Çəhəl Sütun (fars.چهل ستون "qırx sütun") — II Şah Abbasın hakimiyyəti dövründə İsfahanda inşa olunan saray. Saray adını ("qırx sütun") giriş hissəsini dəstəkləyən iyirmi taxta sütundan götürür; girişin önündəki hovuzun suyunda əks olunan sütunlar qırx sütun kimi göründüyü deyilir. Avstriyalı sənət tarixçisi Ebba Koç Çəhəl Sütun adlı saraylarla bağlı məqaləsində Səfəvi, Moğol və Teymuri memarlıq mədəniyyətində qəbul zallarının adətən Çəhəl Sütun olaraq adlandığını bildirir. Moğol hökmdarı Cahan şahın Dehlidə, Şah Təhmasibinin isə Qəzvində tikdiriyi Çəhəl Sütun sarayları buna nümunədir. Yazara görə bu tip saraylar regionda bəhs edilən dövrdə ərəb olmayan xanədanlıqların saray memarlığının ən çox rast gəlinən örnəkləridir. O yazır:" Şübhəsiz ki, bu adlandırma sütunların sayı ilə birbaşa bağlı olmamaqla yanaşı daha çox sütunların çoxluğuna işarədir. Çünki nə Qəzvində nə Dehlidə nə də İsfahandakı sarayların heç birinin qırx sütunu yoxdur"
Bəzi tarixçilər Şah II Abbas tərəfindən bərpa etdirilən bu binanın ilk əvvəl qırx sütun üzərində inşa edildiyini sonradan sarayda yanğın baş verdiyini və nəticədə eyvanın bir hissəsinin yandığını geridə 20 sütunun qaldığı fikrini irəli sürürlər. Restavrasiya ustası Lütfullah Honarfar İsfahan memarlığı haqqında yazdığı kitabda bu fikrin yanlış olduğunu vurğulayaraq, bərpa işləri zamanı tapılan yanğın izlərində buna dair sübuta rast gəlinmədiyini qeyd etmişdir. O həmçinin yazır ki, Sultan Hüseyn dövründə edilən bərpalar zamanı bina əvvəlki vəziyyətinə qaytarılmışdır. Şarden də 1666-cı ildə saray barədə verdiyi məlumatlarda sarayın böyük eyvanında 18 qızıl ulduzlu və güzgülü sütundan bəhs edir.
Şah Abbas dövründən Sultan hüseyn dövrünə qədər Səfəvi sarayında yaşayan saray tarixçisi Mirzə Məhəmməd Vahid Qəzvini "Abbasnamə" adlı əsərində sarayda baş verən yanğın haqqında məlumat vermişdir. Mirzə Məhəmmədin yazdıqlarına əsasən Sultan Hüseyn dövründə sarayın bu yanğında zədələnən hissələri bərpa edilərək əvvəlki halına qaytarılmışdır. Sarayın girişindəki kitabədə də 1706-cı ildə edilən restavrasiya işlərindən bəhs olunur.
Şah Abbas Novruz bayramlarını bu sarayda qeyd edirmiş. Onun ardıcılları da bu ənənəni davam etdirmişdilər.
I Şah Abbasın hakimiyyəti illərində onun sifarişi ilə İsfahanda uzun bir küçə inşa edilmişdir . Bu küçə Çaharbağ adlanırdı. Küçənin hər iki tərəfində bağlar salınmışdı. Bağların bitiş nöqtəsi isə Nəqşi Cahan meydanı idi. Çəhəl Sütun sarayı isə bu küçə və meydanın əsas mərkəzi kimi inşa edilmişdi.
Struktur və dizaynı
Çəhəl Sütun sarayı "Talar" adlanan zal və onun ətrafəndakı otaqlardan ibarətdir. Şah Abbas öz dövründə bu zalı xarici qonaqları qəbul etmək üçün istifadə etmişdir. Zal həm də ziyafət zalı kimi istifadə edildiyini görə digər otaqlardan daha təmtaraqlı və cəlbedicidir.
