Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aldabra — dünyada ikinci ən böyük mərcan atolludur. Hind okeanındakı Seyşel adalarının Xarici adalarının bir hissəsi olan Aldabra adalarında, Mae adasındakı paytaxt Viktoriyadan 1,120 kilometr (700 mil) cənub-qərbdə yerləşir.
| Aldabra | |
|---|---|
| Aldabra | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi |
|
| Uzunluğu |
|
| Eni | 13 km |
| Sahil uzunluğu | 85 km |
| Hündür nöqtəsi | 16 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | |
| Arxipelaq | |
| Akvatoriya | |
| | |
| Rəsmi adı | Aldabra Atoll |
| Tipi | (vii), (ix), (x) |
| Kriteriya | Təbii |
| Tarixi | 1982 (6-cı sessiya) |
| İstinad nöm. | 185 |
BTTSMB Kateqoriya Ia (Ciddi Təbiət Qoruğu) | |
| Tarixi | 1981 |
| Tarixi | 2 fevral 2010 |
| İstinad nöm. | 1887 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix
Aldabranın tarixi adı, ərəb dənizçilər tərəfindən "atollun sərt, günəş bişmiş mühiti" mənasını verən Əl-Hadra və ya Əl-Xadra (bir neçə variant mövcuddur) idi və bu ad 16-cı əsrin Portuqaliya xəritələrinə daxil edilmişdir. Onlar Hind okeanını isə Bəhr-əl zany adlandırmışdılar. Ada 1511-ci ildə Portuqal naviqatorları tərəfindən ziyarət edilmişdir. Adalar artıq ona adaını verən farslara və ərəblərə məlum idi. 18-ci əsrin ortalarında Atoll, Aldabra nəhəng tısbağalarının tutulması üçün ekspedisiyaların edildiyi Fransanın Reyunyon koloniyasının asılılığı altına düşdü. Aldabra üzərində yerüstü şirin su mənbələri olmadığından, tədqiqatçıların (1742-ci ildən əvvəl hər hansı bir tədqiqatçının səfərinə dair heç bir sübut yoxdur) maraqları atollda yaşamaq deyil, yalnız tısbağa və balıq növlərini istismar etmək idi.
1810-cu ildə Mavritaniya, Reyunyon, Seyşel adaları və digər adalarla birlikdə Aldabra da Böyük Britaniyanın ixtiyarına keçdi. Reyunyon daha sonra Fransaya qaytarıldı və Mavritaniya, Seyşel adalarının qalanı ilə birlikdə Aldabranın sahibi oldu. Ərazidəki əvvəlki sakinlər Seyşel adalarından gələn mühacirlər idi.
İngilis donanmasının admiralı Uilyam Varton adalarda hidroqrafik tədqiqatları aparmaq üçün 1878-ci ildə Aldabraya gəldi. 1888-ci ildə ərazi Seyşel adaları tərəfindən güzəşt edildikdən sonra atollda ilk yaşayış məntəqəsi quruldu. Bu kiçik qəsəbə Pikard adasında çimərliyin qərbinə baxan ərazidə yerləşirdi.
Niyyət adaların təbii ehtiyatlarını istismar və ixrac etmək idi. Kəndlilər hind badamı ağaclarının ortasında evlərinə və ofis binalarına zəruri bir material olan ağac və poladdan ibadətgah inşa etdilər. Aldabranın su qaynağı olmadığından, evlərin hər birinə bitişik düzbucaqlı formalı böyük su anbarları tikildi. Kənddə həmçinin iki otaqlı bir həbsxana da inşa edildi və bu binanın qalığını hələ də Aldabrada görmək mümkündür. Atollda su mənbəyinin olmaması səbəbindən hind qozu, pambıq və sizal bitkilərini yetişdirmək səyləri uğursuz olmuşdur. Bu plantasiyaların izləri bəzi adalarda hələ də mövcuddur. XIX əsrin sonlarında keçilər orada yaşayan kəndlilər (təxminən 200) üçün qida mənbəyi kimi təqdim edildi. 1870-ci ildən əvvəl qara siçovullar, 1970-ci illərdən etibarən isə ev gekkonları qeyd edildi.
Dənizçilər 19-cu əsrdə atoll üzərinə çıxdılar və yeməyə tısbağa üçün adaya basqın etməyə cəhd etdilər. 1842-ci ildə iki gəminin onlardan 1200-ünü aldığı bildirildi. 1900-cü ilə qədər tısbağalar demək olar ki, yoxa çıxdı və bir dəstə onlardan birini ovlamaq üçün üç gün sərf etmək məcburiyyətində qalırdı.
1800-cü illərin əvvəllərində fərdlərə verilən güzəştlər Seyşel adalarının bir çox adalarında meşələri və tısbağaların yaşayış yerlərini az qala məhv etdi. Aldabra atollunda, uzaqlığı və möhkəm topoqrafiyası səbəbilə, kənd təsərrüfatında (əsasən hind qozu əkinləri) meşələrin yalnız kiçik əraziləri təmizləndi. LakinAldabrada tısbağalar ət və ticarət üçün intensiv olaraq tutulurdu. Bununla birlikdə, 1891-ci ildə öldürülməsini qadağan edərkən atollun güzəştinə sahib olan Ceyms Spurs atolldakı tısbağaları saxlamaq üçün ilk növbədə cavabdeh olan şəxs idi.
