Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Teodor Mommzen (alm. Theodor Mommsen; 30 noyabr 1817[…], Qardinq[d], Şlezviq – 1 noyabr 1903[…]) — alman tarixçi, filoloq, hüquqşünas, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1902), Romanın fəxri vətəndaşı. 1868-ci ildə "Pour le Mérite" ordeni ilə mükafatlandırılıb.
| Teodor Mommzen | |
|---|---|
| alm. Theodor Mommsen | |
 | |
| Doğum adı | Christian Matthias Theodor Mommsen |
| Doğum tarixi | 30 noyabr 1817[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1 noyabr 1903[…](85 yaşında) |
| Uşaqları | 16 |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | hüquqşünas, jurnalist, hüquq tarixçisi, yazıçı, universitet müəllimi[d], siyasətçi, epiqrafist, klassisist[d], tarixçi |
| Əsərlərinin dili | alman dili |
| Tanınmış əsərləri | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
XX əsrin əvvəllərində Nobel mükafatına layiq görülən alman filoloqu, tarixçi, arxeoloq və hüquqşünas Teodor Mommzen XIX əsrin əvvəllərində hələ Danimarka ərazisi sayılan Şlezviqdə, din xadimi ailəsində doğulmuşdu. 1902-ci ildə, 85 yaşında ikən tarix elminin həyatda olan ən böyük nümayəndəsi olduğuna və ""Roma tarixi" adlı monumental əsərinə görə" ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatına layiq görülmüşdü. İsveç Akademiyası kabinet alimi Teodor Mommzeni laureatlığa iddialı digər namizədlərdən, eləcə də böyük rus yazıçısı Lev Tolstoydan daha üstün tutmuşdu. Bəzən bunu Akademiyanın nüfuzlu daimi katibi Karl Virlenin alman sevgisi ilə izah edənlər də tapılmışdır.
Mommzenin ədəbiyyatçı kimi mükafatlandırılması sonralar daha dörd dəfə təkrarlanan presedentə yol açmışdı. Onun ardınca müasiri və həmvətəni Rudolf Eyken (1910), fransız filosofu Anri Berqson (1927), ingilis filosofu, riyaziyyatçı və tarixçi Bertran Rassel (1950), Böyük Britaniya siyasətçisi və dövlət xadimi Vinston Çörçill (1954) də ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatları olmuşdular.
Teodor Mommzen klassik Avropa təhsili almışdı. Kil universitetinin hüquq fakültəsini bitirməsi, qədim dilləri — latınca və yunancanı mükəmməl bilməsi ona antik dövr tarixi, klassik filologiya və Roma hüququ üzrə yüksək səviyyəli mütəxəssis kimi formalaşmağa şərait yaratmışdı. 1844-1847-ci illərdə İtaliya və Fransada uzunmüddətli elmi ekspedisiyada olması həm latın və italyan epiqrafik abidələrini tədqiq etməsinə, həm də üç cildlik fundamental "Roma tarixi" kitabı üçün material toplamasına imkan vermişdi.
1848-ci ildən alim Leypsiq, Sürix, Breslau universitetlərində qədim tarix və Poma hüququ professoru, 1857-ci ildə Berlin Elmlər Akademiyasının tədqiqatçı-professoru, bir il sonra isə bu qurumun həqiqi üzvü olmuşdu. 1861-1887-ci illərdə o, həm də Berlin universitetinin Roma tarixi professoru idi. Romada indi də fəaliyyət göstərən Alman Arxeologiya İnstitutunun qurucusu da Mommzen olmuşdu. Qədim Roma tarixi ilə bağlı əsərlərinə görə bu şəhərin fəxri vətəndaşı seçilmişdi.
Teodor Mommzen həm də tanınmış siyasi xadim idi. O, iki dəfə Prussiya Nümayəndələr Palatasına üzv seçilmiş, 1881-1884-cü illərdə Reyxstaqın deputatı olmuşdu. Mommzen həm də XIX əsrin sonunda Almaniyada baş qaldıran antisemitizmin ilk əleyhdarlarından biri kimi tanınmışdı. Alim Almaniya üçün slavyan təhlükəsinin mövcudluğuna dəfələrlə diqqət yönəltmişdi. Teodor Mommzen Almaniyanın imperiya iddialarına bədbinliklə yanaşır, həmvətənlərini liberal və sosial-demokrat dəyərlərə önəm verməyə çağırırdı. O, dövlət idarəçiliyi və islahatlarla bağlı məsələlərdə Almaniyanın ən nüfuzlu kanslerlərindən olan Otto fon Bismarkın barışmaz opponentlərindən biri kimi çıxış edirdi.
Teodor Mommzen kifayət qədər uzun ömür yaşamış və çox məhsuldar alim kimi tanınmışdı. 1887-ci ildə, anadan olmasının 70 illiyi ərəfəsində hazırlanan elmi biblioqrafiyasına onun 949 əsərinin adı daxil edilmişdi. Vəfatından sonrakı biblioqrafiya isə artıq müxtəlif sahələrə dair 1500-ə yaxın tədqiqatı əhatə edirdi.