Cabəri Ənsarinin yazdıqlarına əsasən Səfəvi dövrünə aid İsfahanda yerləşən imarət və binalar Şah Abbas tərəfindən yenidən bərpa etdirilib gözəlləşdirilmişdir. Çəhəl Sütun sarayı da bu binalardan biridir. Daha sonra II Şah Abbas dövründə bu binalara yenidən restavrasiya və əlavələr edilmişdir.
Kərim Pirniya "Sebk Şenasi Memari İran" adlı əsərində Çəhəl Sütundan bəhs edərək yazır:
“Çəhəl Sütun indiyə qədər Səfəvi dövlətindən qalmış ən görkəmli eyvanlardan birinə sahibdir. “
Eyni əsərdə müəllif güzgü işləmələri, bəzəklərin rəngarəngliyi, rəngbərəng pəncərələr, hətəmkarı işləmələri və binadakı rəsmlər barədə uzun-uzun məlumat vermişdir. O qeyd edir ki, eyvan sultanın məqamı idi. Yan otaqlar isə Vəzir və digər yüksək vəzifəli şəxslərə verilmişdi. Məşhur şərqşünas, sənət tarixçisi sözlərinə görə Çəhəl Sütun əvvəllər Cahan bağı adlanan içərisində çoxlu köşk və malikanələr olan bir kompleksdir. Bu kompleks 1600-cü ildə I Şah Abbas tərəfindən inşa edilmişdir. Sonradan adı dəyişdirilmiş bu bina İsfahanda yerləşir.
Çəhəl Sütun Sarayı
Artur Popun verdiyi bu tarix binanın zalında divardakı suvaq ornamentlərinə işlənilmiş şeirlərdə əbcəd hesabı ilə yazılmışdır.
Caberi Ənsari kitabında binanın memarlığını belə izah edir:
“Çəhəl Sütun 20 sütundan ibarət binadır. Onun 18 sütunu eyvanı daşıyır. Digər ikisi salonun ön hissəsində yerləşir. Bu sütunlu eyvan binanın şəqindədir və uzunluğu 38 m, eni 17 m, hündürlüyü isə 14 m-dir. Sütunların konstruksiyası silindirik və çoxbucaqlıdır. Dördüncü sütunun əsası daşdandır. Bu hissə şahın qonaqları üçün ayrılmışdır.”
Eyvanın ətrafındakı 2 otaq Şah Abbas dövründə tikilmişdir. Bu otaqlardakı rəsmlər gips üzərində işlənib və Rza Abbasi üslubunu daşıyır. Üçüncü eyvanın ölçüləri 7x5,5 metrdir və bura Şahnəşindir (şahın oturacağı). Döşəməsi və (divarlarda daş döşəmə) mərmər daşı ilə döşənmişdir. Bu ortostatlar naxışlıdır. Tavan tam güzgü örütülmüşdür. Eyvanın hər iki tərəfində taxçaların içərisinə dörd portret şəkli çəkilmişdir. Bu rəsmlərdən ikisi Avropa üslubunda və yağlı boya texnikası ilə digər ikisi Səfəvi üslubu ilə çəkilmişdir. Bundan əlavə 2 lövhə üzərində Şəmsəddin Bin Molla Məhəmməd Seyyid Ceylani tərəfindən Qurandan ayələr yazılmışdır.
Binanın qərbində yerləşən eyvanda Səfəvi üslubu ilə çəkilmiş rəsmlər hələ də qalmaqdadır. Bu eyvanın bəzi rəsmlərində Rza Abbasinin üslubu diqqət çəkir. Şahnişinin iki tərəfində yəni şimal və cənubunda Şah Abbasa aid 2 otaq var. Şimaldakı otaqda 12 ədəd rəsm əsəri vardır ki, bunlardan birində ziyafət süfrəsində tacı ilə Şah təsvir edilmişdir. Bu rəsm İsfahan üslubundadır. Cənub otağındakı rəsmlərin çoxu Səfəvi üslubundadır. Bunlardan sadəcə 1-i Hind üslubu ilə rəsm edilmişdir. Bir digər rəsm isə Yusif PeyğəmbərləZüleyxa haqqındadır. Onun qarşısında yerləşən taxçalar içindəki rəsm Xosrov və Şirin təsviridir.