II Dünya Müharibəsindən sonra Aldabranın iqtisadi məqsəd ilə istismarı sona çatdı və adalarda qala biləcək insanların sayına məhdudiyyətlər qoyuldu: bu say eyni vaxt müddətində 200 nəfər olmaqla sabitləndi. Qəsbkar növlərin tətbiqi qadağan edildi, heyvan növləri qanunla qorunmağa başladı və 1970-ci illərin ortalarından etibarən London Kral Cəmiyyəti tərəfindən atollun ekologiyası və biomüxtəlifliyi ilə əlaqədar fəal tədqiqatlar aparıldı.
Aldabra 1976-cı ildə Seyşel adalarının müstəqilliyinə qədər Britaniya Hind okeanı ərazilərinin bir hissəsi idi. 1960-cı illərdə İngiltərə hökuməti "Okean Adası Siyasəti"-nin bir hissəsi olaraq və Suveyşin şərqinə dair öhdəlikləri dəstəkləmək üçün adada RAF bazası yaratmağı düşündü və ortaq istifadəsi müqabilində layihəni maliyyələşdirməyə kömək etdi. Eyni zamanda BBC, BBC World Service-ni Afrika materikinə yenidən yayımlayan ötürücüləri yerləşdirmək üçün mümkün bir yer olaraq Aldabra ilə maraqlandı. BBC bu məqsəd üçün yararlılığını qiymətləndirmək üçün bir araşdırma ekspedisiyası (Expedition Turtle) qurdu. BBC, atolu inkişaf etdirmək üçün RAF-dan asılı idi. Elm adamlarının beynəlxalq etirazından sonra hərbi planlar tərk edildi və atoll tam qorunma altına alındı.
Aldabrada bir hərbi stansiya qurmaq planlarının pozulmasının ardınca London Kral Cəmiyyəti professor Devid Stoddartın köməyi ilə atollun flora və faunası mövzusunda elmi araşdırmalarını davam etdirdi. Kral Cəmiyyəti atollun icarəsini 1970-ci ildə satın aldı və tədqiqat stansiyası 1970-ci ildən fəaliyyətə başladı. Təyin olunmuş işləri başa vurduqdan sonra Kral Cəmiyyəti adanı tərk etdi və 1979-cu ildə Seyşel Adaları Vəqfi (SAV) atollun idarə edilməsini və qorunmasını öz üzərinə götürdü.
Aldabra Prezidentinin himayəsi altında fəaliyyət göstərən SAV, 1981-ci ildə atollu Xüsusi Təbiət Qoruğu elan etdi və atoll bir il sonra, 19 noyabr 1982-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi ərazisinə çevrildi. Atolla üzərində "Aldabra, Seyşel Respublikası tərəfindən insanlara bəxş edilən təbiət möcüzəsi" sitatı yazılmış lövhə qoyulmuşdur. Bu təqdir, həqiqətən də dünyanın ən böyük ekoloji cəhətdən təmizlənməmiş mərcan atollarından biri olan atolla uyğun gəlir.
Coğrafiya
Aldabra atollu Seyşel adalarının ən cənub-qərb hissəsindədir və Afrika sahillərinə Maeyə nisbətən 630 kilometr (390 mil) daha yaxındır. Atoll Madaqaskardan 440 kilometr (270 mil) şimal-qərbdə, Komor adalarındakı Moronidən isə 440 km (270 mil) məsafədə yerləşir. Atoll, 8 metr (26 ft) hündürlüyü ilə dünyanın ən hündür və Kiritimati atollundan sonra dünyada ikinci ən böyük atolldur.koordinatlarında yerləşir və Xarici Seyşel adaları qrupuna daxil olan Aldabra qrupuna aiddir. Aldabra atollu 34 kilometr (21 mil) uzunluğunda (şərq-qərb istiqamətində) və 13 kilometr (8.1 mil) genişliyindədir.
Geologiya
Atoll həm fosil, həm də geomorfoloji xüsusiyyətlərini əks etdirir və bu bu gün görünən biomüxtəlifliyin mənbəyidir. Atoll Pleystosen dövrünə aid əhəngdaşı süxurundan (müxtəlif kristallaşma mərhələlərinin iki qatından ibarət olan və "şampinyon" (göbələyə bənzərlikləri üçün) adlanan nizamsız mərcan birləşmələri ilə birikdə) yaranıb və dəniz səviyyəsindən 8 metr (26 ft) hündürlüyə qalxaraq orta hesabla 2 kilometr (1.2 mil) enində uzanır. Bu qalxma dayaz olan mərkəzi çuxurun kənar hissəsini meydana gətirir. Sahil zolağında əhəng daşı qayalıqları var və bunlar dəniz səviyyəsindən 8 metr (26 ft) və 6 metr (20 ft) yüksəklikdəki iki açıq terrasda yerləşirlər. Küləkli cənub sahillərində qum dyunları üstünlük təşkil edir.