Əksəriyyəti mövzu spesifikliyi ilə seçilən bu əsərlər içərisində alimin üç cildlik "Roma tarixi" (1854-1856), "İmperiya hökmü altındakı Roma əyalətləri" (1857), qardaşı Avqust Mommzenlə birlikdə yazdığı "Sezar dövrünün Roma xronologiyası" (1858), "Roma dövlət hüququ", (1863-1865), "Roma konstitutsiya hüququ" (1871-1888), "Roma cinayət hüququ" (1899) kimi çoxillik axtarışların nəticəsi olan fundamental monoqrafiyaları mühüm yer tutur. Müəllifin tarixə dair əsərləri quruluqdan və sırf akademizmdən uzaqdır. Xüsusi ilə "Roma tarixi" dilinin axıcılığı, obrazlılığı baxımından az qala bir roman kimi oxunur.
Mommzen təkcə çoxlu kitablar yazmamış, həm də çoxlu uşaq atası olmuşdu. Yarım əsrdən artıq birgə yaşadığı həyat yoldaşı Mariya Reymerlə birlikdə onlar 16 övlad böyütmüşdülər. Teodor Mommzeni tam əsasla tarixçilər sülaləsinin banisi də adlandırmaq mümkündür. Oğlanları Karl, Vilhelm və Ernst atalarının yolu ilə getmişdilər. Nəvələri Volfhanq və Hans Mommzen isə müasir Almaniyanın görkəmli tarixçiləri kimi tanınırlar.
2007-ci ildə ingilis yazıçısı Doris Lessinq 87 yaşında ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatına layiq görülənə qədər təxminən 105 il ərzində klassik alman tarixçisi Teodor Mommzen bu mükafatı ömrünün ən ahıl çağında (85 yaşda) qazanan laureat adını özündə saxlamışdı.
Əsərləri
- Roma tarixi (Römische Geschichte) (1854-1856);
- İmperiya hökmü altındakı Roma əyalətləri (1857);
- Sezar dövrünün Roma xronologiyası (1858) (qardaşı Avqust Mommzenlə birgə);
- Roma dövlət hüququ (1863-1865);
- Roma konstitusiya hüququ (Römisches Staatsrecht) (1871-1888);
- Roma cinayət hüququ (Römisches Strafrecht) (1899);
- eləcə də 1500-dən artıq digər məqalə və esse müəllifidir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Theodor Mommsen // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
- Моммзен Теодор // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Teodor Mommzen: bioqrafiyası (rusca), foto şəkilləri
- Teodor Mommzen və "Roma tarixi" (rusca) 2008-09-07 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Teodor Mommzen alm Theodor Mommsen 30 noyabr 1817 Qardinq d Slezviq 1 noyabr 1903 alman tarixci filoloq huquqsunas Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1902 Romanin fexri vetendasi 1868 ci ilde Pour le Merite ordeni ile mukafatlandirilib Teodor Mommzenalm Theodor Mommsen Dogum adi Christian Matthias Theodor MommsenDogum tarixi 30 noyabr 1817 1817 11 30 Dogum yeri Qardinq d SlezviqVefat tarixi 1 noyabr 1903 1903 11 01 85 yasinda Usaqlari 16Tehsili Kil Universiteti 1838 1843 Fealiyyeti huquqsunas jurnalist huquq tarixcisi yazici universitet muellimi d siyasetci epiqrafist klassisist d tarixciEserlerinin dili alman diliTaninmis eserleri Corpus Inscriptionum LatinarumUzvluyu Prussiya Elmler Akademiyasi d 1858 Serbiya Elmler ve Incesenet Akademiyasi d Bavariya Elmler Akademiyasi d Gottingen Elmler Akademiyasi d Peterburq Elmler Akademiyasi Macaristan Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Dei Lincei Akademiyasi 1869 Rusiya Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXX esrin evvellerinde Nobel mukafatina layiq gorulen alman filoloqu tarixci arxeoloq ve huquqsunas Teodor Mommzen XIX esrin evvellerinde hele Danimarka erazisi sayilan Slezviqde din xadimi ailesinde dogulmusdu 1902 ci ilde 85 yasinda iken tarix elminin heyatda olan en boyuk numayendesi olduguna ve Roma tarixi adli monumental eserine gore edebiyyat sahesinde Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Isvec Akademiyasi kabinet alimi Teodor Mommzeni laureatliga iddiali diger namizedlerden elece de boyuk rus yazicisi Lev Tolstoydan daha ustun tutmusdu Bezen bunu Akademiyanin nufuzlu daimi katibi Karl Virlenin alman sevgisi ile izah edenler de tapilmisdir Mommzenin edebiyyatci kimi mukafatlandirilmasi sonralar daha dord defe tekrarlanan presedente yol acmisdi Onun ardinca muasiri ve hemveteni Rudolf Eyken 1910 fransiz filosofu Anri Berqson 1927 ingilis filosofu riyaziyyatci ve tarixci Bertran Rassel 1950 Boyuk Britaniya siyasetcisi ve dovlet xadimi Vinston Corcill 1954 de edebiyyat