Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arazın o tayında — bəstəkar Cahangir Cahangirov tərəfindən 1949-cu ildə yazılmış vokal-simfonik poema. Əsərdə 1940-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda baş verən hadisələr təsvir olunmuşdur. Bəstəkarın bu əsəri azadlıq mübarizəsi mövzusunda yazılmışdır.
| Arazın o tayında | |
|---|---|
 "Arazın o tayında" vokal-simfonik poemasının 1950-ci ildə nəşr edilmiş partiturası | |
| Bəstəkar | Cahangir Cahangirov |
| Forma | vokal-simfonik poema |
| Yazılma tarixi | 1949 |
| Premyera |
|
| İthaf olunub | Cənubi Azərbaycana |
Bəstəkar Cahangir Cahangirovun "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması ona şöhrət gətirən ilk genişmiqyaslı əsərlərindən biridir. Xor, solist və simfonik orkestr üçün bəstələnən vokal-simfonik poema Cənubi Azərbaycandan olan şairlər – Mədinə Gülgün və Əli Tudənin sözlərinə yazılmışdır. Bəstəkarın əsas yaradıcılıq istiqamətini müəyyənləşdirən və inkişaf etdirən cəhətlər bu əsərdə ilk dəfə özünü büruzə vermişdir.
Cahangir Cahangirov musiqisinə xas olan epik-nəqledicilik xüsusiyyəti, poemanın əvvəlində və köməkçi partiyada hiss olunur. Poemanın proqramlı fikri ardıcıllıqla sonata formasında verilir. Poemada forma ənənəvi deyil, o, musiqi obrazlarının təşəkkülü prosesində meydana gəlir və üzvi olaraq simfonik inkişafda həyata keçirilir.
Poemanın əsas partiyası – təsirli, qəti çağırışlıdır. Mövzunun iradəli xarakteri simli alətlər və valtornanın enerjili ritmi ilə qeyd edilir. Köməkçi partiya xoşbəxtliyə, keçmişin qaranlığını dəyişərək sevincli günlərə çatan xalq obrazıdır. Əvvəlki tonallıq işıqlı As-dura keçid verir. İşlənmə bölməsi özünəməxsus sərt, kəskin ritmli mövzu ilə başlayır. Do bemolda mövcud olan orqan punktu qəddar, namərdcəsinə xalq hakimiyyətinə hücum edən qüvvələrin obrazını bir fon kimi canlandırır.
"Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması ilk dəfə 1949-cu ilin oktyabr ayında, Bakıda Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılıq baxışında dirijor, SSRİ Xalq Artisti Niyazi Tağızadə-Hacıbəyovun quruluşu və rəhbərliyi altında Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri ilə Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında ifa edilmişdir.
Tarixi
Bəstəkar Cahangir Cahangirov öz yaradıcılığında vokal-instrumental musiqiyə, kütləvi mahnı janrına daha çox meyl göstərmişdir. Buna görə də, bəstəkarın yaradıcılığı Azərbaycan xor musiqisinin və kütləvi mahnılarının inkişafında böyük rol oynamışdır. Onun bəstələdiyi kantatalar, oratoriyalar, süitalar, operalar, konsertlər və vokal-simfonik əsərlər geniş dinləyici kütləsinin rəğbətini qazanmışdır.
Vokal musiqi bəstəkarın yaradıcılığında xüsusi mərhələdir. 1946-cı ildə Bakıya qayıdan bəstəkar öz musiqi təhsilini davam etdirməyə başlayır və yeni musiqi əsərləri üzərində işləməyə davam edir. 1947-ci ildə şair Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq "Gül camalın" və xor üçün "Qəzəl" adlı iki vokal əsəri yaradır.
1948-ci ildə isə Aleksandr Puşkinin 150 illik yubileyi münasibətilə "Soruşma" adlı xor musiqisini, xalq çalğı alətləri orkestr üçün rəqs, violin və fortepiano üçün sonatina bəstələyir. Həmin ildə xor üçün yazılmış "Soruşma" əsəri respublika müsabiqəsində mükafata layiq görülür. Bəstəkarın yaradıcılıq fəaliyyətinə 1949-cu il əlamətdar tarix kimi daxil olur.
Bəstəkar Cahangir Cahangirovun "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması ona şöhrət gətirən ilk genişmiqyaslı əsərlərindən biridir. Xor, solist və simfonik orkestr üçün bəstələnən vokal-simfonik poema əslən Cənubi Azərbaycandan olan şairlər — Mədinə Gülgün və Əli Tudənin sözlərinə yazılmışdır. Bəstəkarın əsas yaradıcılıq istiqamətini müəyyənləşdirən və inkişaf etdirən cəhətlər həmin əsərdə ilk dəfə özünü büruzə vermişdir.
Şeirlərin müəllifləri 1940-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda baş vermiş hadisələrdən bəhs edirlər. Sözügedən dövrlər xalq yadelli sahiblərin və yerli feodalların zülmünü ataraq demokratik dövlət yaradır, lakin tezliklə bu hökumət devrilir və əvvəlki idarəetmə bərpa olunur. Çoxları bu idarəetmə mübarizəsində həlak olurlar. Buna baxmayaraq, xalq öz inamını itirmir. Şübhəsiz ki, bəstəkarın Cənubi Azərbaycanda yaşadığı dövrdəki təəssüratları poemada öz əksini tapmışdır.
Bəstəkarın azadlıq mübarizəsi mövzusuna müraciət etməsi təsadüfi deyildi. 1940-cı illərdə bu mövzu keçmiş SSRİ və Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında da səslənmişdi. Belə ki, bu illərdə azadlıq mübarizəsi mövzusunda Fikrət Əmirovun döyüş yoldaşına həsr etdiyi "Böyük Vətən Müharibəsi qəhrəmanlarının xatirəsinə" əsəri, Əşrəf Abbasovun Mirzə İbrahimovun eyniadlı romanı əsasında yazdığı "Gələcək gün" əsəri və digər bu kimi əsərlər yazılmışdır.