İqlim
Aldabra Hind okeanının cənub-qərbindəki quraq zonada yerləşir. Noyabr-mart aylarında şimal-qərb mussonu baş verir və ən ağır yağışları gətirir. Qalan aylarda ərazi üzərində cənub-şərq passat küləkləri hakimdir. Aldabraya il ərzində orta hesabla 960 millimetr (38 düym) yağıntı düşür. Seyşel adaları Ekvatora yaxın olduğu üçün siklonlar ərazi üçün nadirdir. Sahil zonasındakı qabarma dalğaları 3 metr (9.8 ft) hündürlüyə qalxır və çoxlu su axınına səbəb olur. Ümumi aylıq orta maksimal temperatur dekabrda 31 °C (88 °F), orta minimum temperatur isə avqust ayında 22 °C (72 °F) olaraq qeydə alınmışdır.
Vəhşi həyat
Flora və faunanın, habelə geomorfoloji quruluşun ən erkən öyrənilməsi 1910-cu ilə təsadüf edir. Aldabra üzərində 307 növ heyvan və bitki mövcuddur.Sürünənlər quru faunasının görkəmli nümunəsidir.Ser Devid Attenboro Aldabranı "dünyanın möcüzələrindən biri" adlandırmışdır və bura həmçinin Hind okeanının "tac daşlarından" biri kimi də tanınır.
Flora
Aldabrada 273 növ çiçəkli bitki, kol və qıjı qeydə alınıb. Buradakı sıx ərazilərdə Pemphis acidula və bir çox ərazidə "tısbağa çəmənliyi" adlanan otlar qarışığı var. Bu floraya 19 endemik növ və yalnız qonşu adalar üçün ümumi olan 22 növ daxildir və bu növlərdən bir neçəsi Qırmızı kitabdadır. Anqrekum (Angraecum seychellarum) Seyşel adalarının milli çiçəyidir və Aldabranın kələ-kötür əhəng daşı qayalarında bitir. Digər endemik bitkilərə Pandanus aldabrensis, Aldabra zanbağı (Lomatophyllum aldebrense) və Angraecum eburneum daxildir. Laqun manqrov meşələri ilə həmsərhəddir və böyük dəniz dəniz otları çəmənliklərinə, mərcan qayalıqları və qum düzənliklərinə malikdir. və duzlu şəraitdə inkişaf edən manqrovlar laqunun sahillərində görünür və sahil ekosisteminin tərkib hissəsidir. Aldabrada yeddi manqrov növü var və bunlardan üçü nadir hallarda rast gəlinir.
Fauna
Atoll, dünyanın ən böyük nəhəng tısbağa (Aldabrachelys gigantea) populyasıyasını (100.000 heyvan) əhatə edən fərqli faunaya malikdir. Tısbağaların ölçüsü atoll boyunca əhəmiyyətli dərəcədə dəyişsə də, yetkin tısbağalar ümumilikdə 105 santimetr (41 düyün) uzunluğunda və 350 kiloqrama qədər ağırlıqda olurlar. Bu tısbağalar ot bitkiləri və şirin su hovuzlarında böyüyən müxtəlif bitki, ağac və hətta yosunlarla qidalanır. Tısbağalar fevral-may ayları arasında cütləşir və dişilər iyundan sentyabr ayına qədər uyğun torpaq təbəqələri olan ərazilərdə yumurta qoyurlar. Yumurtalar qolf topu ölçüsündədir və dişilər yüksək sıxlıqlı ərazilərdə bir neçə ildə üç-beş yumurta, aşağı sıxlıq ərazilərdə isə 14–16 yumurta qoyurlar. Yetkinlik yaşına çatmayan kiçik tısbağalar xərçəngkimilər, siçovullar və quşlardan qorunmalıdırlar.
Keçmişdə nəhəng tısbağalar Seyşel adalarındakı bir çox adaya, həmçinin Maedəki Viktoriya Nəbatat bağlarına köçürülmüşdür. Ən uzunömürlü Aldabra nəhəng tısbağalarından biri, 24maart 2006-cı ildə Kəlkətənin Elipor Zooloji bağında təxminən 250 yaşında vəfat edən Advaita idi.
Aldabra, qonur dəniz tısbağası (Eretmochelys imbricata) və yaşıl dəniz tısbağası (Chelonia mydas) üçün böyümə yeridir. Altollda həmçinin, Qərbi Hind Okeanında yuva quran yaşıl tısbağaların ən böyük populyasiyasından biri yaşayır. Aldabra, dünyanın ən böyük quru buğum ayaqlısı olan kokos yengəcinin (Birgus latro) böyük bir populyasiyasına malikdir və Hind okeanında yeganə sağ qalan uça bilməyən sufərəsi növü olan ev sahibliyi edir. Adanın ətrafındakı dənizlərdə köpəkbalığı, və tapıla bilər. Aldabranın üç endemik yarasa növü var: Paratriaenops pauliani,Chaerephon pusilla və Pteropus aldabrensis. Atollda 1000 həşərat növü var və onlardan çoxu endemikdir. Bir çox kəpənək növləri də Aldabra ətrafında uçur.
Sularda delfinlər, qatil balinalar və xüsusən də qozbel balinalar da daxil olmaqla ən az 13 növ balinakimilər növü məlumdur. Bir zamanlar, 18-ci əsrdə bölgədə məhv olduğu düşünülən dyoqon, son illərdə dəfələrlə qeydə alınmışdır.
