Zülfüqar bəy Məhəmmədqulu bəy oğlu Makinski (d. 1885; İrəvan şəhəri, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası – ö. 1923-cü ildən sonra) — Azərbaycan himayədarlıq nazirinin Ermənistandakı müvəkkili, Ermənistan Demokratik Respublikası Parlamentinin I çağırış deputatı, Azərbaycan SSR-ın Ərzaq Nazirliyinin maliyyə şöbəsinin müdiri, Makinskilər ailəsinin üzvü və Teymur bəy Makinskinin qardaşı.
Zülfüqar bəy Makinski | |
---|---|
1 avqust 1918 – 4 iyun 1919 | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1885 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | bilinmir |
Təhsili |
|
Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Zülfüqar bəy Makinski 1904-cü ildən Peterburq Universitetinin hüquq fakültəsində təhsil almağa başlamış və 1911-ci ildə oranı bitirmişdir. Universitet təhsilini başa vurduqdan sonra vəkil olaraq çalışmağa başlamışdır.
Ailəsinin əsli Cənubi Azərbaycanın Maku xanlığına dayanmaqdadır. Oğuz türklərinin Bayat tayfasından olan Maku xanlarının bir qolu XIX əsrdə İrəvanda məskunlaşmışdı. Zülfüqar bəy Makinski bu ailənin nümayəndəsidir.
Siyasi fəaliyyəti
1918-ci ildə Ermənistan Demokratik Respublikasının seçkisiz formalaşmış Parlamentində müsəlman əhalinin sayı hesabına seçilmiş 6 deputatdan (Əsəd bəy Ağabababəyov, , Seyid Rza Mirbababəyov, Mirzə Cabbar Məmmədzadə, Əşrəf ağa İsmayılov, Zülfüqar bəy Makinski) biri idi.
21–23 iyun 1919-cu ildə Ermənistanın tarixində ilk milli seçkilər keçirildi. Seçkidə ermənilər, müsəlmanlar (azərbaycanlılar), kürdlər və aysorlar iştirak edirdi. 7-ci nömrə altında iştirak edən "Müsəlmanların Partiyasız İttifaqı"nın 16 namizədindən 3-ü Ermənistan parlamentinin üzv seçildi. Lakin onlardan sadəcə 2-sinin adı məlumdur: Əsəd bəy Ağabababəyov və Mirbağır Mirbabayev. 1918–1920-ci illərdə İrəvanda fəaliyyət göstərən və Azərbaycan türklərinə aid olan , İrəvan Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti və İrəvan Valiliyi Müsəlmanları Yerdaşlığının fəaliyyətində aktiv iştirak etmişdir. Onun rəhbərliyi altında olan təşkilatın 1919-cu il yanvarın 17-də keçirilən iclasında Azərbaycan hökumətinə müraciət qəbul olunmuşdur. Təşkilatın sədri Teymur xan Makinskinin imzası ilə göndərilən müraciətdə qeyd edilirdi ki, türk qoşunlarının İrəvan quberniyasından çəkilməsindən sonra erməni silahlı qüvvələri Sürməli qəzasını bütünlüklə və Eçmiədzin qəzasının tamamilə müsəlmanlar yaşayan hissəsini ələ keçirmiş, üstəlik, Şərur və Naxçıvan qəzalarını ələ keçirmək üçün hücuma keçmişlər. Məhv olmağa və ölümə məhkum edilmiş İrəvan quberniyası müsəlmanlarını xilas etmək üçün müttəfiqlərin komandanlığının iştirakı ilə Tiflisdə Azərbaycan və Ermənistan nümayəndələrinin xüsusi konfransının təşkil olunması təklif edilirdi.