Poemanın son işləri 1949-cu ilin əvvələrində tamamlanmışdır. Poemanı işləyərkən Cahangir Cahangirov 27 yaşında idi. O, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının üçüncü kursunda təhsilini davam etdirirdi. "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması Azərbaycan musiqisində özündə simfonik və kantata-oratoriya cizgilərini birləşdirən yeni janrda yazılmış əsər oldu. Bu əsərdə Cahangir Cahangirov yaradıcılığına xas olan musiqi dilinin milli koloriti, emosional ifadələrin səmimiliyi çox qabarıq və aydın eşidilir.
Musiqilər
Giriş hissə
Bəstəkar simfonik janra vokal-simfonik fraqmentlərini — xoru və solonu daxil edir. Bu sintez ilə poemanın musiqisi plakatlılıq elementlərini əldə edir və inandırıcı, başa düşülən xüsusiyyətlərlə zənginləşir. Cahangir Cahangirov zahiri görünüş yolu ilə getmir. O, insanların daxili aləmini, onlar hislərini, həyəcanlarını, əsərin əsas fikrini bədii qayda ilə açıb göstərməyə çalışır. Əsərin musiqisi epik-nəqledici formada hadisələr haqqında söhbət açır.
Cahangir Cahangirov musiqisinə xas olan epik-nəqledicilik xüsusiyyəti, poemanın əvvəlində və köməkçi partiyada hiss olunur. Qeyd edilməlidir ki, epik tendensiyalar poemada müasirlik hisləri ilə uyğun gəlir. Poemanın dinləyiciləri daim hiss edirlər ki, burada əsas mövzu uzaq keçmiş deyil, yaxın, müasir dövrdə vaqe olan hadisələrdən bəhs edilir.
Poemanın proqramlı fikri ardıcıllıqla sonata formasında verilir. Bununla yanaşı qeyd olunmalıdır ki, poemada forma ənənəvi deyil, o, musiqi obrazlarının təşəkkülü prosesində meydana gəlir və üzvi olaraq simfonik inkişafda həyata keçirilir. Xalq obrazının ona düşmən olan zülmkarlarla qarşı-qarşıya qoyulması və bir-birinə zidd olan obrazların inkişafı poemada məzmunun açılmasına kömək edir.
Ekspozisiya yerli və xarici hökumətin rəhbərlik etdiyi ölkədə hüququ olmayan məzlum xalqın təsvirini təmsil edən çox ciddi, dolğun giriş mövzusu ilə başlayır. Faqotun bəmdə səslənməsi kədərli musiqiyə bir qədər həyəcanlı xarakter verir. Hümayun ladının dövriyəsi, asta temp, aşağı registr girişin nəqlediciliyini vurğulayır.
Həyəcanlı, kədərli musiqi girişin ikinci yarısında daha da artır. Gedərək dissonanslaşan septakkordlar zənciri, orqan punktu, dominantada qeyd olunan basların boğuq zərbələri girişin ümumi ruhunu daha da gücləndirir.
Tədricən girişin sonuna yaxın melodiya donur və yalnız basların vurduqları zərb səsləri qalır — şərti olaraq "xalqın qüssəsi" adlandırılan bu mövzu poemada dəfələrlə eşidilir. Sanki xalqın kədərini yada salır, xalqı mübarizəyə təşkil edir. Bu mövzu əsasən köməkçi partiyada, işlənmədə daha çox nəzərə çarpır. Beləliklə, mövzunun təkrarı özünəməxsus şəkildə leytmotiv kimi başa düşülür.
Poemanın əsas partiyası — təsirli, qəti çağırışlıdır. Mövzunun iradəli xarakteri simli alətlər və valtornanın enerjili ritmi ilə qeyd edilir.
Zahirən temp və xarakterlə fərqlənən girişlə əsas partiyası arasında ziddiyət hiss olunmur. Onlar sanki bir-birlərinin məntiqi nəticəsidir. Demək olar ki, bir mövzu o biri mövzunu davam etdirir.
Əsas partiyanın daha çox fərdiliyi ilə seçilən ikinci yarısına II, IV, VII əksildilmiş pillə intonasiyaları üzərində qurulmuş melodiyalar daxil olur. Əsas partiyanın mövzusu tədricən xromatizm və köməkçi səslərlə zənginləşərək daha da dinamikləşir. Diatonik melodiyaya uzun müddət sadə harmoniya da — əsas pillənin üçsəsliliyi uyğun gəlir. Harmonik dil, orkestrləşdirmə, faktura mürəkkəbləşdirilir. Alətlərin yeni dəstəsi əlavə olunur. Simlilərə ağac və mis nəfəs alətləri qoşulur. Bəstəkar lad-tonal planı qarşılaşdırma ilə zənginləşdirir — As-dur-cis-moll, D-dur-h-moll, g-moll-As-dur. Bütün bunlar mübarizəyə qalxan xalq obrazını simvolu halına çevirən əsas partiyanın ikinci bölməsində güclü inkişafa səbəb olur. İnkişafın dinamikası əsas partiyanın reprizasında da zəiflənir.
Köməkçi partiya xoşbəxtliyə, keçmişin qaranlığını dəyişərək sevincli günlərə çatan xalq obrazıdır. Əvvəlki tonallıq işıqlı As-dura keçid verir.
Xalqın həyata keçirdiyi arzularından bəhs edən rəvan melodiyanı bariton səsli solist ifa edir. Qeyd edilməlidir ki, Cahangir Cahangirovun xora olan məhəbbəti burada da özünü göstərir, solist tez-tez xora qoşulur.
Köməkçi partiya üç bölmədən ibarətdir. Müəyyən ritm, ibarənin, motivlərin arabir təkrarı köməkçi partiyada lirika ilə nəqlediciliyi birləşdirir. Bəstəkar burada xalq mahnıları elementlərini, xarakterik sekvensiya ardıcıllığını, variantlı inkişafı fərdi yaradıcılıqla istifadə edir. Eyni zamanda şəffaf orkestrləşdirmə, emosiyalı gərginlik musiqiyə mahnıvarilik verir.
Bəstəkar tərəfindən xorda "tembr uyğunluğu" çox orijinal və maraqlı tətbiq olunur. Müəllif müxtəlif nüanslara ağzı yumulmuş halda oxuma tərzindən istifadə edir.
Köməkçi partiyanın orta hissəsində mövcud olan giriş mövzusu imitasiyalı səslənərək bir daha keçmişin qaranlıq tərəflərini yada salır. Bu tematik elementlər əks-səda kimi keçir, ona görə bəstəkar solistin ifasını dayandırmır və tezliklə dinləyicinin ifasını əvvələ qaytarır.
