Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Libertarizm (ing. libertarianism ; lat. libertas — "azadlıq") — azadlığı əsas prinsip kimi dəstəkləyən siyasi fəlsəfə və hərəkatların məcmusudur. Libertarizmin nümayəndələri , və fərdi mühakiməni vurğulayaraq, siyasi azadlıq və muxtariyyəti maksimum dərəcədə artırmağa çalışırlar. Onlar dövlət hakimiyyətinə şübhə ilə yanaşırlar, lakin mövcud iqtisadi və siyasi sistemlərə qarşı çıxma dərəcələrinə görə fərqlənirlər. Müxtəlif libertar düşüncə məktəbləri ictimai və özəl hakimiyyətin qanuni funksiyaları haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürür, çox vaxt məcburi sosial institutların məhdudlaşdırılması və ya ləğv edilməsini tələb edir .
Libertarizm daxilində özünəməxsus xüsusiyyətləri olan bir sıra cərəyanlar var. Konkret olaraq, bunlar və , anarxo-kapitalizm, minarxizm, (corcizm), və . Sağ libertarlar xüsusi mülkiyyət hüququna üstünlük verirlər . Sol libertarlar hesab edirlər ki, xüsusi mülkiyyətin mütləqləşdirilməsi poza bilər
Etimologiya
"" anlayışı (ing. libertarian) ilk dəfə Amerika unitar filosofu William Belsham "Azadlıq və Zərurət haqqında" (1789) essesində ortaya çıxdı. Termin "azadlıq" sözündən götürülüb (ing. liberty) "unitar" sözünün yaranması ilə bənzətmə ilə (ing. unitarian) "birlik" dən (ing. unity) ingilis dilində və " azad iradə " fəlsəfi doktrinasının tərəfdarlarını ifadə edirdi. Belsham öz essesində libertarizmə aid etdiyi fikirləri pislədi və onları dini determinizmlə müqayisə etdi.
19-cu əsrin ikinci yarısında "libertar" termini (fr. la libertaire) "anarxist" mənasında fransız anarxizminin nümayəndələri tərəfindən qəbul edilmişdir. 1858-ci ildə Cozef Dejak ABŞ -da Le Libertaire, Journal du Mouvement Social jurnalını nəşr etməyə başladı. 1880-ci ildə Havrda keçirilən konqresdə anarxo-kommunistlər də bu termindən istifadə etdilər. Onun populyarlığı 19-cu əsrin sonlarında 1893-cü ildə tərəfindən həyata keçirilən terror hücumundan sonra Fransada mətbuat azadlığına anti-anarxist məhdudiyyətlərin qoyulması ilə daha da artdı. Nəticədə anarxistlər fr. libertaire fr. anarchiste sözünün evfemizmi kimi, xüsusilə 1895-ci ildə "Le Libertaire" qəzeti quruldu. Sonradan "libertarizm" və "anarxizm" sinonimləşərək "" termininin yaranmasına səbəb oldu.
Müasir mənasında "libertarizm" termini ilk dəfə 1940-cı illərdə özünü libertar elan edən Amerika siyasətçisi və qurucusu [en] tərəfindən istifadə edilmişdir. Onun ardınca şəxsi və iqtisadi azadlığın bir çox tərəfdarları da özlərini "liberallardan" fərqləndirmək üçün özlərini libertar adlandırmağa başladılar. 20-ci əsrdən etibarən ABŞ-də və bəzi digər ölkələrdə şəxsi azadlığın və resursların dövlət tərəfindən yenidən bölüşdürülməsinin tərəfdarları (xüsusən də Ruzveltin Yeni Sövdələşməsi), o cümlədən sosial demokratlar və mötədil kommunistlər başa düşülür. Bununla belə, bir çox libertarlar özlərini libertar adlandırmırlar ideologiyalarının ənənəvi təyin edilməsində israrla ("liberalizm") və ya özlərini "klassik liberallar" kimi təyin edirlər. Digərləri köhnə terminlərə bu cür əməl etməyi səhv hesab edir, müasir dünyanın siyasi mənzərəsinə çaşqınlıq gətirir və bu, libertar ideyaların yayılmasına və dərk edilməsinə mane olur.
1970-ci ildə amerikalı libertar tərəfindən təklif edilən onun libertarizmin hökumətin cəmiyyətə müdaxiləsini məhdudlaşdırmaqla həm iqtisadi, həm də şəxsi azadlığı təşviq etdiyi iddiasını nümayiş etdirməyə xidmət edir. Nolanın fikrincə, bu, yalnız "şəxsi azadlıqları" müdafiə edən solçu "liberalizm", yalnız "iqtisadi azadlıqları" müdafiə edən sağçı "mühafizəkarlıq", eləcə də tərəfdarları ciddi şəkildə mübarizə aparan populist "avtoritarizm" ilə ziddiyyət təşkil edir. cəmiyyətin həyatına dövlət nəzarəti və gəlirlərin varlılardan yoxsullara yenidən bölüşdürülməsi.