Azərbaycan hökumətinin 1 avqust 1919-cu il tarixli qərarı ilə Zülfüqar bəy Makinski himayədarlıq nazirinin Ermənistandakı müvəkkili vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Bundan sonra 11 noyabr 1919-cu il tarixində göndərmiş olduğu məruzədə qeyd edilirdi:
1918-ci ilin fevralından davam edən qırğınlar nəticəsində 0,5 milyon əhali dilənçi vəziyyətinə düşüb (Naxçıvan qəzasından, Şərur məntəqəsindən, Sürməli məntəqəsinin 2-3-cü polis sahələrindən və Zəngibasar rayonundan başqa). Həmin ərazilərdə müsəlman əhali hər şeyini itirib. Dağıntıya məruz qoyulan rayonlarda əhali 200 min nəfərdən artıqdır. Onlar xəstəlikdən və aclıqdan məhv olurlar, dəfələrlə talanlara və qırğınlara məruz qalıblar. Bu kateqoriyaya İrəvan şəhərinin müsəlmanları, Zəngibasarın Göykümbət, Arbat, Ağcaqışlaq və Çarbax kəndləri aiddir. Qəti demək olar ki, ölənlərin sayı 100-120 min nəfərdir. 50 min nəfər Azərbaycana qaçqın kimi gəlib. Təqribən bir o qədər İrəvanda, Zəngibasar rayonunda, Sürməli qəzasının 2 məntəqəsində və Eçmiədzində yaşayır. Qalan qaçqınlar Naxçıvan qəzasına, Şərur məntəqəsinə, Sürməli qəzasının 3-cü sahəsinə və Qars vilayətinin Qağızman dairəsinə sığınıblar. Bəziləri Maku xanlığına və Türkiyə ərazisinə köçüblər. İndiki məqamda 50 min nəfərə ərzaq yardımı (un, taxıl və çörək şəklində) göstərilməlidir. İrəvan şəhərində aclıq keçirən əhalinin sayı 8 min nəfərdir.
Ondan sonra bu vəzifəni tutan şəxslərdən biri də onun qardaşı Teymur bəy Makinskidir. O, bu vəzifəyə 1920-ci il martın 16-da təyin edilmişdir.
Mənbə
Ədəbiyyat
- Азербайджанская Демократическая Республика: 1918–1920: законодательные акты. Azərbaycan Nəşriyyatı. 1998. 560.
- Mustafa Nazim. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti işığında: 1918-1920. Bakı: Ulu. 2018.
- Nərmin Xanməmmədova. Transkafkasya'da (Güney Kafkasya) Devletlerarası İlişkiler ve Mülteci Sorunları (1918-1920). 2019.
- Ənvər Çingizoğlu. Makinskilər (PDF). Bakı: Soy. 2011.
İstinadlar
- Çingizoğlu, 2011. səh. 10
- "Peterburq ali məktəblərində oxumuş tələbələrimiz". 2021-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-26.
- Nazim, 2018. səh. 170
- Çingizoğlu, 2011. səh. 2-5
- Xanməmməmdova, 2019. səh. 2595
- Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920 г.. Баку, 1920
- Nazim, 2018. səh. 74
- Qanunverici aktlar, 1998. səh. 617
- "Tariximizin parlaq səhifəsi". 2022-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-26.
- Xanməmməmdova, 2019. səh. 2599
- Xanməmməmdova, 2019. səh. 2600
- Xanməmməmdova, 2019. səh. 2602
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zulfuqar bey Mehemmedqulu bey oglu Makinski d 1885 Irevan seheri Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasi o 1923 cu ilden sonra Azerbaycan himayedarliq nazirinin Ermenistandaki muvekkili Ermenistan Demokratik Respublikasi Parlamentinin I cagiris deputati Azerbaycan SSR in Erzaq Nazirliyinin maliyye sobesinin mudiri Makinskiler ailesinin uzvu ve Teymur bey Makinskinin qardasi Zulfuqar bey MakinskiErmenistan Demokratik Respublikasi Parlamentinin I cagiris deputati1 avqust 1918 4 iyun 1919Sexsi melumatlarDogum tarixi 1885Dogum yeri Yelizavetpol Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi bilinmirTehsili Sankt Peterburq Dovlet Universitetinin Huquq fakultesi d 1904 Fealiyyeti siyasetciHeyatiZulfuqar bey Makinski 1904 cu ilden Peterburq Universitetinin huquq fakultesinde tehsil almaga baslamis ve 1911 ci ilde orani bitirmisdir Universitet tehsilini basa vurduqdan sonra vekil olaraq calismaga baslamisdir Ailesinin esli Cenubi Azerbaycanin Maku xanligina dayanmaqdadir Oguz turklerinin Bayat tayfasindan olan Maku xanlarinin bir qolu XIX esrde Irevanda meskunlasmisdi Zulfuqar bey Makinski bu ailenin numayendesidir Siyasi fealiyyeti1918 ci ilde Ermenistan Demokratik Respublikasinin seckisiz formalasmis Parlamentinde muselman ehalinin sayi hesabina secilmis 6 deputatdan Esed