İşlənmə bölməsi
İşlənmə bölməsi özünəməxsus sərt, kəskin ritmli mövzu ilə başlayır. Do bemolda mövcud olan orqan punktu qəddar, namərdcəsinə xalq hakimiyyətinə hücum edən qüvvələrin obrazını bir fon kimi canlandırır.
İşlənmə bölməsinin üç hissəsi ardıcılıq olaraq vuruşma əzabını, mərdliyi, mübarizə əzmini və digər xüsusiyyətləri əks etdirir. Əksildilmiş kvarta intonasiyası mövzuya bir qədər sərtlik verir və işlənmə bölməsinin üç hissəsini bütünlüklə təbəqələşdirir. Bu intonasiya xüsusilə bölmənin birinci hissəsində nəzərə çarpır. Mövzusu kanonsayağı inkişaf edən marşvari epizod da diqqəti özünə cəlb edir. Onu xalqın məğlubiyyətinin qəmli təsviri əvəz edir. Hər tərəfdən öz oğullarının yasını tutan ananın fəryadı eşidilir. Xor poemanın girişindəki qəmli mövzunu bir qədər dəyişilmiş və genişləndirilmiş halda sözsüz ifa edir. Beləliklə, düşmənlərin, əvvəlki ağır həyatın gəlişini yada salan mövzu yenidən eşidilir.
Repriza əsərin əsas ideyasını — xalqın iradəsini və qalibiyyət əzmini təsdiqləyir. Burada köməkçi mövzu yoxdur, bunu da proqramlı fikirlə izah etmək olar, lakin Cahangir Cahangirov poemanın qəhrəmani obrazlarını koda da ümumiləşdirilmiş halda xorun ifasında do majorda səsləndirir və poemanı tamamlayır.
Poemanın musiqi forması əsas materialın düzgün bölünməsi və məntiqli inkişafı ilə diqqəti cəlb edir. Həmçinin vokal-simfonik poemada hərtərəfli inkişafa giriş meyil olunur. İlk növbədə materialın intonasiya, ritm və harmonik yaxınlığını qeyd etmək lazımdır. Məsələn, əsas mövzu dəyişilmiş halda kodada gedir, onun ritmi işlənmə bölməsində istifadə olunur. Girişin mövzusu dəfələrlə əsər boyu leytmotiv kimi gedir, tez-tez ikinci əksildilmiş pillə harmoniyası eşidilir.
Xalq musiqisindən istifadə
Cahangir Cahangirov tərəfindən muğam elementlərindən geniş surətdə istifadə olunur. Məsələn, girişdə "Hümayun", işlənmə bölməsində "Şahnaz" muğamının dövriyyəsi, köməkçi partiyada "Rast" muğamına yaxınlıq var.Azərbaycan xalq musiqisinin təsirini orqan punktunun geniş surətdə tətbiqində, melizmlərdən, sekventli ardıcıllıqdan istifadədə, melodik əsasın variantlı inkişafında — köməkçi partiyada, kvintalı dayağın olmasında — əsas partiyada və digərlərində görmək mümkündür.
Cahangir Cahangirovun xalq-mahnı əsasından çəkilməməsi, doğma Azərbaycan musiqisinin ritmləri və ənənəvi çalarlarından istifadə etməsi barədə "Sovetskaya muzika" jurnalında məlumat verilmişdi.
"Sovetskaya muzika" jurnalında qeyd olunurdu ki, "Bəstəkar Cahangir Cahangirovun "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması gözəl çalarlarla zəngindir. Bu əsərində bəstəkar tərəfindən muğam elementləri geniş surətdə istifadə olunmuşdur. O, "Hümayun", "Şahnaz" muğam dövriyyələrinə, "Rast" muğamına öz vokal-simfonik poemasında yer vermişdir. O, öz doğma Azərbaycan musiqisinin ritmləri və ənənəvi çalarlarından məharətlə istifadə etmişdir. Digər "Gül camalın", "Qəzəl" əsərlərində olduğu kimi, bu əsərində də Cahangir Cahangirov xalq-mahnı əsasından çəkilməmişdir. Poemanın partiturasına heyran olmamaq çətindir."
Poemadan bəhs edən bəstəkar Qara Qarayev bildirir ki, "Arazın o tayında vokal-simfonik poeması mövzu və onun işlənməsi cəhətindən tam və diqqətəlayiq bir əsərdir. Bu vokal-simfonik poema bir teatr tamaşası qədər qüvvətlidir."
Qəbulu və ifaları
Bəstəkar Cahangir Cahangirov "Arazın o tayında" vokal-simfonik poemasının son işlərini 1949-cu ilin əvvələrində tamamlamışdır. Bəstəkar əsəri həmin ilin oktyabr ayında ictimaiyyətə təqdim etmişdir. Poema üçün Cahangir Cahangirov 1950-ci ildə partitura işləyib nəşr etdirmişdir.
"Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması ilk dəfə 1949-cu ilin oktyabr ayında, Bakıda Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılıq baxışında dirijor, SSRİ Xalq Artisti Niyazi Tağızadə-Hacıbəyovun quruluşu və rəhbərliyi altında Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri ilə Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında ifa edilmişdir. Bu ifanın solisti İdris Ağalarov olmuşdur. Bu səslənməni Azərbaycan bəstəkarları çox yüksək qiymətləndirmişdilər. Bəstəkar Dmitri Şostakoviç xüsusi olaraq bu əsəri dinləmək üçün Bakıya gəlmişdir.
Daha sonra poema Sovet İttifaqının bir çox respublika və şəhərlərində fərqli dirijorlar tərəfindən səsləndirilmişdir. Bir il sonra əsər Moskvanın ifa proqramına daxil edilmişdir.
1950-ci ildə poema Radiokomitənin, dirijor Kuvıkinin rəhbərlik etdiyi xorunun və dirijor Niyazinin bədii rəhbərliyi ilə Ümumittifaq Radiosunun Simfonik Orkestrinin ifasında Moskvada İttifaqlar Evinin Sütunlü Salonunda səsləndirilmişdir. Sütunlu Salonda bir çox xarici bəstəkarlarla yanaşı, Azərbaycan bəstəkarları da iştirak etmişdi. Bu ifadan sonra əsər SSRİ-də, xüsusən paytaxt Moskvada "qocaman düşüncələr poeması" kimi qarşılanmış, "ucqar şedevr" obrazı ilə qiymətləndirilmişdi.