Amerikalı libertar sosialist -ə görə, "libertarizm" adını sağçılar oğurlayıb və azadlıqla deyil, şəxsi mülkiyyətlə maraqlanan daha doğrusu adlandırılacaqlar.ing. property — mülk) .
İstinadlar
- Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. 2004.
- Boaz, David. Key Concepts of Libertarianism 2012-04-03 at the Wayback Machine. Cato Institute (1999).
- Long, Joseph W. (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "Mən "libertarizm" haqqında danışanda… Mən bu üç fərqli hərəkatı nəzərdə tuturam. Libertar kapitalizmin, libertar sosializmin və libertar populizmin tək bir nöqteyi-nəzərdən aspekt kimi qəbul edilmək üçün bir-birindən çox fərqli olduğunu iddia etmək olar. Lakin onlar ümumi və ya ən azı qismən intellektual mənşəyi bölüşürlər".
- The Oxford Companion to Philosophy. 2005.
- [en]. Left Libertarianism and the Ownership of Natural Resources 2023-07-26 at the Wayback Machine // Public Reason. — 1 (1): p. 1–8 (2009).
- (#empty_citation)
- James W. Harris. Frequently Asked Questions ABOUT The World’s Smallest Political Quiz 2010-03-29 at the Wayback Machine []
- . The Real Roots of Traditional Libertarianism 2018-09-06 at the Wayback Machine // "The Forms of Freedom" talk, 1985.
Xarici keçidlər
- Materiallar rus dilində
- Klassiklərin və müasir libertarların kitabları, araşdırmaları, məqalələri
- Açıq Kataloqda Libertarizm
- Libertar İnformasiya və Elm Mərkəzi
- Moskva Libertarium
- Sənaye Siyasəti üzrə Ekspert Şurası
- İqtisadi Təhlil İnstitutunun saytı
- Qriqori Sapovun saytı
- "Socium" nəşriyyatının saytı
- G.-nin xatirəsinə illik oxunuşların veb-saytı. AT. Lebedev
- Мак Э., Гаус, Дж. Классический либерализм и либертарианство: либеральная традиция.
- mühafizəkar kimi libertar
- Materiallar ingilis dilində
- Lewrockwell.com
- strike-the-root.com
- Hanshoppe.com
- Humanitar Tədqiqatlar İnstitutu — Humanitar Elmlər İnstitutu, ABŞ
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Libertarizm ing libertarianism lat libertas azadliq azadligi esas prinsip kimi destekleyen siyasi felsefe ve herekatlarin mecmusudur Libertarizmin numayendeleri ve ferdi muhakimeni vurgulayaraq siyasi azadliq ve muxtariyyeti maksimum derecede artirmaga calisirlar Onlar dovlet hakimiyyetine subhe ile yanasirlar lakin movcud iqtisadi ve siyasi sistemlere qarsi cixma derecelerine gore ferqlenirler Muxtelif libertar dusunce mektebleri ictimai ve ozel hakimiyyetin qanuni funksiyalari haqqinda muxtelif fikirler ireli surur cox vaxt mecburi sosial institutlarin mehdudlasdirilmasi ve ya legv edilmesini teleb edir Libertarizm daxilinde ozunemexsus xususiyyetleri olan bir sira cereyanlar var Konkret olaraq bunlar ve anarxo kapitalizm minarxizm corcizm ve Sag libertarlar xususi mulkiyyet huququna ustunluk verirler Sol libertarlar hesab edirler ki xususi mulkiyyetin mutleqlesdirilmesi poza bilerEtimologiya anlayisi ing libertarian ilk defe Amerika unitar filosofu William Belsham Azadliq ve Zeruret haqqinda 1789 essesinde ortaya cixdi Termin azadliq sozunden goturulub ing liberty unitar sozunun yaranmasi ile benzetme ile ing unitarian birlik den ing unity ingilis dilinde ve azad irade felsefi doktrinasinin terefdarlarini ifade edirdi Belsham oz essesinde libertarizme aid etdiyi fikirleri pisledi ve onlari dini determinizmle muqayise etdi 19 cu esrin ikinci yarisinda libertar termini fr la libertaire anarxist menasinda fransiz anarxizminin numayendeleri terefinden qebul edilmisdir 1858 ci ilde Cozef Dejak ABS da Le Libertaire Journal du Mouvement Social jurnalini nesr etmeye basladi 1880 ci ilde Havrda kecirilen konqresde anarxo kommunistler de bu terminden istifade etdiler Onun