Çəhəl Sütunun əhəmiyyətli salonlarından biri 22 m uzunluğunda, 11 m enində, 21 m hündürlüyündədir. Salonun 3 qübbəsi var. Bu qübbələr tromplar vasitəsilə dəstəklənir. Trompların ətrafındakı naxışlar xüsusilə diqqətəlayiqdir. Salonun ətrafında ortostat üzərində 24 ədəd rəsm əsəri var. Bunlardan bəziləri Şah Abbas dövründə rəsm edilmişdir. Salondakı 6 böyük rəsm müxtəlif üslublarda çəkilmişdir.
Ümumiyyətlə, bu binadakı rəsmləri aşağıdakı kimi bölmək olar:
Mərkəzi zaldakı təsvirlər və künclərdəki tromplar, şimal və cənub otaqlarındakı rəsmlər, qərb-şərqdə eyvandakı rəsmlər Səfəvi üslubunu və Rza Abbasinin texnikasını göstərir.
II Şah Abbasın dövründə şimala və cənuba geniş otaqlar və eyvanlar əlavə edildi. Buradakı rəsmlər Rza Abbasi və tələbələrinin üslubundadır. Bu təsvirlərə yaxından nəzər yetirdikdə I Şah Abbas dövrünə aid təsvirlərdən köçürüldüyü və ya təsir altında çəkildiyi aşkardır. Çünki rəsmlər Rza Abbasinin orijinal əsərinin surəti kimi görünür.
Çəhəl Sütun eyvanının şimal və cənub tərəflərindəki taxçalarda avropa üslublu rəsmlərə rast gəlinir. Çox güman ki, sarayda rəssam işləyən xarici avropalılara məxsusdur.
Mərkəz kimi istifadə edilən salonda aşkarlanan böyük rəsm əsərlərinin üslubu Səfəvi/Avropa və Hindistan üslublarının qarışığıdır. Hindistan şahzadəsinin Xanımının fədakarlıq səhnəsinin təsviri buna ən gözəl nümunədir. Bu üç üslubu ortaya qoyanlar II. Şah Abbasın dövründə işləyən rəssamlardır. Bunlar Məhəmməd Zaman, Bəhram Sofrekeş və Əliqulu Cabbadardır.
Çaldıran döyüşünü təsvir edən rəsm Zənd/Qacar dövrünə aiddir. Əsərin aşağı hissəsində Aka Sadik / Sadik El-Vad 1795 (1174 h.ş) adı və tarixi qeyd olunur.
Bu rəsm əsərlərini üslublarına görə isə 3 yerə bölə bilərik:
Rza Abbasi və tələbələrinin əl işləri
II Şah Abbas dövrünün divar rəsmləri. Rza Abbasi təsiri ilə çəkilmişdir.
1642–1666 illlərdə Avropa sayağı üslubda çəkilən rəsmlər. Hansı ki, bu rəsmlər xarici rəssamların əl işləridi. Onlara Lokar, Angel, Hasselt, Minas və Vişnodası misal göstərmək olar.
Böyük salonun divarlarındakı 6 rəsm aşağıdakılardır:
Çəhəl Sütun sarayında divar rəsmiŞah Abbas və Türküstan şahına verilən ziyafətin rəsmi
Çaldıran döyüşü
Şah Təhmasibin Hindistan şahı Humayuna verdiyi ziyafət və əyləncənin təsviri
II Şah Abbasın Türküstan şahına verdiyi ziyafət və əyləncənin təsviri Bu dövrdə Səfəvi incəsənətində şiə fəlsəfəsinin xüsusilə də Molla Sədra və Şeyx Bəhainin baxışlarının əks olunması ön plandadır. Çəhəl Sütun sarayında şiə fəlsəfəsini əks etdirən rəsmlərdə aşağıdakı detallar diqqət çəkir:
Təsəvvür/şübhə
Təxəyyülün səthi görüntüsü — dünyamız maddi cəhətdən o biri dünya ilə əlaqəli olub yeni bir dünya meydana çıxır.