Həmin ildə "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması və bəstəkarın hələ konservatoriyada təhsil alarkən bəstələdiyi "Bayram" suitası dirijor Nikolay Rabinoviçin rəhbərliyi altında Leninqradda — indiki Sankt-Peterburqda ifa edilmişdir. 1950-ci ildə SSRİ Ümumittifaq Radiosu bu əsəri "Qızıl Fond" üçün lentə almağı sifariş etmişdir. Əsər uğurla lentə alınmış, surəti Azərbaycan Dövlət Radiosunun fonduna təqdim olunmuşdur.
Qısa müddətdən sonra Cahangir Cahangirovun "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması qadağan olunmuş, əsər SSRİ məkanında repertuarlardan çıxarılmışdır. Poemanı Cənubi Azərbaycanın milli azadlıq hərəkatına həsr etdiyinə görə bəstəkar təqib və məhrumiyyətlərə məruz qalmışdır. 2005-ci ilə qədər bu əsər Azərbaycan Dövlət Radiosunun fonotekasında qorunmuşdur. Hal-hazırda isə əsərin video-lent yazısı mövcuddur.
C. Cahangirov poemanın Moskva və Leninqraddakı ifalarından təsirlənərək bildirmişdir ki, "1949-cu ildə böyük zəhmət və əziyyətlə tamamladığım xor, solist və böyük simfonik orkestr üçün "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması həqiqətən, mənə çox sevinc gətirdi. Əsərin orkestrovkası sözün əsl mənasında zəngin idi və mən bu əsərimin Leninqradda, xüsusən böyük paytaxt Moskvada ifasından böyük bir ləzzət aldım, sevinc duydum. Nikolay Semyonoviç Rabinoviçin dirijorluğu bir sözlə, — ustalıq işidir. Poemanın partiturasını dəqiq, nəfis və zərif bir şəkildə yazmışdım. Əsərimin Leninqrad ifasında özünəməxsus melodik ifadələrinin və sezilməz intonasiyalarının bir daha şahidi oldum. Bu poemanın bu cür gözəl ifası mənim fikrimcə, böyük bir sənət uğurudur."
Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin baxışından sonra SSRİ Xalq Artisti Qara Qarayev bu poema haqqında belə yazmışdır: "İstedadlı gənc bəstəkarın vokal-simfonik poemasında müasir mövzu çox dolğun və parlaqlığı ilə göstərilmişdir. Cahangir Cahangirov bu məsuliyyətli vəzifənin öhdəsindən müvəffəqiyyətlə gəlmişdir."
Ümumilli lider Heydər Əliyev qeyd etmişdir ki, "Mən bir tamaşaçı və partiya işçisi mövqeyindən qeyd etmək istəyirəm, bəstəkarların — Fikrət Əmirovun "Min bir gecə" baleti, Cahangir Cahangirovun "Xanəndənin taleyi" operası, cənub mövzusunda yazılmış "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması, Bədəlbəylilər nəslinin tanınmış nümayəndəsi Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Nizami" operası və onlarla bərabər bir çox simfonik əsərlər Azərbaycan respublikasının musiqi həyatında böyük hadisədir…"
Bəstəkar Cahangir Cahangirovun "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması ona çox uğurlar gətirmiş, bəstəkarın bütün Sovet İttifaqında tanınmasına səbəb olmuşdu. Həmin ildə Azərbaycanın musiqi sahəsindəki xidmətlərinə, eləcə də, "Arazın o tayında" vokal-simfonik poemasına görə Cahangir Cahangirov III dərəcəli Stalin mükafatı ilə təltif olunmuşdur.
İstinadlar
- Quliyeva, 2014. səh. 49
- Mehmandarova, 1967. səh. 50
- Azərbaycan Milli Kitabxanası, 2011. səh. 7
- Quliyeva, 2014. səh. 7
- Azərbaycan Milli Kitabxanası, 2011. səh. 4
- Quliyeva, 2014. səh. 78
- Mehmandarova, 1967. səh. 51
- Azərbaycan Milli Kitabxanası, 2011. səh. 10
- Abbaslı, Tahir. Cahangir Cahangirov – ecazkar "Şəbi-hicran..." nəzmini füsunkar "Füzuli" kantatası nəğməsinə də çevirən böyük bəstəkarımız (az.). Bakı: Mədəniyyət. 17 iyun 2017. 29 mart 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 mart 2020.
- Mehmandarova, 1967. səh. 49
- Quliyeva, 2014. səh. 78–79
- Quliyeva, 2014. səh. 79
- Quliyeva, 2014. səh. 79–80
- Quliyeva, 2014. səh. 80
- Quliyeva, 2014. səh. 80–81
- Quliyeva, 2014. səh. 81
- Quliyeva, 2014. səh. 81–82
- Quliyeva, 2014. səh. 82
- Quliyeva, 2014. səh. 82–83
- Quliyeva, 2014. səh. 83
- Quliyeva, 2014. səh. 83–84
- Quliyeva, 2014. səh. 84
- Сабинина, М. "Поэма борьбы и гнева". № 4. Журнал "Советская музыка". 1950 г.
- Qarayev, Qara. "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması haqqında. "Azərbaycan gəncləri" qəzeti. 16 oktyabr 1949. Səhifələrin sayı: 2.
- Səfərova, 2018. səh. 260
- Cahangirov, Cahangir. Arazın o tayında, solist, qarışıq xor və böyük simfonik orkestr üçün poema. Klavir. Moskva: "Qos. Mus. İzdat". 1950. Səhifələrin sayı: 53.
- Kamil Şahverdi. "Bu məşhur əsəri Qızıl Fonddan kim məhv edib?" (az.). axar.az. 30 oktyabr 2019. 29 mart 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 mart 2020.