bey Agabababeyov Seyid Rza Mirbababeyov Mirze Cabbar Memmedzade Esref aga Ismayilov Zulfuqar bey Makinski biri idi Ermenistan parlamentine muselman namizedlerinin siyahisinda 3 cu Zulfuqar bey Makinski parlament uzvu 21 23 iyun 1919 cu ilde Ermenistanin tarixinde ilk milli seckiler kecirildi Seckide ermeniler muselmanlar azerbaycanlilar kurdler ve aysorlar istirak edirdi 7 ci nomre altinda istirak eden Muselmanlarin Partiyasiz Ittifaqi nin 16 namizedinden 3 u Ermenistan parlamentinin uzv secildi Lakin onlardan sadece 2 sinin adi melumdur Esed bey Agabababeyov ve Mirbagir Mirbabayev 1918 1920 ci illerde Irevanda fealiyyet gosteren ve Azerbaycan turklerine aid olan Irevan Muselman Xeyriyye Cemiyyeti ve Irevan Valiliyi Muselmanlari Yerdasliginin fealiyyetinde aktiv istirak etmisdir Onun rehberliyi altinda olan teskilatin 1919 cu il yanvarin 17 de kecirilen iclasinda Azerbaycan hokumetine muraciet qebul olunmusdur Teskilatin sedri Teymur xan Makinskinin imzasi ile gonderilen muracietde qeyd edilirdi ki turk qosunlarinin Irevan quberniyasindan cekilmesinden sonra ermeni silahli quvveleri Surmeli qezasini butunlukle ve Ecmiedzin qezasinin tamamile muselmanlar yasayan hissesini ele kecirmis ustelik Serur ve Naxcivan qezalarini ele kecirmek ucun hucuma kecmisler Mehv olmaga ve olume mehkum edilmis Irevan quberniyasi muselmanlarini xilas etmek ucun muttefiqlerin komandanliginin istiraki ile Tiflisde Azerbaycan ve Ermenistan numayendelerinin xususi konfransinin teskil olunmasi teklif edilirdi Azerbaycan hokumetinin 1 avqust 1919 cu il tarixli qerari ile Zulfuqar bey Makinski himayedarliq nazirinin Ermenistandaki muvekkili vezifesine teyin olunmusdur Bundan sonra 11 noyabr 1919 cu il tarixinde gondermis oldugu meruzede qeyd edilirdi 1918 ci ilin fevralindan davam eden qirginlar neticesinde 0 5 milyon ehali dilenci veziyyetine dusub Naxcivan qezasindan Serur menteqesinden Surmeli menteqesinin 2 3 cu polis sahelerinden ve Zengibasar rayonundan basqa Hemin erazilerde muselman ehali her seyini itirib Dagintiya meruz qoyulan rayonlarda ehali 200 min neferden artiqdir Onlar xestelikden ve acliqdan mehv olurlar defelerle talanlara ve qirginlara meruz qaliblar Bu kateqoriyaya Irevan seherinin muselmanlari Zengibasarin Goykumbet Arbat Agcaqislaq ve Carbax kendleri aiddir Qeti demek olar ki olenlerin sayi 100 120 min neferdir 50 min nefer Azerbaycana qacqin kimi gelib Teqriben bir o qeder Irevanda Zengibasar rayonunda Surmeli qezasinin 2 menteqesinde ve Ecmiedzinde yasayir Qalan qacqinlar Naxcivan qezasina Serur menteqesine Surmeli qezasinin 3 cu sahesine ve Qars vilayetinin Qagizman dairesine siginiblar Bezileri Maku xanligina ve Turkiye erazisine kocubler Indiki meqamda 50 min nefere erzaq yardimi un taxil ve corek seklinde gosterilmelidir Irevan seherinde acliq keciren ehalinin sayi 8 min neferdir Ondan sonra bu vezifeni tutan sexslerden biri de onun qardasi Teymur bey Makinskidir O bu vezifeye 1920 ci il martin 16 da teyin edilmisdir MenbeEdebiyyat Azerbajdzhanskaya Demokraticheskaya Respublika 1918 1920 zakonodatelnye akty Azerbaycan Nesriyyati 1998 560 Mustafa Nazim Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti isiginda 1918 1920 Baki Ulu 2018 Nermin Xanmemmedova Transkafkasya da Guney Kafkasya Devletlerarasi Iliskiler ve Multeci Sorunlari 1918 1920 2019 Enver Cingizoglu Makinskiler PDF Baki Soy 2011 Istinadlar Cingizoglu 2011 seh 10 Peterburq ali mekteblerinde oxumus telebelerimiz 2021 02 12 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 26 Nazim 2018 seh 170 Cingizoglu 2011 seh 2 5 Xanmemmemdova 2019 seh 2595 Adres kalendar Azerbajdzhanskoj Respubliki na 1920 g Baku 1920 Nazim 2018 seh 74 Qanunverici aktlar 1998 seh 617 Tariximizin parlaq sehifesi 2022 08 30 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 26 Xanmemmemdova 2019 seh 2599 Xanmemmemdova 2019 seh 2600 Xanmemmemdova 2019 seh 2602