Demoqrafiya
Pikard adasındakı La Qiqi kəndində Seyşel Adaları Vəqfinin kiçik bir elmi tədqiqat stansiyası yerləşir. Hazırda 12 nəfərdən ibarət olan daimi işçi heyəti Aldabranın biomüxtəlifliyini öyrənmək üçün araşdırma aparır.
Nəqliyyat
Aldabraya səyahət asan deyildir. Atollda heç bir hava zolağı və eniş bəndinin qurulmasına icazə verilməyib. Əraziyə ən yaxın hava limanı Pikard adasının 50 kilometr (31 mil) cənub-şərqində yerləşir. Maedən işləyən təchizat gəmiləri, tədqiqat stansiyasındakı elm adamları və heyəti hər iki ayda bir dəfə yemək və digər zəruri ləvazimatla təmin edir.
Qoruma
Aldabra atollu 19 noyabr 1982-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi təyin edilib və bu Seyşel adalarındakı iki Ümumdünya irsi ərazisindən biridir. Ərazi Seyşel Adaları Vəqfi tərəfindən idarə olunur və qorunur.
Qalereya
-
![image]()
Xəritə 1 -
![image]()
Rayon xəritəsi -
![image]()
Xəritə 2 -
![image]()
Xəritə 3 -
![image]()
Xəritə 4 -
![image]()
Aldabra Atollunun NASA fotosu -
![image]()
Aldabra və Assampşen adası -
![image]()
Aldabranın havadan görünüşü
İstinadlar
- "Aldabra Atoll". Sites Information Service. 6 October 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 25 April 2018.
- Dodd, Jan. Mauritius, Réunion and Seychelles. Lonely Planet. 2004. 268–. ISBN . 15 October 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 10 April 2013.
- Anthony Cheke. "Timing of arrival of humans and their commercial animals on the western Indian Ocean oceanic islands" (PDF). İstifadə tarixi: 27 mart 2013.
- "Aldabra Atoll: Aldabra Group". Official website of Tourism department of Seychelles. 2021-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 25 mart 2016.
- MairBeckley, 2012. səh. 11
- "Aldabra Atoll". Unesco. 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 23 mart 2013.
- MairBeckley, 2012
- Carpin, Sarah,(1998) Seychelles, Odyssey Guides, səh.162, The Guidebook Company Limited, Retrieved on June 22, 2008
- MairBeckley, 2012. səh. 35
- MairBeckley, 2012. səh. 186
- "Ramsar". Official web site of Ramsar. 24 April 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 19 February 2015.
- SwinglandKlemens, 1989. səh. 106
- Dev Raj Khanna; P. R. Yadav. Biology Of Coelenterata. Discovery Publishing House. 1 yanvar 2005. 343–. ISBN . 2014-07-04 tarixində . İstifadə tarixi: 27 mart 2013.
- MairBeckley, 2012. səh. 6–7
- . Bird Life Organization. 2016-04-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 mart 2013.
- MairBeckley, 2012. səh. 181–
- Coe, 1998. səh. 11
- Coe, 1998
- "Aldabra". Official web site of Aldabra Foundation Organization. 2017-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 24 mart 2016.
- "Aldabra Atoll, Seychelles". Ocean Portal by The Smithsonian Institution. 2017-06-11 tarixində . İstifadə tarixi: 25 mart 2013.
- Payne, Roger. "Losing Aldabra". Voyage of the Odyssey. PBS. 2004-04-05. 2021-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-10-21.
- Matthew Murrie. The First Book of Seconds: 220 of the Most Random, Remarkable, Respectable (and Regrettable) Runners-Up and Their Almost Claim to Fame. Adams Media. 21 sentyabr 2010. 180–. ISBN . İstifadə tarixi: 10 mart 2013.
- Goodman, S. M.; Ranivo, J. "A new species of Triaenops (Mammalia, Chiroptera, Hipposideridae) from Aldabra Atoll, Picard Island (Seychelles)". Zoosystema. 30 (3). 2008: 681–693. 2016-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-09-13.
- MairBeckley, 2012. səh. 33
- "Seychelles' atoll of Aldabra sees decline in humpback whale count; El Niño blamed". 2020-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-02.
- Seyşel adaları vəqfi. 2017. Aldabra Humpback Whales 2017 2020-09-07 at the Wayback Machine. YouTube. 26 sentyabr, 2017 tarixində arxivləşdirilib.
- "ATOLL RESEARCH BULLETIN NO. 564" (PDF). 2017-05-14 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-02.
- Burt A. 2017. Aldabra Humpback Whales. 4 sentyabr, 2017 tarixində arxivləşdirilib.
- Are Dugons extinct on Mauritius? 2017-09-04 at the Wayback Machine. 4 sentyabr, 2017 tarixində arxivləşdirilib.
- "Returning home? Sightings of dugongs increase in Seychelles' Aldabra atoll". 2021-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-02.
- Rothauscher's Dugong Page. "Dugongs seen in Aldabra". 2019-02-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-02.
- Amla, Hajira. "A creature of mystery – rare dugong is sighted in Seychelles at Aldabra". Seychelles News Agency. 2 mart, 2015. 2021-12-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-04.
- "Info on staff" (PDF). 2022-01-11 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-02.
