Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Siyasi azadlıq — vətəndaşın əsas hüququ.
Marksist fəlsəfədə görə dərk edilməyən qanunlar "kor"zərurət kimi təzahür edirlər.İnsan öz tarixinin başlanğıcında hələ təbiətin sirlərinə nüfuz edə bilmədiyi üçün dərk edilməyən zərurətin qulu olaraq qalırdı,hələ azad deyildi.Obyektiv qanunları nə qədər dərindən öyrənirsə insan öz fəaliyyətində o qədər şüurlu və azad olur.
Azadlığın marksist tərifi XVII əsrin niderland filosofu B.Spinozanın tərifi ilə üst-üstə düşür:"Azadlıq dərk edilmiş zərurətdir".Spinozanın müasiri T.Hobs hesab edirdi ki,azadlıq müqavimətin olmamasıdır.Onun fikrincə insanın azadlığı nəyi isə gerçəkləşdirməyə can atan iradənin müqavimətə rast gəlməməsidir.Russo deyirdi:"Azadlıq-bərabərlik olmadan yaşaya bilməz".
Rus yazıçısı Dostoyevskinin dediyinə görə azadlıq insan üçün ən əzablı qayğıdır;insan və insan cəmiyyəti üçün-heç nə,heç vaxt azadlıq qədər ağır yük olmamışdır.İnsan azad olandan sonra tələsik axtarır ki,kimin qarşısında diz çöksün və azadlıqdan xilas olsun.Kant göstərir ki,azadlıq hərfən və mahiyyətcə ideyadır.O,mütləq hamı üçün azadlığı nəzərdə tutur.Bütün cəmiyyəti azad etmədən hansısa tək bir adamın təcrid olunmuş azadlığı ağlasığan bir şey deyil.Hegel azadlığı əsl daxili ziddiyyət hesab edirdi.Onun fikrincə azdlıq odur ki,insan yalnız özündən asılı olsun.
Z.Freydin davamçılarından biri olan E.Fromm göstərirdi ki,azadlıq-şəxsiyyətin özünü idarə etməsidir,onun mənəvi,emosional qabiliyyətinin ifadəsidir.M.Haydegger göstərirdi ki,insana Taleyi özünə tabe etmək və yaxud dəyişdirmək nəsib olmamış,odur ki,onun azadlığı həmin Taleyi itaətlə qəbul etməkdən ibarətdir.Haydegger azadlığı idrak ilə əlaqələndirirdi.O,yazmışdı "Hər cür əsl qurtuluş yalnız zənciri qırmaq və öhdəliyi atmaq deyil,hər şeydən əvvəl azadlığın mahiyyətini öncədən müəyyən etməkdir ".Onun sözlərinə görə özbaşnalıq "azadlığın gecə tərəfidir".
Çoxları isə deyirlər ki,azadlıq müəyyən fikir müstəqilliyi,fəaliyyət sərbəstliyi deməkdir,insanın öz yaradıcılıq qabiliyyətini sərbəst ifadə etmək imkanıdır.Fəlsəfə tarixində bir sıra böyük filosoflar(Aristotel,Hegel,Marks və b.)azadlıq,o cümlədən siyasi azadlıq haqqında fikir söyləmişlər.Məsələn,ingilis filosofu T.Hobbsa görə azadlıq qanunla yasaq edilməyən hər şeyi istədiyi kimi etmək və qanunun məcbur etmədiyi isə etməmək imkanıdır.Burada azadlıq-qanunun əksidir,lakin onlar bir-birini inkar etmir,qarşılıqlı olaraq məhdudlaşdırırlar.Qanunlar çoxaldıqca-azadlıqlar azalır və yaxud əksinə.T.Hobbs burada belə nəticə çıxarır: bir halda ki,qanunlar vətəndaşların bütün hərəkət və davranışlarını əhatə edə bilmir,istənilən idarə formasında həmişə qanunun yasaq etmədiyi və yaxud məcbur etmədiyi sonsuz dərəcədə çoxlu hallar olur.Ona görədə hər bir dövlətdə-istər monarxiya,istərsədə demokratiya olsun-vətəndaşlar azaddır.Hətta suverenin (monarx və ya xalqın)hakimiyyəti məhdudlaşdırmayanda da vətəndaş azddır.Çünki suverenin iradəsi qanun deməkdir,qanun isə azadlığı məhv etmir,onu yalnız məhdudlaşdırır.Azadlığın liberal anlayışına görə qanun azadlığın əksi deyil,onun zəruri şərtidir,o azadlığı məhdudlaşdırmır,əksinə onu saxlayır və genişləndirir.Başqa ingilis filosofu C.Lokk deyirdi:"Qanun olmayan yerdə azadlıq da yoxdur".Azadlığın liberal anlayışı qanun və iradəni qəti şəkildə bir-birinə qarşı qoymağa əsaslanır.İradə nə isə fərdi,müəyyən olmayan,naməlum və daimi olmayan bir şeydir.Qanun isə ümumi,müəyyən,elan edilmiş və daimi bir şeydir.Başqasının iradəsindən asılı olmaq insanı azadlıqdan məhrum edir,qanundan(yalnız ondan)asılı olmaq isə onu azad edir.Beləliklə,liberal anlayışında qanun azadlığı deyil,azadlıq qanunu məhdudlaşdırır,qanun azadlığın hüdudunda deyil,azadlıq qanunun hüdudunu müəyyənləşdirir.