populyarligi 19 cu esrin sonlarinda 1893 cu ilde terefinden heyata kecirilen terror hucumundan sonra Fransada metbuat azadligina anti anarxist mehdudiyyetlerin qoyulmasi ile daha da artdi Neticede anarxistler fr libertaire fr anarchiste sozunun evfemizmi kimi xususile 1895 ci ilde Le Libertaire qezeti quruldu Sonradan libertarizm ve anarxizm sinonimleserek termininin yaranmasina sebeb oldu Muasir menasinda libertarizm termini ilk defe 1940 ci illerde ozunu libertar elan eden Amerika siyasetcisi ve qurucusu en terefinden istifade edilmisdir Onun ardinca sexsi ve iqtisadi azadligin bir cox terefdarlari da ozlerini liberallardan ferqlendirmek ucun ozlerini libertar adlandirmaga basladilar 20 ci esrden etibaren ABS de ve bezi diger olkelerde sexsi azadligin ve resurslarin dovlet terefinden yeniden bolusdurulmesinin terefdarlari xususen de Ruzveltin Yeni Sovdelesmesi o cumleden sosial demokratlar ve motedil kommunistler basa dusulur Bununla bele bir cox libertarlar ozlerini libertar adlandirmirlar ideologiyalarinin enenevi teyin edilmesinde israrla liberalizm ve ya ozlerini klassik liberallar kimi teyin edirler Digerleri kohne terminlere bu cur emel etmeyi sehv hesab edir muasir dunyanin siyasi menzeresine casqinliq getirir ve bu libertar ideyalarin yayilmasina ve derk edilmesine mane olur 1970 ci ilde amerikali libertar terefinden teklif edilen onun libertarizmin hokumetin cemiyyete mudaxilesini mehdudlasdirmaqla hem iqtisadi hem de sexsi azadligi tesviq etdiyi iddiasini numayis etdirmeye xidmet edir Nolanin fikrince bu yalniz sexsi azadliqlari mudafie eden solcu liberalizm yalniz iqtisadi azadliqlari mudafie eden sagci muhafizekarliq elece de terefdarlari ciddi sekilde mubarize aparan populist avtoritarizm ile ziddiyyet teskil edir cemiyyetin heyatina dovlet nezareti ve gelirlerin varlilardan yoxsullara yeniden bolusdurulmesi Amerikali libertar sosialist e gore libertarizm adini sagcilar ogurlayib ve azadliqla deyil sexsi mulkiyyetle maraqlanan daha dogrusu adlandirilacaqlar ing property mulk IstinadlarAnarchism A History Of Libertarian Ideas And Movements 2004 Boaz David Key Concepts of Libertarianism 2012 04 03 at the Wayback Machine Cato Institute 1999 Long Joseph W 1996 Toward a Libertarian Theory of Class Social Philosophy and Policy 15 2 310 Men libertarizm haqqinda danisanda Men bu uc ferqli herekati nezerde tuturam Libertar kapitalizmin libertar sosializmin ve libertar populizmin tek bir noqteyi nezerden aspekt kimi qebul edilmek ucun bir birinden cox ferqli oldugunu iddia etmek olar Lakin onlar umumi ve ya en azi qismen intellektual menseyi bolusurler The Oxford Companion to Philosophy 2005 en Left Libertarianism and the Ownership of Natural Resources 2023 07 26 at the Wayback Machine Public Reason 1 1 p 1 8 2009 empty citation James W Harris Frequently Asked Questions ABOUT The World s Smallest Political Quiz 2010 03 29 at the Wayback Machine The Real Roots of Traditional Libertarianism 2018 09 06 at the Wayback Machine The Forms of Freedom talk 1985 Xarici kecidlerMateriallar rus dilindeKlassiklerin ve muasir libertarlarin kitablari arasdirmalari meqaleleri Aciq Kataloqda Libertarizm Libertar Informasiya ve Elm Merkezi Moskva Libertarium Senaye Siyaseti uzre Ekspert Surasi Iqtisadi Tehlil Institutunun sayti Qriqori Sapovun sayti Socium nesriyyatinin sayti G nin xatiresine illik oxunuslarin veb sayti AT Lebedev Mak E Gaus Dzh Klassicheskij liberalizm i libertarianstvo liberalnaya tradiciya muhafizekar kimi libertarMateriallar ingilis dilindeLewrockwell com strike the root com Hanshoppe com Humanitar Tedqiqatlar Institutu Humanitar Elmler Institutu ABS