- Səfərova, 2018. səh. 260–261
- Səfərova, 2018. səh. 261
- Azərbaycan Milli Kitabxanası, 2011. səh. 15
- Azərbaycan Milli Kitabxanası, 2011. səh. 14
- Cahangir Cahangirov Şirgəşt oğluna "Arazın o tayında" adlı xor və simfonik orkestr üçün poema: 25000 ma- natlıq 3-cü dərəcəli mükafat. № 48. "Kommunist" qəzeti.
- Bəstəkar Cahangir Cahangirov Şirgəşt oğluna "Arazın o tayında" adlı xorlu simfonik poema üçün 25000 manatlıq III dərəcəli Stalin mükafatı verilməsi haqqında qərar. "Ədəbiyyat" qəzeti. 12 mart 1950. səh. 3.
Ədəbiyyat
- Quliyeva, Leyla. Cahangir Cahangirov. Bakı: "Şərq-Qərb" nəşriyyatı. 2014.
- Mehmandarova, Leyla. Cahangir Cahangirov. Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. 1967.
- Səfərova, Zemfira. Azərbaycan musiqi tarixi. III cild. Bakı: Elm. 2018.
- Azərbaycan Milli Kitabxanası. Azərbaycan görkəmli şəxsiyyətləri. Cahangir Cahangirov. Bakı: Elm. 2011.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Arazın o tayında" vokal-simfonik poeması. Cahangir Cahangirov. – Bakı Musiqi Akademiyası.
portalı portalı |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Arazin o tayinda Arazin o tayinda bestekar Cahangir Cahangirov terefinden 1949 cu ilde yazilmis vokal simfonik poema Eserde 1940 ci illerde Cenubi Azerbaycanda bas veren hadiseler tesvir olunmusdur Bestekarin bu eseri azadliq mubarizesi movzusunda yazilmisdir Arazin o tayinda Arazin o tayinda vokal simfonik poemasinin 1950 ci ilde nesr edilmis partiturasiBestekar Cahangir CahangirovForma vokal simfonik poemaYazilma tarixi 1949Premyera oktyabr 1949Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliq baxisi Muslum Maqomayev adina Azerbaycan Dovlet Filarmoniyasi Baki Azerbaycan SSRIthaf olunub Cenubi Azerbaycana Bestekar Cahangir Cahangirovun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ona sohret getiren ilk genismiqyasli eserlerinden biridir Xor solist ve simfonik orkestr ucun bestelenen vokal simfonik poema Cenubi Azerbaycandan olan sairler Medine Gulgun ve Eli Tudenin sozlerine yazilmisdir Bestekarin esas yaradiciliq istiqametini mueyyenlesdiren ve inkisaf etdiren cehetler bu eserde ilk defe ozunu buruze vermisdir Cahangir Cahangirov musiqisine xas olan epik neqledicilik xususiyyeti poemanin evvelinde ve komekci partiyada hiss olunur Poemanin proqramli fikri ardicilliqla sonata formasinda verilir Poemada forma enenevi deyil o musiqi obrazlarinin tesekkulu prosesinde meydana gelir ve uzvi olaraq simfonik inkisafda heyata kecirilir Poemanin esas partiyasi tesirli qeti cagirislidir Movzunun iradeli xarakteri simli aletler ve valtornanin enerjili ritmi ile qeyd edilir Komekci partiya xosbextliye kecmisin qaranligini deyiserek sevincli gunlere catan xalq obrazidir Evvelki tonalliq isiqli As dura kecid verir Islenme bolmesi ozunemexsus sert keskin ritmli movzu ile baslayir Do bemolda movcud olan orqan punktu qeddar namerdcesine xalq hakimiyyetine hucum eden quvvelerin obrazini bir fon kimi canlandirir Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ilk defe 1949 cu ilin oktyabr ayinda Bakida Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliq baxisinda dirijor SSRI Xalq Artisti Niyazi Tagizade Hacibeyovun qurulusu ve rehberliyi altinda Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri ile Muslum Maqomayev adina Azerbaycan Dovlet Filarmoniyasinda ifa edilmisdir Tarixi Arazin o tayinda vokal simfonik poemasinin muellifi Cahangir Cahangirov Bu eser bestekarin yaradiciliginda xususi merhele teskil edir Bestekar Cahangir Cahangirov oz yaradiciliginda vokal instrumental musiqiye kutlevi mahni janrina daha cox meyl gostermisdir Buna gore de bestekarin yaradiciligi Azerbaycan xor musiqisinin ve kutlevi mahnilarinin inkisafinda boyuk rol oynamisdir Onun bestelediyi kantatalar oratoriyalar suitalar operalar konsertler ve vokal simfonik eserler genis dinleyici kutlesinin regbetini qazanmisdir Vokal musiqi bestekarin yaradiciliginda xususi merheledir 1946 ci ilde Bakiya qayidan bestekar oz musiqi tehsilini davam etdirmeye baslayir ve yeni musiqi eserleri uzerinde islemeye davam edir 1947 ci ilde sair Nizami Gencevinin 800 illik yubileyi ile elaqedar olaraq Gul camalin ve xor ucun Qezel adli iki vokal eseri yaradir 1948 ci ilde ise Aleksandr Puskinin 150 illik yubileyi munasibetile Sorusma adli xor musiqisini xalq calgi aletleri orkestr ucun reqs violin ve fortepiano ucun sonatina besteleyir Hemin ilde xor ucun yazilmis Sorusma eseri respublika musabiqesinde mukafata layiq gorulur Bestekarin yaradiciliq fealiyyetine 1949 cu il elametdar tarix kimi daxil olur Bestekar Cahangir Cahangirovun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ona sohret getiren ilk genismiqyasli eserlerinden biridir Xor solist ve simfonik orkestr ucun bestelenen vokal simfonik poema eslen Cenubi Azerbaycandan olan sairler Medine Gulgun ve Eli Tudenin sozlerine yazilmisdir Bestekarin esas yaradiciliq istiqametini mueyyenlesdiren ve inkisaf etdiren cehetler hemin eserde ilk defe ozunu buruze vermisdir Seirlerin muellifleri 1940 ci illerde Cenubi Azerbaycanda bas vermis hadiselerden behs edirler Sozugeden dovrler xalq yadelli sahiblerin ve yerli feodallarin