uzre Nobel mukafati laureatlari olmusdular Teodor Mommzen 1863 Teodor Mommzen klassik Avropa tehsili almisdi Kil universitetinin huquq fakultesini bitirmesi qedim dilleri latinca ve yunancani mukemmel bilmesi ona antik dovr tarixi klassik filologiya ve Roma huququ uzre yuksek seviyyeli mutexessis kimi formalasmaga serait yaratmisdi 1844 1847 ci illerde Italiya ve Fransada uzunmuddetli elmi ekspedisiyada olmasi hem latin ve italyan epiqrafik abidelerini tedqiq etmesine hem de uc cildlik fundamental Roma tarixi kitabi ucun material toplamasina imkan vermisdi 1848 ci ilden alim Leypsiq Surix Breslau universitetlerinde qedim tarix ve Poma huququ professoru 1857 ci ilde Berlin Elmler Akademiyasinin tedqiqatci professoru bir il sonra ise bu qurumun heqiqi uzvu olmusdu 1861 1887 ci illerde o hem de Berlin universitetinin Roma tarixi professoru idi Romada indi de fealiyyet gosteren Alman Arxeologiya Institutunun qurucusu da Mommzen olmusdu Qedim Roma tarixi ile bagli eserlerine gore bu seherin fexri vetendasi secilmisdi Teodor Mommzen hem de taninmis siyasi xadim idi O iki defe Prussiya Numayendeler Palatasina uzv secilmis 1881 1884 cu illerde Reyxstaqin deputati olmusdu Mommzen hem de XIX esrin sonunda Almaniyada bas qaldiran antisemitizmin ilk eleyhdarlarindan biri kimi taninmisdi Alim Almaniya ucun slavyan tehlukesinin movcudluguna defelerle diqqet yoneltmisdi Teodor Mommzen Almaniyanin imperiya iddialarina bedbinlikle yanasir hemvetenlerini liberal ve sosial demokrat deyerlere onem vermeye cagirirdi O dovlet idareciliyi ve islahatlarla bagli meselelerde Almaniyanin en nufuzlu kanslerlerinden olan Otto fon Bismarkin barismaz opponentlerinden biri kimi cixis edirdi Teodor Mommzen kifayet qeder uzun omur yasamis ve cox mehsuldar alim kimi taninmisdi 1887 ci ilde anadan olmasinin 70 illiyi erefesinde hazirlanan elmi biblioqrafiyasina onun 949 eserinin adi daxil edilmisdi Vefatindan sonraki biblioqrafiya ise artiq muxtelif sahelere dair 1500 e yaxin tedqiqati ehate edirdi Teodor Mommzenin Belin Universitetinin heyetindeki heykeli heykeltaras Adolff Brutt Ekseriyyeti movzu spesifikliyi ile secilen bu eserler icerisinde alimin uc cildlik Roma tarixi 1854 1856 Imperiya hokmu altindaki Roma eyaletleri 1857 qardasi Avqust Mommzenle birlikde yazdigi Sezar dovrunun Roma xronologiyasi 1858 Roma dovlet huququ 1863 1865 Roma konstitutsiya huququ 1871 1888 Roma cinayet huququ 1899 kimi coxillik axtarislarin neticesi olan fundamental monoqrafiyalari muhum yer tutur Muellifin tarixe dair eserleri quruluqdan ve sirf akademizmden uzaqdir Xususi ile Roma tarixi dilinin axiciligi obrazliligi baximindan az qala bir roman kimi oxunur Mommzen tekce coxlu kitablar yazmamis hem de coxlu usaq atasi olmusdu Yarim esrden artiq birge yasadigi heyat yoldasi Mariya Reymerle birlikde onlar 16 ovlad boyutmusduler Teodor Mommzeni tam esasla tarixciler sulalesinin banisi de adlandirmaq mumkundur Oglanlari Karl Vilhelm ve Ernst atalarinin yolu ile getmisdiler Neveleri Volfhanq ve Hans Mommzen ise muasir Almaniyanin gorkemli tarixcileri kimi taninirlar 2007 ci ilde ingilis yazicisi Doris Lessinq 87 yasinda edebiyyat sahesinde Nobel mukafatina layiq gorulene qeder texminen 105 il erzinde klassik alman tarixcisi Teodor Mommzen bu mukafati omrunun en ahil caginda 85 yasda qazanan laureat adini ozunde saxlamisdi EserleriRoma tarixi Romische Geschichte 1854 1856 Imperiya hokmu altindaki Roma eyaletleri 1857 Sezar dovrunun Roma xronologiyasi 1858 qardasi Avqust Mommzenle birge Roma dovlet huququ 1863 1865 Roma konstitusiya huququ Romisches Staatsrecht 1871 1888 Roma cinayet huququ Romisches Strafrecht 1899 elece de 1500 den artiq diger meqale ve esse muellifidir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Theodor Mommsen Nationalencyklopedin shved 1999 Mommzen Teodor Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 www accademiadellescienze it it MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerTeodor Mommzen bioqrafiyasi rusca foto sekilleri Teodor Mommzen ve Roma tarixi rusca 2008 09 07 at the Wayback MachineHemcinin bax