 | Hüquq ilə əlaqədar olan bu məqalə . Məqalə məzmununu zənginləşdirərək Vikipediyaya kömək edin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Siyasi azadliq vetendasin esas huququ Marksist felsefede gore derk edilmeyen qanunlar kor zeruret kimi tezahur edirler Insan oz tarixinin baslangicinda hele tebietin sirlerine nufuz ede bilmediyi ucun derk edilmeyen zeruretin qulu olaraq qalirdi hele azad deyildi Obyektiv qanunlari ne qeder derinden oyrenirse insan oz fealiyyetinde o qeder suurlu ve azad olur Azadligin marksist terifi XVII esrin niderland filosofu B Spinozanin terifi ile ust uste dusur Azadliq derk edilmis zeruretdir Spinozanin muasiri T Hobs hesab edirdi ki azadliq muqavimetin olmamasidir Onun fikrince insanin azadligi neyi ise gerceklesdirmeye can atan iradenin muqavimete rast gelmemesidir Russo deyirdi Azadliq beraberlik olmadan yasaya bilmez Rus yazicisi Dostoyevskinin dediyine gore azadliq insan ucun en ezabli qaygidir insan ve insan cemiyyeti ucun hec ne hec vaxt azadliq qeder agir yuk olmamisdir Insan azad olandan sonra telesik axtarir ki kimin qarsisinda diz coksun ve azadliqdan xilas olsun Kant gosterir ki azadliq herfen ve mahiyyetce ideyadir O mutleq hami ucun azadligi nezerde tutur Butun cemiyyeti azad etmeden hansisa tek bir adamin tecrid olunmus azadligi aglasigan bir sey deyil Hegel azadligi esl daxili ziddiyyet hesab edirdi Onun fikrince azdliq odur ki insan yalniz ozunden asili olsun Z Freydin davamcilarindan biri olan E Fromm gosterirdi ki azadliq sexsiyyetin ozunu idare etmesidir onun menevi emosional qabiliyyetinin ifadesidir M Haydegger gosterirdi ki insana Taleyi ozune tabe etmek ve yaxud deyisdirmek nesib olmamis odur ki onun azadligi hemin Taleyi itaetle qebul etmekden ibaretdir Haydegger azadligi idrak ile elaqelendirirdi O yazmisdi Her cur esl qurtulus yalniz zenciri qirmaq ve ohdeliyi atmaq deyil her seyden evvel azadligin mahiyyetini onceden mueyyen etmekdir Onun sozlerine gore ozbasnaliq azadligin gece terefidir Coxlari ise deyirler ki azadliq mueyyen fikir musteqilliyi fealiyyet serbestliyi demekdir insanin oz yaradiciliq qabiliyyetini serbest ifade etmek imkanidir Felsefe tarixinde bir sira boyuk filosoflar Aristotel Hegel Marks ve b azadliq o cumleden siyasi azadliq haqqinda fikir soylemisler Meselen ingilis filosofu T Hobbsa gore azadliq qanunla yasaq edilmeyen her seyi istediyi kimi etmek ve qanunun mecbur etmediyi ise etmemek imkanidir Burada azadliq qanunun eksidir lakin onlar bir birini inkar etmir qarsiliqli olaraq mehdudlasdirirlar Qanunlar coxaldiqca azadliqlar azalir ve yaxud eksine T Hobbs burada bele netice cixarir bir halda ki qanunlar vetendaslarin butun hereket ve davranislarini ehate ede bilmir istenilen idare formasinda hemise qanunun yasaq etmediyi ve yaxud mecbur etmediyi sonsuz derecede coxlu hallar olur Ona gorede her bir dovletde ister monarxiya istersede demokratiya olsun vetendaslar azaddir Hetta suverenin monarx ve ya xalqin hakimiyyeti mehdudlasdirmayanda da vetendas azddir Cunki suverenin iradesi qanun demekdir qanun ise azadligi mehv etmir onu yalniz mehdudlasdirir Azadligin liberal anlayisina gore qanun azadligin eksi deyil onun zeruri sertidir o azadligi mehdudlasdirmir eksine onu saxlayir ve genislendirir Basqa ingilis filosofu C Lokk deyirdi Qanun olmayan yerde azadliq da yoxdur Azadligin liberal anlayisi qanun ve iradeni qeti sekilde bir birine qarsi qoymaga esaslanir Irade ne ise ferdi mueyyen olmayan namelum ve daimi olmayan bir seydir Qanun ise umumi mueyyen elan edilmis ve daimi bir seydir Basqasinin iradesinden asili olmaq insani azadliqdan mehrum edir qanundan yalniz ondan asili olmaq ise onu azad edir Belelikle liberal anlayisinda qanun azadligi deyil azadliq qanunu mehdudlasdirir qanun azadligin hududunda deyil azadliq qanunun hududunu mueyyenlesdirir Huquq ile elaqedar olan bu meqale qaralamadir Meqale mezmununu zenginlesdirerek Vikipediyaya komek edin