zulmunu ataraq demokratik dovlet yaradir lakin tezlikle bu hokumet devrilir ve evvelki idareetme berpa olunur Coxlari bu idareetme mubarizesinde helak olurlar Buna baxmayaraq xalq oz inamini itirmir Subhesiz ki bestekarin Cenubi Azerbaycanda yasadigi dovrdeki teessuratlari poemada oz eksini tapmisdir Bestekarin azadliq mubarizesi movzusuna muraciet etmesi tesadufi deyildi 1940 ci illerde bu movzu kecmis SSRI ve Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliginda da seslenmisdi Bele ki bu illerde azadliq mubarizesi movzusunda Fikret Emirovun doyus yoldasina hesr etdiyi Boyuk Veten Muharibesi qehremanlarinin xatiresine eseri Esref Abbasovun Mirze Ibrahimovun eyniadli romani esasinda yazdigi Gelecek gun eseri ve diger bu kimi eserler yazilmisdir Poemanin son isleri 1949 cu ilin evvelerinde tamamlanmisdir Poemani isleyerken Cahangir Cahangirov 27 yasinda idi O Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinin ucuncu kursunda tehsilini davam etdirirdi Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi Azerbaycan musiqisinde ozunde simfonik ve kantata oratoriya cizgilerini birlesdiren yeni janrda yazilmis eser oldu Bu eserde Cahangir Cahangirov yaradiciligina xas olan musiqi dilinin milli koloriti emosional ifadelerin semimiliyi cox qabariq ve aydin esidilir MusiqilerGiris hisse Bestekar simfonik janra vokal simfonik fraqmentlerini xoru ve solonu daxil edir Bu sintez ile poemanin musiqisi plakatliliq elementlerini elde edir ve inandirici basa dusulen xususiyyetlerle zenginlesir Cahangir Cahangirov zahiri gorunus yolu ile getmir O insanlarin daxili alemini onlar hislerini heyecanlarini eserin esas fikrini bedii qayda ile acib gostermeye calisir Eserin musiqisi epik neqledici formada hadiseler haqqinda sohbet acir Cahangir Cahangirov musiqisine xas olan epik neqledicilik xususiyyeti poemanin evvelinde ve komekci partiyada hiss olunur Qeyd edilmelidir ki epik tendensiyalar poemada muasirlik hisleri ile uygun gelir Poemanin dinleyicileri daim hiss edirler ki burada esas movzu uzaq kecmis deyil yaxin muasir dovrde vaqe olan hadiselerden behs edilir Poemanin proqramli fikri ardicilliqla sonata formasinda verilir Bununla yanasi qeyd olunmalidir ki poemada forma enenevi deyil o musiqi obrazlarinin tesekkulu prosesinde meydana gelir ve uzvi olaraq simfonik inkisafda heyata kecirilir Xalq obrazinin ona dusmen olan zulmkarlarla qarsi qarsiya qoyulmasi ve bir birine zidd olan obrazlarin inkisafi poemada mezmunun acilmasina komek edir Ekspozisiya yerli ve xarici hokumetin rehberlik etdiyi olkede huququ olmayan mezlum xalqin tesvirini temsil eden cox ciddi dolgun giris movzusu ile baslayir Faqotun bemde seslenmesi kederli musiqiye bir qeder heyecanli xarakter verir Humayun ladinin dovriyesi asta temp asagi registr girisin neqlediciliyini vurgulayir Heyecanli kederli musiqi girisin ikinci yarisinda daha da artir Gederek dissonanslasan septakkordlar zenciri orqan punktu dominantada qeyd olunan baslarin boguq zerbeleri girisin umumi ruhunu daha da guclendirir Tedricen girisin sonuna yaxin melodiya donur ve yalniz baslarin vurduqlari zerb sesleri qalir serti olaraq xalqin qussesi adlandirilan bu movzu poemada defelerle esidilir Sanki xalqin kederini yada salir xalqi mubarizeye teskil edir Bu movzu esasen komekci partiyada islenmede daha cox nezere carpir Belelikle movzunun tekrari ozunemexsus sekilde leytmotiv kimi basa dusulur Poemanin esas partiyasi tesirli qeti cagirislidir Movzunun iradeli xarakteri simli aletler ve valtornanin enerjili ritmi ile qeyd edilir Zahiren temp ve xarakterle ferqlenen girisle esas partiyasi arasinda ziddiyet hiss olunmur Onlar sanki bir birlerinin mentiqi neticesidir Demek olar ki bir movzu o biri movzunu davam etdirir Esas partiyanin daha cox ferdiliyi ile secilen ikinci yarisina II IV VII eksildilmis pille intonasiyalari uzerinde qurulmus melodiyalar daxil olur Esas partiyanin movzusu tedricen xromatizm ve komekci seslerle zenginleserek daha da dinamiklesir Diatonik melodiyaya uzun muddet sade harmoniya da esas pillenin ucsesliliyi uygun gelir Harmonik dil orkestrlesdirme faktura murekkeblesdirilir Aletlerin yeni destesi elave olunur Simlilere agac ve mis nefes aletleri qosulur Bestekar lad tonal plani qarsilasdirma ile zenginlesdirir As dur cis moll D dur h moll g moll As dur Butun bunlar mubarizeye qalxan xalq obrazini simvolu halina ceviren esas partiyanin ikinci bolmesinde guclu inkisafa sebeb olur Inkisafin dinamikasi esas partiyanin reprizasinda da zeiflenir Komekci partiya xosbextliye kecmisin qaranligini deyiserek sevincli gunlere catan xalq obrazidir Evvelki tonalliq isiqli As dura kecid verir Xalqin heyata kecirdiyi arzularindan behs eden revan melodiyani bariton sesli solist ifa edir Qeyd edilmelidir ki Cahangir Cahangirovun xora olan mehebbeti burada da ozunu gosterir solist tez tez xora qosulur Komekci partiya uc bolmeden ibaretdir Mueyyen ritm ibarenin motivlerin arabir tekrari komekci partiyada lirika ile neqlediciliyi birlesdirir Bestekar burada xalq mahnilari elementlerini xarakterik sekvensiya ardicilligini variantli inkisafi ferdi yaradiciliqla istifade edir Eyni zamanda seffaf