Kompozisya imgəsi- mücərrəd olan və mücərrəd olmayan elementlər vəhdətdədir.
Rəng imgəsi — harmonik və təzadlı rənglərlə səmavi mühit yaradılması
İki tərəfli obraz — qeyri-müəyyən və təxəyyül məhsulu olan dünyada gerçəkliyin o cümlədən fiqurlarda cinsiyyətin aydın olmaması. (Bəzi fiqurların kişi və ya qadın olması anlaşılmır.)
Çəhəl Sütun sarayının Avropasayağı rəsmləri
Çəhəl Sütun sarayının rəsmlərinin çoxu imzasız olduğundan onların kim tərəfindən çəkildiyini təyin etmək çətindir. Buna baxmayaraq, rəsmlərin tərz və üslubları rəssamlarını təxmin etməkdə köməklik göstərir. Bundan başqa, Məhəmməd Zaman və Əliqulu Cabbadarın rəsmlərindəki üslubu da Avropa rəssamlarının əl işlərinə bənzəyir. Səfəvi rəssamlığında realizm və ya realizmə bənzəyən görüntü Avropa sənət dünyasında İntibah dövründən başlamışdır. Bu üslubda rəssamlıq Səfəvilərin son illərində geniş yayılmış və Qacarlar dövründə daha da inkişaf etmişdir.
Çəhəl Sütun sarayında əcnəbi rəssamların çəkdiyi divar rəsmlərindəki bəzəklərin özünəməxsus cəhətləri var. Ən səciyyəvi cəhətləri bir-birinə uyğun gələn parlaq və təzadlı rənglərin istifadəsi, perspektivin olmaması, şəkildəki məsafə və yaxınlığın şəkil planına uyğun tənzimlənməsidir. Şəklin bütün istiqamətlərində işıq eynidir. Şəkillərdəki insan fiqurları qara xətlərlə çəkilib. Şəkillərdəki fiqurların mövqeləri, geyimlərdəki naxış dəyişikliyi, təbiətdən götürülmüş formalar (ağac və dağ və s.), əşyalar, memarlıq üslubları və fiqurların yerli və ya xarici olması aydın və gözəl şəkildə təsvir edilmişdir.
Çəhəl Sütunun divar rəsmlərinin estetikasına diqqət yetirsək görərik ki, bu rəsmlərdə vizuallığın əks etdiriyi gözəllikləm yanaşı inanclar, itaətkarlar və düşüncələr də ön plandadır. Rənglərin istifadəsindəki zəriflik və çeviklik diqqət cəlbedicidir. Bu, Şah Abbas və ondan sonrakı dövrlərdə İsfahanda sənətçilərə verilən önəm və qayğıdan irəli gəlirdi. Şah Abbasın sənətkara olan münasibəti onların təxəyyüllərinin inkişafına şərait yaratmışdı. Səfəvi dövrü divar rəsmlərində əlvan, tünd-göy () və qızılı sarı rənglər geniş istifadə olunurdu. Bu rənglər təsvirin alt fonun istfadə edilən əsas rənglər idi.