- MairBeckley, 2012. səh. 181
- Seychelles Islands Foundation 2012-09-08 at the Wayback Machine, 22 iyun, 2008 tarixində arxivləşdirilib.
Ədəbiyyat
- Coe, Malcolm James. A Fragile Eden: Portraits of the Endemic Flowering Plants of the Granitic Seychelles. Princeton University Press. 1998. 11–. ISBN . İstifadə tarixi: 23 mart 2013.
- Mair, Lyn; Beckley, Lynnath. Seychelles. Bradt Travel Guides. 2012. 126–. ISBN . İstifadə tarixi: 23 mart 2013.
- Swingland, Ian Richard; Klemens, Michael W. The Conservation Biology of Tortoises. IUCN. 1989. 105–. ISBN . İstifadə tarixi: 27 mart 2013.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aldabra dunyada ikinci en boyuk mercan atolludur Hind okeanindaki Seysel adalarinin Xarici adalarinin bir hissesi olan Aldabra adalarinda Mae adasindaki paytaxt Viktoriyadan 1 120 kilometr 700 mil cenub qerbde yerlesir AldabraAldabraUmumi melumatlarSahesi 155 4 km 35 000 haUzunlugu 34 kmEni 13 kmSahil uzunlugu 85 kmHundur noqtesi 16 mYerlesmesi9 24 59 c e 46 24 59 s u Olke Seysel adalariArxipelaq Seysel adalariAkvatoriya Hind okeaniAldabraUNESCO Umumdunya IrsiResmi adiAldabra AtollTipi vii ix x KriteriyaTebiiTarixi1982 6 ci sessiya Istinad nom 185BTTSMB Kateqoriya Ia Ciddi Tebiet Qorugu Tarixi1981RAMSAR yeriTarixi2 fevral 2010Istinad nom 1887 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixAldabranin tarixi adi ereb denizciler terefinden atollun sert gunes bismis muhiti menasini veren El Hadra ve ya El Xadra bir nece variant movcuddur idi ve bu ad 16 ci esrin Portuqaliya xeritelerine daxil edilmisdir Onlar Hind okeanini ise Behr el zany adlandirmisdilar Ada 1511 ci ilde Portuqal naviqatorlari terefinden ziyaret edilmisdir Adalar artiq ona adaini veren farslara ve ereblere melum idi 18 ci esrin ortalarinda Atoll Aldabra neheng tisbagalarinin tutulmasi ucun ekspedisiyalarin edildiyi Fransanin Reyunyon koloniyasinin asililigi altina dusdu Aldabra uzerinde yerustu sirin su menbeleri olmadigindan tedqiqatcilarin 1742 ci ilden evvel her hansi bir tedqiqatcinin seferine dair hec bir subut yoxdur maraqlari atollda yasamaq deyil yalniz tisbaga ve baliq novlerini istismar etmek idi 1810 cu ilde Mavritaniya Reyunyon Seysel adalari ve diger adalarla birlikde Aldabra da Boyuk Britaniyanin ixtiyarina kecdi Reyunyon daha sonra Fransaya qaytarildi ve Mavritaniya Seysel adalarinin qalani ile birlikde Aldabranin sahibi oldu Erazideki evvelki sakinler Seysel adalarindan gelen muhacirler idi Ingilis donanmasinin admirali Uilyam Varton adalarda hidroqrafik tedqiqatlari aparmaq ucun 1878 ci ilde Aldabraya geldi 1888 ci ilde erazi Seysel adalari terefinden guzest edildikden sonra atollda ilk yasayis menteqesi quruldu Bu kicik qesebe Pikard adasinda cimerliyin qerbine baxan erazide yerlesirdi Niyyet adalarin tebii ehtiyatlarini istismar ve ixrac etmek idi Kendliler hind badami agaclarinin ortasinda evlerine ve ofis binalarina zeruri bir material olan agac ve poladdan ibadetgah insa etdiler Aldabranin su qaynagi olmadigindan evlerin her birine bitisik duzbucaqli formali boyuk su anbarlari tikildi Kendde hemcinin iki otaqli bir hebsxana da insa edildi ve bu binanin qaligini hele de Aldabrada gormek mumkundur Atollda su menbeyinin olmamasi sebebinden hind qozu pambiq ve sizal bitkilerini yetisdirmek seyleri ugursuz olmusdur Bu plantasiyalarin izleri bezi adalarda hele de movcuddur XIX esrin sonlarinda keciler orada yasayan kendliler texminen 200 ucun qida menbeyi kimi teqdim edildi 1870 ci ilden evvel qara sicovullar 1970 ci illerden etibaren ise ev gekkonlari qeyd edildi Denizciler 19 cu esrde atoll uzerine cixdilar ve yemeye tisbaga ucun adaya basqin etmeye cehd etdiler 1842 ci ilde iki geminin onlardan 1200 unu aldigi bildirildi 1900 cu ile qeder tisbagalar demek olar ki yoxa cixdi ve bir deste onlardan birini ovlamaq ucun uc gun serf etmek mecburiyyetinde qalirdi 1800 cu illerin evvellerinde ferdlere verilen guzestler Seysel adalarinin bir cox adalarinda meseleri ve tisbagalarin yasayis yerlerini az qala mehv etdi Aldabra atollunda uzaqligi ve mohkem topoqrafiyasi sebebile kend teserrufatinda esasen hind qozu ekinleri