqnal dag silsilesindeki sabit baxisdan ve ya qebile uzvlerinin mobil destesinden ola biler Siqaret cekmek cox vaxt yaxinliqdaki ferdlerin ve ya qruplarin oz siqnallari ile cavab vermesi ile neticelenir Melumat dasimaq ucun tustunun rengi muxtelif idi bezen qara ag ve ya mavi yandirilan materialin yas ot quru ot qamis ve ya basqa olmasindan asili olaraq tustunun formasi ise sutun top ve ya uzukvari ola bilerdi Bu mesaj ayri ayri qebilelerin adlarini ehtiva edirdi Diger rabite vasiteleri kimi siqnallar da sehv serh edile biler Qeyde alinmis bir numunede biz gelirik kimi tercume olunan tustu siqnali cavabi ugurlu bir ovdan sonra bir araya gelen ovcu tereflerin eslinde qebilenin qorunmasi ucun doyus partiyasina qosulmasi kimi tefsir edildi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Ivan Djordjevic Coding for Optical Channels Springer US 2010 2 ISBN 978 1 4419 5569 2 OCLC 699999686 Du Yumin Chen Wenwu Cui Kai Guo Zhiqian Wu Guopeng Ren Xiaofeng An exploration of the military defense system of the Ming Great Wall in Qinghai Province from the perspective of castle based military settlements Archaeological and Anthropological Sciences 13 3 2021 02 16 doi 10 1007 s12520 021 01283 7 ISSN 1866 9557 empty citation empty citation Knox Robert Historical Relation of Ceylon 1911 Sima Qian redaktor Smoke Signal addpmp slamjam com ingilis 2022 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 13 Pyrotechnic device Feb 4 1964 Istifade tarixi 2017 02 01 Smoke signal Nov 28 1967 2020 02 12 tarixinde Istifade tarixi 2017 02 01 Lewis and Clark Journals July 20 1805 2014 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 22 Gusinde 1966 137 139 186 Itsz 1979 109 The Patagonian Canoe Pages interlog com 2018 03 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 19 Extracts from the following book E Lucas Bridges Uttermost Part of the Earth Indians of Tierra del Fuego 1949 reprinted by Dover Publications Inc New York 1988 Myers 1986 100 Report on Patrol to Lake Mackay Area June July 1957 National Archives of Australia 2018 09 26 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 31 Idriess Ion L The Red Chief ettimprint 1953 Idriess Ion L Over the Range ettimprint 1937 empty citation empty citation Xarici kecidler