Qalereya
Çəhəl Sütun,Ernst Hoeltzerin tarixi təsviri, (1873)
Cehel Sutun fars چهل ستون qirx sutun II Sah Abbasin hakimiyyeti dovrunde Isfahanda insa olunan saray Saray adini qirx sutun giris hissesini destekleyen iyirmi taxta sutundan goturur girisin onundeki hovuzun suyunda eks olunan sutunlar qirx sutun kimi gorunduyu deyilir Avstriyali senet tarixcisi Ebba Koc Cehel Sutun adli saraylarla bagli meqalesinde Sefevi Mogol ve Teymuri memarliq medeniyyetinde qebul zallarinin adeten Cehel Sutun olaraq adlandigini bildirir Mogol hokmdari Cahan sahin Dehlide Sah Tehmasibinin ise Qezvinde tikdiriyi Cehel Sutun saraylari buna numunedir Yazara gore bu tip saraylar regionda behs edilen dovrde ereb olmayan xanedanliqlarin saray memarliginin en cox rast gelinen ornekleridir O yazir Subhesiz ki bu adlandirma sutunlarin sayi ile birbasa bagli olmamaqla yanasi daha cox sutunlarin coxluguna isaredir Cunki ne Qezvinde ne Dehlide ne de Isfahandaki saraylarin hec birinin qirx sutunu yoxdur Cehel Sutun sarayifars چهل ستون Esas fasadin umumi gorunusuInteryerin umumi gorunusu32 39 26 sm e 51 40 18 s u Olke IranSeher IsfahanAidiyyati Sefeviler imperiyasiTikilme tarixi 1647Uslubu Material kerpic das d kasi agac Veziyyeti stabilUNESCO Umumdunya IrsiTipiMedeniKriteriyai ii iii iv viTeyin edilib2011Istinad nom 1372DovletAzerbaycanRegionAsiyaCehel Sutun SarayiSarayin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBezi tarixciler Sah II Abbas terefinden berpa etdirilen bu binanin ilk evvel qirx sutun uzerinde insa edildiyini sonradan sarayda yangin bas verdiyini ve neticede eyvanin bir hissesinin yandigini geride 20 sutunun qaldigi fikrini ireli sururler Restavrasiya ustasi Lutfullah Honarfar Isfahan memarligi haqqinda yazdigi kitabda bu fikrin yanlis oldugunu vurgulayaraq berpa isleri zamani tapilan yangin izlerinde buna dair subuta rast gelinmediyini qeyd etmisdir O hemcinin yazir ki Sultan Huseyn dovrunde edilen berpalar zamani bina evvelki veziyyetine qaytarilmisdir Sarden de 1666 ci ilde saray barede verdiyi melumatlarda sarayin boyuk eyvaninda 18 qizil ulduzlu ve guzgulu sutundan behs edir Sah Abbas dovrunden Sultan huseyn dovrune qeder Sefevi sarayinda yasayan saray tarixcisi Mirze Mehemmed Vahid Qezvini Abbasname adli eserinde sarayda bas veren yangin haqqinda melumat vermisdir Mirze Mehemmedin yazdiqlarina esasen Sultan Huseyn dovrunde sarayin bu yanginda zedelenen hisseleri berpa edilerek evvelki halina qaytarilmisdir Sarayin girisindeki kitabede de 1706 ci ilde edilen restavrasiya islerinden behs olunur Sah Abbas Novruz bayramlarini bu sarayda qeyd edirmis Onun ardicillari da bu eneneni davam etdirmisdiler I Sah Abbasin hakimiyyeti illerinde onun sifarisi ile Isfahanda uzun bir kuce insa edilmisdir Bu kuce Caharbag adlanirdi Kucenin her iki terefinde baglar salinmisdi Baglarin bitis noqtesi ise Neqsi Cahan meydani idi Cehel Sutun sarayi ise bu kuce ve meydanin esas merkezi kimi insa edilmisdi Struktur ve dizayniCehel Sutun sarayi Talar adlanan zal ve onun etrafendaki otaqlardan ibaretdir Sah Abbas oz dovrunde bu zali xarici qonaqlari qebul etmek ucun istifade etmisdir Zal hem de ziyafet