meselerin yalniz kicik erazileri temizlendi LakinAldabrada tisbagalar et ve ticaret ucun intensiv olaraq tutulurdu Bununla birlikde 1891 ci ilde oldurulmesini qadagan ederken atollun guzestine sahib olan Ceyms Spurs atolldaki tisbagalari saxlamaq ucun ilk novbede cavabdeh olan sexs idi II Dunya Muharibesinden sonra Aldabranin iqtisadi meqsed ile istismari sona catdi ve adalarda qala bilecek insanlarin sayina mehdudiyyetler qoyuldu bu say eyni vaxt muddetinde 200 nefer olmaqla sabitlendi Qesbkar novlerin tetbiqi qadagan edildi heyvan novleri qanunla qorunmaga basladi ve 1970 ci illerin ortalarindan etibaren London Kral Cemiyyeti terefinden atollun ekologiyasi ve biomuxtelifliyi ile elaqedar feal tedqiqatlar aparildi Aldabra 1976 ci ilde Seysel adalarinin musteqilliyine qeder Britaniya Hind okeani erazilerinin bir hissesi idi 1960 ci illerde Ingiltere hokumeti Okean Adasi Siyaseti nin bir hissesi olaraq ve Suveysin serqine dair ohdelikleri desteklemek ucun adada RAF bazasi yaratmagi dusundu ve ortaq istifadesi muqabilinde layiheni maliyyelesdirmeye komek etdi Eyni zamanda BBC BBC World Service ni Afrika materikine yeniden yayimlayan oturuculeri yerlesdirmek ucun mumkun bir yer olaraq Aldabra ile maraqlandi BBC bu meqsed ucun yararliligini qiymetlendirmek ucun bir arasdirma ekspedisiyasi Expedition Turtle qurdu BBC atolu inkisaf etdirmek ucun RAF dan asili idi Elm adamlarinin beynelxalq etirazindan sonra herbi planlar terk edildi ve atoll tam qorunma altina alindi Aldabrada bir herbi stansiya qurmaq planlarinin pozulmasinin ardinca London Kral Cemiyyeti professor Devid Stoddartin komeyi ile atollun flora ve faunasi movzusunda elmi arasdirmalarini davam etdirdi Kral Cemiyyeti atollun icaresini 1970 ci ilde satin aldi ve tedqiqat stansiyasi 1970 ci ilden fealiyyete basladi Teyin olunmus isleri basa vurduqdan sonra Kral Cemiyyeti adani terk etdi ve 1979 cu ilde Seysel Adalari Veqfi SAV atollun idare edilmesini ve qorunmasini oz uzerine goturdu Aldabra Prezidentinin himayesi altinda fealiyyet gosteren SAV 1981 ci ilde atollu Xususi Tebiet Qorugu elan etdi ve atoll bir il sonra 19 noyabr 1982 ci ilde UNESCO nun Umumdunya irsi erazisine cevrildi Atolla uzerinde Aldabra Seysel Respublikasi terefinden insanlara bexs edilen tebiet mocuzesi sitati yazilmis lovhe qoyulmusdur Bu teqdir heqiqeten de dunyanin en boyuk ekoloji cehetden temizlenmemis mercan atollarindan biri olan atolla uygun gelir CografiyaAldabradaki suxur formalasmalari Aldabra atollu Seysel adalarinin en cenub qerb hissesindedir ve Afrika sahillerine Maeye nisbeten 630 kilometr 390 mil daha yaxindir Atoll Madaqaskardan 440 kilometr 270 mil simal qerbde Komor adalarindaki Moroniden ise 440 km 270 mil mesafede yerlesir Atoll 8 metr 26 ft hundurluyu ile dunyanin en hundur ve Kiritimati atollundan sonra dunyada ikinci en boyuk atolldur 9 24 c e 46 22 s u koordinatlarinda yerlesir ve Xarici Seysel adalari qrupuna daxil olan Aldabra qrupuna aiddir Aldabra atollu 34 kilometr 21 mil uzunlugunda serq qerb istiqametinde ve 13 kilometr 8 1 mil genisliyindedir GeologiyaAtoll hem fosil hem de geomorfoloji xususiyyetlerini eks etdirir ve bu bu gun gorunen biomuxtelifliyin menbeyidir Atoll Pleystosen dovrune aid ehengdasi suxurundan muxtelif kristallasma merhelelerinin iki qatindan ibaret olan ve sampinyon gobeleye benzerlikleri ucun adlanan nizamsiz mercan birlesmeleri ile birikde yaranib ve deniz seviyyesinden 8 metr 26 ft hundurluye qalxaraq orta hesabla 2 kilometr 1 2 mil eninde uzanir Bu qalxma dayaz olan merkezi cuxurun kenar hissesini meydana getirir Sahil zolaginda eheng dasi qayaliqlari var ve bunlar deniz seviyyesinden 8 metr 26 ft ve 6 metr 20 ft yukseklikdeki iki aciq terrasda yerlesirler Kulekli cenub sahillerinde qum dyunlari ustunluk teskil edir IqlimAldabra Hind okeaninin cenub qerbindeki quraq zonada yerlesir Noyabr mart aylarinda simal qerb mussonu bas verir ve en agir yagislari getirir Qalan aylarda erazi uzerinde cenub serq passat kulekleri hakimdir Aldabraya il erzinde orta hesabla 960 millimetr 38 duym yaginti dusur Seysel adalari Ekvatora yaxin oldugu ucun siklonlar erazi