orkestrlesdirme emosiyali gerginlik musiqiye mahnivarilik verir Bestekar terefinden xorda tembr uygunlugu cox orijinal ve maraqli tetbiq olunur Muellif muxtelif nuanslara agzi yumulmus halda oxuma terzinden istifade edir Komekci partiyanin orta hissesinde movcud olan giris movzusu imitasiyali seslenerek bir daha kecmisin qaranliq tereflerini yada salir Bu tematik elementler eks seda kimi kecir ona gore bestekar solistin ifasini dayandirmir ve tezlikle dinleyicinin ifasini evvele qaytarir Islenme bolmesi Islenme bolmesi ozunemexsus sert keskin ritmli movzu ile baslayir Do bemolda movcud olan orqan punktu qeddar namerdcesine xalq hakimiyyetine hucum eden quvvelerin obrazini bir fon kimi canlandirir Islenme bolmesinin uc hissesi ardiciliq olaraq vurusma ezabini merdliyi mubarize ezmini ve diger xususiyyetleri eks etdirir Eksildilmis kvarta intonasiyasi movzuya bir qeder sertlik verir ve islenme bolmesinin uc hissesini butunlukle tebeqelesdirir Bu intonasiya xususile bolmenin birinci hissesinde nezere carpir Movzusu kanonsayagi inkisaf eden marsvari epizod da diqqeti ozune celb edir Onu xalqin meglubiyyetinin qemli tesviri evez edir Her terefden oz ogullarinin yasini tutan ananin feryadi esidilir Xor poemanin girisindeki qemli movzunu bir qeder deyisilmis ve genislendirilmis halda sozsuz ifa edir Belelikle dusmenlerin evvelki agir heyatin gelisini yada salan movzu yeniden esidilir Repriza eserin esas ideyasini xalqin iradesini ve qalibiyyet ezmini tesdiqleyir Burada komekci movzu yoxdur bunu da proqramli fikirle izah etmek olar lakin Cahangir Cahangirov poemanin qehremani obrazlarini koda da umumilesdirilmis halda xorun ifasinda do majorda seslendirir ve poemani tamamlayir Poemanin musiqi formasi esas materialin duzgun bolunmesi ve mentiqli inkisafi ile diqqeti celb edir Hemcinin vokal simfonik poemada herterefli inkisafa giris meyil olunur Ilk novbede materialin intonasiya ritm ve harmonik yaxinligini qeyd etmek lazimdir Meselen esas movzu deyisilmis halda kodada gedir onun ritmi islenme bolmesinde istifade olunur Girisin movzusu defelerle eser boyu leytmotiv kimi gedir tez tez ikinci eksildilmis pille harmoniyasi esidilir Xalq musiqisinden istifade Cahangir Cahangirov terefinden mugam elementlerinden genis suretde istifade olunur Meselen girisde Humayun islenme bolmesinde Sahnaz mugaminin dovriyyesi komekci partiyada Rast mugamina yaxinliq var Azerbaycan xalq musiqisinin tesirini orqan punktunun genis suretde tetbiqinde melizmlerden sekventli ardicilliqdan istifadede melodik esasin variantli inkisafinda komekci partiyada kvintali dayagin olmasinda esas partiyada ve digerlerinde gormek mumkundur Cahangir Cahangirovun xalq mahni esasindan cekilmemesi dogma Azerbaycan musiqisinin ritmleri ve enenevi calarlarindan istifade etmesi barede Sovetskaya muzika jurnalinda melumat verilmisdi Sovetskaya muzika jurnalinda qeyd olunurdu ki Bestekar Cahangir Cahangirovun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi gozel calarlarla zengindir Bu eserinde bestekar terefinden mugam elementleri genis suretde istifade olunmusdur O Humayun Sahnaz mugam dovriyyelerine Rast mugamina oz vokal simfonik poemasinda yer vermisdir O oz dogma Azerbaycan musiqisinin ritmleri ve enenevi calarlarindan meharetle istifade etmisdir Diger Gul camalin Qezel eserlerinde oldugu kimi bu eserinde de Cahangir Cahangirov xalq mahni esasindan cekilmemisdir Poemanin partiturasina heyran olmamaq cetindir Poemadan behs eden bestekar Qara Qarayev bildirir ki Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi movzu ve onun islenmesi cehetinden tam ve diqqetelayiq bir eserdir Bu vokal simfonik poema bir teatr tamasasi qeder quvvetlidir Qebulu ve ifalariBestekar Cahangir Cahangirov Arazin o tayinda vokal simfonik poemasinin son islerini 1949 cu ilin evvelerinde tamamlamisdir Bestekar eseri hemin ilin oktyabr ayinda ictimaiyyete teqdim etmisdir Poema ucun Cahangir Cahangirov 1950 ci ilde partitura isleyib nesr etdirmisdir Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ilk defe 1949 cu ilin oktyabr ayinda Bakida Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliq baxisinda dirijor SSRI Xalq Artisti Niyazi Tagizade Hacibeyovun qurulusu ve rehberliyi altinda Azerbaycan Dovlet Simfonik Orkestri ile Muslum Maqomayev adina Azerbaycan Dovlet Filarmoniyasinda ifa edilmisdir Bu ifanin solisti Idris Agalarov olmusdur Bu seslenmeni Azerbaycan bestekarlari cox yuksek qiymetlendirmisdiler Bestekar Dmitri Sostakovic xususi olaraq bu eseri dinlemek ucun Bakiya gelmisdir Daha sonra poema Sovet Ittifaqinin bir cox respublika ve seherlerinde ferqli dirijorlar terefinden seslendirilmisdir Bir il sonra eser Moskvanin ifa proqramina daxil edilmisdir 1950 ci ilde poema Radiokomitenin dirijor Kuvikinin rehberlik etdiyi xorunun ve dirijor Niyazinin bedii rehberliyi ile Umumittifaq Radiosunun Simfonik Orkestrinin ifasinda Moskvada Ittifaqlar Evinin Sutunlu Salonunda seslendirilmisdir Sutunlu Salonda bir cox xarici bestekarlarla yanasi Azerbaycan bestekarlari da istirak etmisdi Bu ifadan sonra eser SSRI de xususen paytaxt Moskvada qocaman dusunceler poemasi kimi qarsilanmis ucqar sedevr