zali kimi istifade edildiyini gore diger otaqlardan daha temtaraqli ve celbedicidir Caberi Ensarinin yazdiqlarina esasen Sefevi dovrune aid Isfahanda yerlesen imaret ve binalar Sah Abbas terefinden yeniden berpa etdirilib gozellesdirilmisdir Cehel Sutun sarayi da bu binalardan biridir Daha sonra II Sah Abbas dovrunde bu binalara yeniden restavrasiya ve elaveler edilmisdir Kerim Pirniya Sebk Senasi Memari Iran adli eserinde Cehel Sutundan behs ederek yazir Cehel Sutun indiye qeder Sefevi dovletinden qalmis en gorkemli eyvanlardan birine sahibdir Eyni eserde muellif guzgu islemeleri bezeklerin rengarengliyi rengbereng pencereler hetemkari islemeleri ve binadaki resmler barede uzun uzun melumat vermisdir O qeyd edir ki eyvan sultanin meqami idi Yan otaqlar ise Vezir ve diger yuksek vezifeli sexslere verilmisdi Meshur serqsunas senet tarixcisi sozlerine gore Cehel Sutun evveller Cahan bagi adlanan icerisinde coxlu kosk ve malikaneler olan bir kompleksdir Bu kompleks 1600 cu ilde I Sah Abbas terefinden insa edilmisdir Sonradan adi deyisdirilmis bu bina Isfahanda yerlesir Cehel Sutun Sarayi Artur Popun verdiyi bu tarix binanin zalinda divardaki suvaq ornamentlerine islenilmis seirlerde ebced hesabi ile yazilmisdir Caberi Ensari kitabinda binanin memarligini bele izah edir Cehel Sutun 20 sutundan ibaret binadir Onun 18 sutunu eyvani dasiyir Diger ikisi salonun on hissesinde yerlesir Bu sutunlu eyvan binanin seqindedir ve uzunlugu 38 m eni 17 m hundurluyu ise 14 m dir Sutunlarin konstruksiyasi silindirik ve coxbucaqlidir Dorduncu sutunun esasi dasdandir Bu hisse sahin qonaqlari ucun ayrilmisdir Eyvanin etrafindaki 2 otaq Sah Abbas dovrunde tikilmisdir Bu otaqlardaki resmler gips uzerinde islenib ve Rza Abbasi uslubunu dasiyir Ucuncu eyvanin olculeri 7x5 5 metrdir ve bura Sahnesindir sahin oturacagi Dosemesi ve divarlarda das doseme mermer dasi ile dosenmisdir Bu ortostatlar naxislidir Tavan tam guzgu orutulmusdur Eyvanin her iki terefinde taxcalarin icerisine dord portret sekli cekilmisdir Bu resmlerden ikisi Avropa uslubunda ve yagli boya texnikasi ile diger ikisi Sefevi uslubu ile cekilmisdir Bundan elave 2 lovhe uzerinde Semseddin Bin Molla Mehemmed Seyyid Ceylani terefinden Qurandan ayeler yazilmisdir Binanin qerbinde yerlesen eyvanda Sefevi uslubu ile cekilmis resmler hele de qalmaqdadir Bu eyvanin bezi resmlerinde Rza Abbasinin uslubu diqqet cekir Sahnisinin iki terefinde yeni simal ve cenubunda Sah Abbasa aid 2 otaq var Simaldaki otaqda 12 eded resm eseri vardir ki bunlardan birinde ziyafet sufresinde taci ile Sah tesvir edilmisdir Bu resm Isfahan uslubundadir Cenub otagindaki resmlerin coxu Sefevi uslubundadir Bunlardan sadece 1 i Hind uslubu ile resm edilmisdir Bir diger resm ise Yusif Peygemberle Zuleyxa haqqindadir Onun qarsisinda yerlesen taxcalar icindeki resm Xosrov ve Sirin tesviridir Cehel Sutunun ehemiyyetli salonlarindan biri 22 m uzunlugunda 11 m eninde 21 m hundurluyundedir Salonun 3 qubbesi var Bu qubbeler tromplar vasitesile desteklenir Tromplarin etrafindaki naxislar xususile diqqetelayiqdir Salonun etrafinda ortostat uzerinde 24 eded resm eseri var Bunlardan