ucun nadirdir Sahil zonasindaki qabarma dalgalari 3 metr 9 8 ft hundurluye qalxir ve coxlu su axinina sebeb olur Umumi ayliq orta maksimal temperatur dekabrda 31 C 88 F orta minimum temperatur ise avqust ayinda 22 C 72 F olaraq qeyde alinmisdir Vehsi heyatFlora ve faunanin habele geomorfoloji qurulusun en erken oyrenilmesi 1910 cu ile tesaduf edir Aldabra uzerinde 307 nov heyvan ve bitki movcuddur Surunenler quru faunasinin gorkemli numunesidir Ser Devid Attenboro Aldabrani dunyanin mocuzelerinden biri adlandirmisdir ve bura hemcinin Hind okeaninin tac daslarindan biri kimi de taninir Flora Aldabrada 273 nov cicekli bitki kol ve qiji qeyde alinib Buradaki six erazilerde Pemphis acidula ve bir cox erazide tisbaga cemenliyi adlanan otlar qarisigi var Bu floraya 19 endemik nov ve yalniz qonsu adalar ucun umumi olan 22 nov daxildir ve bu novlerden bir necesi Qirmizi kitabdadir Anqrekum Angraecum seychellarum Seysel adalarinin milli ciceyidir ve Aldabranin kele kotur eheng dasi qayalarinda bitir Diger endemik bitkilere Pandanus aldabrensis Aldabra zanbagi Lomatophyllum aldebrense ve Angraecum eburneum daxildir Laqun manqrov meseleri ile hemserheddir ve boyuk deniz deniz otlari cemenliklerine mercan qayaliqlari ve qum duzenliklerine malikdir ve duzlu seraitde inkisaf eden manqrovlar laqunun sahillerinde gorunur ve sahil ekosisteminin terkib hissesidir Aldabrada yeddi manqrov novu var ve bunlardan ucu nadir hallarda rast gelinir Fauna Aldabra neheng tisbagasi Atoll dunyanin en boyuk neheng tisbaga Aldabrachelys gigantea populyasiyasini 100 000 heyvan ehate eden ferqli faunaya malikdir Tisbagalarin olcusu atoll boyunca ehemiyyetli derecede deyisse de yetkin tisbagalar umumilikde 105 santimetr 41 duyun uzunlugunda ve 350 kiloqrama qeder agirliqda olurlar Bu tisbagalar ot bitkileri ve sirin su hovuzlarinda boyuyen muxtelif bitki agac ve hetta yosunlarla qidalanir Tisbagalar fevral may aylari arasinda cutlesir ve disiler iyundan sentyabr ayina qeder uygun torpaq tebeqeleri olan erazilerde yumurta qoyurlar Yumurtalar qolf topu olcusundedir ve disiler yuksek sixliqli erazilerde bir nece ilde uc bes yumurta asagi sixliq erazilerde ise 14 16 yumurta qoyurlar Yetkinlik yasina catmayan kicik tisbagalar xercengkimiler sicovullar ve quslardan qorunmalidirlar Kecmisde neheng tisbagalar Seysel adalarindaki bir cox adaya hemcinin Maedeki Viktoriya Nebatat baglarina kocurulmusdur En uzunomurlu Aldabra neheng tisbagalarindan biri 24maart 2006 ci ilde Kelketenin Elipor Zooloji baginda texminen 250 yasinda vefat eden Advaita idi Aldabra qonur deniz tisbagasi Eretmochelys imbricata ve yasil deniz tisbagasi Chelonia mydas ucun boyume yeridir Altollda hemcinin Qerbi Hind Okeaninda yuva quran yasil tisbagalarin en boyuk populyasiyasindan biri yasayir Aldabra dunyanin en boyuk quru bugum ayaqlisi olan kokos yengecinin Birgus latro boyuk bir populyasiyasina malikdir ve Hind okeaninda yegane sag qalan uca bilmeyen suferesi novu olan ev sahibliyi edir Adanin etrafindaki denizlerde kopekbaligi ve tapila biler Aldabranin uc endemik yarasa novu var Paratriaenops pauliani Chaerephon pusilla ve Pteropus aldabrensis Atollda 1000 heserat novu var ve onlardan coxu endemikdir Bir cox kepenek novleri de Aldabra etrafinda ucur Sularda delfinler qatil balinalar ve xususen de qozbel balinalar da daxil olmaqla en az 13 nov balinakimiler novu melumdur Bir zamanlar 18 ci esrde bolgede mehv oldugu dusunulen dyoqon son illerde defelerle qeyde alinmisdir DemoqrafiyaPikard adasindaki La Qiqi kendinde Seysel Adalari Veqfinin kicik bir elmi tedqiqat stansiyasi yerlesir Hazirda 12 neferden ibaret olan daimi isci heyeti Aldabranin biomuxtelifliyini oyrenmek ucun arasdirma aparir NeqliyyatAldabraya seyahet asan deyildir Atollda hec bir hava zolagi ve enis bendinin qurulmasina icaze verilmeyib Eraziye en yaxin hava limani Pikard adasinin 50 kilometr 31 mil cenub serqinde yerlesir Maeden isleyen techizat gemileri tedqiqat stansiyasindaki elm adamlari ve heyeti her iki ayda bir defe yemek ve diger zeruri levazimatla temin edir QorumaAldabra atollu 19 noyabr 1982 ci ilde UNESCO nun Umumdunya