obrazi ile qiymetlendirilmisdi Hemin ilde Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ve bestekarin hele konservatoriyada tehsil alarken bestelediyi Bayram suitasi dirijor Nikolay Rabinovicin rehberliyi altinda Leninqradda indiki Sankt Peterburqda ifa edilmisdir 1950 ci ilde SSRI Umumittifaq Radiosu bu eseri Qizil Fond ucun lente almagi sifaris etmisdir Eser ugurla lente alinmis sureti Azerbaycan Dovlet Radiosunun fonduna teqdim olunmusdur Qisa muddetden sonra Cahangir Cahangirovun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi qadagan olunmus eser SSRI mekaninda repertuarlardan cixarilmisdir Poemani Cenubi Azerbaycanin milli azadliq herekatina hesr etdiyine gore bestekar teqib ve mehrumiyyetlere meruz qalmisdir 2005 ci ile qeder bu eser Azerbaycan Dovlet Radiosunun fonotekasinda qorunmusdur Hal hazirda ise eserin video lent yazisi movcuddur C Cahangirov poemanin Moskva ve Leninqraddaki ifalarindan tesirlenerek bildirmisdir ki 1949 cu ilde boyuk zehmet ve eziyyetle tamamladigim xor solist ve boyuk simfonik orkestr ucun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi heqiqeten mene cox sevinc getirdi Eserin orkestrovkasi sozun esl menasinda zengin idi ve men bu eserimin Leninqradda xususen boyuk paytaxt Moskvada ifasindan boyuk bir lezzet aldim sevinc duydum Nikolay Semyonovic Rabinovicin dirijorlugu bir sozle ustaliq isidir Poemanin partiturasini deqiq nefis ve zerif bir sekilde yazmisdim Eserimin Leninqrad ifasinda ozunemexsus melodik ifadelerinin ve sezilmez intonasiyalarinin bir daha sahidi oldum Bu poemanin bu cur gozel ifasi menim fikrimce boyuk bir senet ugurudur Azerbaycan bestekarlarinin eserlerinin baxisindan sonra SSRI Xalq Artisti Qara Qarayev bu poema haqqinda bele yazmisdir Istedadli genc bestekarin vokal simfonik poemasinda muasir movzu cox dolgun ve parlaqligi ile gosterilmisdir Cahangir Cahangirov bu mesuliyyetli vezifenin ohdesinden muveffeqiyyetle gelmisdir Umumilli lider Heyder Eliyev qeyd etmisdir ki Men bir tamasaci ve partiya iscisi movqeyinden qeyd etmek isteyirem bestekarlarin Fikret Emirovun Min bir gece baleti Cahangir Cahangirovun Xanendenin taleyi operasi cenub movzusunda yazilmis Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi Bedelbeyliler neslinin taninmis numayendesi Efrasiyab Bedelbeylinin Nizami operasi ve onlarla beraber bir cox simfonik eserler Azerbaycan respublikasinin musiqi heyatinda boyuk hadisedir Bestekar Cahangir Cahangirovun Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi ona cox ugurlar getirmis bestekarin butun Sovet Ittifaqinda taninmasina sebeb olmusdu Hemin ilde Azerbaycanin musiqi sahesindeki xidmetlerine elece de Arazin o tayinda vokal simfonik poemasina gore Cahangir Cahangirov III dereceli Stalin mukafati ile teltif olunmusdur IstinadlarQuliyeva 2014 seh 49 Mehmandarova 1967 seh 50 Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2011 seh 7 Quliyeva 2014 seh 7 Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2011 seh 4 Quliyeva 2014 seh 78 Mehmandarova 1967 seh 51 Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2011 seh 10 Abbasli Tahir Cahangir Cahangirov ecazkar Sebi hicran nezmini fusunkar Fuzuli kantatasi negmesine de ceviren boyuk bestekarimiz az Baki Medeniyyet 17 iyun 2017 29 mart 2020 tarixinde Istifade tarixi 29 mart 2020 Mehmandarova 1967 seh 49 Quliyeva 2014 seh 78 79 Quliyeva 2014 seh 79 Quliyeva 2014 seh 79 80 Quliyeva 2014 seh 80 Quliyeva 2014 seh 80 81 Quliyeva 2014 seh 81 Quliyeva 2014 seh 81 82 Quliyeva 2014 seh 82 Quliyeva 2014 seh 82 83 Quliyeva 2014 seh 83 Quliyeva 2014 seh 83 84 Quliyeva 2014 seh 84 Sabinina M Poema borby i gneva 4 Zhurnal Sovetskaya muzyka 1950 g Qarayev Qara Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi haqqinda Azerbaycan gencleri qezeti 16 oktyabr 1949 Sehifelerin sayi 2 Seferova 2018 seh 260 Cahangirov Cahangir Arazin o tayinda solist qarisiq xor ve boyuk simfonik orkestr ucun poema Klavir Moskva Qos Mus Izdat 1950 Sehifelerin sayi 53 Kamil Sahverdi Bu meshur eseri Qizil Fonddan kim mehv edib az axar az 30 oktyabr 2019 29 mart 2020 tarixinde Istifade tarixi 29 mart 2020 Seferova 2018 seh 260 261 Seferova 2018 seh 261 Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2011 seh 15 Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2011 seh 14 Cahangir Cahangirov Sirgest ogluna Arazin o tayinda adli xor ve simfonik orkestr ucun poema 25000 ma natliq 3 cu dereceli mukafat 48 Kommunist qezeti Bestekar Cahangir Cahangirov Sirgest ogluna Arazin o tayinda adli xorlu simfonik poema ucun 25000 manatliq III dereceli Stalin mukafati verilmesi haqqinda qerar Edebiyyat qezeti 12 mart 1950 seh 3 EdebiyyatQuliyeva Leyla Cahangir Cahangirov Baki Serq Qerb nesriyyati 2014 Mehmandarova Leyla Cahangir Cahangirov Baki Azerbaycan Dovlet Nesriyyati 1967 Seferova Zemfira Azerbaycan musiqi tarixi III cild Baki Elm 2018 Azerbaycan Milli Kitabxanasi Azerbaycan gorkemli sexsiyyetleri Cahangir Cahangirov Baki Elm 2011 Hemcinin baxCahangir Cahangirov Azerbaycan musiqisiXarici kecidler Arazin o tayinda vokal simfonik poemasi Cahangir Cahangirov Baki Musiqi Akademiyasi Musiqi portali Azerbaycan portali