bezileri Sah Abbas dovrunde resm edilmisdir Salondaki 6 boyuk resm muxtelif uslublarda cekilmisdir Sah Ismayili Merv doyusunde doyuserken tesvir eden miniatur 1510 Cehel Sutun Sarayi Isfahan Umumiyyetle bu binadaki resmleri asagidaki kimi bolmek olar Merkezi zaldaki tesvirler ve kunclerdeki tromplar simal ve cenub otaqlarindaki resmler qerb serqde eyvandaki resmler Sefevi uslubunu ve Rza Abbasinin texnikasini gosterir II Sah Abbasin dovrunde simala ve cenuba genis otaqlar ve eyvanlar elave edildi Buradaki resmler Rza Abbasi ve telebelerinin uslubundadir Bu tesvirlere yaxindan nezer yetirdikde I Sah Abbas dovrune aid tesvirlerden kocurulduyu ve ya tesir altinda cekildiyi askardir Cunki resmler Rza Abbasinin orijinal eserinin sureti kimi gorunur Cehel Sutun eyvaninin simal ve cenub tereflerindeki taxcalarda avropa uslublu resmlere rast gelinir Cox guman ki sarayda ressam isleyen xarici avropalilara mexsusdur Merkez kimi istifade edilen salonda askarlanan boyuk resm eserlerinin uslubu Sefevi Avropa ve Hindistan uslublarinin qarisigidir Hindistan sahzadesinin Xaniminin fedakarliq sehnesinin tesviri buna en gozel numunedir Bu uc uslubu ortaya qoyanlar II Sah Abbasin dovrunde isleyen ressamlardir Bunlar Mehemmed Zaman Behram Sofrekes ve Eliqulu Cabbadardir Caldiran doyusunu tesvir eden resm Zend Qacar dovrune aiddir Eserin asagi hissesinde Aka Sadik Sadik El Vad 1795 1174 h s adi ve tarixi qeyd olunur Bu resm eserlerini uslublarina gore ise 3 yere bole bilerik Rza Abbasi ve telebelerinin el isleri II Sah Abbas dovrunun divar resmleri Rza Abbasi tesiri ile cekilmisdir 1642 1666 illlerde Avropa sayagi uslubda cekilen resmler Hansi ki bu resmler xarici ressamlarin el isleridi Onlara Lokar Angel Hasselt Minas ve Visnodasi misal gostermek olar Boyuk salonun divarlarindaki 6 resm asagidakilardir Cehel Sutun sarayinda divar resmiSah Abbas ve Turkustan sahina verilen ziyafetin resmi Caldiran doyusu Sah Tehmasibin Hindistan sahi Humayuna verdiyi ziyafet ve eylencenin tesviri Tahirabad doyusunde I Sah Ismayilin ozbek sahi Seybani xani meglub etmesi ve oldurmesinin tesviri Nadir sahin hindlilerle mubarizesi II Sah Abbasin Turkustan sahina verdiyi ziyafet ve eylencenin tesviri Bu dovrde Sefevi incesenetinde sie felsefesinin xususile de Molla Sedra ve Seyx Behainin baxislarinin eks olunmasi on plandadir Cehel Sutun sarayinda sie felsefesini eks etdiren resmlerde asagidaki detallar diqqet cekir Tesevvur subhe Texeyyulun sethi goruntusu dunyamiz maddi cehetden o biri dunya ile elaqeli olub yeni bir dunya meydana cixir Kompozisya imgesi mucerred olan ve mucerred olmayan elementler vehdetdedir Reng imgesi harmonik ve tezadli renglerle semavi muhit yaradilmasi Iki terefli obraz qeyri mueyyen ve texeyyul mehsulu olan dunyada gercekliyin o cumleden fiqurlarda cinsiyyetin aydin olmamasi Bezi fiqurlarin kisi ve ya qadin olmasi anlasilmir Cehel Sutun sarayinin Avropasayagi resmleri Cehel Sutun sarayinin resmlerinin coxu imzasiz oldugundan onlarin kim terefinden cekildiyini teyin etmek cetindir Buna baxmayaraq resmlerin terz ve uslublari ressamlarini texmin etmekde komeklik gosterir Bundan basqa Mehemmed