irsi teyin edilib ve bu Seysel adalarindaki iki Umumdunya irsi erazisinden biridir Erazi Seysel Adalari Veqfi terefinden idare olunur ve qorunur QalereyaXerite 1 Rayon xeritesi Xerite 2 Xerite 3 Xerite 4 Aldabra Atollunun NASA fotosu Aldabra ve Assampsen adasi Aldabranin havadan gorunusuIstinadlar Aldabra Atoll Sites Information Service 6 October 2021 tarixinde Istifade tarixi 25 April 2018 Dodd Jan Mauritius Reunion and Seychelles Lonely Planet 2004 268 ISBN 978 1 74059 301 4 15 October 2021 tarixinde Istifade tarixi 10 April 2013 Anthony Cheke Timing of arrival of humans and their commercial animals on the western Indian Ocean oceanic islands PDF Istifade tarixi 27 mart 2013 Aldabra Atoll Aldabra Group Official website of Tourism department of Seychelles 2021 10 06 tarixinde Istifade tarixi 25 mart 2016 MairBeckley 2012 seh 11 Aldabra Atoll Unesco 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 23 mart 2013 MairBeckley 2012 Carpin Sarah 1998 Seychelles Odyssey Guides seh 162 The Guidebook Company Limited Retrieved on June 22 2008 MairBeckley 2012 seh 35 MairBeckley 2012 seh 186 Ramsar Official web site of Ramsar 24 April 2016 tarixinde Istifade tarixi 19 February 2015 SwinglandKlemens 1989 seh 106 Dev Raj Khanna P R Yadav Biology Of Coelenterata Discovery Publishing House 1 yanvar 2005 343 ISBN 978 81 8356 021 4 2014 07 04 tarixinde Istifade tarixi 27 mart 2013 MairBeckley 2012 seh 6 7 Bird Life Organization 2016 04 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 mart 2013 MairBeckley 2012 seh 181 Coe 1998 seh 11 Coe 1998 Aldabra Official web site of Aldabra Foundation Organization 2017 06 26 tarixinde Istifade tarixi 24 mart 2016 Aldabra Atoll Seychelles Ocean Portal by The Smithsonian Institution 2017 06 11 tarixinde Istifade tarixi 25 mart 2013 Payne Roger Losing Aldabra Voyage of the Odyssey PBS 2004 04 05 2021 05 16 tarixinde Istifade tarixi 2008 10 21 Matthew Murrie The First Book of Seconds 220 of the Most Random Remarkable Respectable and Regrettable Runners Up and Their Almost Claim to Fame Adams Media 21 sentyabr 2010 180 ISBN 978 1 4405 1068 7 Istifade tarixi 10 mart 2013 Goodman S M Ranivo J A new species of Triaenops Mammalia Chiroptera Hipposideridae from Aldabra Atoll Picard Island Seychelles Zoosystema 30 3 2008 681 693 2016 10 01 tarixinde Istifade tarixi 2014 09 13 MairBeckley 2012 seh 33 Seychelles atoll of Aldabra sees decline in humpback whale count El Nino blamed 2020 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 02 Seysel adalari veqfi 2017 Aldabra Humpback Whales 2017 2020 09 07 at the Wayback Machine YouTube 26 sentyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib ATOLL RESEARCH BULLETIN NO 564 PDF 2017 05 14 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 07 02 Burt A 2017 Aldabra Humpback Whales 4 sentyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Are Dugons extinct on Mauritius 2017 09 04 at the Wayback Machine 4 sentyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Returning home Sightings of dugongs increase in Seychelles Aldabra atoll 2021 05 06 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 02 Rothauscher s Dugong Page Dugongs seen in Aldabra 2019 02 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 02 Amla Hajira A creature of mystery rare dugong is sighted in Seychelles at Aldabra Seychelles News Agency 2 mart 2015 2021 12 30 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 04 Info on staff PDF 2022 01 11 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 07 02 MairBeckley 2012 seh 181 Seychelles Islands Foundation 2012 09 08 at the Wayback Machine 22 iyun 2008 tarixinde arxivlesdirilib EdebiyyatCoe Malcolm James A Fragile Eden Portraits of the Endemic Flowering Plants of the Granitic Seychelles Princeton University Press 1998 11 ISBN 978 0 691 04817 8 Istifade tarixi 23 mart 2013 Mair Lyn Beckley Lynnath Seychelles Bradt Travel Guides 2012 126 ISBN 978 1 84162 406 8 Istifade tarixi 23 mart 2013 Swingland Ian Richard Klemens Michael W The Conservation Biology of Tortoises IUCN 1989 105 ISBN 978 2 88032 986 0 Istifade tarixi 27 mart 2013