Zaman ve Eliqulu Cabbadarin resmlerindeki uslubu da Avropa ressamlarinin el islerine benzeyir Sefevi ressamliginda realizm ve ya realizme benzeyen goruntu Avropa senet dunyasinda Intibah dovrunden baslamisdir Bu uslubda ressamliq Sefevilerin son illerinde genis yayilmis ve Qacarlar dovrunde daha da inkisaf etmisdir Cehel Sutun sarayinda ecnebi ressamlarin cekdiyi divar resmlerindeki bezeklerin ozunemexsus cehetleri var En seciyyevi cehetleri bir birine uygun gelen parlaq ve tezadli renglerin istifadesi perspektivin olmamasi sekildeki mesafe ve yaxinligin sekil planina uygun tenzimlenmesidir Seklin butun istiqametlerinde isiq eynidir Sekillerdeki insan fiqurlari qara xetlerle cekilib Sekillerdeki fiqurlarin movqeleri geyimlerdeki naxis deyisikliyi tebietden goturulmus formalar agac ve dag ve s esyalar memarliq uslublari ve fiqurlarin yerli ve ya xarici olmasi aydin ve gozel sekilde tesvir edilmisdir Cehel Sutunun divar resmlerinin estetikasina diqqet yetirsek gorerik ki bu resmlerde vizualligin eks etdiriyi gozelliklem yanasi inanclar itaetkarlar ve dusunceler de on plandadir Renglerin istifadesindeki zeriflik ve ceviklik diqqet celbedicidir Bu Sah Abbas ve ondan sonraki dovrlerde Isfahanda senetcilere verilen onem ve qaygidan ireli gelirdi Sah Abbasin senetkara olan munasibeti onlarin texeyyullerinin inkisafina serait yaratmisdi Sefevi dovru divar resmlerinde elvan tund goy ve qizili sari rengler genis istifade olunurdu Bu rengler tesvirin alt fonun istfade edilen esas rengler idi QalereyaCehel Sutun Ernst Hoeltzerin tarixi tesviri 1873 Muxtelif gorunusler ve tefsilatlar Tarixi tesvirler ve freskalar Seyx Sefieddin Erdebilinin debilqesi Cehel Sutun Sarayinin gece goruntusu Sah Ismayili Merv doyusunde doyuserken tesvir eden miniatur 1510 Cehel Sutun Sarayi Isfahan II Sah Abbas Cehel Sutun Sarayi Isfahan Istinadlarhttps iranarchpedia ir entry 13711 https www archnet org sites 2711 https iranicaonline org articles cehel sotun PDF 2012 05 02 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 18 Blair 1994 seh 188 Davari 2018 seh 140 Davari 2018 seh 143 Aghajani 2007 seh 15 Pirniya 2011 seh 53 Pope 2008 seh 38 Aghajani 2007 seh 20Hemcinin baxNeqsi Cahan meydani Seyx Lutfullah mescidi Ali Qapi sarayi Imam mescidi Xacu korpusuMenbeA Aghajani ve H Javani Divar negari i asr i safevi Kakh i Chehel Sutun Tehran Ferhengistan i Honar 2007 Sheila S Blair Jonathan M Bloom The Art and Architecture of Islam 1250 1800 Yale University Press 1994 seh 335 Sheila R Canby Safavid Art and Architecture British Museum Press 2002 seh 120 Aydogmusoglu Cihat Sah Abbas 1587 1629 Devrinde Iran da Sosyal ve Kulturel Hayat Ankara Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi 2011 Pope Arthur Upham A Survey of Persian Art from Prehistoric to the Present Tehran Elmi ve Ferhengi nesriyyati 2008 Jamshid Hatam Nazanin Davari Safevi Doneminde Avrupa Tarzi Duvar Resimleri Bir Sanat Tarihi Okumasi Iran calismalari dergisi 2018
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əsas fasadın ümumi görünüşü 
İnteryerin ümumi görünüşü 
İran
Sarayın planı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
